polska Forum Ekonomiczne w Krynicy Idziemy na giełdę Geotermia Rynek energii w Portugalii Strategie grup energetycznych

Transkrypt

1 polska EnerGIA magazyn NR 9 (11) wrzesień 2009 grupy tauron ISSN Forum Ekonomiczne w Krynicy Idziemy na giełdę Geotermia Rynek energii w Portugalii Strategie grup energetycznych

2 spis treści Wydarzenia str. 12 Marcin Lauer Redaktor naczelny 04 flesz gospodarczy Jesteśmy w europejskiej czołówce Zadebiutujemy na GPW Tauron rośnie w siłę Polska Grupa Energetyczna wchodzi na giełdę TGE chce organizować aukcje prądu Pożegnanie z kineskopami 06 Finanse Jak pozyskać pieniądze na inwestycje w energetyce? 07 Notowania Komentarz miesiąca 08 wydarzenia Grupa Tauron na Energetabie Wrocławski fenomen Współpracujemy z ratownikami górskimi W Spodku o węglu i atomie Koszykówka bardziej energetyczna Sukces festiwalu Tauron Nowa Muzyka Tauron w Tarnowie i Krynicy 13 W Grupie Strategiczna umowa z ArcelorMittal Poland Nowy wiceprezes Taurona... i prezes EnergiiPro Energetycy u Słowackiego Zespołowy sukces Enionu Klucz Sukcesu dla PKE Jubileusz spółek zależnych Elektrowni Stalowa Wola Integracja funkcji rachunkowości w Grupie Tauron Poszkodowani dziękują za pomoc Międzynarodowe święto folkloru 18 HANDEL Racjonalnie, czyli taniej 20 energia w UE Jakie decyzje zapadną podczas szczytu w Kopenhadze? 22 Raport Rynek energii Portugalia 24 strategia Po pierwsze inwestycje 26 Prawdy i mity Geotermia bez wielkich perspektyw 28 Energia inaczej Do trzech razy sztuka 30 Felieton Rynek wolny, ale w dybach Wydawca: Tauron Polska Energia SA, Departament Komunikacji Rynkowej i PR, dyrektor Paweł Gniadek, pawel.gniadek@tauron-pe.pl, tel Redaktor naczelny: Marcin Lauer, marcin.lauer@tauron-pe.pl, tel Redakcja: Polska Energia, ul. Lwowska 23, Katowice, fax , redakcja@tauron-pe.pl Zespół redakcyjny: Magdalena Rusinek, magdalena.rusinek@tauron-pe.pl, tel , Jacek Sakrejda, jacek.sakrejda@tauron-pe.pl, tel , Tomasz Fornalczyk, tomasz.fornalczyk@gigawat.pl, tel Współpraca w Grupie Tauron: Południowy Koncern Energetyczny SA: Dariusz Wójcik, dariusz.wojcik@pke.pl, tel ; Elektrownia Stalowa Wola SA: Jerzy Wieleba, j.wieleba@esw.pl, tel Enion SA: Ewa Groń, ewa.gron@enion.pl, tel ; EnergiaPro SA: Anna Wojcieszczyk, anna.wojcieszczyk@wr.energiapro.pl, tel ; Elektrociepłownia Tychy SA: Aleksandra Gajecka, aleksandra.gajecka@ec-tychy.pl, tel ; Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej Katowice SA: Karolina Kmon, kkmon@pec.katowice.pl, tel ; Enion Energia Sp. z o.o.: Elżbieta Bukowiec, elzbieta.bukowiec@enionenergia.pl, tel ; EnergiaPro Gigawat Sp. z o.o.: Marta Głuszek, marta.gluszek@gigawat.pl, tel Realizacja wydawnicza: Direct Publishing Group, ul. Genewska 37, Warszawa Biuro reklamy: Anna Mocior, a.mocior@dp-group.com.pl Wydawca nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń. Redakcja nie zwraca materiałów oraz zastrzega sobie prawo ich redagowania i skracania. Zdjęcie na okładce: PAP Numer zamknięto 21 września 2009 r. foto: Michał Stańczyk Przyspieszenie W ostatnim numerze pisałem o tym, że zjawisko sezonu ogórkowego przechodzi do lamusa. Ale przynajmniej ma ono jakąś nazwę. Natomiast nie mam za bardzo pomysłu, jak określić niezwykły nawał wydarzeń, którego uczestnikami i świadkami byliśmy w ciągu ostatnich kilku tygodni. Przede wszystkim 11 sierpnia Rada Ministrów podjęła decyzję o tym, że prywatyzacja Taurona odbędzie się poprzez sprzedaż akcji na giełdzie. Przypomnę, że tak zakładał rządowy pogram przekształceń branży elektroenergetycznej, jednakże w ostatnim czasie wiele mówiło się o prywatyzacji naszej Grupy z udziałem inwestora strategicznego. Przygotowanie do debiutu giełdowego będzie dla wszystkich pracowników Taurona wielkim wyzwaniem. Ważne słowa padły na początku września w Katowicach podczas konferencji poświęconej energetyce jądrowej, której byliśmy partnerem. Przewodniczący Parlamentu Europejskiego prof. Jerzy Buzek podkreślił, że węgiel będzie podstawą energe-tyki w Europie na długie dziesięciolecia, a energetyka jądrowa i odnawialna nie jest dla węgla konkurencją. Jerzy Buzek od lat był orędownikiem polskiego węgla w Unii Europejskiej i trzeba wierzyć, że wsparcie nowego przewodniczącego PE przełoży się na konkretne rozwiązania, korzystne z punktu widzenia polskiej energetyki, opartej przecież na węglu. Odnotowujemy także obecność Grupy Tauron podczas najważniejszego wydarzenia biznesowego w Polsce, jakim było XIX Forum Ekonomiczne w Krynicy oraz towarzyszące mu II Forum Inwestycyjne w Tarnowie. Dodajmy do tego współpracę sponsoringową z reprezentacją koszykówki, Górskim Ochotniczym Pogotowiem Ratunkowym i Operą Wrocławską oraz sukces festiwalu Tauron Nowa Muzyka, a obraz naszej aktywności w ostatnich dniach będzie w miarę pełny. Zapraszam do lektury. polska EnerGIA nr 9 (11)/2009 3

3 flesz gospodarczy Jesteśmy w europejskiej czołówce Grupa Tauron znalazła się na 31. miejscu w rankingu 500 największych firm Europy Środkowo-Wschodniej zaprezentowanym podczas XIX Forum Ekonomicznego w Krynicy. Listę przygotowała Rzeczpospolita oraz firma doradcza Deloitte. W porównaniu z podobnym zestawieniem z roku 2007 katowicka spółka awansowała o 12 pozycji. W zestawieniu 25 firm sektora energetycznego i surowcowego Tauron uplasował się na 18. miejscu (w 2007 zajmował 31. miejsce). (m) Tauron rośnie w siłę zadebiutujemy na GPW Wczerwcu przyszłego roku Tauron zadebiutuje na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. W tym samym czasie Skarb Państwa sprzeda część akcji spółki, nad którą zachowa jednak kontrolę korporacyjną poinformował 9 września, podczas II Forum Inwestycyjnego w Tarnowie, minister Skarbu Państwa Aleksander Grad (na zdjęciu). Ogłoszone decyzje są konsekwencją przyjęcia przez rząd 11 sierpnia planu prywatyzacji na lata Będzie podwyższenie kapitału i te środki trafią na inwestycje dla firmy. Oprócz tego będziemy prowadzili sprzedaż akcji należących do Skarbu Państwa w takiej wysokości, aby to władztwo i kontrolę zachować powiedział minister Grad. Minister podkreślił, że Skarb Państwa planuje, że w czterech firmach: KGHM Polska Miedź, Tauronie, Grupie Lotos i Polskiej Grupie Energetycznej, zostanie zachowana kontrola i władztwo korporacyjne. Jesteśmy wyceniani na mld zł, a planujemy podwyższenie kapitału o ok. 20 proc., co oznacza, że realistyczne jest pozyskanie z giełdy 3-4 mld zł. Kwota ta pozwoliłaby na wystartowanie z planowanym procesem inwestycyjnym powiedział w Tarnowie dziennikarzom prezes Taurona Dariusz Lubera. (ml) Podpisanie umów dotyczących PEC Dąbrowa Górnicza i EC Nowa Tauron Polska Energia stał się większościowym właścicielem Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej Dąbrowa Górnicza i Elektrociepłowni EC Nowa w Dąbrowie Górniczej. 29 lipca minister Skarbu Państwa jako 100-procentowy akcjonariusz spółki Tauron Polska Energia podwyższył jej kapitał o niemal 300 mln zł poprzez wniesienie 85 proc. akcji PEC w Dąbrowie Górniczej oraz 42,1 proc. udziałów EC Nowa w Dąbrowie Górniczej. Wcześniej Tauron posiadał mniejszościowe udziały w EC Nowa (41,9 proc.). Tym samym holiding stał się właścicielem 85 proc. akcji PEC i 84 proc. udziałów EC Nowa. Podstawowym przedmiotem działalności PEC w Dąbrowie Górniczej jest dystrybucja, dostawa ciepła (pary wodnej i gorącej wody) oraz produkcja ciepła dla odbiorców na terenie kilkunastu gmin Śląska i Zagłębia. Elektrociepłownia EC Nowa w Dąbrowie Górniczej produkuje tzw. dmuch wielkopiecowy, sprężone powietrze, energię elektryczną, parę technologiczną, ciepło grzewcze, ciepłą wodę, wodę zdemineralizowaną, zmiękczoną oraz obiegową głównie dla Arcelor- Mittal. Przejęcia te są zgodne z naszą strategią korporacyjną na lata z perspektywą do roku 2020 oraz strategią dla sektora ciepłowniczego na Śląsku, która powstała w Ministerstwie Skarbu Państwa w 2007 roku. Dokumenty te zakładają, że rozwój rynku energii cieplnej na Śląsku będzie odbywał się głównie w oparciu o koncentrację istniejącego już w Grupie Tauron potencjału oraz dalsze zintegrowanie podmiotów należących do Skarbu Państwa. Skupienie wytwórców i dystrybutorów ciepła w jednej strukturze pozwala na wzrost wartości tych aktywów, a przede wszystkim na efektywniejsze prowadzenie działalności poinformował Dariusz Lubera, prezes Tauron Polska Energia. (JK) FOTO: Zbigniew Szortyka FOTO: Arch. Polska Grupa Energetyczna wchodzi na giełdę TGE chce organizować aukcje prądu Polska Grupa Energetyczna złożyła 14 września w Komisji Nadzoru Finansowego nowy wniosek o zatwierdzenie prospektu emisyjnego. Ostatnie miesiące to dla nas okres bardzo intensywnej pracy. Rozpoczęliśmy proces konsolidacji grupy kapitałowej oraz uruchomiliśmy kolejne istotne inwestycje związane z naszym programem, w ramach którego do 2012 r. planujemy zainwestować około 39 mld zł. Rozwija się także projekt budowy pierwszych elektrowni atomowych, którego realizację powierzył nam polski rząd. To wszystko znalazło odzwierciedlenie w prospekcie emisyjnym mówi Tomasz Zadroga, prezes Polskiej Grupy Energetycznej. Oferta publiczna akcji PGE oraz debiut na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie planowane są w IV kwartale 2009 r., przy czym ostateczne terminy uzależnione będą m.in. od warunków rynkowych oraz uzyskania przez PGE wymaganej zgody organów regulacyjnych. Zrobiliśmy już bardzo wiele w kwestii przygotowań PGE do oferty publicznej i zarząd uważa, że rynek zareaguje pozytywnie na ten ważny dla spółki krok wyjaśnia prezes Tomasz Zadroga. PGE planuje zaoferować tylko akcje nowej emisji. Po ofercie nowi akcjonariusze obejmą akcje reprezentujące nie więcej niż 15 proc. kapitału zakładowego i głosów na walnym zgromadzeniu PGE. Akcje oferowane będą polskim inwestorom instytucjonalnym i indywidualnym oraz szerokiemu gronu inwestorów międzynarodowych. (ao) Zdaniem ekspertów istnieje możliwość, że grupy energetyczne będą jednak sprzedawać energię elektryczną na własnych przetargach. Towarowa Giełda Energii chce zaproponować odbywające się poza sesjami aukcje organizowane na zlecenie członków giełdy. Minimalna oferta zakupu ma wynosić 50 MWh, czyli 50 razy więcej niż w transakcjach na rynku terminowym. Chcemy powiązać transakcje pozasesyjne z pomysłem, który pojawił się podczas dyskusji o obowiązkowej sprzedaży energii przez giełdę, a mianowicie z publicznymi aukcjami powiedział prezes TGE Grzegorz Onichimowski. W jego ocenie pierwsza aukcja mogłaby być zorganizowana pod koniec października. Pytani o zdanie członkowie giełdy mają do pomysłu dość sceptyczny stosunek. (ao) FOTO: Reporter Pożegnanie z kineskopami Okazuje się, że decyzja unijnych urzędników o wycofaniu ze sprzedaży tradycyjnych żarówek stuwatowych, o której pisaliśmy w majowym numerze Polskiej Energii, była tylko przygrywką do kolejnych zakazów. Czeka nas wielki remanent, gdyż ze sklepowych półek musi zniknąć zbyt energochłonny sprzęt elektroniczny i gospodarstwa domowego. Na pierwszy ogień pójdą telewizory kineskopowe. Decydenci z Unii Europejskiej chcą zaprzestania ich produkcji w ramach walki ze zmianami klimatu. Zgodnie z wymogami Komisji Europejskiej, ilość energii zużywanej przez odbiorniki telewizyjne musi spaść o jedną piątą. Zarówno eksperci unijni, jak i producenci sprzętu RTV są zgodni, że tradycyjne telewizory nie będą w stanie spełnić tych standardów. W kolejce do muzeum czekają kolejne urządzenia. W przyszłym roku zakaz produkcji dotyczyć będzie między innymi pralek pozbawionych programu prania na zimno oraz mało wydajnych i energożernych lodówek, zamrażarek oraz zmywarek do naczyń. Pod lupą unijnych ekspertów znalazły się też kolejne potencjalnie energochłonne urządzenia, nawet czajniki elektryczne. (ao) FOTO: Arch. 4 polska EnerGIA nr 9 (11)/2009 polska EnerGIA nr 9 (11)/2009 5

4 finanse notowania Polskie grupy energetyczne, chcąc zrealizować wielomiliardowe plany inwestycyjne, muszą posiłkować się zewnętrznym finansowaniem. W obecnych warunkach jest ono trudniejsze do pozyskania i droższe niż jeszcze rok czy półtora roku temu Jak pozyskać pieniądze na inwestycje w energetyce? Tylko Tauron Polska Energia do roku 2012 planuje wydatki inwestycyjne na poziomie ok. 13,5 mld zł. W latach planowane nakłady inwestycyjne Grupy wyniosą ponad 20 mld zł. Plany inwestycyjne pozostałych grup są na podobnym poziomie. Pojawia się więc pytanie, jak polskie grupy będą chciały sfinansować te inwestycje, gdyż oczywiste jest, że własne środki na to nie wystarczą. Przedstawiciele instytucji finansowych i firm doradczych zgodnie przekonują, że na rynku finansowym istnieje wciąż ogromna niepewność można spotkać liczne głosy, że światowa gospodarka już wychodzi z kryzysu, ale jest również wiele opinii mówiących, że kryzys jeszcze długo potrwa i czeka nas jego druga faza. W takiej sytuacji banki niechętnie udzielają wsparcia finansowego na tak duże kwoty i na tak długi okres, jak jeszcze rok czy półtora temu. Według informacji firm doradczych, banki są skłonne do udzielania kredytów jedynie na okres trzech pięciu lat, tyle może trwać sama budowa bloku w elektrowni, a wtedy zaangażowane środki jeszcze nie przynoszą żadnych przychodów. Niektóre podmioty przygotowujące inwestycje chcą je zrealizować wspólnie z pozyskanymi inwestorami branżowymi. Z tym też może być kłopot, ponieważ wiele koncernów energetycznych w ostatnich latach znacznie zwiększyło swoje zadłużenie i nie jest gotowych w obecnej sytuacji do zwiększania swoich obciążeń i angażowania się w nowe inwestycje. Przedstawiciele międzynarodowych koncernów energetycznych obecnych na polskim rynku zwracają uwagę, że coraz bardziej wybiórczo analizują projekty inwestycyjne i wybierają tylko te, które dają szansę na największe Dariusz Lubera, prezes Tauron Polska Energia: Dziś największe problemy związane z rozpoczęciem inwestycji wiążą się oczywiście z pozyskaniem finansowania. Zdobycie środków na inwestycje w energetyce zawsze było dość trudne, np. domykanie finansowania Łagiszy zajęło PKE przeszło dwa lata, są to bowiem duże, kapitałochłonne i długotrwałe przedsięwzięcia. W obecnych czasach kryzysu na światowych rynkach finansowych jest to największa przeszkoda. Dodatkowo sam proces rozpoczęcia inwestycji jest długotrwały, co opóźnia faktyczną budowę. Trzeba przygotować i złożyć w odpowiednich instytucjach tysiące dokumentów. Niezbędne jest też wykonanie prac koncepcyjnych, studialnych, badań i ekspertyz oraz prac organizacyjnych, co dodatkowo wpływa na czas realizacji zadań. Inwestycje Grupy Tauron będą finansowane ze środków własnych, kredytów i pożyczek, aliansów strategicznych oraz środków uzyskanych od inwestorów zewnętrznych pozyskanych na giełdzie. Foto: Paweł Topolski zyski w jak najkrótszym czasie. Należy pamiętać, że dla międzynarodowych grup Polska jest tylko jednym z potencjalnych rynków, gdzie mogą zdecydować się na inwestycje. W tej sytuacji przy wyborze miejsca inwestycji europejskie czy światowe koncerny poza wskaźnikami ekonomicznymi kierują się także takimi elementami jak stabilność i przewidywalność prawa oraz sytuacja na rynku energii. Przy wzmożonej ostrożności banków, coraz większą rolę w finansowaniu inwestycji energetycznych odgrywać będą instytucje parabankowe, wspierane np. przez rządy. Z takiej oferty chce skorzystać m.in. Energa, która już rozmawia z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym, Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju oraz Nordyckim Bankiem Inwestycyjnym w sprawie udzielenia wsparcia w wysokości 1 mld zł. Pomimo trudności, polskie grupy energetyczne radzą sobie z pozyskiwaniem pieniędzy zewnętrznych. Polska Grupa Energetyczna (PGE) w maju 2009 r. uruchomiła program obligacji oferowanych wyłącznie na rynku polskim o wartości 2 mld zł. PGE chce z własnych środków na inwestycje przeznaczyć ok. 50 proc., drugie 50 proc. ma pochodzić z finansowania zewnętrznego, w tym z emisji akcji na Giełdzie Papierów Wartościowych, z emisji obligacji i kredytów komercyjnych udzielanych przez banki. Emil Różański Departament Obrotu Energią Tauron Polska Energia SA Komentarz miesiąca Cena [zł/mwh] CRO [zł/mwh] Cena [ /Mg] ,75 14,70 14,65 14,60 14,55 14,50 14,45 14,40 14,35 14,30 14, TGE POEE TCE POEE Wolumen CRO Cena [$/GJ] 3,1 3,0 2,9 2,8 2, Ceny uprawnień do emisji CO 2 na rynku Futures w sierpniu 2009 r. BNF EUADEC-09 W sierpniu średnie ceny na rynku SPOT nieznacznie spadły. Średnia cena na TGE wyniosła 162,90 zł/mwh przy wolumenie obrotu wynoszącym około 229 GWh. Średnia cena na POEE ukształtowała się na poziomie 162,57 zł/mwh, przy wolumenie obrotu około 350 GWh, o ponad połowę wyższym od giełdowego. Licząc rok do roku, spadek zapotrzebowania systemowego w sierpniu był na poziomie z lipca i kształtował się na poziomie 3,5 proc. Średnia cena na rynkach spot (TGE i POEE) w sierpniu wyniosła 162,70 zł/mwh i była o 1,3 proc. niższa od średniej z lipca (164,76 zł/mwh). Podobnie jak w ubiegłym miesiącu trendy cenowe na rynku niemieckim i czeskim miały odmienny kierunek niż w Polsce. Cena w sierpniu była wyższa niż w lipcu, na niemieckim EEX o 1,5 proc. (36,07 /MWh), a na czeskim OTE o około 2 proc. (35,92 /MWh). Na Rynku Bilansującym (RB) łączny obrót w sierpniu wyniósł około 322,5 GWh. Średnia ważona cena rozliczeniowa odchylenia (CRO) wyniosła 165,96 zł/mwh i w odniesieniu do parkietów rynku spot była wyższa o około 2 proc. W porównaniu do średniej z lipca średnia cena CRO w sierpniu była niższa o około 0,7 proc. W sierpniu można było zaobserwować wzrosty cen kontraktów miesięcznych na światowym rynku węgla. Najniższe ceny w kontraktach miesięcznych na platformie ARA występowały na początku miesiąca (tydzień 32.) i osiągnęły minimum na poziomie 2,88 $/GJ, natomiast najwyższy poziom średnich notowań analizowanych kontraktów zaobserwowano w 34. tygodniu br. (2,91 $/GJ). Ze względu na obniżenie kursu dolara do złotówki (2,9 zł/$) cena węgla importowanego obniżyła się do poziomu 8,37 zł/gj (spadek o około 2,3 proc. w odniesieniu do średniej ceny z lipca). Kontrakty roczne ARA CAL 10 kształtowały się na poziomie minimalnym 80,10 $/t, który jednocześnie stanowi cenę zamknięcia miesiąca. W handlu uprawnieniami do emisji CO 2 obserwowano kontynuację trendu wzrostowego cen produktów EUA. W sierpniu średnia cena uprawnień do emisji CO 2 dla kontraktów terminowych z realizacją w grudniu 2009 r. kształtowała się na poziomie 14,53 /t CO 2 i była wyższa od średniej ceny z lipca o blisko 5,4 proc. Najwyższą płynnością charakteryzowała się giełda NordPool (737 tys. t CO 2 ), natomiast na giełdzie EEX zanotowano Średnie ceny i wolumeny energii elektrycznej SPOT na TGE i Platformie POEE w sierpniu 2009 r. Ceny i wolumeny energii elektrycznej na RB w sierpniu 2009 r. ARA Coal Month Futures, Aug.-09 2,85 2,83 2,80 2,74 Średnie tygodniowe ceny dla notowań węgla ARA dla miesięcznego rynku Futures w sierpniu 2009 r. ARA Coal Month Futures, Sept.-09 2,85 2,84 2,81 2,79 Wolumen ARA Coal Month Futures, Oct.-09 2,85 2,86 2,84 2,84 EEX EUADEC-09 ARA Coal Month Futures, Nov.-09 2,87 2,90 2,89 2,89 ARA Coal Month Futures,Dec.-09 2,91 2,97 2,97 2,97 Cena średnioważona ARA Coal Month Futures, Jan.-10 2,99 3,06 3,07 3,06 NordPool EUADEC wolumen obrotu na poziomie 385 tys. t CO 2. Podobnie jak w lipcu, w minionym miesiącu nie odnotowano transakcji na giełdzie Bluenext. Średnioważone ceny analizowanych kontraktów kształtowały się na zbliżonym poziomie i wynosiły od 14,44 /t CO 2 (59,65 zł/t CO 2 ) EEX EUADEC-09, do 14,72 /t CO 2 (60,81 zł/t CO 2 ) BNF EUADEC-09. Wolumen [MWh] Wolumen [MWh] Wolumen [tys. Mg] Źródło: Biuro Analiz Rynku Tauron Polska Energia SA 6 polska EnerGIA nr 9 (11)/2009 polska EnerGIA nr 9 (11)/2009 7

5 wywiad wydarzenia Grupa Tauron na Energetabie Tradycyjnie w połowie września odbyły się, uważane za najważniejsze w branży, Międzynarodowe Energetyczne Targi Bielskie Energetab. Tauron Polska Energia SA został partnerem generalnym 22. edycji tej imprezy, a miesięcznik Polska Energia patronem medialnym. Grupa Tauron wystawiła podczas targów okazały pawilon, w którym swoją ofertę prezentowały największe spółki holdingu: Tauron Polska Energia, EnergiaPro Gigawat, Enion Energia, Południowy Koncern Energetyczny, Enion i EnergiaPro. Stoisko Grupy otrzymało od redakcji miesięcznika Energetyka nagrodę Za najciekawszą propozycję Firmy na XXII Międzynarodowych Energetycznych Targach Bielskich ENERGETAB (JS) Wrocławski fenomen Opera Wrocławska, jako jedyny teatr operowy w Polsce, od wielu lat realizuje dla wielotysięcznej widowni megawidowiska operowe w niekonwencjonalnych przestrzeniach. Odbywają się one najczęściej w zabytkowych wnętrzach Hali Stulecia we Wrocławiu, w jej pobliżu lub na Odrze, jak np. Gioconda Ponchiellego wystawiona w 2003 r. Pomysły dyrektor Ewy Michnik i ich konsekwentną realizację okrzyknięto wrocławskim fenomenem, dostarczającym wspaniałych przeżyć, a jednocześnie promującym miasto. Pierwsza była monumentalna inscenizacja Aidy Giuseppe Verdiego. W roku 1997 trwała prawdziwa batalia o bilety, których sprzedano prawie 13 tysięcy! Dotychczas 18 wrocławskich superprodukcji obejrzało łącznie ok. pół miliona widzów z Polski i zagranicy. Skala produkcji i wielkie zainteresowanie widzów skłoniło zarząd Taurona do podjęcia współpracy z wrocławską sceną. 8 września w Sali Kryształowej Opery Wrocławskiej, podczas konferencji prasowej dotyczącej inauguracji sezonu artystycznego 2009/2010, dyrektor Ewa Michnik przedstawiła firmę Tauron Polska Energia SA jako oficjalnego partnera Opery w sezonie 2009/2010. Na konferencji prasowej obecny był wiceprezes zarządu Dariusz Stolarczyk (na zdjęciu z Ewą Michnik). (ao) Foto: Opera Wrocławska Foto: Dariusz Wójcik Współpracujemy z ratownikami górskimi września, podczas 22. Międzynarodowych 15 Energetycznych Targów Bielskich Energetab, Tauron Polska Energia SA i Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe podpisały list intencyjny w sprawie nawiązania trzyletniej współpracy. Strony zgodnie deklarują wolę współpracy w działaniach na rzecz poprawy warunków funkcjonowania GOPR, której celem jest wzrost bezpieczeństwa w górach oraz promocja aktywności Tauron Polska Energia SA w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu czytamy w dokumencie. Bardzo się cieszę, że nawiązujemy strategiczną współpracę z tak znakomitym partnerem, jakim jest GOPR organizacja, której zadaniem statutowym jest niesienie pomocy w górach ludziom, których zdrowie lub życie jest zagrożone, zapobieganie wypadkom w górach oraz ochrona środowiska górskiego. Wspieranie takich zadań wpisuje się w naszą politykę działań w ramach społecznej odpowiedzialności biznesu. Jest jeszcze jeden powód obszar działania naszej Grupy pokrywa się w znacznym stopniu z obszarem, który zabezpiecza GOPR. Są to pasma gór od Karkonoszy, poprzez Jurę Krakowsko-Częstochowską, aż do Bieszczad mówił Dariusz Lubera, prezes zarządu Tauron Polska Energia SA. Dzięki współpracy z Tauronem GOPR-owi łatwiej będzie prowadzić swoją działalność. A jej skalę obrazują liczby: GOPR zatrudnia 104 ratowników etatowych, których wspomaga 1307 ratowników ochotników i 219 kandydatów na ratowników. W roku 2008 GOPR przeprowadził 1712 interwencji, 2317 akcji ratunkowych, 100 wypraw ratunkowych, w tym 43 z udziałem śmigłowca. Liczba osób ratowanych wyniosła Na podstawie zawartej wcześniej umowy sponsoringowej, w zamian za przekazanie środków finansowych Tauron uzyskał tytuł Sponsora GOPR. Informacja ta pojawi się na stronie internetowej pogotowia, odzieży ochronnej dla ratowników oraz obiektach i środkach transportu należących do GOPR. Tauron Foto: Dariusz Wójcik będzie także partnerem strategicznym nowej wersji internetowego programu szkoleniowego. (ml) W Spodku o węglu i atomie W katowickim Spodku od 1 do 4 września trwały Międzynarodowe Targi Górnictwa, Przemysłu Energetycznego i Hutniczego Katowice 2009 największa wystawa górnicza w Europie Środkowej. 2 września Górnicza Izba Przemysłowo-Handlowa oraz Wydawnictwo Górnicze zorganizowały konferencję Rola górnictwa węglowego w polityce energetycznej Polski do roku W pierwszym panelu dyskusyjnym, obok przedstawicieli świata polityki, nauki i biznesu, wziął udział reprezentant Taurona Krzysztof Zamasz, wiceprezes zarządu ds. handlowych. Paneliści omawiali wiele zagadnień związanych z przyszłością węgla w kontekście polityki energetycznej do roku Rozmawiano m.in. o bezpieczeństwie energetycznym, planowanych zmianach w strukturze energii wytwarzanej w Polsce, barierach rozwoju czystych technologii węglowych. Paneliści skupili się również na prognozach wzrostu zapotrzebowania na paliwa i energię do roku W perspektywie roku zapotrzebowanie na energię znacznie wzrośnie. Możemy je zaspokoić tylko poprzez inwestycje w nowe moce. Będą one oparte w dominującym stopniu na węglu kamiennym. Chcemy wyjść naprzeciw potrzebom rynku, dlatego planujemy rozpocząć budowę nowych mocy na poziomie 3000 MW do 2012 roku powiedział Krzysztof Zamasz. Dyskusja toczyła się także wokół wyzwań dla polskiej energetyki związanych z pakietem energetyczno-klimatycznym. Podnoszono m.in. kwestie kosztów związanych z technologią CCS oraz koniecznością zwiększenia produkcji energii z OZE. Kolejnego dnia odbyła się konferencja pt. Dywersyfikacja źródeł energii a rozwój energetyki jądrowej w Polsce. Wziął w niej udział przewodniczący Parlamentu Europejskiego prof. Jerzy Buzek. Partnerem przedsięwzięcia był Tauron Polska Energia. Konferencja zgromadziła liczne grono decydentów, ekspertów i praktyków, którzy omawiali najważniejsze aspekty związane z przyjętym niedawno przez rząd RP harmonogramem działań dla energetyki jądrowej. Plany te zaprezentowała Hanna Trojanowska, pełnomocnik rządu ds. energetyki jądrowej. Jerzy Buzek podkreślił, że energetyka konwencjonalna nie powinna postrzegać energetyki jądrowej jako konkurencji. Węgiel jest podstawą energetyczną dla Polski na dziesięciolecia powiedział przewodniczący PE. Rozwiązaniem unikalnym w skali europejskiej nazwał Jerzy Buzek projekt budowy elektrowni poligeneracyjnej, prowadzony przez należący do Grupy Tauron Południowy Koncern Energetyczny oraz Zakłady Azotowe Kędzierzyn. Wiodące tematy debaty dotyczyły kwestii bezpieczeństwa energetycznego, problemu składowania odpadów radioaktywnych oraz aspektów społecznych związanych z budową elektrowni atomowych w Polsce. Uczestniczący w pierwszym panelu dyskusyjnym prezes Taurona Dariusz Lubera powiedział, że nie widzi zagrożeń realizacji przyjętej pod koniec ubiegłego roku strategii korporacyjnej Taurona. Przed nami wiele decyzji dotyczących inwestycji, na które chcemy pozyskać środki z planowanego na przyszły rok debiutu giełdowego oraz kredytów poinformował prezes Lubera. Drugi z paneli konferencji, poświęcony wpływowi energetyki jądrowej na otoczenie, prowadził redaktor naczelny Polskiej Energii Marcin Lauer. (hen) Foto: Tomasz Jodłowski Foto: PAP Koszykówka bardziej energetyczna Od rozgrywanych w Polsce Mistrzostw Europy w Koszykówce Mężczyzn EuroBasket 2009 Tauron Polska Energia SA jest sponsorem męskiej reprezentacji Polski w tej dyscyplinie. Zgodnie z umową z Polskim Związkiem Koszykówki znak Taurona będzie obecny na strojach zawodników reprezentacji we wszystkich meczach z udziałem drużyny narodowej. Tauron konsekwentnie wdraża swoją strategię sponsoringową, która zakłada wspieranie dyscyplin o różnym charakterze, ale zdecydowanie energetycznych, m.in. piłki nożnej, żużla, a teraz koszykówki. EuroBasket 2009 był jednym z najważniejszych wydarzeń sportowych tej jesieni w Polsce i w Europie. Turniej transmitowało ponad 90 stacji TV do ponad 150 mln widzów. Mecze mistrzostw Europy w koszykówce mężczyzn zostały rozegrane w Poznaniu, Gdańsku, Warszawie, Wrocławiu, Bydgoszczy, Łodzi i w Katowicach. Podczas zawodów na trybunach zasiadło blisko 200 tys. kibiców. Mimo iż biało-czerwoni nie odnieśli sukcesu, ulegając m.in. mistrzom świata, Hiszpanom, to zaprezentowali się jako drużyna rozwojowa, z przyszłością, a w wygranym meczu z renomowaną Litwą kilku zawodników zagrało na poziomie europejskim. Do zobaczenia na litewskich parkietach w 2011 roku! (ao) 8 polska EnerGIA nr 9 (11)/2009 polska EnerGIA nr 9 (11)/2009 9

6 wydarzenia Czwarta edycja festiwalu Tauron Nowa Muzyka była bardzo udana. Organizatorzy znaleźli doskonałą lokalizację, zaprosili świetnych artystów z całego świata i dobrali znakomitego sponsora. Nie zawiodła publiczność, dopisała też pogoda Nowa muzyka, nowe miejsce, nowy sponsor, nowa energia Sukces festiwalu Tauron Nowa Muzyka Marcin BABKO dziennikarz Gazety Wyborczej Foto: Dariusz Wójcik Festiwal narodził się przed trzema laty w Katowicach. Potem na dwa lata przeniósł się do Cieszyna. Teraz wrócił i to od razu do centrum miasta na postindustrialne tereny byłej kopalni Katowice. Cieszyn jest miastem słabo skomunikowanym i nie było tam szans na dalszy rozwój imprezy. Od razu po ubiegłorocznej edycji zaczęliśmy pracować nad powrotem do Katowic. Miasto było chętne, więc się zdecydowaliśmy. Tym bardziej, że znalazł się bardzo dobry sponsor, który także wizerunkowo pasuje do naszej imprezy. Dzięki niemu zbudowaliśmy budżet zdecydowanie większy niż w poprzednich latach i mogliśmy starać się o naprawdę znaczących artystów. A teren kopalni Katowice wyróżnia nas z reszty letnich festiwali, które zazwyczaj odbywają się na lotniskach, łąkach czy polanach wyjaśnia Adam Pomian, współorganizator festiwalu 4. Tauron Nowa Muzyka, który odbył się w dniach sierpnia. Muza w kopalni Organizatorzy jako pierwsi odkryli KWK Katowice dla popkultury i na trzy dni oddali jej kopalnię we władanie. Lokalizacją i samym miejscem zachwycali się przyjezdni (na imprezę zjechało ponad cztery tysiące fanów z całej Polski), ale też mieszkańcy Katowic i okolicznych miast. Nikt z nich nie spodziewał się, że w Katowicach będą mogli tak świetnie bawić się na plenerowej imprezie z ambitną muzyką. I że niemal w samym środku szarego miasta na trzy dni wyrośnie kolorowa, muzyczna oaza. W tegorocznym festiwalu wzięli udział znakomici wykonawcy, którzy dyktują dziś trendy w świecie muzycznej alternatywy przede wszystkim elektronicznej i klubowej. Wystąpili też uznani polscy muzycy, m.in. Pogodno, O.S.T.R., Oszibarack, Novika i Jacaszek. Artyści grali na dwóch scenach: gdy jeden kończył grać, drugi zwykle zaczynał. Pomiędzy nimi ustawiono też scenę na dachu autobusu, na której prezentowali się polscy didżeje. Festiwal rozpoczął się od występu australijskiego trio Pivot. Zespół nagrywa znakomite płyty, ale na żywo prezentuje się jeszcze lepiej. Termin nowa muzyka jest niezwykle pojemny. Co łączy jej twórców, którzy w ostatni weekend sierpnia zjawili się w Katowicach? Przede wszystkim upodobanie do dźwięków o niskich częstotliwościach. rytm to jest to! Basy i żywiołowe rytmy wybijały puls festiwalu, niezależnie od tego, czy na scenie pojawiały się duże, instrumentalne składy (islandzka gwiazda Mum, funkujący zespół coraz popularniejszej Ebony Bones, szwedzka wokalistka Fever Ray), didżeje (genialny Jon Hopkins, Flying Lotus) czy raperzy (londyński król hip-hopu Roots Manuva) oraz wokaliści (Planningtorock). Muzyka, mimo wspólnego mianownika, była bardzo różna. Brytyjska raperka Speech Debelle i jej akustyczne trio grało jazzujący hip-hop z elementami reggae. King Cannibal zaserwował słuchaczom taneczny miks, a generowane przez niego basowe dźwięki i rytmy wzbudzały aplauz słuchaczy. Jak powinien wyglądać świetny solowy koncert pokazali też Jon Hopkins (znany m.in. ze współpracy z grupą Coldplay) oraz Flying Lotus. Pierwszy zahipnotyzował ambientową mgłą, którą co jakiś czas rozbijał twardymi, samplerowymi solówkami. Drugi tańczył, czarował uśmiechem i na tle imponujących wizualizacji teleportował zebranych z Katowic do Afryki, a potem dalej w kosmos. co to jest electro-beat? Electro-beat i znane przeboje Thou Shalt Always Kill i Letter from God to Man oraz zupełnie premierowy materiał złożyły się na świetny show duetu Dan le Sac vs Scroobius Pip. Na koncercie Ebony Bones nie mogło zabraknąć przeboju The Muzik (wielki sukces teledysku na internetowym YouTube), lecz największy entuzjazm wzbudził zagrany na bis klasyk Pink Floyd Another Brick in the Wall. Największe wrażenie zrobił jednak mistyczny rytuał Fever Ray. Podczas koncertu skandynawskiej wokalistki czuć było ducha legendarnej grupy The Residents, ale przyprawionego kobiecą, magiczną wizją. Na niecodzienny wizerunek muzyków złożyła się skromna, lecz sugestywna gra świateł (nastrój abażurowych lamp przełamywany laserami), mroczna muzyka i niesamowita frontmanka, która przy każdym utworze Tauron Nowa Muzyka wśród najlepszych Wydarzenie znalazło się wśród pięciu najlepszych festiwali tego roku, wybranych w internetowym plebiscycie portalu infomusic.pl. Nasz festiwal zajął czwarte miejsce w zestawieniu, które otwierały Heineken Open er Festival, Audioriver i Przystanek Woodstock. Na piątym miejscu znalazł się Off Festival. zmieniała nie tylko głos, ale i wcielenie. Gdy zaśpiewała singlowy przebój When I Grow Up, w górę wzniosły się dziesiątki rąk z włączonymi na nagrywanie telefonami i kamerami. Fani, świadomi ulotności takich chwil, chcieli zatrzymać je na dłużej. Oprócz Fever Ray najbardziej oczekiwaną gwiazdą zagraniczną był islandzki Mum oraz brytyjski raper Roots Manuva. Pierwszy promował właśnie wydany album Sing Along to Songs You Don t Know, zagrał też kilka swoich klasycznych utworów. W przypadku Roots Manuvy podkłady muzyczne układali na żywo dwaj didżeje. Rasowe połączenie hip-hopu z wibracją reggae skutecznie ukołysało tłum. Pierwszego dnia festiwalu bawiło się na nim dwa tysiące osób, w następne dni ta liczba rosła nawet do czterech tysięcy. Jak dotąd to najlepsza frekwencja w krótkiej historii imprezy (zważywszy na jej alternatywny charakter), a także dobra prognoza na przyszłość. 10 polska EnerGIA nr 9 (11)/2009 polska EnerGIA nr 9 (11)/

7 wydarzenia 8 i 9 września w Tarnowie odbywało się II Forum Inwestycyjne Forum Ekonomicznego. Tauron Polska Energia był patronem merytorycznym przedsięwzięcia, a przedstawiciele spółki brali udział w panelach dyskusyjnych Tauron w Tarnowie i Krynicy Prezes zarządu Dariusz Lubera uczestniczył w debacie pt. Bezpieczeństwo energetyczne a ekonomiczna efektywność, podczas której apelował o uwolnienie cen energii elektrycznej dla odbiorców indywidualnych oraz wskazywał wyzwania związane z wprowadzeniem pakietu klimatycznego. Prezes Lubera podkreślił także znaczenie bezpieczeństwa energetycznego. W niektórych sytuacjach jest ono ważniejsze od efektywności ekonomicznej powiedział. Z kolei podczas panelu Jak zapewnić środki finansowe na konieczne inwestycje w energetyce? Stanisław Tokarski, wiceprezes zarządu Taurona, dyrektor ds. strategii i rozwoju, przedstawił potrzeby inwestycyjne Grupy Tauron. Przyjęta pod koniec zeszłego roku strategia korporacyjna naszej Grupy obejmuje program odbudowy mocy. Wierzę, że dzięki debiutowi giełdowemu pozyskamy środki finansowe na realizację naszych projektów inwestycyjnych powiedział Stanisław Tokarski. Foto: Grzegorz Momot/PAP Foto: Michał Stańczyk Foto: Michał Stańczyk Foto: Paweł Topolski Foto: Michał Stańczyk Tauron był także partnerem Forum Ekonomicznego w Krynicy (9-12 września). 10 września w panelu pt. Między Wschodem a Zachodem: uwarunkowania inwestycyjne i regulacja w sektorze elektroenergetycznym w krajach Europy Centralnej i Wschodniej wziął udział prezes zarządu Dariusz Lubera, który mówił m.in. o potrzebie tworzenia stabilnych warunków do inwestowania w polską branżę elektroenergetyczną. Forum w Krynicy było okazją do największego w Europie Środkowo-Wschodniej spotkania środowisk politycznych i biznesowych. W tegorocznej edycji wzięło udział ok. 2 tys. osobistości z 65 krajów. (m) Ze względu na strategiczny charakter kontraktu jego podpisanie odbyło się w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, gdzie w tym dniu miały miejsce uroczyste obchody Dnia Energetyka Grupy Tauron. ArcelorMittal Poland jest największym klientem spółki. Umowa podpisana została na dwa lata z opcją przedłużenia na kolejne okresy. Jej podpisanie poprzedziły wielomiesięczne negocjacje. Obecny kontrakt jest kontynuacją wieloletniej już współpracy Enionu Energii z firmą ArcelorMittal Poland. Z biznesowego punktu widzenia podpisanie tej umowy jest jednym z najważniejszych wydarzeń dla całej Grupy Tauron. Przedstawiciele zarządu Tauron Polska Energia prezes Dariusz Lubera oraz wiceprezes Krzysztof Zamasz uczestniczyli w negocjacjach i byli obecni podczas podpisywania umowy. Ta umowa jest naszym wspólnym sukcesem podkreśla Dariusz Lubera. Jestem głęboko przekonany, że jej efekty przyniosą korzyści zarówno firmie ArcelorMittal Poland, jak i Enionowi Energii oraz całej Grupie Tauron. Sukces ten jest tym większy, że przygotowaliśmy najlepszą ofertę ze wszystkich firm, które zabiegały o ten strategiczny kontrakt. Pozwala to nam zaznaczyć przewagę nad innymi spółkami obrotu uważa Ireneusz Perkowski, prezes zarządu Enion Energia. w Grupie Strategiczna umowa z ArcelorMittal Poland 4 września Enion Energia Sp. z o.o. podpisała z firmą ArcelorMittal Poland SA największym producentem stali w Polsce umowę, której przedmiotem jest sprzedaż energii elektrycznej Podpisanie umowy miało miejsce w pięknych salach Teatru im. Juliusza Słowackiego w Krakowie. Tak oto ponadstuletnia historia przyglądała się budowaniu przyszłości... W uroczystości podpisania umowy uczestniczyli (od lewej): Marek Ciszyński, wiceprezes zarządu Enion Energia Sp. z o.o.; Ireneusz Perkowski, prezes zarządu Enion Energia Sp. z o.o.; Dariusz Lubera, prezes zarządu Tauron Polska Energia SA; Stefan Dzienniak, członek zarządu ArcelorMittal Poland SA; Surojit Ghosh, członek zarządu ArcelorMittal Poland SA; Thirumalai Srinivasa Raghavan, dyrektor zakupów ArcelorMittal Poland SA; Krzysztof Zamasz, wiceprezes zarządu Tauron Polska Energia SA; Andrzej Curyło, dyrektor Zakładu Energetycznego ArcelorMittal Poland SA foto: jakub Łappo Również dla ArcelorMittal Poland kontrakt ma znaczenie strategiczne. Obszar energetyki zaliczany jest w tej firmie do priorytetowych, ponieważ biorąc pod uwagę rosnące koszy mediów energetycznych i opłat środowiskowych energetyka może przesądzić o konkurencyjności firmy na rynku. Półroczne negocjacje zakończyły się dla nas sukcesem. Podpisaliśmy umowę na zakup energii elektrycznej dla zakładów ArcelorMittal Poland znajdujących się w Krakowie, Dąbrowie Górniczej i Sosnowcu, a więc dla zakładów, które produkują ponad połowę stali wytwarzanej przez wszystkie huty w Polsce mówił Stefan Dzienniak, członek zarządu ArcelorMitttal Poland. W dodatku jest to umowa zawarta na dwa lata! Do tej pory takie umowy podpisywane były na rok. Dzięki temu, a także dzięki coraz dokładniejszym przewidywaniom poboru energii, możemy precyzyjnie zaplanować w budżecie wydatki na energię. To dla nas bardzo istotne, bo cały czas dążymy do osiągnięcia jak najlepszych wskaźników. Prowadząc biznes w 60 krajach na różnych kontynentach, porównujemy warunki działalności, w tym także koszty zakupu i dystrybucji energii. Branża hutnicza jest bardzo energochłonna i nie są to małe koszty, dlatego tak ważne jest, by były one wcześniej zdefiniowane. Wiedząc, jaki będzie udział mediów w produkcji naszych wyrobów, możemy być bardziej elastyczni na rynku. Mam nadzieję, że pozwoli nam to poprawić naszą konkurencyjność, mimo że ceny energii elektrycznej dla odbiorców przemysłowych w Polsce nie są niskie. ArcelorMittal Poland jest liderem produkcji stali w Polsce i Europie. Firma skupia ok. 70 proc. potencjału produkcyjnego polskiego przemysłu hutniczego. Zatrudnia ponad 10 tys. pracowników. Elżbieta Bukowiec foto: jakub Łappo 12 polska EnerGIA nr 9 (11)/2009 polska EnerGIA nr 9 (11)/

8 w Grupie I prezes EnergiiPro Rada nadzorcza EnergiiPro SA po zakończeniu postępowania kwalifikacyjnego 4 września powołała Mirosława Krutina na stanowisko prezesa zarządu dyrektora generalnego spółki Mirosław Krutin jest absolwentem Wydziału Budownictwa Lądowego Politechniki Wrocławskiej. W 1995 roku ukończył dwuletnie studia podyplomowe (MBA) we Francuskiej Szkole Zarządzania Systemami Przemysłowymi we Wrocławiu pod patronatem Ecole Central Paris. Początki jego kariery zawodowej związane są z brzeskimi zakładami chemicznymi PCC Rokita SA, gdzie rozpoczął pracę w 1994 r. jako stażysta. Następnie był m.in. specjalistą ds. prywatyzacji w Biurze ds. Przekształceń Własnościowych, kierownikiem Biura ds. Rynku Kapitałowego, asystentem dyrektora generalnego, dyrektorem Kompleksu Środków Ochrony Roślin i prezesem spółki zależnej Rokita-Agro. Od czerwca 2002 r. był prezesem zarządu PCC Rokita SA. W kwietniu 2008 został wybrany na stanowisko prezesa KGHM Polska Miedź SA, swoją funkcję pełnił do połowy czerwca tego roku. (KB) foto: Dariusz Wójcik Nowy wiceprezes Taurona... Wybrano wiceprezesa zarządu dyrektora ds. ekonomiczno-finansowych Tauron Polska Energia SA. Postępowanie kwalifikacyjne na to stanowisko rada nadzorcza ogłosiła 8 lipca sierpnia w Katowicach obradowała rada nadzorcza 21 spółki Tauron Polska Energia SA. Głównym tematem posiedzenia były rozmowy kwalifikacyjne z kandydatami ubiegającymi się o stanowisko wiceprezesa zarządu dyrektora ds. ekonomiczno-finansowych. Do konkursu stanęło ośmiu kandydatów, do rozmów zaproszono sześciu z nich, spełniających wymagania formalne zawarte w ogłoszeniu. Po rozmowach kwalifikacyjnych rada nadzorcza powołała Krzysztofa Zawadzkiego. Nowy wiceprezes rozpoczął pracę 21 sierpnia. Krzysztof Zawadzki ukończył Wydział Ekonomii (kierunek finanse i bankowość) Akademii Ekonomicznej w Katowicach. Aktualnie jest studentem ostatniego roku studiów doktoranckich na Uniwersytecie Ekonomicznym w Krakowie. Przez wiele lat pracował w pionie ekonomiczno-finansowym Południowego Koncernu Energetycznego, a ostatnio był dyrektorem Departamentu Rachunkowości i Podatków głównym księgowym w Tauron Polska Energia. Nowy wiceprezes interesuje się sportem i psychologią. Poprzedni wiceprezes Taurona ds. ekonomiczno-finansowych, Bogusław Oleksy, zrezygnował z tej funkcji 30 czerwca br. (JK) foto: KGHM Energetycy u Słowackiego Z udziałem wielu znakomitych gości, wśród których licznie reprezentowani byli klienci, Grupa Tauron świętowała 4 września w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie Dzień Energetyka Wprogramie imprezy znalazło się okolicznościowe wystąpienie prezesa zarządu Tauron Polska Energia Dariusza Lubery, który podsumował ostatni rok działalności Grupy i przedstawił wizję działań na rok przyszły planowanego debiutu giełdowego. To będzie wielki test możliwości i potencjału podkreślił prezes Lubera. O osiągnięciach i zamierzeniach swoich firm mówili współgospodarze wieczoru: prezes Enionu Krzysztof Pubrat i prezes Enionu Energii Ireneusz Perkowski. Nie zabrakło listów gratulacyjnych i życzeń od wielu osobistości polskiego życia politycznego i gospodarczego oraz odznaczeń dla zasłużonych pracowników. W części artystycznej publiczności zaprezentowali się Beata Rybotycka i Jacek Wójcicki z Piwnicy pod Baranami oraz śpiewaczka Ewa Warta-Śmietana. (ml) Zespołowy sukces Enionu Drużynowym mistrzem Polski Energetyków w kolarstwie górskim został Enion SA Wośmiu rozegranych konkurencjach indywidualnych na podium stanęło 11 reprezentantów firm Grupy Tauron, w tym trzech na jego najwyższym stopniu. 30 sierpnia na krakowskich Błoniach i w ich okolicy odbył się tradycyjny Krakowski Maraton Rowerowy. W jego ramach rozegrano I Mistrzostwa Polski Energetyków w Kolarstwie Górskim Tauron Cup. Zgłosili się do nich reprezentanci 24 firm energetycznych z całego kraju, w tym z dziewięciu spółek wchodzących w skład Grupy Tauron. Zawodnicy podzieleni na grupy wiekowe ścigali się na trzech dystansach: mini 33,6 km; mega 65,8 km oraz giga 98,7 km. Klasyfikację drużynową wygrał Enion przed EnergiąPro O. Wałbrzych i EC Kraków. Spośród zawodników Grupy Tauron mistrzowskie tytuły w klasyfikacji indywidualnej zdobyli: Roman Skowroński z wałbrzyskiego oddziału EnergiiPro, Justyna Gieleciak z Enionu Energii i Kazimierz Szypuła z Enionu. (ajk) FOTO: Jakub Łappo Foto: Grzegorz Kubicki Klucz Sukcesu dla PKE Na odbywającym się już po raz jedenasty w Bełchatowie sympozjum naukowo- -technicznym Energetyka Bełchatów 2009 Południowy Koncern Energetyczny SA został uhonorowany Kluczem Sukcesu Bełchatowskie sympozjum, które trwało od 2 do 4 września, stało się okazją nie tylko do corocznych spotkań branżowych, lecz było również platformą wymiany doświadczeń zawodowych. Pierwsze dwa dni minęły pod znakiem spotkań biznesowych oraz licznych paneli tematycznych. Ostatni dzień konferencji wypełniły wycieczki techniczne do Elektrowni Bełchatów, Kopalni Bełchatów oraz na teren farmy wiatrowej na górze Kamieńsk. Podczas sympozjum rozstrzygnięto rywalizację o Klucz Sukcesu września kapituła tego konkursu w składzie: prof. Jan Popczyk, prof. Maciej Pawlik, prof. Maciej Chorowski oraz prof. Bolesław Zaporowski wyłoniła laureatów poszczególnych kategorii. W kategorii Wytwarzanie energii elektrycznej Klucz Sukcesu przyznano Południowemu Koncernowi Energetycznemu za Blok energetyczny 460 MW w PKE SA Elektrownia Łagisza. Nagrodę dla koncernu odebrał Waldemar Ostrowski główny inżynier ds. technologii PKE. Wyróżnienie w tej kategorii otrzymała PGE Elektrownia Bełchatów SA za Modernizacje zwiększające sprawność wytwarzania energii elektrycznej w PGE Elektrowni Bełchatów SA. Klucze Sukcesu przyznano również w kategoriach Wytwarzanie ciepła, Ochrona środowiska oraz Nowe technologie. (DaW) FOTO:Arch. 14 polska EnerGIA nr 9 (11)/2009 polska EnerGIA nr 9 (11)/

9 w Grupie Jubileusz spółek zależnych Elektrowni Stalowa Wola REM-WAR i BUDO-TRANS obchodzą jubileusz 10-lecia powstania Spółki te utworzono w wyniku restrukturyzacji Elektrowni Stalowa Wola w 1999 r. By samodzielnie funkcjonować, przejęły od elektrowni majątek, infrastrukturę techniczną i 325 pracowników. INTEGRACJA FUNKCJI RACHUNKOWOŚCI W GRUPIE TAURON 18 sierpnia w Tauron Polska Energia SA uruchomiony został projekt pt. Analiza wykonalności i opłacalności wdrożenia wyspecjalizowanej jednostki organizacyjnej funkcjonującej na zasadach Centrum Usług Wspólnych (ang. Shared Services Centre) integrującej funkcję rachunkowości w przekroju Grupy Kapitałowej Tauron Polska Energia SA Zakres prac projektowych wykonywany jest przy współpracy firmy doradczej Ernst & Young i będzie realizowany w okresie ośmiu kolejnych tygodni, począwszy od 18 sierpnia. Jest to jeden z projektów funkcjonalnych odnoszących się do zapisów strategii Grupy Tauron, mówiących o integracji funkcji wsparcia, między innymi w obszarze rachunkowości. Integracja ta ma prowadzić do osiągnięcia wymiernych korzyści finansowych dla Grupy poprzez zwiększenie efektywności zarządzania, optymalizację realizowanych procesów i kosztów działalności. Co istotne, przedmiotem tego projektu jest jedynie analiza opłacalności i wykonalności pewnych wariantów centralizacji funkcji finansowo-księgowych oraz potwierdzenie przyjętych w strategii celów biznesowych. FOTO: Jerzy Wieleba Wynikiem prac będzie opracowanie rekomendowanego modelu operacyjnego wyspecjalizowanej jednostki organizacyjnej, zawierającego między innymi: określenie jej roli i wizji, wskazanie kluczowych założeń i głównych reguł biznesowych związanych z jej funkcjonowaniem, określenie najważniejszych mechanizmów procesowo- -organizacyjnych, regulujących operacyjną działalność scentralizowanych służb rachunkowości, zdefiniowanie kluczowych wymogów w zakresie stopnia wsparcia procesów księgowych narzędziami i systemami informatycznymi. Ponadto w ramach prowadzonych prac zostanie wykonana analiza opłacalności (tzw. business case) dla wyspecjalizowanej jednostki organizacyjnej. Co prawda spółki korzystały z parasola ochronnego ESW, jednak nie gwarantowało im to 100-proc. portfela zamówień. Głównym celem i wyzwaniem było więc dla nich utrzymanie się na rynku poprzez zdobywanie nowych klientów oraz rozszerzanie swojej działalności usługowej. Ok. 25 proc. przychodów obu spółek zależnych pochodzi z usług zewnętrznych, czyli spoza elektrowni. BUDO-TRANS wykonuje też usługi budowlane oraz roboty elektryczne. Spółka specjalizuje się w pozyskiwaniu biomasy i jest jej największym dostawcą na potrzeby elektrowni. W najbliższych latach zamierza stać się liderem w tym zakresie, łącznie z obsługą całego ciągu technologicznego związanego z przygotowaniem oraz przesyłem biomasy do kotłów. REM-WAR prowadzi m.in. remonty turbin, w tym gazowych, kotłów, pomp itp. oraz produkcję wyrobów gotowych i części zamiennych. Spółki wypracowują zyski i zwiększają zatrudnienie. Dziesięcioletni okres doświadczeń zarządy obydwu spółek wykorzystały właściwie, tworząc prężne przedsiębiorstwa usługowe oraz zapewniając stabilną i perspektywiczną pracę załogom. (jw) Będzie ona zawierała m.in.: wskazanie potencjalnych, możliwych do osiągnięcia dzięki centralizacji, źródeł efektów synergii, wskazanie usprawnień optymalizujących organizację i procesy, określenie potencjalnych kosztów wynikających z reorganizacji funkcji finansów, a w szczególności kosztów implementacji rozwiązania i rocznych kosztów funkcjonowania służb rachunkowości w modelu scentralizowanym, wyliczenie realnego okresu zwrotu przedsięwzięcia. Wymienione wyżej efekty prac będą stanowić dla zarządu Tauron Polska Energia SA podstawę do podjęcia decyzji co do wyboru optymalnego, docelowego modelu realizacji procesu integracji funkcji rachunkowości, jego wdrożenia oraz harmonogramu dalszych prac. Krzysztof Zawadzki Poszkodowani dziękują za pomoc Powiedzenie, że co cię nie zabije, to cię wzmocni, pasuje jak ulał do mieszkańców Opolszczyzny, którzy przez cały rok walczyli ze skutkami tornada Huragan i ulewne deszcze spustoszyły ten region 15 sierpnia 2008 roku. Straty były ogromne. Wartość szkód rolnych oraz w infrastrukturze i budownictwie obliczono na blisko 14 mln zł. EnergiaPro, odpowiedzialna za dostawy energii elektrycznej na Dolnym Śląsku i Opolszczyźnie, oszacowała finansowe skutki tornada na kwotę 1,5 mln zł. Dzięki ogromnej pracy, ludzkiej solidarności, pomocy władz i hojności sponsorów, udało się odbudować zniszczone domy, zabudowania gospodarcze, szkoły oraz inne obiekty położone głównie w gminach Ujazd i Strzelce Opolskie. 13 sierpnia najbardziej poszkodowane przez żywioł miejscowości Balcarzowice i Sieronowice odwiedzili premier Donald Tusk i wicepremier Grzegorz Schetyna. Premier Tusk pojawił się w domu państwa Kołodziejów z Sieronowic, a następnie przyjechał do Balcarzowic. Obejrzał m.in. nowo wybudowane domy, przedszkole oraz odbudowaną infrastrukturę energetyczną w obu miejscowościach. Z rąk burmistrza gminy Ujazd, w obecności mieszkańców Balcarzowic, władz wojewódzkich i lokalnych, premier otrzymał jako wyraz podziękowania statuetkę wykonaną z gruzu zniszczonych budynków. Donald Tusk podziękował w imieniu całego rządu. Podobne statuetki trafiły także m.in. do rąk wojewody opolskiego, marszałka województwa opolskiego oraz dyrektora opolskiego oddziału EnergiiPro Andrzeja Żurka (na zdjęciu w rozmowie z premierem). Dyrektor Żurek przypomniał o pełnej poświęcenia pracy energetyków, którzy w krótkim czasie zapewnili dostawę prądu gospodarstwom pozbawionym energii elektrycznej. W ramach pomocy finansowej EnergiaPro przekazała po 30 tys. zł dla szkoły podstawowej w Błotnicy Strzeleckiej i przedszkola w Balcarzowicach. Przyjmując statuetkę dla pracowników opolskiego oddziału EnergiiPro, Andrzej Żurek podkreślił, iż w obliczu tak ogromnego zniszczenia energetycy stanęli na wysokości zadania. (wbg) FOTO: Arch. Międzynarodowe święto folkloru Od wielu lat w pierwszym tygodniu sierpnia na Podbeskidziu niepodzielnie króluje muzyka ludowa. Wszystko za sprawą Tygodnia Kultury Beskidzkiej Odbywający się w tym roku po raz 46. Tydzień Kultury Beskidzkiej (TKB) to jedna z najstarszych i największych folklorystycznych imprez na świecie. Uczestniczyło w niej ponad sto zespołów, w tym 21 z zagranicy. Widzom zaprezentowali się goście z tak odległych i egzotycznych krajów, jak Indonezja, Ekwador i Kolumbia. W ramach TKB rozgrywane były dwa konkursy: Festiwal Folkloru Górali Polskich oraz Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne. Koncerty odbywały się tradycyjnie na estradach Wisły, Żywca, Szczyrku, Oświęcimia i Makowa Podhalańskiego. Kapele, grupy śpiewacze i instrumentaliści ludowi występowali na rynkach i głównych placach tych miejscowości. Imprezy towarzyszące odbyły się w Istebnej, Ujsołach i Jabłonkowie w Czechach. Najciekawsze zagraniczne zespoły można było również obejrzeć w bielskim Centrum Handlowym Sfera. Między 1 a 9 sierpnia na wszystkich scenach zaprezentowało się ponad cztery tysiące wykonawców, którzy dali 51 koncertów. Na zakończenie jednego z koncertów w Żywcu wystąpił zespół Golec uorkiestra. Imprezie towarzyszyły targi i wystawy sztuki ludowej oraz jarmarki z wyrobami rękodzieła, nierzadko wykonywanymi na miejscu, można było także skosztować lokalnych smakołyków. Jednym słowem atrakcji nie brakowało. A że pogoda dopisała, to zdaniem organizatorów pobity został rekord frekwencji 46. Tydzień Kultury Beskidzkiej zgromadził ponad dwieście tysięcy widzów. Pomimo zaangażowania Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego honorowego patrona TKB oraz samorządów, tak ogromnej imprezy nie dałoby się zrealizować bez finansowego wsparcia przedsiębiorstw, wśród których nie zabrakło Enionu SA. KS FOTO: Regionalny Ośrodek Kultury 16 polska EnerGIA nr 9 (11)/2009 polska EnerGIA nr 9 (11)/

10 wywiad handel Racjonalne korzystanie z energii elektrycznej może przynieść znaczne oszczędności. I nie chodzi o to, by zmniejszać poziom jej zużycia, czy szukać zysków na wolnym rynku wystarczy poznać swoje ograniczenia i umiejętnie korzystać z możliwości, jakie dają taryfy Racjonalnie, czyli taniej MW Tomasz FORNALCZYK Taryfy przedsiębiorstw energetycznych, szczególnie te stanowione przez dystrybutorów, są istotnie zbiorem dość mocno sformalizowanych zasad. Jednak umiejętnie z nich korzystając, można często sporo zaoszczędzić. Na początek niezbędne będzie przejrzenie faktur za energię elektryczną oraz dobra znajomość funkcjonowania przedsiębiorstwa. Za co płacą klienci? Skąd taka mnogość pozycji na fakturze za energię elektryczną? Takie pytanie pada dość często. To, co zwykliśmy nazywać energią elektryczną, w rzeczywistości, oprócz samej energii, jest jeszcze zbiorem wielu usług związanych z całym systemem dostarczania jej do naszych domów czy firm. Biorą w nim udział co najmniej dwa przedsiębiorstwa, użyczając swojej sieci elektroenergetycznej: ogólnokrajowy PSE-Operator SA zarządzający sieciami najwyższych napięć oraz lokalny operator systemu dystrybucyjnego (OSD), do którego sieci przyłączony jest dany konsument energii. Dystrybutorzy prezentują poszczególne pozycje na fakturze, gdyż są do tego zobowiązani przepisami prawa. Dlatego pojawiają się oddzielnie opłaty za usługi dystrybucyjne i opłata za energię elektryczną. Dodatkowo opłaty za usługi przesyłowe prezentowane są w dwóch pozycjach: części stałej i zmiennej. Jedna naliczana jest w proporcji do zamówionej mocy, druga do skonsumowanej energii elektrycznej. Czasem też znaczącą pozycją na fakturze są opłaty za moc bierną. Niektóre opłaty pojawiają się i znikają, bądź są zastępowane przez inne, w miarę, jak zmieniają się obowiązujące przepisy. Przykładem może być opłata przejściowa, która pojawiła się wraz z rozwiązaniem tzw. kontraktów długoterminowych. W poszukiwaniu oszczędności Praktycznie we wszystkich wymienionych wyżej pozycjach można znaleźć rezerwy i próbować ograniczyć ponoszone koszty. Podstawowe informacje, które mogą posłużyć do analizy, znajdują się na fakturach za energię elektryczną. Najłatwiej zidentyfikować tzw. ponadumowny pobór mocy biernej. Moc bierna generowana w niektórych odbiornikach energii elektrycznej (szczególnie o charakterze indukcyjnym) niekorzystnie wpływa na pracę sieci elektroenergetycznej tej należącej do klientów, jak i do dystrybutorów. Jeśli jej wartość nie przekracza określonego w umowie poziomu, opłaty nie są naliczane. Jak ograniczyć generowanie mocy biernej? Jednym ze sposobów może być próba ZAPOTRZEBOWANIE NA MOC W KRAJOWYM SYSTEMIE ELEKTROENERGETYCZNYM 26 sierpnia 2009 r ŹRÓDŁO: PSE-OPERATOR SA zastąpienia urządzeń, które ją generują, innymi, bardziej nowoczesnymi. Jeśli taka zamiana nie jest możliwa, istnieje inne rozwiązanie: instalacja urządzeń zwanych kompensatorami. Gdy opłaty za moc bierną są wysokie, inwestycja w kompensator szybko się zwróci. Poziom mocy umownej to kolejny element, któremu należy się przyjrzeć poszukując oszczędności. Porównujemy ze sobą wielkości mocy umownej i skonsumowanej. Optymalnie moc konsumowana przez klienta powinna być minimalnie niższa od mocy umownej. W innym przypadku klienci ponoszą dotkliwe opłaty związane z przekroczeniem poziomu mocy umownej lub płacą za utrzymanie zbyt wysokiego, w stosunku do potrzeb, poziomu tej mocy. W obu sytuacjach skutkiem są niepotrzebnie wydane pieniądze. Szczegółowe zasady zmiany poziomu mocy umownej zawarte są w taryfie właściwego OSD oraz umowie o świadczeniu usług dystrybucji. Co godzina inna cena Sprawa komplikuje się nieco bardziej, jeśli chodzi o energię elektryczną. Należy pamiętać, że handel na rynku energii odbywa się w interwałach godzinowych, tj. każda transakcja rozpisywana jest z dokładnością do jednej godziny i na taki okres kontraktowane są ilości energii elektrycznej. Jest to tym bardziej istotne, że również ceny osiągają różny poziom w poszczególnych godzinach doby. Rzecz jasna w godzinach, w których zapotrzebowanie na energię rośnie, rosną i ceny (patrz wykres). Zjawisko to znajduje odzwierciedlenie w cenach energii elektrycznej zawartych w taryfach. W tzw. strefach czasowych obejmujących godziny energetycznego szczytu, ceny są wyższe. W innych godzinach doby znacznie maleją. Pamiętając o tym, wszystkie energochłonne procesy, jeśli to możliwe, należy uruchamiać w tzw. godzinach pozaszczytowych. O ile trudno podjąć takie działania w stosunku do procesów rutynowych codziennych, wynikających z normalnego trybu pracy, o tyle różnego rodzaju próbne rozruchy, testy czy procedury sprawdzające można uruchomić w dowolnym czasie. Podobnie do cen energii zachowują się opłaty wynikające ze składnika zmiennego stawki sieciowej są wyższe w godzinach szczytu, niższe w pozostałych godzinach doby. Najlepsze efekty otrzymuje się w wyniku analizy tzw. profili (krzywych) konsumpcji energii elektrycznej. Profile to zbiór godzinowych odczytów poboru energii elektrycznej. Dzięki znajomości własnego profilu można bardzo dokładnie wyznaczyć najbardziej optymalną, pod względem kosztów, grupę taryfową, wskazać obszary, w których istnieją rezerwy lub określić poziom optymalnej mocy umownej. Słownik Operator systemu dystrybucyjnego (OSD) Przedsiębiorstwo energetyczne będące właścicielem sieci elektroenergetycznej, zajmujące się dostarczaniem energii elektrycznej zakupionej przez klientów. Jest odpowiedzialne za bieżące i długookresowe bezpieczeństwo funkcjonowania tej sieci, eksploatację, konserwację i remonty oraz jej rozbudowę. Operator systemu dystrybucyjnego odpowiada także za parametry jakościowe energii elektrycznej dostarczanej klientom, tj. wartość napięcia, częstotliwość czy długość przerw w jej dostarczaniu. Obszar działania operatora określony jest zasięgiem posiadanej sieci elektroenergetycznej. Moc przyłączeniowa Maksymalna wartość mocy czynnej, jaką klient zamierza pobierać z sieci elektroenergetycznej. Wielkość ta jest podstawą do zaprojektowania przyłącza, tj. możliwości przesyłowych elementów sieci, za pośrednictwem których energia będzie przez klienta pobierana. Zdolność do przesłania określonej ilości energii elektrycznej, wynikającej z mocy przyłączeniowej, jest ograniczeniem wynikającym z możliwości technicznych zaprojektowanych i wybudowanych elementów sieci elektroenergetycznej. Moc umowna Wartość mocy czynnej, jaką klient zamierza pobierać z sieci elektroenergetycznej. Moc umowna może być zmieniana przez klienta stosownie do aktualnych potrzeb. Wartość mocy umownej nie może być wyższa niż wartość mocy przyłączeniowej. Za zadeklarowany przez klienta poziom mocy umownej operator systemu dystrybucyjnego będzie pobierał stosowne opłaty. W przypadku pobrania przez klienta mocy wyższej niż poziom zadeklarowanej mocy umownej, zostaną naliczone dodatkowe opłaty z tego tytułu. Analiza w praktyce Dla osób, które w swej codziennej pracy zajmują się innymi zagadnieniami, analiza wszystkich parametrów wynikających z indywidualnego trybu korzystania z energii elektrycznej może być kłopotliwa. Spółki zajmujące się sprzedażą energii elektrycznej w Grupie Tauron dysponują specjalistami, którzy chętnie wspomogą swoich klientów w przeprowadzeniu tego typu analiz. Szczegółowe informacje o sposobie kontaktu z Biurami Handlowymi w spółce EnergiaPro Gigawat oraz Biurami Obsługi Wielkiego Odbioru lub Biurem Obsługi Klientów Kluczowych w spółce Enion Energia można znaleźć na stronach internetowych wymienionych spółek odpowiednio oraz www. enionenergia.pl. Zapraszamy do kontaktu z tymi biurami. Składnik zmienny stawki sieciowej Opłata pobierana przez operatora systemu dystrybucyjnego, proporcjonalna do ilości pobranej przez klienta energii elektrycznej. Opłata związana jest ze zjawiskiem fizycznym polegającym na powstawaniu ubytków energii elektrycznej w sieci elektroenergetycznej, wywołanych jej przepływem. Składnik stały stawki sieciowej Opłata pobierana przez operatora systemu dystrybucyjnego, proporcjonalna do wysokości zamówionej przez klienta mocy umownej. Związana jest z kosztami stałymi utrzymania i funkcjonowania sieci elektroenergetycznej. Opłata jakościowa Opłata pobierana przez operatora systemu dystrybucyjnego, proporcjonalna do ilości pobranej przez klienta energii elektrycznej. Związana jest z kosztami niezbędnymi do utrzymania odpowiednich parametrów energii w sieci elektroenergetycznej, tj. napięcia, częstotliwości oraz utrzymania odpowiednich rezerw mocy w systemie elektroenergetycznym. Opłata przejściowa Opłata pobierana przez operatora systemu dystrybucyjnego. Dla klientów pobierających energię na potrzeby gospodarstw domowych naliczana jest miesięcznie. Dla pozostałych klientów proporcjonalnie do wysokości zamówionej przez klienta mocy umownej. Opłata związana jest z kosztami likwidacji tzw. kontraktów długoterminowych (KDT). 18 polska EnerGIA nr 9 (11)/2009 polska EnerGIA nr 9 (11)/

11 energia w UE Na grudzień tego roku zaplanowany został szczyt klimatyczny w Kopenhadze. Będzie to kolejne spotkanie, na którym zgłoszone zostaną propozycje działań mających na celu zapobieżenie zmianom klimatu na Ziemi Jakie decyzje zapadną podczas szczytu w Kopenhadze? Stanisław Tokarski Jerzy Janikowski Należy oczekiwać, że tym razem wielu rządom i instytucjom międzynarodowym uda się doprowadzić do uzyskania kompromisu w sprawie wyznaczenia nowych celów związanych z ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych, w tym przede wszystkim dwutlenku węgla. Wytyczona ścieżka działań kolejne etapy W ostatnich miesiącach byliśmy świadkami wielu dyskusji dotyczących ustalenia ostatecznego kształtu zapisów pakietu klimatycznego. Spowoduje on w ciągu kilku najbliższych lat znaczne zmiany w sposobie funkcjonowania sektora elektroenergetycznego, szczególnie w Polsce. Jest to pierwszy etap nakładania nowych ograniczeń na energetykę węglową. Pomimo że mechanizmy zawarte w pakiecie klimatycznym nie zostały jeszcze uruchomione, a nawet nie wysechł dobrze atrament, którym pakiet zapisano, już myśli się o podejmowaniu kolejnych działań. Drugim etapem będzie tutaj przyjęcie dyrektywy IED, która nie tylko zaostrzy limity emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu oraz pyłu, ale poprzez dokumenty referencyjne BREF może nakładać obowiązek budowania instalacji CCS (wychwytywania i magazynowania dwutlenku węgla), jeszcze zanim staną się one komercyjnie dostępne. Dyrektywa IED jest obecnie przed drugim czytaniem w Parlamencie Europejskim. Kolejnym, trzecim etapem podejmowanych działań będą najprawdopodobniej ustalenia szczytu klimatycznego w Kopenhadze. Celem, którego dotyczyć będą debaty, jest uzyskanie do 2050 r. redukcji emisji dwutlenku węgla na poziomie proc. w porównaniu do 1990 r. dla krajów OECD oraz proc. dla całego świata w porównaniu z emisją w roku Wartości te wynikają z raportu opublikowanego przez IPCC (Międzyrządowy Zespół do spraw Zmian Klimatu), który redukcje tego rzędu wskazuje za niezbędne dla powstrzymania zmian klimatu na Ziemi. W przypadku wszystkich tych wariantów przyjmowanej polityki klimatycznej, w strukturze wytwarzania energii elektrycznej przewiduje się podobny końcowy udział poszczególnych rodzajów paliw. Zmaleje udział energii jądrowej oraz wytworzonej z węgla, ustabilizuje się wykorzystanie gazu oraz znacznie wzrośnie udział źródeł odnawialnych Czy takie redukcje są rzeczywiście możliwe? Skala stawianych wyzwań jest niezwykle ambitna. Wstępne wyniki analiz przeprowadzonych w ramach prac nad Projektem 2050, o którym już pisaliśmy, wskazują, że teoretycznie dałoby się sprostać tak postawionym celom. Wymagane redukcje można byłoby uzyskać poprzez niemal zupełne wyeliminowanie emisji CO 2 z produkcji energii elektrycznej, wprowadzenie na szeroką skalę wykorzystania samochodów elektrycznych oraz znaczne zmniejszenie emisji z innych procesów przemysłowych. W sektorze elektroenergetycznym musiano by rozpocząć proces zastępowania normalnej technologii spalania paliw kopalnych odnawialnymi źródłami energii oraz elektrowniami cieplnymi wyposażonymi w instalacje do wychwytywania i magazynowania CO 2. Towarzyszyłby temu także wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną w transporcie z powodu coraz powszechniejszego wykorzystania taboru pojazdów o napędzie elektrycznym. Co bardzo istotne nawet pomimo ogromnego wysiłku krajów OECD i obniżenia przez nie emisji o 80 proc., uzyska się w skali świata w 2050 r. emisję zaledwie o 5 proc. niższą, co oznacza, że tylko działania podejmowane globalnie mogą przynieść pożądany skutek. Wspólny cel może być uzyskany dzięki włączeniu się w zapobieganie zmianom klimatu przede wszystkim Chin, Indii, Brazylii, a także Rosji. Wyzwania dla Unii Europejskiej Kraje Unii Europejskiej, przodując w działaniach związanych z ochroną środowiska, będą z pewnością kontynuowały swoją dotychczasową politykę klimatyczną. Kwestią do rozważenia pozostanie raczej to, jak bardzo zostanie ona rozszerzona o wykorzystanie pojazdów z napędem elektrycznym w transporcie drogowym oraz promowanie poprawy efektywności energetycznej. W przypadku wszystkich tych wariantów przyjmowanej polityki klimatycznej, w strukturze wytwarzania energii elektrycznej przewiduje się podobny końcowy udział poszczególnych rodzajów paliw. Zmaleje udział energii jądrowej oraz wytworzonej z węgla (ich łączny udział to około 50 proc.), ustabilizuje się wykorzystanie gazu (około 20 proc.) oraz znacznie wzrośnie udział źródeł odnawialnych (około 30 proc.). Przewidywane konsekwencje Realizacja zakładanych celów wiąże się z koniecznością wybudowania do roku 2050 około kilku tysięcy GW nowych mocy, z czego ponad połowę stanowić będą źródła odnawialne. Moce elektrowni wiatrowych osiągną wówczas poziom kilkuset GW. Udział wychwyconej emisji CO 2 będzie się wahać od 60 proc. do 90 proc. Średnia emisja CO 2 na jedną wyprodukowaną MWh będzie mogła wtedy spaść ze średniego unijnego poziomu 400 kg (notowanego obecnie) do około 100 kg lub nawet mniej w przypadku szerzej prowadzonych działań w zakresie ochrony klimatu. Czy tak niskie wartości w perspektywie roku 2050 będą jednak osiągalne z technicznego i ekonomicznego punktu widzenia? Jaki będzie wówczas poziom cen energii elektrycznej? Nie ma natomiast wątpliwości, że ceny uprawnień do emisji CO 2 przekroczą wartość 100 /t. Co będzie ważne dla Polski? Z racji ogromnego udziału węgla w wytwarzaniu energii elektrycznej nasz kraj będzie zmuszony do podjęcia niezwykle ambitnych działań w zakresie zmian sektora elektroenergetycznego. Wydaje się jednak, że średnie wartości zakładanych redukcji muszą opierać się na działaniach obciążających procentowo równomiernie wszystkich członków Unii. Musimy ponadto pamiętać o zachowaniu bezpieczeństwa zasilania i to nie tylko w 2050 r., ale także wcześniej. Z tego powodu przyjmowane regulacje muszą wyraźnie zakładać, że zanim technologia CCS nie będzie komercyjnie dostępna, niezbędne będzie także rozpoczynanie nowych inwestycji w wysokosprawne instalacje wytwórcze wykorzystujące węgiel i nie zostaną one nagle obciążone dodatkowymi wymaganiami, które obniżyłyby ich rynkową konkurencyjność. Tylko przy takich założeniach możliwe bowiem będzie zapewnienie finansowania dla nowych, niezbędnych inwestycji. To przesłanie winno być także w jasny sposób zaznaczone na szczycie w Kopenhadze. FOTO: Corbis 20 polska EnerGIA nr 9 (11)/2009 polska EnerGIA nr 9 (11)/

12 raport Iberyjski Rynek Energii, tzw. Mibel, miał funkcjonować już od 2002 r. O przygotowaniach do jego powstania mówiło się jeszcze wcześniej. Do dziś jednak rynki energii w Hiszpanii i Portugalii funkcjonują jako niezależne organizmy i wygląda na to, że wciąż więcej je dzieli niż łączy Rynek energii Portugalia Tomasz Fornalczyk Mibel miał być drugim co do wielkości wspólnym rynkiem energii elektrycznej, po funkcjonującym w Skandynawii Nordpoolu. Oficjalne uruchomienie iberyjskiego rynku było już przekładane kilka razy. Jako główny powód opóźnień podaje się wciąż niezakończoną liberalizację rynku energii w Portugalii. Dużym problemem jest też brak połączeń sieciowych między Hiszpanią a Portugalią. W każdym razie o jednorodnym rynku energii na Półwyspie Iberyjskim na razie mówić nie można. Dominacja państwa Architektura portugalskiego rynku energii pozornie nie wygląda na skomplikowaną. Jednak wzajemne powiązania firm, które na nim działają, czynią go wyjątkowo nieprzejrzystym. Dominuje Energias de Portugal SA (EDP) narodowy operator zajmujący się wytwarzaniem, dystrybucją i dostawą energii elektrycznej. Właścicielem EDP w 30 proc. (pośrednio lub bezpośrednio) jest Skarb Państwa. W 1994 r. ze struktur EDP wydzielono spółkę Rede Eléctrica Nacional SA (REN). Zarządza ona portugalską ogólnokrajową siecią elektroenergetyczną. Skarb Państwa kontroluje (bezpośrednio lub pośrednio) 70 proc. REN. Faktycznie jednak zdecydowanie więcej, gdyż pozostałe 30 proc. spółki REN należy do EDP. Ciekawy jest status REN. Pełni on między innymi funkcję wyłącznego nabywcy hurtowego dla dużych elektrowni pracujących na rzecz tzw. segmentu publicznego rynku energii w Portugalii. System publiczny i niezależny Handel energią w Portugalii odbywa się w systemie publicznym (Sistema Eléctrico de Serviço Público) oraz w systemie niezależnym (Sistema Eléctrico Independente). Handel w obu systemach wykorzystuje tę samą ogólnokrajową sieć przesyłową i dystrybucyjną eksploatowaną przez REN. WYTWARZANIE regulowane Sieci przesyłowe Sieci dystrybucyjne sprzedawcy regulowani Konsumenci taryfy regulowane system publiczny Model portugalskiego rynku energii WYTWARZANIE nieregulowane sprzedawcy nieregulowani Konsumenci ceny rynkowe system niezależny WYTWARZANIE specjalne warunki pracy Źródło: opracowanie własne na podstawie Praca elektrowni działających w ramach systemu publicznego podlega centralnemu planowaniu, a energia elektryczna przez nie wyprodukowana sprzedawana jest w ramach kontraktów długoterminowych spółce REN według określonej formuły cenowej. Co ciekawe, większość elektrowni systemu publicznego należy do spółki EDP (spółka-matka REN). Prócz niej działa jeszcze w tej części sektora dwóch dużych producentów: Tejo Energia i Turbogas. Większość energii elektrycznej w Portugalii (ok. 80 proc.) jest przedmiotem obrotu w systemie publicznym. W ramach systemu niezależnego działają wytwórcy podlegający tzw. specjalnym warunkom pracy oraz producenci nieregulowani. Do pierwszej grupy zaliczają się farmy wiatrowe, elektrownie wodne z mocą zainstalowaną poniżej 10 MW, jednostki produkujące energię w skojarzeniu z produkcją ciepła (elektrociepłownie), autoproducenci oraz inne jednostki wykorzystujące odnawialne źródła energii. Energię wytworzoną w tych jednostkach ma obowiązek zakupić po cenach urzędowych operator sieci, czyli spółka REN. Mechanizmy cenowe działają tak, by dawać pewne zachęty dla tych producentów, w stosunku do cen energii pochodzącej z tzw. źródeł konwencjonalnych. Producenci nieregulowani to inni wytwórcy działający na wolnorynkowych zasadach. Sieci elektroenergetyczne W Portugalii sieć przesyłowa jest eksploatowana przez spółkę REN. Jako operator systemu przesyłowego, REN odpowiedzialna jest za planowanie i prowadzenie ruchu w sieci przesyłowej, projektowanie i rozbudowę infrastruktury oraz jej utrzymanie. Sieć dystrybucyjna stanowi własność EDP i władz miejskich (w niewielkiej części). Zarządza nią firma kontrolowana przez EDP Distribuição Energia SA. Z operatorem sieci dystrybucyjnej należy powiązać również tzw. regulowanego sprzedawcę energii elektrycznej, sprzedającego energię elektryczną do klientów, którzy nie zdecydowali się na wolny rynek. Ponieważ istnieje jedna sieć dystrybucyjna istnieje jeden taki sprzedawca w Portugalii. Ceny stosowane przez sprzedawcę regulowanego aprobowane są przez portugalskiego regulatora Entidade Reguladora dos Servicos Energeticos (ERSE). Sieć przesyłowa i dystrybucyjna pracuje na rzecz obydwu systemów: publicznego Paliwa pierwotne w produkcji energii elektrycznej w Portugalii (udział w rynku w proc.) Węgiel kamienny Paliwa ropopochodne Gaz ziemny Elektrownie wodne Elektrownie wiatrowe sieci dystrybucyjne 23,3 EDP REN 9,0 29,2 10,9 27,6 Zależności na portugalskim rynku energii sieci przesyłowe zależność właścicielska przepływ energii elektrycznej wytwarzanie system niezależny niezależni wytwórcy i sprzedawcy Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat za rok 2007 Źródło: opracowanie własne i niezależnego. A zatem umożliwia zakup energii klientom zarówno korzystającym z taryf regulowanych (system publiczny), jak i korzystającym z możliwości wyboru sprzedawcy energii (system niezależny). Stawki za korzystanie z sieci przesyłowej i dystrybucyjnej podlegają zatwierdzeniu przez ERSE. Rynek nie-rynek Mimo realizacji postanowień unijnych dyrektyw dotyczących porządku na europejskich rynkach energii, tj. istnienia niezależnych prawnie producentów, operatorów przesyłowych i dystrybucyjnych czy organów kontrolujących rozwój tego rynku, łatwo dostrzec, że za wszystkie sznurki pociąga państwowy monopolista, Energias de Portugal (EDP). Jako właściciel spółek Rede Eléctrica Nacional (REN) i Distribuição Energia (EDPD), zarządzających sieciami przesyłową i dystrybucyjną oraz znacznego potencjału wytwórczego, pozycja EDP na rynku portugalskim jest nie do podważenia. Ponadto wygląda na to, że jeszcze długo taką pozostanie. Planowane zmiany w prawodawstwie portugalskim spowodują, że po wygaśnięciu kontraktów długoterminowych na zakup energii od elektrowni będących w większości własnością EDP, wdrożony zostanie system dopłat, który wyrówna elektrowniom ewentualną stratę pomiędzy cenami rynkowymi a kosztami ich pracy. EDP otrzyma zatem większość przewidzianych na ten cel środków, co umożliwi ochronę przedsiębiorstwa przed przyszłą konkurencją. Gdzie w tym wszystkim wolny rynek? Całkowicie rynek energii otwarto we wrześniu 2004 r. Od tego czasu wszyscy konsumenci energii elektrycznej w Portugalii mogą wybierać sprzedawców energii. Jednak, jak wynika ze statystyk opracowanych dla Komisji Europejskiej, EDP sprzedaje ok. 90 proc. energii elektrycznej odbiorcom przemysłowym i blisko 100 proc. energii dla tzw. małych klientów, w tym gospodarstw domowych. 22 polska EnerGIA nr 9 (11)/2009 polska EnerGIA nr 9 (11)/

13 wywiad strategia Krajowe grupy energetyczne, w tym Grupa Tauron, przygotowały swoje strategie działalności, w których główny nacisk kładą na inwestycje w moce wytwórcze i podnoszenie efektywności Strategie polskich grup energetycznych Po pierwsze inwestycje Największa z krajowych grup Polska Grupa Energetyczna (PGE) przygotowała strategię zakładającą uproszczenie struktury kapitałowej poprzez utworzenie sześciu dużych spółek zajmujących się działalnością czysto energetyczną. Atom i konsolidacja Będą to spółki zarządzające podstawowymi segmentami działalności, którymi są: wydobycie węgla oraz wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła (energetyka konwencjonalna), energetyka atomowa, energetyka odnawialna, obrót hurtowy, dystrybucja oraz sprzedaż detaliczna. Dodatkowo określona zostanie rola centrum korporacyjnego PGE oraz spółek zarządzających liniami biznesowymi. PGE zamierza przenieść aktywa spoza działalności podstawowej do dodatkowej spółki w celu skutecznego procesu zarządzania nimi. Chcemy zwiększyć efektywność zarządzania i swobodę działania operacyjnego w ramach linii biznesowych. Konsolidacja ma też przynieść redukcję kosztów operacyjnych i kosztów pozyskiwania kapitału przekonuje Tomasz Zadroga, prezes PGE. Efekty konsolidacji mają pojawić się w trzech kluczowych obszarach: operacyjnym, rynkowym i marketingowym oraz finansowym. Chodzi m.in. o wzrost wartości PGE w kontekście planowanej prywatyzacji oraz optymalizację przepływów finansowych w grupie kapitałowej PGE. Drugim istotnym elementem strategii jest program inwestycyjny na lata Nasz program inwestycyjny na najbliższe cztery lata zamyka się kwotą prawie 40 mld zł. Będziemy w stanie realizować tak ambitne cele dzięki generowaniu zysków i rynkowi długu. Po środki na inwestycje idziemy też na giełdę mówi Wojciech Topolnicki, wiceprezes PGE. Najważniejsze projekty inwestycyjne na najbliższe lata przewidziane w strategii PGE to budowa nowych mocy wytwórczych, rozwój i zwiększenie efektywności sieci dystrybucyjnych, rozwój technologii związanych ze wzrostem sprawności bloków oraz ograniczanie emisji CO 2 (w tym budowa instalacji CCS, czyli wychwytywania i składowania CO 2 ). Zapewnienie odpowiednich przyłączy dla nowych klientów we wszystkich spółkach dystrybucyjnych ma kosztować ok. 430 mln zł, a rozwój sieci dystrybucyjnej 110 kv to koszt ok. 25 mln zł. Obecnie trwają prace przy budowie bloku o mocy 858 MW w Elektrowni Bełchatów, który w przyszłości zostanie wyposażony w instalację do wychwytywania, transportowania i składowania CO 2. Grupa przygotowuje się też do inwestycji w bloki 5 i 6 w Elektrowni Opole po ok MW każdy (na węgiel kamienny) i blok 11 o mocy 460 MW w Elektrowni Turów (na węgiel brunatny). Projektem realizowanym od podstaw ma być Elektrownia Lublin o mocy zainstalowanej 2 x 800 MW, a planowana data jej uruchomienia to przełom 2015 i 2016 r. Program inwestycyjny PGE to także inwestycje w energetykę odnawialną. PGE Energia Odnawialna planuje wybudowanie morskich oraz lądowych farm wiatrowych o łącznej mocy 2 tys. MW. Grupa rozpoczęła także proces przygotowawczy do inwestycji w dwie elektrownie atomowe. Obecnie podejmowane są decyzje dotyczące kształtu konsorcjum odpowiedzialnego za ten projekt. PGE posiadać będzie 51 proc. udziałów w tym przedsięwzięciu. Pozostałe 49 proc. przejmie jeden partner lub zostanie podzielone pomiędzy kilku mniejszych akcjonariuszy. PGE planuje, że każda z elektrowni będzie miała moc 3 tys. MW, a obie elektrownie będą łącznie produkowały 47 TWh energii. Szacuje się, że koszt budowy 1 tys. MW elektrowni atomowej wyniesie 3 mld euro, co oznacza, że obydwie elektrownie PGE mają kosztować 18 mld euro. Energa przejęła OPEC Nieco inną niż PGE strategię przyjęła Grupa Energa, która do końca roku 2015 planuje zainwestować 20 mld zł. Strategia Grupy Energa opiera się na pięciu filarach: osiągnięciu trwałej przewagi konkurencyjnej w sprzedaży energii elektrycznej, wzroście rentowności i rozwoju sieci dystrybucyjnej, inwestycjach w rozproszone w szczególności odnawialne źródła energii elektrycznej, rozwoju energetyki węglowej poprzez udział kapitałowy partnerów strategicznych oraz na modelu, w którym odbiorca energii może być także dostawcą energii odnawialnej. Niektóre projekty to rozwiązania nowatorskie w skali kraju. Już po zaprezentowaniu swojej strategii, Energa przejęła 85 proc. w Ostrołęckim Przedsiębiorstwie Energetyki Cieplnej (OPEC), które jest dostawcą ciepła dla 55-tysięcznego miasta. Energia cieplna, której OPEC jest dystrybutorem, wytwarzana jest w Elektrowni Ostrołęka. Strategia Grupy Energa przewiduje w obszarze dystrybucji wzrost rentowności oraz intensywny rozwój sieci zarówno na terenie Polski, jak i w krajach nadbałtyckich. Zamierza także wejść w obszary dystrybucji gazu i ciepła. Model współpracy z partnerami w tym obszarze będzie zróżnicowany: od dzierżawy sieci dystrybucji, przez akwizycje, do budowy infrastruktury. Grupa zamierza do 2020 r. obniżyć awaryjność sieci o 50 proc. Energa zamierza inwestować w energetykę rozproszoną, odnawialno-gazową, czyli elektrownie biogazowe, elektrownie opalane biomasą, farmy wiatrowe oraz lokalne elektrownie wodne. Realizowane będą także projekty w energetyce konwencjonalnej do roku 2015 Energa chce uruchomić w elektrowni Ostrołęka blok na węgiel kamienny o mocy 1000 MW. Nowa działalność Enei Rozszerzenie działalności o produkcję węgla zakładają plany Enei. Enea oraz kopalnia węgla brunatnego Konin zawiązały spółkę Przedsiębiorstwo Wydobywczo-Energetyczne Gubin (kopalnia Konin i Enea mają po 50 proc. udziałów), mającą wybudować kopalnię węgla brunatnego i elektrownię na terenie gminy Gubin. Nie wiadomo jednak, czy ten projekt zostanie zrealizowany, ponieważ przeciwko inwestycji protestuje część mieszkańców gminy Gubin i sąsiedniej gminy Brody. Enea w chwili debiutu giełdowego w 2008 r. planowała przeznaczyć na inwestycje ok. 14,6 mld zł do roku Duża część tej kwoty zostanie przeznaczona na inwestycje w moce wytwórcze. Już rozpoczęto przygotowania do budowy dwóch bloków po 1000 MW w Elektrowni Kozienice. Enea i Elektrownia Kozienice powołały spółkę Kozienice II, której celem jest wybudowanie nowych bloków. Bloki mają zostać oddane do eksploatacji w latach 2014 i Enea planuje także inwestycje w odnawialne źródła energii, głównie w farmy wiatrowe i biogazownie. Jesienią 2009 r. większościowy pakiet Enei ma zostać sprzedany inwestorowi branżowemu i niewykluczone, że zmieni on nieco dotychczasowe plany inwestycyjne. Niezależnie od tego, kto zostanie większościowym udziałowcem Enei, na pewno realizowane będą inwestycje w nowe moce oraz modernizację i rozbudowę sieci. Wszyscy uderzają w gaz Polskie grupy energetyczne planują także budowę mocy wytwórczych wy- FOTO: corbis korzystujących gaz ziemny. Grupy Energa, Lotos oraz PGNiG podpisały umowę w sprawie opracowania studium wykonalności, budowy i eksploatacji elektrociepłowni na gaz o mocy elektrycznej 200 MW. Ilość ciepła wyprodukowanego przez nową jednostkę w ciągu roku przekroczy 5 mln GJ, a energii elektrycznej 1,5 mln MWh. Szacowane nakłady inwestycyjne wyniosą ok. 800 mln zł. Uruchomienie elektrociepłowni planowane jest na jesień 2013 r. Budowę kolejnego bloku gazowego planuje także PGE w Elektrociepłowni Gorzów. Nowa jednostka ma być uruchomiona w 2013 r., jej moc ma wynieść 126 MW elektrycznych. EC Gorzów już obecnie produkuje energię elektryczną i ciepło w bloku gazowym. Gaz stanowi 55,1 proc. paliwa stosowanego przez elektrociepłownię do produkcji energii elektrycznej, 44,4 proc. paliwa to węgiel kamienny. Źródła gazowe PGE posiada także w EC Lublin-Wrotków. W roku 2008 z gazu pochodziło 4,49 proc. energii wyprodukowanej przez PGE. Kryzys zmieni strategie? Obecny kryzys gospodarczy w sposób znaczący nie wpłynie na realizację strategii polskich grup energetycznych. Inwestycje w branży energetycznej są obliczone na kilkadziesiąt lat działalności, a chyba nikt nie przewiduje, że kryzys potrwa tak długo. Budowa nowych mocy wytwórczych zastępujących stare jednostki, modernizacja i rozbudowa sieci dystrybucyjnych i przesyłowych, wdrażanie nowych technologii, podnoszenie efektywności działania i zmniejszanie negatywnego wpływu na środowisko, to działania potrzebne w każdej sytuacji tak kryzysu, jak i dynamicznego rozwoju gospodarczego. Wpływ kryzysu na inwestycje w energetyce ma swoje dobre (spadają ceny niektórych materiałów i robocizny) i złe strony (zaostrzyły się kryteria pozyskiwania zewnętrznego finansowania inwestycji). Emil Różański W kolejnym numerze Polskiej Energii zamieścimy artykuł dotyczący wdrażania strategii korporacyjnej Grupy Tauron. 24 polska EnerGIA nr 9 (11)/2009 polska EnerGIA nr 9 (11)/

14 prawdy i mity Chociaż w Polsce występują duże zasoby wód geotermalnych, trudno wykorzystać ich potencjał energetyczny na dużą skalę. Podstawowym problemem są wysokie koszty budowy instalacji i długi okres zwrotu poniesionych nakładów Geotermia bez wielkich perspektyw Wojciech Kwinta publicysta Businessman.pl Geotermia z pewnością jest czystym odnawialnym źródłem energii, jednak jej znaczenie w światowej energetyce jest znikome. Według danych The International Geothermal Association (IGA) sumaryczna moc elektrowni geotermalnych to ok. 10 tys. MW. Tylko Islandia, dzięki ponad 320 MW mocy zainstalowanej, zaspokaja w ten sposób większość potrzeb energetycznych. Nieliczne lokalizacje spełniają warunki, w których wytwarzanie elektryczności jest uzasadnione ekonomicznie. Przyjmuje się, że zapewniają ją złoża o temperaturze powyżej 120 st. C. Wody o niższej temperaturze tylko przy wspomaganiu dodatkowym paliwem mogą być wykorzystane w elektrowniach geotermalnych. W Polsce wody geotermalne występują pod prawie 80 proc. terytorium kraju. W większości są to solanki skracające żywotność rur. Na typowych dla geotermii głębokościach, rzędu 2,5-3 km, mają stosunkowo niską temperaturę, na ogół do 80 st. C. W istniejących nielicznych instalacjach służą do ogrzewania budynków i stosowane są w celach rekreacyjnych i leczniczych. Najbardziej znane zakłady geotermalne znajdują się na Podhalu, w Pyrzycach, Mszczonowie i w Uniejowie. Według prof. dr. hab. Ryszarda Kozłowskiego z Politechniki Krakowskiej energia zasobów odnawialnych, przede wszystkim geotermii, wynosi ponad 620 tys. PJ (petadżuli) rocznie. Biorąc pod uwagę, że krajowe potrzeby to zaledwie kilka PJ, teoretycznie powinniśmy zbudować energetyczny raj. Jednak sam potencjał to za mało. Być może w przyszłości energia geotermalna zostanie wykorzystana efektywnie. Na razie nie ma co o tym marzyć. Bez potężnych dotacji przedsięwzięcia geotermalne są skazane na porażkę Trudne inwestycje O ewentualnym powodzeniu i opłacalności wykorzystania ciepła pochodzącego z wód geotermalnych decyduje cały szereg czynników, które muszą zostać rozważone podczas opracowywania projektu. Przede wszystkim trzeba rozpoznać warunki geologiczne i wodne, oraz temperaturę zasobów geotermalnych. Ważna jest też wydajność eksploatacyjna wód. Skład chemiczny wody oraz jej mineralizacja także mają wpływ na koszty eksploatacji źródła geotermalnego. Na koszty wykonania odwiertów znacząco wpływa głębokość. Poważnym obciążeniem są też inwestycje w sieci ciepłownicze i dodatkowe kotłownie uruchamiane przy szczytowym zapotrzebowaniu na energię. Od strony finansowej i eksploatacyjnej doświadczenia z geotermią nie są zachęcające. Według danych Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w przypadku Geotermii Podhalańskiej średnia cena sprzedaży ciepła przekraczała 40 zł/gj, a średnie koszty produkcji wynosiły ponad 70 zł/gj, znacznie przekraczając analizy kosztów Banku Światowego. Co prawda sprzedaż energii stale rośnie, a w ubiegłym roku firma po raz pierwszy wypracowała zysk w wysokości 147 tys. zł, jednak dalszy rozwój wymaga kolejnych inwestycji. Podhalański zakład planuje podnieść moc instalacji z 50 do 60 MW, a wartość niezbędnych inwestycji ocenia na 45 mln zł. Bez potężnych dotacji przedsięwzięcia geotermalne są skazane na porażkę. Przy komercyjnym finansowaniu większość z nich nie uzyskałaby przychodów pozwalających na pokrycie rat spłacanego kredytu. Finansowa czarna dziura Wspomagane dotacjami istniejące zakłady geotermalne nie są w najlepszej kondycji. Obok poniesionych kosztów inwestycji problemem bywało też przeszacowanie przedsięwzięć pod względem przychodów. Na wyniki negatywnie wpływa też obserwowane od kilku lat spadające zapotrzebowanie na ciepło. O trudnej sytuacji najlepiej przekonuje ubiegłoroczna odpowiedź Stanisława Gawłowskiego, sekretarza stanu w Ministerstwie Środowiska, na interpelację poselską dotyczącą geotermii. Wynika z niej, że w latach na dofinansowanie przedsiębiorstw geotermalnych ze środków narodowego funduszu oraz zagranicznych funduszy pomocowych przeznaczono prawie 300 mln zł. Największe dotacje uzyskało PEC Geotermia Podhalańska, mniejsze Geotermia Pyrzyce i Geotermia Stargard. We wszystkich przypadkach koszty działalności operacyjnej przekraczały przychody osiągane ze sprzedaży energii, czyli ich działalność nie była rentowna. Geotermia Pyrzyce dodatni wynik finansowy netto osiągnęła w 2002 r., a wspomniana już Geotermia Podhalańska w 2008 r. po wpompowaniu w nią 230 mln zł w ciągu 15 lat. W Stargardzie Szczecińskim niskie ceny ciepła sieciowego prowadzą do strat. Umiarkowany sukces odniosły jedynie instalacje w Mszczonowie i Pyrzycach. Biorąc pod uwagę zasoby wód geotermalnych, geotermia ma szansę stać się ważnym źródłem energii w Polsce. By wykorzystać ten potencjał, należy rozwiązać kwestie techniczne, czyli wydobycie wody, wykorzystanie i ponowne zatłoczenie To oczywiście jedynie problemy eksploatacyjne i nie stanowią bariery uniemożliwiającej rozwój geotermii. Biorąc pod uwagę unijne cele związane z ochroną środowiska i ograniczaniem emisji dwutlenku węgla, odpowiednim medium wspomagającym niezbyt gorące polskie źródła może być biomasa. W takim rozwiązaniu zielone paliwo dogrzewa wodę ze źródła geotermalnego, a dzięki wykorzystaniu czynnika wrzącego w niskiej temperaturze powstaje para kierowana na turbinę. Do produkcji prądu nie trzeba wtedy bardzo gorącej wody, wystarczą zasoby o temperaturze ok st. C. Takich w kraju jest dużo, pojawiają się już na głębokości 3 km, a istniejące technologie pozwalają na znacznie głębsze odwierty. Elektrownia geotermalna Nesjavellir w Islandii Geotermia to obiecujące źródło energii Różnorodne Zastosowania Co prawda koszty inwestycji w energetykę geotermalną są wysokie, jednak nie wszystko, co ekologiczne, idzie w parze z ekonomią. Wszystkie źródła odnawialne są droższe od konwencjonalnych, ale ograniczają zanieczyszczenia i emisje CO 2. Do rozwiązań ekologicznych trzeba dopłacać, ale coś za coś. Jeżeli mamy zrealizować działania na rzecz ochrony środowiska i powstrzymania zmian klimatycznych, musimy ponieść pewne koszty. Tak jest na całym świecie. W przypadku energetyki geotermalnej wysokie koszty dotyczą jedynie początkowej fazy działania instalacji, czyli wykonania odwiertów. Dostanie się na głębokość 2-3 km to koszty rzędu mln zł. Natomiast sama eksploatacja jest tańsza w porównaniu z kosztami eksploatacji innych źródeł energii. Np. instalacje na biomasę buduje się taniej, jednak ich późniejsze działanie wiąże się z większymi kosztami (np. pozyskiwania paliwa), niż w przypadku geotermii. Poza tym wykorzystywanie wód geotermalnych tylko w ciepłownictwie nie gwarantuje pełnego wykorzystania ich ciepła. Przy ogrzewaniu budynków wodę się schładza do ok st. C. Zasoby geotermalne to źródło najbardziej ekologicznej energii. Nie tworzą zanieczyszczeń, wystarczy wydobyć wodę, odzyskać ciepło i ponownie ją zatłoczyć. Nie ma odpadów, a do atmosfery nie dostają się substancje szkodliwe dla środowiska Pozostaje nadwyżka ok. 20 stopni na inne cele, np. kąpiele lecznicze, rekreacyjne, termy, sauny, ogrzewanie upraw szklarniowych, wykorzystanie ciepła w suszarniach rolniczych, czy do hodowli ryb. A szereg dodatkowych zastosowań oznacza dodatkowe przychody, poza opłatami za ciepło. Niewyczerpane źródło energii Jeśli chodzi o zwrot kosztów inwestycji, to im większe miasto korzystające z geotermii, tym szybciej odzyskuje się włożony kapitał. Uniejów jest małym miasteczkiem i liczymy, że koszty inwestycji zwrócą się po 15 latach od uruchomienia instalacji. To dobry wynik, a możemy go osiągnąć właśnie dzięki dodatkowym, obok ogrzewania mieszkań i budynków użyteczności publicznej, zastosowaniom, np. balneologii i rekreacji. W przypadku większych miast inwestycje mogą się zwrócić wcześniej, po ok. 10 latach. Warto też pamiętać, że przy właściwej eksploatacji, m.in. dbałości o to, by woda wtłaczana z powrotem w głąb Ziemi miała ten sam skład chemiczny co pozyskiwana, zasoby geotermalne to praktycznie niewyczerpane źródło energii. Właściwie jedyne ograniczenia czasu eksploatacji to wytrzymałość odwiertów. Ale współcześnie odwierty wykonuje się z coraz lepszych materiałów i są praktycznie niezniszczalne. Jacek Kurpik, prezes zarządu, Geotermia Uniejów Foto Gretar Ívarsson 26 polska EnerGIA nr 9 (11)/2009 polska EnerGIA nr 9 (11)/

15 wywiad energia inaczej Kula ziemska niczym cebula składa się z wielu warstw. Na dodatek w środku mogą znajdować się aż trzy jądra ukryte, jak w rosyjskiej matrioszce, jedno w drugim Do trzech razy sztuka Andrzej Hołdys publicysta Wiedzy i Życia Anglikański teolog Thomas Burnet pod koniec XVII w. dowodził, że Bóg stworzył Ziemię jako idealnie gładką kulę. Dopiero pod ciężarem ludzkich grzechów jej powierzchnia się zapadła, uwalniając ukrytą poniżej wodę, która zalała świat. Ta powódź doprowadziła do powstania gór, jaskiń i poszarpanych brzegów morskich. Poglądy współczesnych geofizyków na temat ewolucji planety mają oczywiście niewiele wspólnego z zupełnie nienaukową wizją angielskiego kaznodziei. Na plus trzeba mu jednak zapisać, że przyczyn powstawania gór czy istnienia brzegów morskich szukał w głębi Ziemi, co okazało się słusznym założeniem. Gdyby nie energia cieplna płynąca z jądra, gdzie temperatury dochodzą do 5000 st. C, wierzchnia warstwa globu byłaby niemal tak gładka jak kula Burneta. Jednak pod wpływem ciepła docierającego z wnętrza globu skalna otoczka planety pękła, dzieląc się na wiele ruchomych fragmentów nazwanych płytami litosfery. Konsekwencją ich ruchu jest m.in. powstanie gór i morskich otchłani. Ziemia jak jajko Burnet jeszcze pod jednym względem okazał się bardzo przenikliwy. W swojej rozprawie geologicznej The Sacred Theory of The Earth z 1681 r. trafnie opisał budowę Ziemi. Twierdził bowiem, że jest ona jak jajko składa się z trzech warstw odpowiadających żółtku, białku i skorupce. Choć inspirację do swoich wywodów czerpał z Biblii, trzeba przyznać, że miał niezłe przeczucie. Okazało się to ponad dwa wieki później. Równo sto lat temu, w 1909 roku chorwacki uczony Andrij Mohorovičic wyznaczył granicę pomiędzy skorupką a białkiem, a pięć lat później Amerykanin Beno Gutenberg oddzielił białko od żółtka. Geofizycy żółtko nazwali jądrem Ziemi, białko jej płaszczem, a skorupa... pozostała skorupą. Obserwacje potwierdziły też, że nasza planeta rzeczywiście jest nieco spłaszczona na biegunach, choć daleko jej do jajka. Komplikacje W miarę jak przybywało nowych danych, ten początkowo prosty obraz budowy planety stawał się coraz bardziej złożony. Płaszcz ziemski podzielono na dwie części: górną od zewnątrz i dolną poniżej. Również w jądrze wydzielono strefę zewnętrzną o płynnej konsystencji oraz strefę wewnętrzną, gdzie materia znajduje się w stałym stanie skupienia. By jeszcze bardziej rzecz skomplikować, dodajmy, że w warstwach gęstszych i bardziej sztywnych odkryto miejsca, gdzie materia jest płynna lub półpłynna, i odwrotnie w obrębie warstw płynnych znajdują się partie zestalonej materii. czas których rodzą się fale sejsmiczne wędrujące przez skały. Uczeni śledzą kierunek i prędkość rozchodzenia się tych fal, próbując na tej podstawie wyciągnąć wnioski co do budowy planety. FOTO: Corbis Ile ciepła wydziela jądro? Tak właśnie postąpił kilka lat temu Thorne Lay z Uniwersytetu Kalifornijskiego w Santa Cruz (USA), by oszacować, ile ciepła produkuje jądro Ziemi. Wyliczył, że każdy metr kwadratowy jego powierzchni ma moc cieplną wynoszącą około 80 tys. kilowatów, co jak zwracał uwagę wystarczyłoby do ogrzania kilku tysięcy domów. Kilkadziesiąt metrów kwadratowych takiego pieca zapewniłoby ciepło całej Warszawie, a około tysiąca metrów (przyzwoita działka podmiejska) zaspokoiłoby potrzeby całej Polski. A to przecież zaledwie mikroskopijny ułamek powierzchni jądra, która ma około 150 mln km kw. Łatwo pomylić się w zerach, próbując policzyć całkowitą moc planetarnego kaloryfera. Ziemia pod tomografem Uczeni, zasypani danymi z sejsmografów rejestrujących przebieg fal sejsmicznych, próbują zrozumieć ich mowę. Chcą z pozornie chaotycznego szumu wyłowić jakieś prawidłowości. Obecnie większość obserwacji dotyczących jądra Ziemi prowadzi się dzięki tomografii sejsmicznej, która trochę przypomina medyczną. Korzystając z komputerów dużej mocy i milionów danych z trzęsień, próbuje się uzyskać obraz wnętrza globu, podobnie jak dzięki tomografowi rentgenowskiemu otrzymuje się trójwymiarowy obraz wnętrza ciała człowieka. Polak potrafi Nowe badania, wykonane metodami dopracowanymi w dwóch ostatnich dekadach, przynoszą zaskakujące i kontrowersyjne odkrycia. Na początku dekady prof. Adam Dziewoński, znany polski sejsmolog pracujący na Harvardzie, oraz jego współpracowniczka Miaki Ishii, ogłosili, że w środku planety znajduje się prawdopodobnie jeszcze jedno jądro, najmniejsze z trzech, mające średnicę ok. 600 km. Od pozostałych różni się odmiennym uporządkowaniem cząsteczek w kryształach żelaza. Niby drobiazg, ale bardzo istotny. Trzecie jądro może być pozostałością z najwcześniejszego etapu formowania się Ziemi proponowali badacze. Taka pestka, wokół której potem urosła planeta. Jądro wewnętrzne Początkowo nieliczni naukowcy dali się uwieść koncepcji Dziewońskiego. Badania, jako nadmiernie spekulacyjne, odrzuciły najpierw dwa czasopisma, a to, które je w końcu opublikowało, dołączyło komentarz objaśniający, jakim dziwnym obiektem jest jądro wewnętrzne. To rzeczywiście wyjątkowo aktywna warstwa Ziemi. Można powiedzieć, że żyje własnym życiem potrafi przyspieszyć, zwolnić, przechylić się w jedną lub drugą stronę, a nawet przewrócić do góry nogami. Takie wolty wykonuje w ciągu zaledwie paru dekad. Jesteśmy dopiero na wczesnym etapie jego badań i zapewne Prof. Adam Dziewoński, i Miaki Ishii, ogłosili, że w środku planety znajduje się prawdopodobnie jeszcze jedno jądro, najmniejsze z trzech, mające średnicę ok. 600 km. Od pozostałych różni się odmiennym uporządkowaniem cząsteczek w kryształach żelaza. Niby drobiazg, ale bardzo istotny. Trzecie jądro może być pozostałością z najwcześniejszego etapu formowania się Ziemi proponowali badacze. Taka pestka, wokół której potem urosła planeta Co Ziemia ma w środku? O tym, co jest w głębi naszej planety, wciąż jednak wiemy mało. Do środka globu nie udało się wysłać żadnej sondy, ani wprowadzić do niego jakiegoś gigantycznego endoskopu, za pomocą którego moglibyśmy dokładnie obejrzeć jego wnętrzności. Na szczęście (dla badaczy) są jeszcze trzęsienia ziemi, podczeka nas wiele niespodzianek. Istnienie trzeciego (w kolejności odkrywania) jądra może być jedną z nich. Żółtko wiruje Hipoteza zyskuje zresztą ostatnio wpływowych zwolenników. Dołączył do nich Xiaodong Song, który w połowie lat 90. XX w. odkrył, że jądro wewnętrzne wiruje szybciej niż reszta globu. Temu, że Ziemia jest nafaszerowana rozgrzanym metalem, sporo zawdzięczamy. Na przykład to, że istniejemy. Emanujące ciepłem jądro Ziemi, zbudowane z żelaza z domieszką niklu, siarki i innych pierwiastków, jest bowiem źródłem pola magnetycznego, które chroni żywe organizmy przed promieniowaniem kosmicznym. Thomas Burnet o tym nie wiedział, ale bez swojego żółtka trzecia planeta od Słońca nie nadawałaby się do życia, przynajmniej dla istot takich jak my. i i i Jeśli wciągnęły was koncepcje Thomasa Burneta, zajrzyjcie na stronę: burnet.htm 28 polska EnerGIA nr 9 (11)/2009 polska EnerGIA nr 9 (11)/

16 felieton wywiad W bogatym zbiorze mniej lub bardziej dowcipnych sformułowań i spostrzeżeń występujących pod wspólnym szyldem tzw. Praw Murphy ego znajduje się Prawo Katza mówiące, że ludzie podejmują działania racjonalne dopiero po wyczerpaniu wszystkich innych możliwości Rynek wolny, ale w dybach Wojciech Kwinta publicysta Businessman.pl Od czasów transformacji ustrojowej nasza gospodarka teoretycznie podlega regułom wolnego rynku. Od jakiegoś czasu podlega im także energetyka. Jednakże nie brakuje takich, którzy wciąż pragną przy wolnym rynku majstrować i tu czy tam coś podregulować w zbożnym zamiarze uszczęśliwienia społeczeństwa. W energetyce to zjawisko dosyć popularne. Pojawił się już w tym roku dowcipniś, który wymyślił, że jeśli energia jest droga, to należy odgórnie ustalić maksymalną cenę i będzie porządek. Bo rynek rynkiem, a kontrola musi być. Inni geniusze upichcili pomysł o nakazie handlu energią na giełdzie i to właśnie w myśl promowania konkurencji. Dość kuriozalny sposób, jak na wolnorynkowe myślenie. Ale to tylko pomysły, natomiast w rzeczywistości wciąż istnieje coś, co skutecznie rynek energii ogranicza: taryfy dla gospodarstw domowych. Wiadomo, że od jakiegoś czasu wszyscy odbiorcy energii mają święte prawo zmienić sprzedawcę energii, czyli skorzystać z dobrodziejstw ekonomicznego liberalizmu. Efekt? W pierwszym półroczu tego roku takiej zmiany dokonało około 1300 konsumentów prądu (wśród nich ok. tysiąc to gospodarstwa domowe). To mniej niż 0,1 promila odbiorców, biorąc pod uwagę fakt, że prawo wyboru ma 17 mln klientów. Wynik, jak na zliberalizowany rynek, żenujący. Jedną z istotnych przyczyn słabego zainteresowania odbiorców jest obowiązek zatwierdzania taryf dla gospodarstw domowych przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki. I dopóki będą zatwierdzane, nic się nie zmieni. Fotel szefa URE to nie jest miejsce dla Matki Teresy. Kontrolowane ceny oznaczają świat iluzji, kojec pozornego spokoju i bezpieczeństwa O uwolnieniu cen energii dla klientów indywidualnych mówiono już w 2007 r. Kolejną datą miał być 1 stycznia 2009 r. Następnie początek roku Ale szef URE decyzję odsuwa, uzasadniając utrzymanie kontroli cen troską o zwykłego, szarego obywatela, który w przeciwnym wypadku zostanie przygnieciony wyższymi rachunkami za prąd. Skoczą ceny, skoczy i ciśnienie. Problem w tym, że energia elektryczna będzie coraz droższa z taryfami czy bez. Utrzymywanie regulowanych taryf w nieskończoność jest niemożliwe, a im później się z nich zrezygnuje, tym większy szok przeżyją odbiorcy. Fotel szefa URE to nie jest miejsce dla Matki Teresy. Kontrolowane ceny oznaczają świat iluzji, kojec pozornego spokoju i bezpieczeństwa. Skutki sztucznego zaniżania rachunków za elektryczność mogą być opłakane. Już dziś przedsiębiorstwa energetyczne dopłacają do interesu, sprzedając gospodarstwom domowym energię poniżej kosztów. Z drugiej strony klienci instytucjonalni, firmy, narzekają na wysokie ceny energii, co w warunkach spowolnienia gospodarczego utrudnia im działalność (w innych zresztą też). Być może mogliby płacić mniej, gdyby indywidualni odbiorcy płacili nieco więcej. Poza tym związany z likwidacją obowiązku zatwierdzania taryf wzrost cen byłby impulsem do oszczędzania. Zamiast gromadzić zapasy 100-watowych żarówek, lepiej byłoby sięgnąć po energooszczędne, albo częściej wyłączać telewizor. W końcu podobno walczymy o wzrost efektywności energetycznej, a nic tak skutecznie nie skłania do wysiłku jak pieniądze. Już żyjemy w ciężkich czasach, a przecież przynajmniej w energetyce nadchodzą cięższe. W przyszłym roku zostanie oddany do użytku ostatni budowany blok energetyczny i na ładnych parę lat w inwestycjach zapadnie głucha cisza. Światowy kryzys dobiegnie końca (a przynajmniej powinien: do tej pory wszystkie się kończyły), gospodarka ruszy, a zapotrzebowanie na energię znów zacznie rosnąć. Liczni eksperci już od dłuższego czasu wieszczą, że przy braku nowych mocy czeka nas deficyt energii. A niedobory oznaczają jedno: wzrost cen. Jeśli do tego dojdzie konieczność kupowania pozwoleń na emisję dwutlenku węgla, koszty znów pójdą w górę. Dodatkowo nie wiadomo, czy nie pojawią się problemy z dostawami gazu. Na razie negocjacje z Rosją szły jak po grudzie, a uruchomienie dostaw alternatywnych poprzez gazoport to melodia przyszłości. Brak gazu może storpedować projekty budowy elektrowni zasilanych metanem, czyli tych, które można wybudować stosunkowo szybko. Oczywiście nie ma potrzeby snuć kasandrycznych rozważań, ale na pewno na rynku energii sytuacja długo nie będzie komfortowa. Powoli wyczerpują się możliwości utrzymywania stanu dotychczasowego. Pora na działanie racjonalne. Jelenia Góra Legnica Wrocław Wałbrzych Grupa Tauron Obszar działania OSD Opole Częstochowa Będzin Bielsko-Biała Kraków czy wiesz że co czwarty Polak jest klientem Grupy Tauron? Na terenach obsługiwanych przez spółki Grupy świadczące usługi dystrybucji oraz sprzedaży energii elektrycznej żyje ok. 9,4 mln osób. Oznacza to, że obsługujemy prawie 25 proc. mieszkańców naszego kraju. Tarnów 30 polska EnerGIA nr 9 (11)/2009 polska EnerGIA nr 9 (11)/

17 Wspieramy GOPR