Poradnik. umowa o pracę umowa o dzieło a umowa zlecenie

Transkrypt

1 Poradnik umowa o pracę umowa o dzieło a umowa zlecenie

2 Poradnik został opracowany w Zachodniopomorskiej Szkole Biznesu w ramach projektu PI- Witryna Pracy innowacyjny system kojarzenia popytu i podaży na rynku pracy, realizowanego w ramach PO KL na podstawie umowy nr UDA-POKL /11-00 z Wojewódzkim Urzędem Pracy w Szczecinie pełniącym rolę Instytucji Pośredniczącej. Szczecin 2013

3 SPIS TREŚCI Umowa o pracę... 4 Wybrane typy umów o zatrudnienie cywilnoprawne Pojęcie umowy o dzieło Pojęcie umowy zlecenia Umowa agencji... 21

4 UMOWA O PRACĘ W jakiej sytuacji zawiera się umowę o pracę, a w jakiej umowę cywilnoprawną? Pamiętaj, to strony umowy o zatrudnienie, a więc Ty i Twój partner biznesowy decydujecie, jaki charakter prawny będzie miała umowa o zatrudnienie, której przedmiotem będzie wykonywanie pracy, jeżeli mamy na myśli umowę cywilnoprawną. Strony muszą jednak pamiętać, że rodzaj zawartej umowy o pracę musi być zgodny z charakterem pracy wykonywanej przez osobę zatrudnioną, oraz z efektem, który strony chcą osiągnąć. To oznacza, że jeżeli charakter wykonywanej pracy będzie miał cechy właściwe dla umowy o pracę, to strony w świetle prawa nie mogą dowolnie zastąpić umowy o pracę umową cywilnoprawną. Jest to związane m.in. z ochroną pracownika, a przede wszystkim z uprawnieniami i obowiązkami stron, jakie wynikają z Kodeksu Pracy. Wobec powyższego, to strony, zawsze na podstawie okoliczności związanych z ofertą pracy, a więc tego, co będzie mogło być przedmiotem umowy i w jaki sposób umowa ta będzie wykonywana, mogą w zasadzie określić charakter prawny zawiązanej współpracy. Strony mają do swojej dyspozycji następujące rozwiązania; 1. zawrzeć umowę o pracę na podstawie przepisów Kodeksu Pracy, bądź 2. wybrać typ umowy o zatrudnienie cywilnoprawny tj.: Umowa o dzieło, Umowa zlecenie, Umowa agencyjna.

5 5 Kiedy i w jakiej sytuacji strony powinny nawiązać stosunek pracy? Zgodnie z art Kodeksu Pracy przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem, oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem. Stosunek pracy ma pewne szczególne cechy, które pozwalają na odróżnienie go od innych stosunków prawnych do niego zbliżonych w szczególności stosunku zlecenia (art. 734 i nast. KC) oraz stosunku powstającego na podstawie umowy o dzieło (art. 627 i nast. KC). Aby zatrudnienie miało charakter stosunku pracy, musi spełniać wszystkie poniższe cechy: wykonywanie pracy osobiście przez pracownika, odpłatność wykonywanej pracy, podporządkowanie pracownika kierownictwu pracodawcy, wykonywanie pracy na ryzyko pracodawcy, powtarzanie pracy w codziennych, lub dłuższych odstępach czasu, wykonywanie pracy w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Zasada osobistego świadczenia pracy oznacza, że pracownik musi własnym wysiłkiem wykonać pracę na rzecz pracodawcy i nie może tego obowiązku spełnić za pośrednictwem innej umowy.

6 6 W przypadku umowy zlecenia przyjmujący zlecenie powinien wykonać zleconą mu czynność w zasadzie osobiście, gdyż umowa zlecenia oparta jest na zaufaniu do osoby przyjmującej zlecenie. Wyjątkowo zleceniobiorca, pomimo wyżej wspominanego zaufania, może powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej pod warunkiem, że tak wynikać będzie z umowy lub ze zwyczaju, albo gdy Zleceniobiorca zmuszony jest do tego szczególnymi okolicznościami, przy czym jednocześnie musi zawiadomić dającego zlecenie. W przypadku umowy o pracę jest to niedopuszczalne. Zasada odpłatności pracy wynika z art i art Kodeksu Pracy, przepisy te postanawiają, że pracodawca obowiązany jest zatrudnić pracownika za wynagrodzeniem. Szerzej pojęta zasada odpłatności pracy oznacza, że pracownikowi przysługuje wynagrodzenie odpowiednie do rodzaju pracy, jej ilości i jakości. Postanowienia umowne, przewidujące całkowitą nieodpłatność pracy bądź odpłatność niepełną są nieważne, a zamiast nich stosuje się odpowiednie przepisy płacowe. W razie ich braku pracownikowi przysługuje wynagrodzenie uznane za godziwe dla danego rodzaju pracy, nie niższe niż wynagrodzenie płacowe. Zasada podporządkowania pracownika przełożonym w procesie pracy polega na obowiązku wykonywania przez pracownika poleceń przełożonych, które dotyczą pracy (tj. organizacji i przebiegu procesu pracy). Zasadę tę wyraża art Kodeksu Pracy. Zasada ryzyka pracodawcy występuje w kilku postaciach. Pracodawca ponosi konsekwencje, po pierwsze, niemożność świadczenia przez pracownika pracy z przyczyn technicznych i np. za czas niezawinionego przez pracownika przestoju obowiązany jest płacić mu wynagrodzenie, jest to tzw. ryzyko techniczne. Po drugie, pracodawca obciążony jest skutkami niewłaściwego doboru pracowników i zmuszony jest ponosić straty wynikłe wskutek ich niezdolności do pracy tzw. ryzyko osobiste.

7 7 Pracodawca obarczony jest, po trzecie, skutkami ujemnych rezultatów swej działalności gospodarczej (brak zysków, straty), które nie mogą wpływać na przysługujące pracownikom świadczenia tzw. ryzyko gospodarcze. Po czwarte wreszcie, na pracodawcy spoczywa tzw. ryzyko socjalne, które polega na przerzuceniu na pracodawcę pewnych ciężarów socjalnych, obciążeń z tytułu ochrony interesów życiowych pracownika i ich rodzin. Pracodawca jest obowiązany wypłacić pracownikom wynagrodzenie za okres zwolnienia od świadczenia pracy z przyczyn rodzinnych (np. śmierć osoby bliskiej) oraz wynagrodzenie za okres niewykonywania pracy. Nie jest dopuszczalne zastępowanie umowy o pracę umową cywilnoprawną (np. umową zlecenia czy umową o dzieło) z zachowaniem warunków wykonywania pracy na zasadach określonych wyżej. Zawsze kiedy w danych okolicznościach będziemy mogli rozpoznać występowanie wszystkich w/w zasad to wiadomym będzie, że mamy do czynienia z umową o pracę w ramach stosunku pracy. W tej sytuacji powinniśmy chronić swoje interesy i dążyć do zawarcia umowy o pracę. Kto jest podmiotem (stroną) stosunku pracy? Stronami stosunku pracy jest pracodawca i pracownik, przy czym pod pojęciem pracodawcy należy rozumieć - jednostkę organizacyjną, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osobę fizyczną, jeżeli zatrudnia ona pracowników - art. 3 Kodeksu Pracy. Natomiast pracownikiem może być tylko osoba fizyczna, która ukończyła 18 lat, a na warunkach określonych w przepisach o zatrudnieniu młodocianych także osoba niepełnoletnia.

8 8 Powstanie i zmiana stosunku pracy Stosunek pracy powstaje (nawiązuje się) na mocy oświadczeń woli stron bądź innych zdarzeń, z którymi ustawa łączy jego powstanie. Najczęściej podstawą nawiązania stosunku pracy jest umowa o pracę. Jednakże na niektórych stanowiskach określonych przepisami szczególnymi nawiązanie następuje na podstawie powołania. Stosunek pracy może powstać także na podstawie wyboru na stanowisko, jeżeli z wyboru wynika obowiązek pracy w charakterze pracownika. W przypadkach uzasadnionych szczególnym charakterem pracy, określonych odrębnymi przepisami, stosunek pracy nawiązuje się na podstawie mianowania. A zatem nawiązanie stosunku pracy bez względu na to, która z wymienionych podstaw wchodzi w grę wymaga zgodnego oświadczenia woli pracownika i pracodawcy. Jakich informacji może domagać się pracodawca od pracowników i kandydatów na pracowników? Pracodawca może zbierać tylko takie informacje o osobie ubiegającej się o zatrudnienie lub o pracowniku, na które zezwalają przepisy prawa lub są konieczne do zawarcia umowy. Na podstawie art Kodeksu Pracy pracodawca może żądać od osoby ubiegającej się o pracę danych osobowych obejmujących: 1. imię i nazwisko, 2. imiona rodziców, 3. datę urodzenia, 4. miejsce zamieszkania (adres do korespondencji), 5. wykształcenie, 6. przebieg dotychczasowego zatrudnienia, 7. numer PESEL.

9 9 Pracodawca może żądać od pracownika podania innych danych dotyczących pracownika lub jego dzieci (imion i nazwisk oraz dat urodzenia), niezbędnych do przyznania określonych uprawnień. Udostępnienie pracodawcy danych osobowych następuje w formie złożenia określonych dokumentów, w tym zwłaszcza kwestionariusza osobowego, świadectwa pracy czy dokumentów stwierdzających kwalifikacje zawodowe. Z przepisu wynika wyraźnie, że pracodawca nie może żądać od kandydata na pracownika innych danych niż wymienione powyżej. W szczególności nie może wymagać przedstawienia zaświadczenia o niekaralności (chyba, że obowiązek taki wynika z przepisów szczególnych, a nie z zaświadczenia o stanie cywilnym i rodzinnym). Jakiego rodzaju umowy o pracę mogą zawrzeć zainteresowane nią strony? Kodeks Pracy rozróżnia cztery podstawowe odmiany umów o pracę zwane w Kodeksie Pracy rodzajami tj.: na okres próbny, na czas określony, na czas wykonywania określonej pracy, na czas nieokreślony. Umowa na okres próbny - kodeks zastrzega tylko, że umowa o pracę zawarta na okres próbny może jedynie poprzedzać zawarcie umowy definitywnej (na czas nieokreślony, na czas określony lub wykonania określonej pracy) oraz, że okres próbny nie może przekraczać 3 miesięcy. Umowa na okres próbny jest zawierana w przypadkach, gdy jedna albo obie strony przed podjęciem decyzji o nawiązaniu stosunku pracy chcą poznać warunki przyszłego wykonywania pracy oraz wzajemne prawa i obowiązki w miejscu pracy. Zawarcie takiej umowy jest pozostawione swobodzie stron.

10 10 Umowa na czas określony strony umowy wskazują datę lub zdarzenie, które spowoduje rozwiązanie umowy o pracę. Umowa na czas określony jest jedną z terminowych umów o pracę. Zawierana jest bądź do końca ustalonego okresu kalendarzowego, bądź do dnia dającego się oznaczyć w czasie przez wskazanie faktu, który powinien nastąpić w przyszłości. Umowa na czas określony jest zawierana np. w celu zastępstwa nieobecnego pracownika. Strony mogą dopuścić możliwość wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę, zawartej na czas określony dłuższy niż 6 miesięcy, przewidując dopuszczalne jej wypowiedzenia z zachowaniem 2-tygodniowego okresu. Umowa o pracę zawarta na czas określony może ulec wcześniejszemu rozwiązaniu również w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy. Każda ze stron może ją wtedy rozwiązać za 2-tygodniowym wypowiedzeniem (art KP). Może również ulec także przedłużeniu z mocy prawa, jeżeli (zgodnie z art KP) jest zawarta z pracownicą w ciąży i uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży. Umowa na czas zastępstwa nieobecnego pracownika jest szczególną odmianą umowy na czas określony. Umowy takie mogą być rozwiązane na mocy porozumienia stron lub bez wypowiedzenia, gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy w tym trybie. Umowa taka może być rozwiązana również z zachowaniem okresu wypowiedzenia, który w tym przypadku wynosi 3 dni robocze. Umowa na zastępstwo nie ulega w odróżnieniu od typowej umowy na czas określony przedłużeniu do dnia porodu, jeżeli ulegałaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży pracownicy.

11 11 Umowa na czas wykonania określonej pracy długość trwania umowy o pracę uzależniona jest od okresu, w którym pracownik wykona pracę, na którą umówił się z pracodawcą. Umowa na czas wykonania określonej pracy jest kolejną odmianą umowy terminowej. Umowę taką strony zawierają na okres potrzebny do zrealizowania określonego zadania, na przykład wybudowania obiektu, wykonania prac porządkowych w ogrodzie, zbioru plonów w gospodarstwie rolnym. Umowa na czas nieokreślony w takiej sytuacji strony umowy nie wskazują, do kiedy umowa o pracę będzie trwała. Umowa na czas nieokreślony może być przekształcana na mocy porozumienia stron w umowę na czas określony lub w umowę na czas wykonywania określonej pracy. Strony nie mogą natomiast przekształcić umowy na czas nieokreślony w umowę na okres próbny. Okres ten może poprzedzać zawarcie kolejnej umowy, ale nigdy odwrotnie. Umowa o pracę, która nie została zawarta jako umowa terminowa, jest ze swej istoty umową na czas nieokreślony, nawet jeżeli nie została tak nazwana. Jest to stanowisko akceptowane przez orzecznictwo i doktrynę. Jak powinna wyglądać umowa o pracę? Umowa o pracę powinna być zawarta w formie pisemnej. Jeżeli pracodawca nie zachowa takiej formy, ma obowiązek potwierdzenia pracownikowi na piśmie, nie później niż w dniu rozpoczęcia pracy, rodzaju umowy i jej warunków. Niedopełnienie przez pracodawcę obowiązku potwierdzenia na piśmie rodzaju umowy i jej warunków nie jest przyczyną nieważności faktycznie zawartej umowy.

12 12 Art Kodeksu Pracy przewiduje, że umowa o pracę powinna określać strony umowy, rodzaj umowy, datę jej zawarcia oraz warunki pracy i płacy, a w szczególności: rodzaj pracy, miejsce wykonywania pracy, wynagrodzenie za pracę, ze wskazaniem wskaźników wynagrodzenia, wymiar czasu pracy, termin rozpoczęcia. W jaki sposób dochodzi do rozwiązania umowy o pracę? Zgodnie z art Kodeksu Pracy umowa o pracę rozwiązuje się: na mocy porozumienia stron, przez oświadczenie jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia, przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia, z upływem czasu, na który była zawarta, z dniem ukończenia pracy, dla której była zawarta. Wyliczenie sposobów rozwiązania umowy o pracę w art pkt 1 Kodeksu Pracy ma charakter wyczerpujący. Oznacza to, że zarówno strony układu zbiorowego, jak i strony umowy nie mogą ustanawiać innych sposobów rozwiązywania umowy. Nie mogą też łączyć czy modyfikować poszczególnych sposobów.

13 13 WYBRANE TYPY UMÓW O ZATRUDNIENIE CYWILNOPRAWNE Pojęcie umowy o dzieło Umowa o dzieło uregulowana jest w przepisach art Kodeksu Cywilnego. Jeżeli przedmiotem umowy jest wykonanie określonego utworu, między stronami powstaje stosunek prawny oparty na umowie o dzieło. Jest to tzw. umowa rezultatu zamawiający dzieło zasadniczo nie ponosi ryzyka związanego z jego wykonywaniem. W umowie o dzieło występują dwie strony: przyjmujący zamówienie i zamawiający. Czym charakteryzuje się umowa o dzieło Do istotnych elementów umowy należy zobowiązanie przyjmującego zamówienie do wykonania oznaczonego dzieła (w sposób pozostawiony, w zasadzie, jego uznaniu) dla zamawiającego, za zapłatą wynagrodzenia określonego w umowie, to jest osiągnięcie uzgodnionego przez strony rezultatu. Elementem wyróżniającym od innych typów umów o świadczenie usług jest tzw. pojęcie dzieła (art. 627 KC). Umowa o dzieło w odróżnieniu od umowy zlecenia i umowy o pracę polega nie na samym tylko prowadzeniu działalności, ale i na doprowadzeniu do oznaczonego rezultatu. tzw. rezultat powinien być z góry w umowie dokładnie i według obiektywnych cech określony, zaś jego osiągnięcie musi być przez strony uważane za pewne, nie może być jedynie prawdopodobne, ostateczny rezultat działalności musi być wytworem samoistnym.

14 14 Umowa o dzieło od umowy zlecenia różni się między innymi tym, że przy umowie zlecenia określony rezultat może być wprawdzie zamierzony i być przedmiotem starań przyjmującego zamówienie, lecz nie daje się on z góry przewidzieć jako pewny, a często nie sposób określić, w jakim stopniu zostanie on osiągnięty. Przykład: Umowa o dzieło obejmuje w szczególności wytworzenie określonych przedmiotów np. uszycie ubrania przez krawca, roboty stolarskie, remont domu, wymalowanie mieszkania, wykonanie prac dekoratorskich, sporządzenie rysunków technicznych, sporządzenie bilansu. Forma umowy Forma umowy nie wymaga zachowania formy szczególnej, może być w formie dowolnej, dla bezpieczeństwa powinna być to forma pisemna. Jakie są podstawowe prawa i obowiązki stron umowy o dzieło? Sposób wykonania dzieła określa sama umowa. Przyjmujący zamówienie poza określonym sposobem wykonania dzieła w umowie, nie jest obowiązany stosować się do wskazówek zamawiającego, gdyby jednak stało się inaczej, to czyni to na ryzyko zamawiającego, jednocześnie uprzedzają go o niebezpieczeństwie zniszczenia lub uszkodzenia działa. Przyjmujący zamówienie samodzielnie organizuje sobie działalność (pracę) podobnie jak przy umowie zlecenia, w przeciwieństwie do umowy o pracę, gdzie pracownik jest po kierownictwem i nadzorem pracodawcy. Zamawiający może kontrolować wykonanie dzieła zarówno pod względem terminowości prowadzonych prac oraz prawidłowości wykonawstwa. Co do zasady, przyjmujący zamówienie dostarcza materiały potrzebne do wykonania dzieła, jednakże ten obowiązek może być przeniesiony na zamawiającego.

15 15 Zamawiający może odstąpić od umowy w przypadku, gdy stwierdzi opóźnienie z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła, ale tylko wtedy, gdy prawdopodobnym jest, iż dzieła nie uda się skończyć w umówionym terminie, ponadto odstąpić może również w przypadku wadliwego lub sprzecznego z umową wykonania dzieła. Do wykonania dzieła bardzo często potrzebne jest tzw. współdziałanie zamawiającego (np. przymiarki u krawca). Jeżeli brak jest współdziałania pomimo wcześniejszego wezwania do takiego działania, to przyjmujący może od umowy odstąpić, nadto jeżeli przyjmujący zamówienie był gotów wykonać dzieło (np. zarezerwował czas i miejsce), a brak było współdziałania to może odstąpić od umowy i dodatkowo żądać wynagrodzenia. Gotowe dzieło przyjmujący zamówienie obowiązany jest wydać, a zamawiający odebrać, o ile jest ono zgodne z umową i odpowiedniej jakości. Za wady dzieła zarówno fizyczne jak i prawne przyjmujący zamówienie odpowiada według przepisów o rękojmi przy sprzedaży, jednakże należy mieć na uwadze art. 638 KC. Jak wygląda kwestia wynagrodzenie za wykonane dzieło? Do zawarcia umowy nie jest konieczne, aby strony określiły wysokość wynagrodzenia czy też określiły podstawy jego ustalenia pomimo, iż obowiązkiem zamawiającego jest zapłata wynagrodzenia. Jeżeli w umowie nie będzie określone wynagrodzenie, to zgodnie z art KC należy przyjąć, iż strony miały na myśli zwykłe wynagrodzenie za dzieło tego rodzaju. Dopiero gdyby w ten sposób nie udałoby się ustalić wynagrodzenia, należy się wynagrodzenie odpowiadające uzasadnionemu nakładowi pracy i innym nakładom przyjmującego zamówienie. Wynagrodzenie zamawiający obowiązany jest uiścić w chwili oddania dzieła, jeżeli w umowie nie zastrzeżono innego terminu.

16 16 Wynagrodzenie może być ustalone w sposób ryczałtowy bądź kosztorysowy i tak: wynagrodzenie ryczałtowe polega na określeniu z góry wysokości wynagrodzenia w oznaczonej kwocie. Wynagrodzenie to nie podlega żadnemu rozliczeniu co oznacza, iż przysługuje przyjmującemu zamówienie bez względu na rzeczywiste koszty wykonania dzieła. wynagrodzenie kosztorysowe obejmuje jedynie zestawienie potrzebnych do wykonania materiałów i planowanych prac z podaniem cen jednostkowych. Przy czym ryzyko ustalenia wynagrodzenia na niskim poziomie ponosi przyjmujący zamówienie, gdyż nie może on domagać się podwyższenia, chociażby w czasie zawarcia umowy nie można było przewidzieć rozmiaru lub kosztów prac. Kiedy następuje rozwiązanie umowy? Umowa gaśnie z chwilą odebrania dzieła bez zastrzeżeń przez zamawiającego. Poza wyżej wymienionymi w punkcie 12 przypadkami odstąpienia od umowy zamawiający może od umowy odstąpić dotąd dopóki dzieło nie zostało ukończone, za zapłatą umówionego wynagrodzenia. Umowa kończy się również w chwili śmierci lub niezdolności do pracy przyjmującego zamówienie, ale tylko wtedy gdy wykonanie dzieła zależy od osobistych przymiotów zmarłego. Roszczenie z umowy o dzieło przedawnia się z okresem 2 lat od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane.

17 17 Pojęcie umowy zlecenia Umowa zlecenia uregulowana jest w przepisach art Kodeksu Cywilnego. Do istotnych elementów umowy należy zobowiązanie przyjmującego zlecenie (ZLECENIOBIORCY) do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie (ZLECENIODAWCA). Przykład: Prowadzenie sprawy przez adwokata (zleceniobiorca) przed sądem dla Pana Kowalskiego (zleceniodawca). Zlecenie w ujęciu Kodeksu Cywilnego nie obejmuje umów, w których przedmiotem świadczenia jest spełnienie usługi polegającej na czynności faktycznej. Jednakże na mocy art. 750 KC do tych właśnie umów stosuje się odpowiednio przepisy o zleceniu, gdy nie podlegają one przepisom innej umowy. Przykład: Umowy o leczenie, pielęgnowanie, o wychowywanie, o naukę tj. korepetycje, nauka języków obcych, o prowadzenie wycieczek turystycznych, umowy o czynności reklamy itp. Cechy charakterystyczne umowy zlecenia Umowa zlecenia tym różni się od stosunku pracy, że do dokonania określonej czynności prawnej lub świadczenia innych usług brak jest podporządkowania Zleceniobiorcy kierownictwu dającemu zlecenie, co oznacza, że nie ma prawnej konieczności bezpośredniego nadzorowania wykonywanej pracy oraz konsultowania się ze Zleceniodawcą. Zleceniodawca bowiem daje wskazówki, a nie zarządza Zleceniobiorcą. Zleceniobiorca zobowiązuje się jedynie do dokonania umówionych czynności, nie odpowiada natomiast za to, że pożądany przez dającego zlecenie rezultat zostanie osiągnięty (np. adwokat za wygranie sprawy). Jednakże przyjmujący zlecenie

18 18 powinien wszakże dokładać należytej staranności, aby ten cel osiągnąć. Dlatego też umowę zlecenia często nazywamy umową należytej staranności. Umowa zlecenia może być czynnością odpłatną, jak i nieodpłatną. Podkreślić należy, iż wśród umów o świadczenie usług zasadą jest odpłatność, co odpowiadałoby ich gospodarczemu znaczeniu. Jeżeli nieodpłatność nie została zastrzeżona w umowie, ani nie wynika z okoliczności, za wykonanie zlecenia należy się wynagrodzenie, bowiem jest to zgodne z normą interpretacyjną art. 735 KC. O wysokości wynagrodzenia może rozstrzygać obowiązująca taryfa, a w przypadku jej braku wynagrodzenie w wysokości odpowiadającej wykonanej pracy. Forma umowy Forma umowy zlecenia może być dowolna tj. nawet ustna, jednakże dla pewności i bezpieczeństwa powinna być zawarta w formie pisemnej, chyba że zlecenie łączy się z pełnomocnictwem, dla którego wymagana jest forma szczególna, wtedy wymagane może być w formie notarialnej tudzież z podpisem notarialno poświadczonym. Jakie są prawa i obowiązki stron umowy zlecenia? Obowiązkiem przyjmującego zlecenie (ZLECENIOBIORCY) jest: dokonanie przewidzianej w umowie czynności ew. czynności faktycznej, przy wykonywaniu w/w czynności przyjmujący zlecenie powinien działać z należytą starannością, za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy, bez względu czy umowa jest odpłatna czy nieodpłatna, przyjmujący zlecenie odpowiada za szkodę wynikłą nawet z winy nieumyślnej,

19 19 sposób wykonania zlecenia najczęściej pozostawiony jest Zleceniobiorcy, jednak może zdarzyć się, że Zleceniodawca udzieli wiążących wskazówek, do których Zleceniobiorca powinien się stosować. Szczegółowo tę kwestię reguluje art. 737 KC, umowa zlecenia oparta jest na zaufaniu do osoby przyjmującej zlecenie, dlatego też przyjmujący zlecenie powinien wykonać zleconą mu czynność w zasadzie osobiście, Zleceniobiorca pomimo wyżej wspominanego zaufania może powierzyć wykonanie zlecenia osobie trzeciej pod warunkiem, że tak wynikać będzie z umowy lub ze zwyczaju, albo gdy Zleceniobiorca zmuszony jest do tego szczególnymi okolicznościami, przy czym jednocześnie musi zawiadomić dającego zlecenie, konsekwencją niezawiadomienia Zleceniodawcy o wykonaniu umowy przez osobę trzecią jest odpowiedzialność za niewłaściwe działanie zastępcy, zastępca Zleceniobiorcy inaczej Substytut zawsze odpowiedzialny jest wobec Zleceniodawcy, jak i wobec przyjmującego zlecenie, a więc tego za kogo wykonuje czynność, Zleceniobiorca obowiązany jest na bieżąco informować dającego zlecenie o przebiegu sprawy i złożyć mu sprawozdanie z wykonania zlecenia, w przypadku, gdy przy wykonaniu zlecenia Zleceniobiorca uzyskał dla Zleceniodawcy jakieś przedmioty, rzeczy, prawa etc. powinien on wszystko mu wydać, w trakcie zlecenia nie wolno Zleceniobiorcy używać we własnym interesie rzeczy i pieniędzy dającego zlecenie, jeżeli kilka osób przyjęło wspólnie zlecenie, ich odpowiedzialność w stosunku do dającego zlecenie jest solidarna.

20 20 Obowiązkiem dającego zlecenie (ZLECENIODAWCA) jest: pokrycie wydatków Zleceniobiorcy związanych z należytym wykonaniem zlecenia oraz zwolnienie z ewentualnie zaciągniętych w tym celu zobowiązań, zapłata wynagrodzenia jeżeli zlecenie jest odpłatne, co w praktyce stanowi regułę, wynagrodzenie płatne jest z dołu, tzn. po wykonaniu przez Zleceniobiorcę zlecenia, jeżeli kilka osób wspólnie udzieliło zlecenia, to odpowiadają one względem Zleceniobiorcy także solidarnie. Kiedy ustanie zlecenie? Ustanie zlecenia może nastąpić na podstawie poniższych przyczyn: zazwyczaj zlecenie ustaje po jego wykonaniu, w dowolnym czasie, każda ze stron może stosunek zlecenia wypowiedzieć ze skutkiem natychmiastowym, uprawnienia tego nie można w umowie wyłączyć, śmierć dającego zlecenie nie powoduje wygaśnięcia zlecenia, w stosunek zlecenia wstępują spadkobiercy, śmierć przyjmującego zlecenie tudzież utrata zdolności do czynności prawnych, jeżeli w umowie inaczej nie zastrzeżono powoduje wygaśnięcie zlecenia. Co się dzieje po zakończeniu umowy? Po zakończeniu umowy następują tzw. rozliczenia, które w przypadku wypowiedzenia przez Zlecającego, polegają na tym, że jest on zobowiązany do

21 21 zwrotu wydatków, a jeżeli zlecenie miało charakter odpłatny do zapłaty części wynagrodzenia. Jeżeli chodzi o roszczenia z umowy zlecenia przedawniają się według przepisów ogólnych (art. 117 KC i nast.) Wyjątki od zasady: 2 lata roszczenia o wynagrodzenie oraz o zwrot poniesionych nakładów dla osób zawodowo trudniących się przyjmowaniem zleceń danego rodzaju. 2 lata dla umów zlecenia w znaczeniu ścisłym dotyczących czynności faktycznych np. z tytułu utrzymania, pielęgnowania, wychowywania lub nauki, pod warunkiem że przysługują osobom zawodowo trudniącym się takimi czynnościami albo utrzymującymi zakłady na ten cel przeznaczone. Jeżeli wypowiedzenie nastąpi bez ważnego powodu, dotyczy to każdej ze stron, to wówczas istnieje obowiązek naprawienia szkody. Umowa agencji Stosunek pracy nie powstaje także na podstawie umowy agencji, która zobowiązuje agenta do stałego pośredniczenia przy zawieraniu umów oznaczonego rodzaju na rzecz zleceniodawcy lub do zawierania w jego imieniu takich umów (art. 758 i n. KC). W tym stosunku nie występuje podporządkowanie agenta kierownictwu zleceniodawcy charakterystyczne dla stosunku pracy. Przykład: przedstawiciel handlowy towarzystwa ubezpieczeniowego, który wyszukuje klientów i zawiera z nimi umowy na rzecz towarzystwa, reprezentuje.

22 22 Kluczowe różnice pomiędzy umową o pracę, a wybranymi umowami cywilnoprawnymi tj. umową zlecenia i umową o dzieło UMOWA ZLECENIA UMOWA O DZIEŁO UMOWA O PRACĘ Charakter umowy umowa cywilnoprawna podstawa prawna Kodeks Cywilny umowa cywilnoprawna podstawa prawna Kodeks Cywilny umowa o pracę podstawa prawna Kodeks Pracy Strony umowy Zleceniodawca/ Zleceniobiorca Dający zlecenie/przyjmujący zlecenie Istotne należy zobowiązanie należy zobowiązanie Elementy zleceniobiorcy do dokonania przyjmującego zamówienie do umowy określonej czynności prawnej wykonania oznaczonego dzieła za dla dającego zlecenie. zapłatą wynagrodzenia Przyjmujący zlecenie powinien określonego w umowie, to jest wszakże dokładać należytej osiągnięcie uzgodnionego przez staranności aby ten cel strony rezultatu. Umowa o dzieło osiągnąć. w odróżnieniu od umowy zlecenia Umowę zlecenia inaczej i umowy o pracę polega nie na nazywamy umową należytej samym tylko prowadzeniu staranności. działalności, ale i na doprowadzeniu do oznaczonego rezultatu. Wynagrodzenie za zlecenie należy się wynagrodzenie może być wynagrodzenie, chyba że kosztorysowe bądź ryczałtowe przyjmujący zlecenie Zamawiający obowiązany jest zobowiązał się wykonać je bez uiścić wynagrodzenie w chwili wynagrodzenia. Wynagrodzenie oddania dzieła. płatne jest z dołu, tzn. po wykonaniu przez zleceniobiorcę zlecenia. Charakter zleceniobiorca w sposób przyjmujący zamówienie świadczenia samodzielny organizuje sobie samodzielnie organizuje sobie odpowiednie działania celem działalność (pracę) podobnie jak realizacji zlecenia. Cecha ta przy umowie zlecenia. Cecha ta m.in. odróżnia ten typ m.in. odróżnia ten typ stosunku stosunku prawnego od prawnego od stosunku pracy. stosunku pracy. Wyniki pracy/ zleceniobiorca zobowiązuje się rezultat powinien być z góry rezultat jedynie do dokonania w umowie dokładnie i według umówionych czynności, nie obiektywnych cech określony, zaś odpowiada natomiast za to, że jego osiągnięcie musi być przez pożądany przez dającego strony uważane za pewne, nie zlecenie rezultat zostanie może być jedynie prawdopodobne, osiągnięty. (jest to cecha odróżniająca od umowy zlecenia). Pracodawca/Pracownik pracownikiem obowiązany jest świadczyć osobiście i w sposób ciągły, powtarzający się, na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy pracę określonego rodzaju oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca obowiązany jest zatrudnić pracownika za wynagrodzeniem. umowa o pracę zawsze jest odpłatna. Pracownikowi przysługuje wynagrodzenie odpowiednie do rodzaju pracy, jej ilości i jakości. Postanowienia umowne przewidujące całkowitą nieodpłatność pracy bądź odpłatność niepełną są nieważne. w przeciwieństwie do umowy zlecenia i umowy o dzieło pracownik nie organizuje sobie samodzielnie pracy jest on po kierownictwem i nadzorem pracodawcy. pracownik ma obowiązek wykonywać pracę na stanowisku i w miejscu określonym w umowie. Zakres czynności określa umowa, ewentualnie załącznik do umowy.

23 23