Spis treêci Wst p Mapa i pomiary w terenie Geografia fizyczna

Transkrypt

1

2 Spis treêci Wst p /5 Mapa i pomiary w terenie 1. Orientowanie się w przestrzeni /7 2. Pomiary odległości w terenie /11 3. Busolowy szkic marszowy krokówka /13 4. Plan szkoły /14 5. Topograficzny szkic z miejsca /15 6. Szkic z podstawy /16 7. Pomiar wysokości /17 8. Skala mapy /18 9. Pomiar odległości na mapie po liniach krzywych / Pomiar powierzchni na mapie / Orientowanie mapy / Lokalizujemy miejsca w nieznanym terenie / Marsze i biegi na orientację / Siatki kartograficzne / Wysokość terenu na mapie / Wysokość względna i spadek terenu /30 Geografia fizyczna 17. Kształt i rozmiary Ziemi / Układ Słoneczny / Współrzędne geograficzne / Ruchy Ziemi i ich konsekwencje / Ukształtowanie powierzchni Ziemi i dna oceanów / Interpretacja profilu hipsograficznego i batymetrycznego / Czynniki kształtujące powierzchnię Ziemi / Sfery Ziemi / Najważniejsze wydarzenia w dziejach Ziemi / Rodzaje skał / Układ skał (tektonika) / Interpretacja przekroju geologicznego / Złoża mineralne / Płyty litosfery (kry), tarcze, platformy, góry fałdowe / Wulkany i trzęsienia ziemi / Związki rzeźby terenu z budową geologiczną / Geologiczne procesy stokowe / Atmosfera / Instrumenty meteorologiczne / Dziennik obserwatora pogody / Temperatura powietrza / Cyrkulacja powietrza w troposferze /59

3 4 39. Układy ciśnienia / Powstawanie i zanikanie niżu / Opady orograficzne typu fenowego / Opady na frontach atmosferycznych / Prądy powietrza wstępujące (wznoszące) i zstępujące (opadające) / Mapa synoptyczna / Diagram klimatyczny / Klimat Europy / Strefy klimatyczne na Ziemi / Wody na Ziemi / Obieg wody w przyrodzie / Wody gruntowe / Źródło artezyjskie / Temperatura wody w oceanach / Zasolenie wody morskiej / Prądy morskie / Przypływy i odpływy morza / Działalność morza / Działalność rzek / Terasy (tarasy) rzeczne / Zjawiska krasowe / Rodzaje jezior / Utwory i formy, które powstały w wyniku działalności wiatru / Utwory i formy polodowcowe / Gleby / Roślinność na Ziemi / Zwierzęta świata /82 Geografia spo eczno-ekonomiczna 66. Ludność / Czynniki rozwoju gospodarczego kraju (regionu) / Rolnictwo / Gospodarka leśna / Przemysł / Komunikacja / Handel / Polska w Unii Europejskiej / Światowe Rezerwy Biosfery UNESCO w Polsce / Konflikty zbrojne na świecie / Organizacje międzynarodowe / Poziom życia ludności na świecie / Turystyka i rekreacja /118 Notatki /120

4 16 Mapa i pomiary w terenie ***6. Szkic z podstawy Sprzęt: taki sam jak do wykonania szkicu z miejsca (zadanie 5). 1. Podstawą, czyli bazą pomiarów, jest dokładnie zmierzony odcinek w terenie (A B na rysunku). Z jednego końca bazy (punkt A), gdzie ustawiony jest wypoziomowany stolik, celujemy do wybranych przedmiotów i nanosimy kierunki, m.in. także kierunek podstawy, czyli do punktu B. Długość bazy nanosimy w skali. Następnie przenosimy stolik do punktu B i zgrywamy kierunek podstawy na planie z punktem A w terenie (z wbitą tam wcześniej tyczką). Po czym celujemy kolejno do tych samych przedmiotów, do których celowaliśmy z punktu A, i nanosimy odpowiednio kierunki. Na przecięciu się kierunków wyznaczonych z punktów A i B znajdują się przedmioty, które chcemy nanieść na plan. Pomiar taśmą, w tym wypadku jest zbędny. 2. Na rysunku zaznacz pozycję statku na podstawie dwóch pomiarów azymutu: z latarni morskiej 142 i z wieży wiertniczej 218. Użyj kątomierza.

5 Mapa i pomiary w terenie 17 **7. Pomiary wysokoêci Wysokości obiektów w terenie w prosty sposób można zmierzyć wykorzystując podobieństwo trójkątów, albo za pomocą niwelatora (patrz rysunek c). Do pomiarów kątów służy również pochylościomierz tzw. klizymetr lub klinometr. Można go wykonać z kątomierza (rysunek a). a) b) 1. Oblicz rzeczywistą wysokość drzewa na rysunku b w skali 1:100, przyjmując za podstawę twierdzenie, że w trójkątach podobnych boki są proporcjonalne. 2. Oblicz wysokość wieży, gdy odległość punktu pomiarowego od niej wynosi 10 m, a kąt wysokości wynosi 30. Niwelatorem mierzymy wysokość pagórka tak, jak to przedstawiono na rysunku c. W tym wypadku znana jest wysokość niwelatora (1 m). Jeśli mamy niwelator optyczny ze statywem i łatami, wówczas postępujemy tak, jak na rysunku d (na s. 18). c)

6 30 Mapa i pomiary w terenie ***16. WysokoÊç wzgl dna i spadek terenu Fragment mapy (rysunek a) przedstawia jedną z najtrudniejszych tras zjazdowych w Polsce oznaczoną kolorem czarnym Bieńkulę w Szczyrku. Na podstawie mapy: a) b) oblicz długość trasy; oblicz wysokość względną wyciągu AB; oblicz kąt nachylenia terenu na najbardziej stromym odcinku trasy (sposób obliczania tego kąta przedstawiono na rysunku b). narysuj profil terenu wzdłuż trasy zjazdowej.

7 Geografia fizyczna *17. Kszta t i rozmiary Ziemi 1. Zasadę pierwszego wiarygodnego pomiaru Ziemi dokonanego przez Eratostenesa (III w. p.n.e.) przedstawiono na rysunku. Została zmierzona odległość między dwiema miejscowościami, które według Eratostenesa były położone na tym samym południku. Jeśli w południe w jednej z nich (Syene) kąt wysokości Słońca wynosi 90, to w tym samym momencie kąt wysokości Słońca zmierzony w drugiej miejscowości (Aleksandrii) równa się kątowi w środku Ziemi, który tworzą piony tych miejscowości. Na podstawie tych danych wyprowadź wzór na obwód kuli. 2. Stosunkowo niewielki błąd w pomiarach Eratostenesa polegał na tym, że: pomiar odległości w terenie nie był wówczas dokładny; Syene i Aleksandria leżą/nie leżą (skreśl błędną odpowiedź) na tym samym południku.

8 50 Geografia fizyczna **31. Wulkany i trz sienia ziemi 1. Opisz wulkan przedstawiony na rysunku obok. W opisie użyj wyrazów: krater, kaldera, gazy, lawa, popioły, bomby, lapille (kamyki), stożek boczny (przybyszowy), komin, żyła wulkaniczna, ognisko magmy. 2. Na mapie stref sejsmicznych Ziemi liczbami oznaczono położenie niektórych wulkanów. Przyporządkuj właściwe liczby do ich nazw: (...) Bromo, (...) Etna, (...) Hekla, (...) Popocatépetl, (...) Pinatubo, (...) Krakatau, (...) Wezuwiusz, (...) Mauna Loa, (...) Meru, (...) Kluczewska Sopka, (...) Chimborazo, (...) Rainer, (...) Orizaba, (...) Paricutin, (...) Kamerun, (...) Mont Pelee, (...) Fudżi.

9 Geografia fizyczna Opisz rysunek, używając terminów: ognisko trzęsienia ziemi (hipocentrum), epicentrum, fala sejsmiczna. 4. Z porównania map: wielkich płyt litosfery (s. 48) i stref sejsmicznych (s. 50) wynika, że trzęsienia ziemi i wulkany występują (wykreśl błędną odpowiedź): w górach; na styku płyt litosfery; na brzegach ryftów i rowów tektonicznych; na platformach paleozoicznych. 5. W Polsce również występują słabe trzęsienia ziemi. Wymień obszary, na których są warunki do ich wystąpienia... **32. Zwiàzki rzeêby terenu z budowà geologicznà Na rysunkach ukazano zależności rzeźby od budowy geologicznej. Podpisz, który z nich przedstawia rzeźbę: zgodną, niezgodną, odwróconą (tzw. inwersję rzeźby) Napisz, jakie czynniki kształtują te zależności....

10 98 Geografia spo eczno-ekonomiczna **68.6. Rejonizacja upraw na Êwiecie Rejonizacja upraw na świecie jest spowodowana bardzo wieloma czynnikami. Do najważniejszych należy zaliczyć klimat, potrzeby społeczeństwa, stopień rozwoju rolnictwa i tradycje rolnicze danego regionu. 1. Wykres przedstawia udział w światowej produkcji trzech roślin w: Stanach Zjednoczonych, Chinach, Rosji i Polsce. Przyporządkuj nazwy krajów do odpowiednich wykresów. 2. Na mapach przedstawiono obszary upraw buraków cukrowych, ziemniaków i pszenicy. Uzupełnij legendy pod mapami.

11 Geografia spo eczno-ekonomiczna Podaj nazwy regionów, w których koncentruje się uprawa wymienionych roślin. Dlaczego właśnie tam się je uprawia? burak cukrowy... pszenica... ziemniaki...