Język polski Program nauczania dla szkół ponadgimnazjalnych Zakres podstawowy i rozszerzony Ewa Dunaj Bogna Zagórska

Transkrypt

1 Język polski Program nauczania dla szkół ponadgimnazjalnych Zakres podstawowy i rozszerzony Ewa Dunaj Bogna Zagórska

2 Spis treści 1. Wstęp 3 2. Szczegółowe cele kształcenia i wychowania 4 3. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania 6 4. Treści nauczania i przewidywane osiągnięcia ucznia 8 5. Propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia 86 2

3 1. Wstęp Język polski jako przedmiot szkolny zajmuje w procesie kształcenia szczególne miejsce jest autonomicznym przedmiotem i jednocześnie, ze względu na kształcenie i doskonalenie umiejętności komunikacyjnych w różnych sytuacjach komunikowania, narzędziem nauczycieli innych przedmiotów. Punktem wyjścia działań nauczyciela języka polskiego jest (na co kładziemy w programie szczególny nacisk) analiza i interpretacja tekstu kultury (tak tekstu literackiego, jak naukowego, informacyjnego, potocznego itp. oraz tekstu plastycznego czy filmowego). Ponieważ każdy rodzaj tekstu językowego w procesie kształcenia polonistycznego podlega analizie, nie rozdzielamy kształcenia językowego od literackiego, traktując materiał nauczania (szeroko pojęty tekst) jako integralną całość. Praca z tekstem, jako podstawowe działanie nauczyciela i ucznia, została zaplanowana (zasugerowana) w postaci ćwiczeń na rozumienie czytanego tekstu, zadań związanych ze szczegółową analizą i interpretacją, przygotowaniem do pisania/wygłaszania tekstu własnego. Zawarty w programie materiał nauczania został oparty na podstawie programowej; chronologiczny układ (z odwołaniami do testów kultury z epok późniejszych) porządkuje treści nauczania. Realizujemy program nauczania opracowany wg nowej podstawy programowej, a nie podręcznik, dlatego też w każdym z pięciu tomów znalazły się propozycje dla uczniów realizujących program rozszerzony, a także dodatkowe teksty, niewymienione w podstawie (głównie teksty kultury). Integralnie wpisane w program zadanie to przygotowanie ucznia do egzaminu maturalnego na obu poziomach. Chcemy jednak, by podręcznik umożliwiał także realizację nadrzędnych wobec tego zadania celów. Są to: zainteresowanie i zmotywowanie ucznia do własnej pracy, a także przygotowanie go do świadomego odbioru współczesnej kultury (sztuki, ) w dorosłym życiu. Podręcznik zachowuje tradycyjny, historycznoliteracki układ treści, gdyż jesteśmy przekonani,, że w taki, uporządkowany sposób łatwiej będzie nauczycielowi i uczniowi poruszać się w obszarze kultury, rozumieć procesy, następstwa, korespondencje sztuk, wzajemne wpływy i powiązania, ewolucję gatunków i konwencji artystycznych, szeroko rozumiane konteksty. Porównywanie i charakteryzowanie zjawisk i tekstów kultury wspomagają zawarte w podręczniku teksty popularnonaukowe, definicje, biogramy, komentarze i cytaty, tabele i kalendaria. Obok ćwiczeń analizy tekstu literackiego proponujemy analizy różnych tekstów kultury, a zwłaszcza powiązanych z literaturą najściślej dzieł teatralnych i filmowych. Tam, gdzie to możliwe, zwracamy uwagę na ewolucje gatunków literackich oraz powiązania interdyscyplinarne w obrębie poszczególnych stylów czy prądów w sztuce. Polecenia i pytania wynikają ze standardów wymagań. Niektóre z poleceń (syntezy, propozycje przygotowania mikro projektów itp.) służą wdrażaniu do samodzielności, która ma polegać między innymi na uświadomieniu potrzeby systematycznej pracy i wagi właściwego sporządzania notatek z lekcji lub z odbioru lektury (dzieła sztuki). Kształcenie językowe pojawia się zawsze w powiązaniu z tekstami literackimi. Umożliwia to dostrzeganie związków pomiędzy strukturą tekstu a jego treścią, rozpoznawanie funkcji zastosowanych środków językowych (środków wyrazu). Obserwując zjawiska i procesy zachodzące w różnych odmianach polszczyzny, uczeń powinien mieć świadomość przydatności tej wiedzy i możliwości praktycznego stosowania zdobywanych Podręczniki zawierają aneksy, odsyłacze, przypisy, definicje, biogramy, wskazówki bibliograficzne, tabele, wykresy oraz bogaty materiał ikonograficzny. Wszystko to ma umożliwić pełniejszy odbiór dzieła kultury oraz ułatwić uczniowi poszukiwania dodatkowych, pogłębiających jego wiedzę, źródeł 3

4 2. Szczegółowe cele kształcenia i wychowania Czytanie umiejętność czytania ze zrozumieniem różnych tekstów kultury, ze szczególnym uwzględnieniem tekstów literackich rozumienie różnych kodów w przekazach kultury, porównywanie czytanego tekstu literackiego z innymi tekstami kultury umieszczanie czytanych tekstów w kontekstach (np. historycznoliterackim, filozoficznym, kulturowym) rozpoznawanie i określanie konwencji i cech gatunkowych czytanych tekstów; rozpoznawanie i określanie sposobu realizowania się prądów artystycznych w czytanych tekstach porównywanie czytanych tekstów ze względu na funkcjonowanie motywów, styl, u językowe, prezentowane idee (i sposób ich prezentacji) posługiwanie się podstawowym aparatem pojęciowym z zakresu teorii i teorii wiedzy o sztuce i kulturze (filmie, teatrze, sztukach plastycznych i muzyce) w analizie i interpretacji czytanych tekstów i kultury dostrzeganie i objaśnianie powiązań intertekstualnych pomiędzy epokami, stylami w sztuce, prądami kulturowymi, a także pomiędzy różnymi dziełami literackimi oraz pomiędzy literaturą a innymi tekstami kultury (plastyką, muzyką, architekturą, teatrem, filmem) Słuchanie i odbieranie innych kodów umiejętność słuchania ze zrozumieniem, odczytanie zarówno informacji jawnych, jak i ukrytych (PP) umiejętność słuchania z jednoczesnym notowaniem (PP) odróżnianie faktów od opinii (PP) rozróżnianie w dialogu odpowiedzi właściwych i unikowych; rozpoznanie pytań podchwytliwych i sugerujących odpowiedzi (PP) rozpoznawanie zabiegów manipulacyjnych (PP) rozpoznawanie mechanizmów nowomowy (PR) krytyczny odbiór dzieł sztuki, odróżnianie arcydzieła od kiczu, kultury wysokiej od niskiej rozpoznawanie retorycznej organizacji wypowiedzi (PR) krytyczne korzystanie z różnych opracowań naukowych i popularnonaukowych własnych wypowiedzi a. Mówienie umiejętność logicznego planowania/komponowania wypowiedzi umiejętność doboru stylu wypowiedzi do sytuacji komunikacyjnej pragmatyzm w doborze środków językowych zabieranie głosu w dyskusji, wygłaszanie opinii, przekonań, prelekcji itp. umiejętność przyjmowania określonej roli w wystąpieniu publicznym (np. prowadzącego dyskusję, prelegenta) b. Pisanie umiejętność logicznego planowania/komponowania wypowiedzi umiejętność poprawnego (pod względem stylu, gramatyki, leksyki i frazeologii, ortografii i interpunkcji) redagowania wypowiedzi umiejętność doboru stylu do rodzaju wypowiedzi sprawne budowanie wypowiedzi: analiza i interpretacja tekstu, poprawne stosowanie aparatu pojęciowego z zakresu teorii Samokształcenie korzystanie z różnych źródeł informacji odróżnianie informacji prawdziwych od nieprawdziwych w Internecie 4

5 umiejętność gromadzenia i selekcji materiału sporządzanie spisu bibliograficznego eliminowanie popełnianych błędów planowanie uczenia się umiejętność wyboru (lub wypracowania) odpowiedniej dla ucznia techniki uczenia się Wychowanie poczucie odpowiedzialności za własne działania, w tym wypowiedzi dbałość o estetykę wypowiedzi świadome i krytyczne uczestnictwo w życiu kulturalnym, w tym przez obcowanie z dziełami dostrzeganie w poznawanych tekstach kultury wartości: piękno, prawda, dobro postaw, ze szczególnym uwzględnieniem szacunku dla tradycji zawartej w dziełach kultury różnych epok 5

6 3. Sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania Uczymy świadomie uwzględniamy cele nauczania zapisane w podstawie programowej oraz indywidualne potrzeby i zainteresowania każdego ucznia. Uczymy pragmatycznie kładziemy nacisk na umiejętności, wskazujemy możliwości praktycznego zastosowania zdobytej wiedzy oraz uświadamiamy uczniowi, że sprawności polonistyczne są koniecznym wyposażeniem intelektualnym służącym do studiowania innych dziedzin wiedzy i dyscyplin naukowych. Uczymy polonistycznych sprawności, ale też uczymy dostrzegać związki, procesy, powiązania pomiędzy różnymi dziedzinami kultury. Motywujemy rozbudzamy zainteresowania, pomagamy w znalezieniu własnych możliwości samorealizacji. Zachęcamy do samodzielnej pracy wskazujemy przydatne narzędzia, metody i środki. Do osiągnięcia celów posłużą również wymienione metody: Mapa mentalna polega na opracowaniu problemu przy użyciu symboli, schematów, haseł, zdjęć, wycinków prasowych itp. Jej celem jest porządkowanie i systematyzowanie zdobytej wiedzy oraz okrywanie związków i zależności między wydarzeniami, zjawiskami i faktami. Portfolio polega za zbieraniu przez ucznia materiałów na określony temat. Tworząc portfolio, uczniowie korzystają z różnych źródeł wiedzy (książki, czasopisma, Internet, telewizja). Burza mózgów to dyskusja dydaktyczna, która doskonali decyzje grupowe. Polega na swobodnych wypowiedziach uczniów i zebraniu jak największej ilości hipotez, które są następnie analizowane, by znaleźć jak najlepsze rozwiązanie postawionego problemu. Dyskusja to metoda polegająca na wymianie zdań i poglądów pomiędzy uczestnikami. Można wymienić kilka rodzajów dyskusji: Dyskusja panelowa biorą w niej udział 3 podmioty: grupa przygotowująca się do dyskusji, mediator oraz osoby, które w pierwszej części dyskusji jedynie się przysłuchują. W drugiej części dyskusji osoby mogą zadawać pytania, komentować wypowiedzi i dyskutować z osobami, które przygotowywały się do dyskusji. Debata za i przeciw pozwala na spojrzenie na ten sam problem z dwóch przeciwnych punktów widzenia. Debata oxfordzka dwa kilkuosobowe zespoły o przeciwnym spojrzeniu na problem zabierają głos na zmianę. Debatę rozpoczyna przedstawiciel zespołu broniącego postawionej tezy. Po zakończonej dyskusji słuchacze głosują na zespół, który lepiej uzasadnił swoje stanowisko. Akwarium kilka osób siedząc w kręgu, dyskutuje na wybrany temat. Osoby przysłuchujące się dyskusji analizują jej przebieg. Metaplan również jest rodzajem dyskusji. W czasie debaty uczestnicy tworzą plakat, który jest skrótem, podsumowaniem debaty Techniki dramowe podczas dramy uczestnicy wcielają się w rolę, angażują ruchowo i emocjonalnie. Pozwala na lepsze zrozumienie na przykład bohaterów literackich, ich uczuć i postępowania. Analiza SWOT jest techniką analityczną, mającą na celu zakwalifikowanie posiadanych informacji do czterech grup: mocnych stron (S), słabych stron (W), szans (O) oraz zagrożeń (T). Może być również wykorzystywana na wstępnym etapie opracowywania projektu. Ranking diamentowy jest metodą ułatwiającą dokonywania hierarchizacji i ustalania priorytetów. Pracując w grupie, uczniowie negocjują ze sobą decyzje o przyporządkowaniu danego elementu do określonego miejsca w rankingu. Analiza przypadku jest metodą polegającą na głębokiej analizie pojedynczego przypadku lub zdarzenia i wykryciu prawidłowości nimi rządzących oraz ich opisie. Metoda ta wpływa na rozwój myślenia analitycznego i syntetycznego. Służy powieleniu właściwych wzorców lub nie powielaniu błędów. Metoda projektu uczy samodzielności i współpracy, wyszukiwania informacji, rozwiązywania problemów i prezentacji opracowanych materiałów. Realizacja projektu składa się z trzech etapów, na których zarówno nauczyciel, jak i uczniowie mają określone zadania. Pierwszy etap przygotowanie projektu. 6

7 Drugi etap realizacja projektu. Trzeci etap prezentacja projektu. Wycieczka edukacyjna sprzyja integracji grupy i jest atrakcyjną formą zdobywania wiedzy. Od nauczyciela zależy wybór najbardziej efektywnej i najbardziej odpowiedniej metody dla każdego zespołu uczniów. Przy doborze metod należy także pamiętać o indywidualizacji procesu nauczania. Ministerstwo Edukacji Narodowej wprowadziło nowe regulacje prawne w obszarze kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Na podstawie opinii lub orzeczenia Poradni Pedagogiczno-Psychologicznej nauczyciel indywidualizuje proces nauczania. 7

8 4. Treści nauczania i przewidywane osiągnięcia ucznia W trakcie realizacji programu nauczania uczeń zdobędzie umiejętności opisane w SZCZEGÓŁOWYCH CELACH KSZTAŁCENIA. Zdobywane przez ucznia w poszczególnych klasach umiejętności prezentują poniższe tabele. Klasa I, semestr I Temat (rozumiany jako lekcja) Liczba godzin Treści podstawy programo wej Dział I. Literatura i język z różnych perspektyw 1D. 1. Literatura z perspektywy historycznoliterackiej. 1 I.3.1 II.4.1 III D. 2. O rodzajach i gatunkach literackich. 1D. 3. Rzeczywistość z perspektywy znaku. 1D. 4. Język narzędziem kreowania świata. 1 II.1.3. III I.1.1. II I.1.1. I.3.3. II.4.1. Cele ogólne dostrzeganie następstwa epok literackich; znajomość pojęć: prąd artystyczny, epoka literacka; konwencja artystyczna; świadomość umowności podziałów wewnątrz epok; wiedza o czynnikach kształtujących epokę; klasyfikowanie utworów ze względu na rodzaje i gatunki literackie; znajomość tworzywa dzieła literackiego; rozumienie istoty języka jako narzędzia komunikacji; dostrzeganie wieloznaczności słowa język; rozpoznawanie języka jako systemu znaków; znajomość bezpośrednich i pośrednich aktów mowy; czytanie tekstów nieliterackich; znajomość aktu komunikacji językowej; rozpoznawanie funkcji tekstów; rozumienie języka jako narzędzia kreowania świata; Kształcone umiejętności posługuje się poznanymi pojęciami; porządkuje wiedzę; opisuje i wyjaśnia zjawiska historycznoliterackie; rozpoznaje rodzaj i gatunek literacki poznanych wcześniej utworów; tworzy argumentacyjną; formułuje wnioski; zna wieloznaczność słowa język; wskazuje znaki umowne i naturalne; czyta ze zrozumieniem tekst Tworzywo dzieła literackiego; konstruuje komunikaty ze względu na intencję; posługuje się terminologią językoznawczą; omawia akt komunikacji; wymienia podstawowe funkcje języka; czyta tekst teoretycznoliteracki; wyjaśnia sposoby kreowania świata poprzez język; Dział II. Biblia 1 2D. 1. Znana i nieznana. 2 I.2.2. Miejsce ksiąg biblijnych w II.2.2. wiedza o Biblii jako źródle kultury europejskiej; zna rodowód nazwy; omawia treść 8

9 kulturze europejskiej. 2D. 2. Kosmogonia biblijna, czyli opis stworzenia świata. 2D. 3. Trudna mądrość Księgi Hioba. 2D. 4. Dosłowne i symboliczne odczytanie Pieśni nad Pieśniami. 2D. 5. Poetyckość biblijnych psalmów. 2D. 6. Błogosławieni, czyli szczęśliwi. Analiza Kazania na Górze. 1 II.1.2. II.2.1. II.2.4. II I.1.1. I.1.4. II.1.2. II I.1.1. I.1.4. II.1.2. II.2.1. II.3.4. II II.1.2. II.2.1. II II.1.2. II.1.3. II.2.1. II.3.4. II.4.2. znajomość kompozycji Biblii, rodowodu, treści i sensu najważniejszych ksiąg biblijnych; poznanie pierwszych zapisów ksiąg biblijnych; znaczenie słów: kosmogonia, genezis, monoteizm, politeizm; treść Księgi Rodzaju; rozpoznawanie obrazu Boga, świata i człowieka we fragmentach Księgi Rodzaju; rozumienie Księgi Hioba jako tekstu mądrościowego rozpoznawanie obrazu ludzkiego życia w Księdze Hioba; znajomość dziejów bohatera Księgi; znajomość treści Pieśni nad Pieśniami; cechy stylistyczne tekstu; odczytanie tekstu Filipiak jako współczesnej interpretacji tekstu biblijnego; rozpoznawanie gatunku psalm; analiza i interpretacja psalmów; znaczenia psalmów w dziejach kultury; znajomość treści Kazania na Górze; odczytywanie tekstu na poziomie metaforycznym; porównywanie tekstu biblijnego z malarskimi i literackimi nawiązaniami; najważniejszych ksiąg; wyjaśnia sposób powstawania Biblii; poprawnie posługuje się pojęciami; czyta tekst naukowy; opisuje dzieło stworzenia; analizuje i interpretuje fragmenty tekstu; charakteryzuje język tekstu; analizuje i interpretuje dzieła nawiązujące do Księgi Rodzaju; opowiada dzieje bohatera; wyjaśnia w kontekście losu Hioba istotę archetypu; analizuje opowieść o Hiobie na poziomie dosłownym i metaforycznym; analizuje i interpretuje dzieła nawiązujące do motywu Hioba na poziomie dosłownym i metaforycznym; omawia postawy bohaterów, charakteryzuje ich; omawia zawarty w tekście obraz miłości; analizuje i interpretuje wskazane fragmenty na poziomie dosłownym i metaforycznym; czyta i analizuje tekst Izabeli Filipiak; omawia psalm jako gatunek literacki; zna odmiany psalmów ze względu na treść; analizuje i interpretuje wybrane psalmy; analizuje i interpretuje tekst Kazania...; opisuje kompozycję obrazu Fra Angelico; analizuje styl i interpretuje sens wiersza Kasprowicza 9

10 2D. 7. Prosta nauka biblijnych przypowieści. 2D. 8. Literackie parabole XX wieku. Sylwetka twórcza Alberta Camus. 2D. 9. Postawy moralne bohaterów Dżumy. 2D. 10. Dżuma Alberta Camusa jako parabola. 2D. 11. Refleksje moralne Tarrou. Analiza fragmentu. 2D. 12. Symboliczny sens Księgi Apokalipsy. 1 II.1.2. II.2.2. II.3.1. II.3.4. II II.1.1. II.1.2. II.2.4. II II.2.4. II.3.4. II.4.3. III II.1.3. II.2.1. II II.1.2. II.3.1. II.3.4. III.1.1. III II.1.3. II.2.4. II.3.3. istota przypowieści (paraboliczność); dydaktyczny charakter przypowieści; analiza obrazów przedstawiających sceny z przypowieści; rozumienie istoty paraboliczności; odczytywanie problemów obecnych w Dżumie; rozpoznawanie postaw bohaterów; analiza i interpretacja fragmentów tekstu; interpretacja powieści Camusa jako paraboli; analiza fragmentu tekstu; redagowanie pisemnej wypowiedzi, stanowiącej analizę fragmentu z m wiedzy o utworze; ćwiczenia z zakresu kompozycji, stylu i poprawności językowej; znajomość Księgi Apokalipsy św. Jana; rozpoznawanie symboli we fragmentach tekstu; posługiwanie się pojęciem apokalipsa w znaczeniu Błogosławieni; czyta i analizuje sens przypowieści; charakteryzuje bohaterów przypowieści, interpretuje ich postawy jako archetypy; opisuje obrazy nawiązujące do przypowieści; odczytuje zawarte w przypowieściach prawdy uniwersalne; prezentuje własne przeżycia związane z lekturą powieści; wymienia obecne w Dżumie tematy i problemy; argumentuje własną ; wyszukuje fragmenty utworu i używa ich w funkcji argumentacyjnej; odczytuje sensy metaforyczne w przytoczonych fragmentach; wypowiada się na temat postaw bohaterów, dbając o kształt językowy wypowiedzi; omawia elementy świata przedstawionego utworu; rozpoznaje paraboliczność tekstu; wskazuje nadrzędny sens tekstu; analizuje fragment powieści; gromadzi argumenty; interpretuje postawę bohatera; interpretuje fragment w kontekście całości utworu; tworzy własną ; zna sens Księgi Apokalipsy; interpretuje tekst jako symboliczny; opisuje obrazy zawarte we 10

11 2D. 13. Przekłady i parafrazy Biblii. 2D. 14. Biblia we współczesnym języku. 2D. 15. Ćwiczenia sprawdzające wiedzę o Biblii. 2D. 16. Motywy biblijne we współczesnej poezji. Dział III. Antyk 3D. 1. Znaczenie mitologii greckiej w kulturze europejskiej. 1 II.2.3. II I.2.2. I.3.1. I I.2.1. I.2.2. I.2.3. I.3.1. III II.1.1. II.1.2. II.2.1. II.2.4. II I.1.1. I.1.5. I.2.3. III.1.7. pierwotnym i współczesnym; rozumienie pojęć: przekład, parafraza; znajomość dziejów przekładów Biblii; rozpoznawanie parafraz Biblii; znajomość i poprawne posługiwanie się przysłowiami i frazeologizmami o rodowodzie biblijnym; porządkowanie wiedzy; ćwiczenia syntetyzujące wiedzę i usprawniające język; analiza i interpretacja utworów nawiązujących do ksiąg biblijnych; wskazywanie funkcji nawiązań; rozpoznawanie mitu jako formy opisu i poznawania świata; czytanie ze zrozumieniem tekstu Daviesa Europa; poprawne posługiwanie się fragmentach; zna genezę księgi biblijnej; analizuje i interpretuje Piosenkę o końcu świata Miłosza w kontekście wiedzy o Księdze Apokalipsy św. Jana; analizuje dzieła sztuki nawiązujące do motywu Apokalipsy; zna tłumaczenia Biblii na język grecki (Septuaginta), łaciński (Wulgata) oraz przekłady na język polski; omawia język niekonwencjonalnych przekładów, np. Dobrej czytanki według św. ziom a Janka; analizuje obraz człowieka obecny w parafrazach biblijnych psalmów; zna najbardziej popularne frazeologizmy biblijne, wskazuje ich źródło i poprawnie posługuje się nimi we własnych wypowiedziach; powtarza, porządkuje, systematyzuje wiedzę o Biblii; analizuje niedostatki wiedzy, uzupełnia braki; pisze sprawdzian z wiedzy o Biblii, rozwiązując zadania zamknięte i otwarte; czyta teksty poetyckie nawiązujące do ksiąg biblijnych; analizuje i interpretuje wskazane utwory, rozpoznaje i wyjaśnia funkcję nawiązań; opowiada najbardziej znane mity greckie; omawia postacie mityczne jako archetypy postaw; czyta i analizuje tekst 11

12 3D. 2. Kosmogonia mityczna. 3D. 3. Na Olimpie i na Ziemi. 3D. 4. Uniwersalna wymowa mitu o Prometeuszu. 1 II.1.2. II.2.1. II.2.4. II.3.4. III II.3.4. II.3.5. II.2.4. II.3.3. III.2.1. pojęciami: mit, mitologia, mitologizacja, mitomania, mitoman itd.; znajomość greckiego mitu o powstaniu świata; porównanie różnych mitów kosmogonicznych; wiedza o mitach greckich i rzymskich; dostrzeganie konieczności znajomości mitów do pełnego uczestnictwa w kulturze; analiza i interpretacja dzieł sztuki nawiązujących do mitów; rozumienie prometeizmu jako uniwersalnej postawy; analiz dzieł wyobrażających Prometeusza; rozpoznanie obrazu człowieka w micie o Prometeuszu; odwołujący się do mitu o Europie; streszcza opowieści mityczne lub redaguje własny tekst na podstawie mitów; opowiada lub streszcza wskazany mit; porównuje kosmogonię mityczną i biblijną; sporządza słowniczek postaci, wydarzeń i miejsc mitycznych; przygotowuje ustną na wskazany temat; przedstawia i charakteryzuje najsłynniejszych greckich bogów; charakteryzuje na przykładach mitycznego herosa; porównuje mityczne wyobrażenia bogów z zachowaniami człowieka, formułuje wnioski; porównuje literackie i plastyczne wyobrażenia bóstw; zna mit o Prometeuszu; definiuje prometeizm; charakteryzuje zawartą w micie koncepcję człowieka; interpretuje malarskie wyobrażenia Prometeusza, nawiązując do opowieści mitycznej; 3D. 5. Prometeusz bohaterem utworów literackich. 1 II.1.2. II.2.1. II.2.4. II.3.2. II D. 6. Apollo i Dionizos. 1 II.1.2. II.2.5. II.3.3. dostrzeganie funkcjonalności mitu o Prometeuszu w różnych tekstach kultury; analiza i interpretacja utworów literackich nawiązujących do mitu prometejskiego (np. Staffa, Prometeusz, Herberta, Stary Prometeusz; kulturowe znaczenie postaci mitycznych: Apollo, Muzy, Dionizos, Marsjasz; porównanie różnych wersji analizuje wskazane utwory, odwołując się do mitu o Prometeuszu; wyjaśnia funkcję zastosowanych w utworach rozwiązań językowych; zna, omawia i charakteryzuje postacie mitologiczne: Dionizos, Apollo, 12

13 3D. 7. Funkcje mitów dawniej i dziś. 3D. 8. Literatura starożytnej Grecji i Rzymu. 3D. 9. W świecie poematów Homera. 3D. 10. Teatr i dramat antycznej Grecji. 3D. 11. Tragiczna koncepcja ludzkiego losu w tragedii greckiej na 1 II.1.2. II.2.5. II II.2.2. II II.1.2. II.2.2. II.2.4. II I.1.1. I.1.2. I II.1.1. II.1.2. II.2.2. mitu o Apollonie i Marsjaszu; rozpoznawanie funkcji mitów; określanie rodzaju mitów ze względu na temat; dostrzeganie funkcjonalności mitów antycznych w późniejszych dziejach kultury europejskiej; znajomość najważniejszych przedstawicieli antycznej (np. Homera, Anakreonta, Symonidesa, Safony, Tyrtajosa, Sofoklesa, Horacego, Wergiliusza, Owidiusza); rozumienie mimesis jako sztuki naśladowczej; wiedza o podstawowych gatunkach literackich wywodzących się z antyku (anakreontyk, epos, tren, tragedia...); wiedza o Homerze i jego twórczości; znajomość treści zawartej we fragmentach Iliady i Odysei; rozpoznawanie archetypicznych postaw bohaterów eposów; wiedza o dziejach teatru w antycznej Grecji; lektura eseju A. Banacha Tragedia grecka. Człowiek wyidealizowany; znajomość mitu o Labdakidach; lektura Króla Edypa i/lub Muzy, Marsjasz; rozumie i wyjaśnia znaczenie postaci mitycznych jako motywów obecnych w kulturze europejskiej; porównuje mity i bohaterów mitycznych; podaje przykłady współczesnych mitów; analizuje funkcje motywów mitycznych w dziełach reprezentujących różne dziedziny sztuki; porządkuje wiedzę o twórczości literackiej antyku; wymienia przedstawicieli greckiej i rzymskiej; rozpoznaje gatunki antyczne; wyjaśnia istotę twórczości Safony, Tyrtajosa, Symonidesa, Anakreonta; przedstawia Homera jako autora eposów Iliada i Odyseja; opowiada mit o wojnie trojańskiej; charakteryzuje bohaterów eposów; nazywa podstawowe cechy eposu homeryckiego; wyjaśnia słowo odyseja w kontekście opowieści o Odyseuszu; charakteryzuje styl eposów; opisuje grecki teatr i aktora; wymienia gatunki dramatyczne; czyta ze zrozumieniem tekst eseju Banacha; poprawnie posługuje się terminologią (katharsis, komedia, tragedia); zna i streszcza mit o rodzie Labdakidów; zna treść dramatu; 13

14 podstawie Króla Edypa i Antygony Sofoklesa. II.3.2. II.4.3. Antygony; wiedza o tragedii antycznej (budowa, cechy stylu, temat, bohaterowie); rozpoznawanie koncepcji ludzkiego losu w micie i dramacie; pojęcia: konflikt tragiczny, ironia tragiczna, tragizm; analizuje dzieje bohatera, zwracając uwagę na uniwersalne prawdy egzystencjalne i uwzględniając tragiczny wymiar ludzkiego losu; czyta ze zrozumieniem fragment Historii estetyki Tatarkiewicza; analizuje i interpretuje fragment dramatu; charakteryzuje antyczną tragedię; w dyskusji poprawnie używa słów: tragizm, ironia tragiczna, wina tragiczna, konflikt tragiczny; porównuje postawy Edypa i Antygony; zna mityczne bóstwa przeznaczenia; 3D. 12. Koncepcje ludzkiego życia według filozofów antycznych. 1 I.2.3. II.4.2. III.1.5. III.1.7. rozpoznawanie filozofii jako dziedziny wiedzy; znajomość głównych działów filozofii; wiedza o sylwetkach filozofów i systemach filozoficznych antyku; zna Sokratesa, Platona, Arystotelesa, Senekę, Epikura jako filozofów świata antycznego; wie, czym zajmuje się filozofia; formułuje pytania natury filozoficznej; charakteryzuje na podstawie tekstów poglądy filozofów; interpretuje aforyzmy filozofów antycznych w kontekście poglądów autora sentencji; zabiera głos w dyskusji, posługując się poprawnym językiem i adekwatnym do sytuacji stylem; 3D. 13. Obrona Sokratesa obroną godności. 1 II.1.2. II.4.1. II.4.2. II.4.3. III.2.1. lektura Obrony Sokratesa; analiza tekstu w kontekście wartości moralnych (godność); czyta ze zrozumieniem tekst Obrony Sokratesa; analizuje tekst i wymienia argumenty zawarte w wypowiedzi; interpretuje mowę w kontekście poglądów moralnych filozofa; analizuje i interpretuje obraz Davida Śmierć Sokratesa; 3D. 14. Z antyku wzięte, 1 I.3.1. wpływ kultury antycznej wymienia związki 14

15 czyli o rodowodzie niektórych słów i związków wyrazowych we współczesnej polszczyźnie. 3D. 15. Nawiązania do antyku w kulturze późniejszych epok. Mit Syzyfa Alberta Camusa. II I.1.1. I.1.4. II.2.1. na język; poprawne posługiwanie się słownictwem i frazeologią o rodowodzie antycznym; rozpoznawanie nazewnictwa nawiązującego do antyku; koncepcja ludzkiego życia w eseju Alberta Camusa; funkcja nawiązań do mitu w tekście filozoficznego eseju; frazeologiczne i wyrazy pochodzenia antycznego obecne we współczesnej polszczyźnie; opisuje wpływ kultury starożytnej na język; wymienia nazwy obecne w różnych dziedzinach życia, zna ich źródło i pierwotne znaczenie; czyta i analizuje Mit Syzyfa; interpretuje esej, wskazując funkcję nawiązania do mitu; 3D. 16. Sprawdzian wiedzy i umiejętności. Dział IV. O systemie leksykalnym współczesnej polszczyzny 4D. 1. Sposoby bogacenia słownictwa. 4D. 2 Bogactwo i różnorodność systemu leksykalnego. 2 III.1.1. III.1.7. III I.3.1. I.3.8. sprawdzian wiedzy i umiejętności; wiedza o sposobach poszerzania zasobu leksykalnego współczesnej polszczyzny; poprawne posługiwanie się neologizmami i zapożyczeniami; 1 I.3.8. rozpoznawanie i określanie funkcji stylistycznej synonimów, antonimów, homonimów i polisemów; analizuje i interpretuje wskazane fragmenty utworów, posługując się wiedzą o literaturze i kulturze antycznej; zna sposoby bogacenia zasobu leksykalnego (np. neologizmy słowotwórcze i znaczeniowe, zapożyczenia); analizuje źródła zapożyczeń, określa ich przydatność stylistyczną; poprawnie posługuje się zapożyczeniami; świadomie posługuje się różnymi typami słownictwa; określa różnice znaczeniowe i stylistyczne między różnymi typami synonimów; rozpoznaje nacechowanie emocjonalne synonimów; określa funkcję antonimów w literaturze pięknej i tekstach nieartystycznych; Dział V. Średniowiecze 5D. 1. Kultura 2 I.1.1. czytanie tekstu czyta tekst 15

16 średniowiecznej Europy. 5D. 2. Teocentryczna filozofia średniowiecza. 5D. 3. O sztuce średniowiecza. 5D. 4. Oblicza średniowiecznej. I.1.2. II.2.2. III II.2.2. III II.1.1. II II.2.2. II.2.3. wprowadzającego; odnajdywanie istotnych informacji; zbieranie informacji o genezie nazwy epoki, ramach czasowych i zjawiskach towarzyszących formowaniu się kultury średniowiecznej; posługiwanie się terminem teocentryzm; znajomość św. Augustyna i św. Tomasza z Akwinu jako filozofów średniowiecza oraz ich poglądów na miejsce człowieka w świecie i relacje między Bogiem a istotą ludzką; rozpoznawanie zabytków sztuki średniowiecza; wskazywanie cech stylów romańskiego i gotyckiego; lektura eseju Z. Herberta o sztuce średniowiecza (Kamień z katedry); wskazywanie celów średniowiecza; charakteryzowanie postaw bohaterów parenetycznych epoki; dostrzeganie różnorodności epoki (od powagi w tekstach hagiograficznych do śmiechu w literaturze karnawałowej); wprowadzający; streszcza fragmenty tekstu lub sporządza syntetyczną notatkę; omawia istotne zjawiska cywilizacji i kultury średniowiecznej Europy; posługuje się właściwą terminologią (np. dualizm, alegoryczność, uniwersalizm...); zna pojęcie teocentryzm i stosuje je we własnych wypowiedziach; czyta fragmenty Wyznań św. Augustyna i omawia ich sens; porządkuje informacje o św. Tomaszu i św. Augustynie; wyjaśnia zarysowaną w filozofii epoki koncepcję relacji między Bogiem a człowiekiem; zna styl romański i gotycki, wymienia typowe cechy tych kierunków artystycznych; czyta tekst o sztuce średniowiecza; analizuje wybrane dzieło, wskazując cechy stylu; omawia symbol i alegorię jako środki wyrazu sztuki średniowiecza; podaje przykłady i porównuje zabytki sztuki średniowiecznej; zna cele średniowiecza; charakteryzuje postawy typowych bohaterów; rozumie zjawisko parenezy; wyjaśnia funkcję komizmu w literaturze karnawałowej; omawia obraz Bruegla w odniesieniu do poetyki karnawału; 16

17 5D. 5. Ewolucja modelu rycerza w kulturze europejskiej. 5D. 6. Średniowieczny wzorzec władcy. 5D. 7. Średniowieczny wzorzec ascety na podstawie Legendy o św. Aleksym. 2 II2.2. II.2.4. II II.1.3. II.2.2. II II.1.2. II.1.3. II.2.3. rozpoznawanie ideału rycerskiego średniowiecza; dostrzeganie ewoluowania modelu w kulturze średniowiecznej i późniejszych epokach; znajomość przykładów tekstów ukazujących model rycerza; znajomość historiografii jako działu piśmiennictwa; wskazywanie przykładów tekstów historiograficznych epoki średniowiecza; określanie cech idealnego władcy na podstawie utworów; rozpoznawanie cech ascety; charakterystyka postawy św. Aleksego w kontekście ideałów epoki; czyta tekst Rozmów, które miał król Salomon z Marchołtem...Jana z Koszyczek; wymienia najważniejsze gatunki literackie epoki; analizuje i interpretuje w kontekście kultury średniowiecza i obrazu Bruegla tekst Jacka Kaczmarskiego Walka postu z karnawałem; rozumie istotę intertekstualności; wymienia cechy ideału rycerskiego; charakteryzuje rycerza, porównując bohaterów różnych utworów; czyta ze zrozumieniem tekst Marii Ossowskiej o średniowiecznym ideale rycerza i jego odmianach; omawia dzieje Rolanda, rycerzy Okrągłego Stołu, Tristana i Izoldy; analizuje i wyjaśnia funkcję zabiegu idealizacji bohatera; podaje przykłady realizacji etosu rycerskiego w literaturze późniejszych epok; omawia model władcy jako ideał parenetyczny na podstawie fragmentów Kroniki polskiej Galla Anonima; analizuje zabiegi artystyczne służące kreacji postaci; czyta fragmenty Legendy o św. Aleksym; charakteryzuje bohatera jako ascetę; posługuje się terminem hagiografia; dowodzi, że Legenda o św. Aleksym to zabytek języka 17

18 5D. 8. Świętego Franciszka wiara radosna. 5D.9. Bogurodzica jako arcydzieło i zabytek języka polskiego. 1 II.1.3. II.2.2. II.2.4. II II.2.1. II.2.2. II.2.3. II.3.2. II.4.2. dostrzeganie uniwersalności postawy franciszkańskiej; definiowanie franciszkanizmu na podstawie fragmentów Kwiatków św. Franciszka; interpretacja wiersza ks. Jana Twardowskiego w kontekście wiedzy o postawie św. Franciszka z Asyżu; analiza Bogurodzicy jako arcydzieła literackiego w kontekście kultury średniowiecza; wskazywanie pieśni jako utworu znaczącego w kulturze polskiego narodu; rozpoznawanie Bogurodzicy jako zabytku językowego; polskiego; opowiada o dziejach św. Franciszka z Asyżu na podstawie noty biograficznej; omawia franciszkanizm jako postawę w oparciu o fragment Kwiatków...; porównuje średniowieczne modele świętości; analizuje i interpretuje wiersz ks. Twardowskiego, odwołując się do postawy franciszkańskiej; zna Bogurodzicę jako arcydzieło średniowiecznej liryki polskiej; analizuje treść utworu, omawia kompozycję, wyjaśnia funkcję środków stylistycznych; wskazuje i wyjaśnia zawarte w utworze archaizmy; dowodzi, że tekst jest zabytkiem języka polskiego; interpretuje utwór w odniesieniu do kultury epoki; 5D. 10. Obraz matki w Posłuchajcie, bracia miła. 5D. 11. Literatura średniowiecza wobec spraw ostatecznych. 1 II.II.1.2. II.1.2. II.2.2. II II.2.2. II.2.5. III rozpoznawanie obrazu maryjnego; porównywanie różnych przedstawień Matki Bożej; funkcjonalna analiza języka tekstu; lektura tekstu Włodarskiego W średniowiecznym kręgu śmierci; analiza Rozmowy Mistrza czyta tekst wiersza Posłuchajcie, bracia miła; omawia zawarty w nim wizerunek bohaterki jako Matki Bożej i zwykłej kobiety; analizuje język tekstu, uwzględniając funkcję środków stylistycznych; porównuje wyobrażenia Matki Bożej w różnych tekstach kultury w odniesieniu do średniowiecza; czyta i omawia Rozmowę Mistrza Polikarpa...; wyjaśnia na podstawie tekstu 18

19 5D. 12. Zrozumieć średniowiecze. Synteza wiedzy o epoce. Praca klasowa (pisanie własnego tekstu). 5D. 13. Rozwój języka polskiego w dobie średniowiecza. 5D. 14. Średniowieczne zabytki języka polskiego. 5D. 15.Poszerzanie zasobu języka poprzez zapożyczenia w czasie średniowiecza. Dział VI. Kultura języka 6D. 1. Kultura języka a normy językowe. 3 III.1.1. III I.2.1. I.2.2. I II.2.3. III.2.1. Polikarpa ze śmiercią; rozpoznawanie istoty motywu danse macabre; porównywanie różnych dzieł zawierających ten sam motyw; syntetyzowanie wiedzy, uzupełnianie braków; tworzenie samodzielnego tekstu pisanego; dostrzeganie zmian zachodzących w języku; odszukiwanie w tekstach staropolskich archaizmów różnego typu; dostrzeganie znaczenia zabytków języka polskiego; 1 II.2.3. wskazywanie języków wpływających na polszczyznę w dobie średniowiecza; znajomość czynników decydujących o przyswajaniu zapożyczeń; 1 I.3.7. rozumienie zakresu kultury języka; rozróżnianie błędu językowego i zamierzonej innowacji językowej; historycznoliterackiego źródło popularności motywu śmierci w kulturze średniowiecza; czyta ze zrozumieniem tekst Włodarskiego; analizuje i porównuje fragmenty utworów wyobrażające sceny śmierci bohaterów; porządkuje notatki, uzupełnia je, wyjaśnia nieścisłości; szuka przydatnej do opracowania zagadnień związanych ze średniowieczem; korzysta ze słowników i leksykonów; pisze własny tekst na podstawie tekstów średniowiecznych; dostrzega zmiany zachodzące w języku; klasyfikuje archaizmy, podaje przykłady; analizuje przykłady tekstów staropolskich pod względem językowym; zna i omawia najstarsze zabytki językowe; posługuje się terminem archaizm; zna historię powstawania najstarszych tekstów; wymienia języki stanowiące źródło zapożyczeń w języku staropolskim; omawia czynniki powodujące wpływ zapożyczeń; formułuje wnioski dotyczące funkcjonalności zapożyczeń dawniej i dziś; zna kulturę języka jako dział językoznawstwa; definiuje na podstawie przykładów 19

20 6D. 2. Błędy językowe. 1 6D. 3. Jak ocenić poprawność, czyli o kryteriach poprawności językowej. 6D. 4. O wyrazach modnych. Analiza tekstu Bralczyka Co się nosi w mówieniu. I.3.7. rozpoznawanie i poprawa błędów językowych i ich typów; 2 I.3.7. znajomość i posługiwanie się kryteriami poprawności językowej; 1 I.1.1. I.1.2. I.1.5. I.1.9. lektura tekstu publicystycznego ukierunkowana pytaniami; błąd językowy, innowację językową, normę językową; wyjaśnia na przykładach sposoby podnoszenia kultury własnych wypowiedzi; analizuje wypowiedzi, oceniając ich poprawność językową; wyjaśnia na przykładach przyczyny powstawania błędów różnego typu; zna kryteria poprawności językowej; zna wydawnictwa poprawnościowe; stosuje wiedzę językową w praktyce; czyta tekst Bralczyka; formułuje wniosku w oparciu o pytania; Zakres rozszerzony Dział II. Biblia 2D. 1. Reinterpretacja motywów biblijnych w literaturze późniejszych epok. 2D. 2 Motywy biblijne w różnych tekstach kultury. Analiza wybranego dzieła. 2 II.2.2. II.2.4. II III.1.2. III.1.3. III.1.4. rozpoznawanie motywów biblijnych w utworach literackich; analiza i interpretacja porównawcza; odczytywanie utworów w odniesieniu do kontekstów; rozpoznawanie i wskazywanie funkcji motywów biblijnych w dziełach sztuki; analizuje i interpretuje wskazane utwory w kontekście macierzystym i innych; wyjaśnia funkcję odwołań biblijnych w tekstach (np. Herberta, Szymborskiej, Twardowskiego, Kamieńskiej, Brandstaettera i innych twórców); wybiera tekst kultury nawiązujący do Biblii; przedstawia autora; opisuje dzieło z uwzględnieniem kompozycji i zastosowanych środków artystycznego wyrazu; przygotowuje i wygłasza krótką prezentację; 2D. 3. Proces Franza Kafki jako parabola. 4 II.2.1. II.2.5. II.3.2. II.3.4. II.4.1. znajomość powieści F. Kafki Proces; rozpoznawanie i wyjaśnianie na podstawie fragmentów utworu istoty sytuacji kafkowskiej; zna treść utworu; przedstawia i charakteryzuje, posługując się cytatami Józefa K.; analizuje i 20

21 Dział IV. 1. Mit śródziemnomorski Jastruna. Esej jako forma 4D. 2. Zasady życia i twórczości według Horacego. 4D. 3. Znaczenie kultury antycznej w edukacji. Analiza eseju Z. Herberta Lekcja łaciny. 4D. 4. Funkcja nawiązania do mitu o Antygonie w wierszu Kazimiery Iłłakowiczówny Antygono, patronko sióstr. 4D. 5. Antygona w Nowy Yorku Głowackiego współczesną reinterpretacją mitu. Dział V. Średniowiecze 5D. 1. Motyw walki postu z karnawałem w różnych tekstach kultury. 1 I.1.1. II II.2.5. II.3.1. II I.1.1. I.1.2. II II.2.1. II.2.3. II II.2.3. II II.2.3. II.3.2. II.3.4. rozpoznawanie formy eseju na podstawie tekstu Jastruna; lektura eseju jako kontekstu interpretacyjnego kultury antycznej; odczytywanie refleksji na temat życia i twórczości zawartych w utworach Horacego; rozpoznawanie horacjanizmu jako postawy egzystencjalnej i twórczej; wskazywanie zastosowanych w utworach rozwiązań artystycznych; odczytanie zawartych w eseju refleksji na temat wartości klasycznego wychowania; dostrzeganie związku eseju Herberta z kulturą antyczną; rozpoznanie aluzji literackiej i odczytanie kulturowej symboliki postaci Antygony; funkcjonalna analiza stylu utworu; konfrontacja wizji artystycznej w spektaklu teatralnym z tekstem literackim; rozpoznawanie funkcji wykorzystania mitu we współczesnym dramacie; rozpoznawanie motywu postu i karnawału w kulturze; interpretuje powieść jako parabolę; wyjaśnia absurdalną wizję świata obecną w powieści; interpretuje fragmenty, przywołując stosowne konteksty; czyta ze zrozumieniem esej; analizuje esej, wskazując zawarte w nim refleksje dotyczące kultury antycznej; dowodzi, iż tekst Jastruna jest esejem; zna Horacego jako poetę antycznego Rzymu; analizuje i interpretuje wskazane ody; definiuje horacjanizm jako postawę życiową i twórczą; redaguje pisemną w oparciu o proponowane przez twórcę zasady; czyta esej i opisuje przedstawiony w nim obraz nauczyciela łaciny; wyjaśnia wartość klasycznego wykształcenia; analizuje język eseju i wykazuje jego związek z przedstawionymi wartościami; analizuje tekst Iłłakowiczówny; interpretuje tytuł i kluczowe motywy; wskazuje funkcję nawiązań do mitu o Antygonie; opowiada przedstawioną w spektaklu historię; opisuje zastosowane w spektaklu teatralne środki wyrazu, wyjaśnia ich funkcję; czyta tekst Bachtina o literaturze karnawałowej; 21

22 5D. 2. Refleksje o życiu u jego kresu. Wielki Testament Franciszka Villona. 5D. 3. Wizja zaświatów w Boskiej komedii Dantego. 5D. 4. Symboliczna gra ze śmiercią w filmie Bergmana Siódma pieczęć. 1 II.2.1. II.2.4. III II.2.5 II.3.1. II II.2.3. II.3.4. analiza i interpretacja obrazu Bruegla; analiza i interpretacja wiersza Kaczmarskiego jako aluzji do obrazu; rozpoznawanie obrazu ludzkiego życia w utworze Villona; określanie problematyki tekstu; przedstawienie dziejów Dantego jako autora Boskiej komedii; wiedza o Bergmanie jako jednym z najwybitniejszych reżyserów kina światowego; analiza składników świata przedstawionego w filmie; dostrzeganie nawiązań kulturowych w dziele Bergmana; opisuje i analizuje pod względem symboliki obraz Bruegla; analizuje i interpretuje wiersz Kaczmarskiego, wskazując nawiązania do malarstwa; na podstawie noty biograficznej opowiada o Franciszku Villonie; analizuje i interpretuje fragmenty tekstu; przedstawia na podstawie noty biograficznej sylwetkę autora dzieła; analizuje fragmenty utworu; opisuje zjawiska przedstawione w tekście; charakteryzuje kompozycję utworu; rozpoznaje cechu średniowieczne i renesansowe utworu; opowiada o reżyserze filmu, nawiązując do jego twórczości; odtwarza fabułę filmu; wskazuje pokrewieństwa świata filmu z kulturą średniowiecza; interpretuje tytuł filmu; analizuje środki filmowego wyrazu; Klasa I, semestr II Temat (rozumiany jako lekcja) Liczba godzin Treści podstawy programowej Cele ogólne Kształcone umiejętności RENESANS Skąd renesans? 2 I.1.1. I.1.2 I.1.3 I.1.4. I.2.1 I.2.2. I.2.3. poznaje niezbędne dla fakty z historii i innych dziedzin humanistyki; porównuje stosunek średniowiecza i renesansu do starożytności, człowieka i świata, analizuje znaczenie krucjat, odkryć geograficznych i 22

23 Wybitni ludzie renesansu I.3.4. II. 2.2 III.1.2. III.1.3. III I.1.1. I.1.3 Sztuka renesansu 2 I.2.1 I.2.2. I.2.3. II.1.1 III.1.2. III.1.3. III.1.4. poznaje niezbędne dla fakty z historii i innych dziedzin humanistyki; dostrzega sensy zawarte w strukturze głębokiej tekstu; ma świadomość kryteriów poprawności językowej; poznaje niezbędne dla fakty z innych dziedzin humanistyki; odczytuje wynalezienia druku dla zmian w światopoglądzie epoki, ocenia skutki reformacji, rozumie znaczenie Włoch jako kolebki renesansu, czyta ze zrozumieniem tekst renesansowego filozofa, czyta ze zrozumieniem tekst współczesnego uczonego o kulturze renesansu, charakteryzuje renesansowy wzorzec idealnego człowieka, objaśnia jego związek z humanizmem, gromadzi i selekcjonuje informacje dotyczące wskazanej postaci renesansowej, przygotowuje w zespole prezentację o wskazanej postaci renesansowej, formułuje argumenty uzasadniające, że czas renesansu to złoty wiek kultury polskiej, czas ożywienia kulturalnego, określa skutki rozwoju szkolnictwa i drukarń w Polsce, stosuje poprawnie w swoich wypowiedziach słownictwo: humanizm, humanitaryzm itp., przedstawia na przykładach dorobek wybranych przedstawicieli kultury renesansowej, charakteryzuje dorobek wybranych przedstawicieli kultury renesansowej, porównuje ideał człowieka renesansu z działalnością i osiągnięciami wskazanych twórców i myślicieli, rozumie związek między światopoglądem epoki a wszechstronnym rozwojem twórców renesansu, czyta ze zrozumieniem krótki tekst filozoficzny, rozpoznaje dzieła wybranych artystów, stosuje poprawnie pojęcia: człowiek renesansu, irenizm, porównuje tematykę dzieł i jej ujęcie na podstawie prac wybranych twórców renesansowych, analizuje wpływ światopoglądu epoki na sztukę renesansu, 23

24 Petrarka piewca miłości Boccaccio mistrz noweli* 1 + 1* II.1.1 II.1.2 II.1.3. II.2.2. II.2.3. II.2.4 II.2.5. II.3.1. II.3.2. II.3.3. II.3.4. II.4.1. II.4.2. II.4.3. II.2.1.* II.2.5.* II.3.2.* 2* II.1.1 II.1.2 II.1.3. II.2.2. II.2.3. II.2.4 II.3.1. II.3.2. II.3.4. II.4.1. II.4.2. II.4.3. II.2.5.* rozmaite sensy dzieła; dokonuje interpretacji porównawczej; stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki; w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany; poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii ; odczytuje rozmaite sensy dzieła; dokonuje interpretacji porównawczej; stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki; w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany; poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii ; ocenia samodzielnie sztukę XVI wieku, porównuje dzieła renesansowe ze średniowiecznymi i starożytnymi, rozpoznaje dzieła renesansowe, wybór uzasadnia, dostrzega pochwałę humanizmu, wielkość człowieka i jego możliwości w sztuce renesansowej, charakteryzuje, na przykładzie Zamościa, miasto idealne, analizuje i interpretuje wybrane Sonety do Laury, a zwłaszcza charakteryzuje podmiot liryczny, jego uczucia i emocje sposób przeżywania miłości oraz adresata, charakteryzuje obraz miłości zawarty w Sonetach do Laury, opisuje wykreowany portret ukochanej, ocenia postawę podmiotu lirycznego, rozpoznaje sonet wśród innych gatunków poetyckich, porównuje różne tłumaczenia tego samego sonetu*, rozpoznaje wpływ Petrarki w liryce miłosnej epok późniejszych, objaśnia funkcję różnych środków artystycznego wyrazu, w tym antytez i paradoksów, stosuje poprawnie pojęcia: erotyk, liryka miłosna, paradoks, antyteza, petrarkizm*, sonet, charakteryzuje bohaterów noweli, analizuje, jakie prawdy o człowieku odsłania omawiana nowela, porównuje sposób przedstawienia bohatera w utworach średniowiecznych i renesansowych, objaśnia wpływ na tematykę utworu i sposób przedstawienia bohaterów renesansowego hasła człowiekiem jestem, stosuje poprawnie terminy: punkt kulminacyjny, centralny motyw, teoria sokoła, pointa, zastępuje wyrażenia archaiczne obecne w tłumaczeniu ich 24

25 Radosne życie poczciwego ziemianina Jan Kochanowski poeta doctus 1 + 1* I.1.3 I.1.5. I.3.8. II.1.1 II.1.2 II.1.3. II.2.2. II.2.3. II.2.4 II.2.5. II.3.1. II.3.2. II.3.3. II.3.4. II.4.1. II.4.2. II.4.3. II.2.1.* II.2.5.* II.3.4.* 4 + 1* II.1.1 II.1.2 II.1.3. II.2.2. II.2.3. II.2.4. II.3.1. II.3.2. II.3.3. II.3.4. II.4.1. II.4.2. II.4.3. III.1.1. III.1.6. III.2.1. II.2.1.* II.2.3* II.2.4.* II.2.5.* II.3.2.* odczytuje rozmaite sensy dzieła; stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki; w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany; poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii ; odczytuje rozmaite sensy dzieła; stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki; w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany; poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii ; odczytuje rozmaite sensy dzieła; buduje wypowiedzi o wyższym współczesnymi odpowiednikami, czyta ze zrozumieniem tekst renesansowy, wykorzystując przypisy, przedstawia na przykładach życie szlachcica ziemianina w harmonii z naturą i jej prawami, charakteryzuje model życia zawarty w utworze, stosuje poprawnie termin: literatura parenetyczna*, rozpoznaje relacje między narratorem a odbiorcą, charakteryzuje styl Mikołaja Reja na konkretnym przykładzie*, analizuje zastosowane środki językowe określa ich typ i funkcję, formułuje argumenty potwierdzające obecność w utworze renesansowego optymizmu, porównuje poglądy ludzi średniowiecza i renesansu na życie doczesne, wykorzystując poznane utwory*, objaśnia wizerunek świata i życia człowieka zaprezentowany w utworze literackim i dziele malarskim*, analizuje wskazane pieśni, charakteryzuje podmiot liryczny pieśni Kochanowskiego, charakteryzuje postawy i wartości typowe dla omawianych pieśni, ocenia postawy i wartości obecne w omawianych pieśniach, przedstawia na przykładach wpływ starożytnych filozofii na twórczość Jana Kochanowskiego*, formułuje wnioski wynikające z analizy pieśni, rozpoznaje hymn, sielankę, pieśń, porównuje pieśni Jana Kochanowskiego z poznanymi pieśniami Horacego*, rozumie istotę parafrazy poetyckiej*, kierując się wskazówkami i 25

26 stopniu złożoności; stosuje w nich podstawowe zasady logiki i retoryki; ma świadomość własnej kompetencji językowej; poleceniami pomocniczymi, podejmuje próbę samodzielnej analizy renesansowego tekstu poetyckiego, stosuje poprawnie terminy: styl klasyczny*, horacjanizm*, rozpoznaje w utworach styl klasyczny i horacjanizm*, wskazuje w pieśni przerzutnie, określa ich funkcje, Sielanka czy nie? Żeńcy Szymona Szymonowica* Patriotyczna i obywatelska troska Mistrza z Czarnolasu 2* I.3.8. II.1.1. II.1.2 II.1.3. II.2.2. II.2.3. II.2.4 II.2.5. II.3.1. II.3.2. II.3.3. II.3.4. II.4.1. II.4.2. II.4.3. II.2.1.* II.2.3* II.2.5.* II.3.2.* II.4.1.* 2 + 1* I.3.4. I.3.8. II.1.1. II.1.2. II.1.3. II.2.2. II.2.3. II.2.4 II.3.1. II.3.2. II.3.4. II.4.1. II.4.2. II.4.3. I.1.4.* II.2.1.* II.2.5.* stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki; w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany; poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii ; odczytuje rozmaite sensy dzieła; dokonuje interpretacji porównawczej; stosuje w analizie podstawowe pojęcia z zakresu poetyki; w interpretacji tekstu wykorzystuje wiedzę o kontekstach, w jakich może być on odczytywany; poznaje niezbędne dla lektury fakty z historii ; odczytuje rozmaite sensy analizuje utwór, charakteryzuje zachowanie bohaterów, posługuje się słownictwem wartościującym i nacechowanym emocjonalnie, dostrzega analogie między działaniami człowieka a prawami natury, formułuje argumenty, odwołując się do treści utworu, porównuje utwór z konwencjonalną sielanką, funkcjonalnie wykorzystuje znajomość cech gatunkowych, analizuje język i system wersyfikacyjny utworu, porównuje tekst Szymonowica z innymi utworami renesansowymi*, analizuje utwory Jana Kochanowskiego o tematyce patriotycznej, ocenia postawę podmiotu lirycznego pieśni o tematyce patriotycznej, charakteryzuje polskie społeczeństwo, idealnego władcę i patriotę na podstawie wskazanych pieśni, formułuje argumenty wynikające z utworów, określa skutki braku postawy patriotycznej, wskazuje w Pieśni V elementy mowy, określa ich funkcję w całym utworze*, rozpoznaje funkcje językowe realizowane w utworach, 26