Koleją do MPL "Katowice" w Pyrzowicach Warianty - dylematy - zagrożenia. 1. Wstęp - warianty

Transkrypt

1 Katedra Dróg i Mostów - Wydział Budownictwa Politechniki Śląskiej Dr hab.inż. Kazimierz Kłosek, Prof.nzw. Politechnika Śląska, Katedra Dróg i Mostów - Wydział Budownictwa Politechniki Śląskiej Koleją do MPL "Katowice" w Pyrzowicach Warianty - dylematy - zagrożenia. 1. Wstęp - warianty Już na wstępie należy sobie postawić nieco przewrotne lecz dla wielu odbiorców istotne pytanie: po co nam kolej do MPL Katowice w Pyrzowicach?. Czy warto realizować to kosztowne przedsięwzięcie w atmosferze protestów lokalnej społeczności? Czy będą z tego jakieś realne korzyści, czy też jest to całkowicie błędna koncepcja rozwoju regionu i województwa?. Od niedawna mamy już przecież dobre połączenia tego międzynarodowego portu lotniczego z centrum aglomeracji poprzez autostradę A-1, drogę ekspresową i krajową, po co tam pchać się z tą koleją. Trzeba również natychmiast dać jasną i nie budzącą wątpliwości odpowiedź : tak, trzeba! Problem polega już zatem nie na wątpliwościach co do sensowności realizacji tego połączenia kolejowego lecz wyborze wariantu jego przebiegu i tempie wykonania. Nie bez znaczenia jest tu rosnąca konkurencyjność

2 pobliskich portów lotniczych, już posiadających tego rodzaju powiązania transportowe, które czerpią niemałe, wymierne korzyści ze słabości powiązań transportowych MPL Katowice. Relatywnie gęsta sieć powiązań kolejowych GOPu (~16km linii / 100km2 przy średniej krajowej ~6km/100km2) staje się tu niestety o ironio przeszkodą, a nie pomocą w rozwiązaniu zadania. Pojawia się tu bowiem zasadniczy dylemat : którędy? Prowadzone dotąd przez specjalistów z zakresu transportu, planowania przestrzennego i wielu innych fachowców jak i samorządowców studia oraz analizy doprowadziły do prawdziwej inflacji wariantów i pod-wariantów (ogółem 7), co schematycznie ilustruje Rys.1. Powstała sytuacja została jednakże sprowadzona, po wielokryterialnej analizie do rekomendacji Trasy VI jako optymalnej. Dla tego też przebiegu wykonana została wielobranżowa dokumentacja projektowa w tym budowlana, poprzedzona obszernymi pracami i badaniami terenowymi (geologia geotechnika-hydrologia itp.), opiniami górniczogeologicznymi, oceną wpływu na środowisko (OOŚ) i całym szeregiem innych opracowań jak i oszacowań kosztowych. Wariant ten jest zatem z formalnego punktu widzenia najbardziej zaawansowany i wiarygodny z uwagi na przewidywane koszty tego przedsięwzięcia.

3 Rys.1 Zestawienie wariantów przebiegu linii kolejowej do MPL Katowice w Pyrzowicach

4 MPL Katowice w Pyrzowicach potrzebuje tego połączenia bezwarunkowo, gdyż jego brak stanowi już obecnie jedną z głównych barier jego dalszego rozwoju. Obserwowane od kilku lat spowolnienie wzrostu ruchu pasażerskiego i towarowego (Cargo) w MPL Katowice mierzone np. liczbą operacji lotniczych nie może być tłumaczone wyłącznie spowolnieniem gospodarczym kraju czy też pominięciem regionu przez duże, generujące potrzeby transportowe imprezy masowe jak np. Euro Zasadniczym problemem jest tu bez wątpienia brak zrównoważenia obsługi transportowej tego portu lotniczego poprzez odpowiednią ofertę w zakresie przewozu osób i towarów. Dotyczy to nie tylko obecnego popytu na tego rodzaju usługi, lecz prognozy ich dalszego wzrostu. Szczególnie ten drugi rodzaj usług tj. przewóz towarów i przesyłek stanowił dotąd o dynamice rozwoju Międzynarodowego Portu Lotniczego, plasując go na 2-miejscu w Kraju. Pozycja ta ulega w ostatnim czasie stałemu osłabieniu a szansy jej zdynamizowania należy dopatrywać się głównie w planowanym połączeniu kolejowym. Jak wspomniano, bardzo istotne są tu prognozy wieloletnie, wskazujące na stały i niemal pewny wzrost liczby pasażerów korzystających z transportu lotniczego nie tylko na świecie, lecz również w Polsce co ilustruje Rys.2. Do roku 2025 ulegnie on, w stosunku do stanu obecnego niemal podwojeniu. Będzie to spowodowane dalszym intensywnym wzrostem mobilności społeczeństwa, co poglądowo ilustruje Rys.3. Rzecz cała dotyczy więc w istocie naszego jutra, które jednak jest już bardzo bliskie. Wydaje się, że nie jesteśmy w pełni przygotowani na te wyzwania,

5 a przecież wyobraźnia jest ważniejsza od wiedzy (A.Einstein ). Czy w tym przypadku jej zbyt bardzo nam nie brakuje?. Przypuszczenia te potwierdza polityka transportowa UE, która promuje długo falowy rozwój tej gałęzi transportu. Wszelkie zatem próby uzasadnienia ekonomicznej opłacalności tego typu przedsięwzięć inwestycyjnych muszą uwzględniać nie tylko bieżące lecz i przyszłe potrzeby transportowe społeczeństwa, co ma istotne znaczenie w prognozie ich rentowności. Rozwiązania doraźne mogą okazać się wątpliwe, co już wielokrotnie było naszym udziałem. Rys.2 Liczba pasażerów obsłużonych w krajowych portach lotniczych oraz prognoza do roku 2025 (wg.utc)

6 Rys.3 Wskaźnik mobilności społeczeństwa wraz z jego prognozą do roku 2025 (wg UTC) Wzrost mobilności społeczeństwa i związany z tym wzrost zapotrzebowania na usługi transportu lotniczego będzie powodował potrzebę rozbudowy istniejących portów lotniczych (Rys.4) jak i modernizację małych lotnisk lokalnych. Rola i znaczenie danego portu będzie jednakże w dużej mierze uzależniona od stopnia jego powiązań transportowych z pobliskimi aglomeracjami. Doświadczenia krajowe i światowe wskazują, że równorzędnym co do istotności są tu każdorazowo sprawne połączenia kolejowe jak i drogowe. Powiązania drogowe, generujące wysokie koszty zewnętrzne w postaci zagrożeń dla środowiska naturalnego, strat wynikających z kongestii, zagrożeń Brd i kosztów wypadków są bardzo istotne i muszą być uświadamiane społeczeństwu, zwłaszcza w przypadku tzw. konsultacji społecznych. Ten etap realizacji inwestycji, generujący w wielu krajach (nie tylko w Polsce) poważne problemy nie może być przy tym przerzucany wyłącznie na barki projektantów czy inwestora, lecz wymaga

7 realnego wsparcia innych specjalistów (np. prawników, negocjatorów) lokalnych władz jak i całego aparatu państwowego. Medialny szum i mało obiektywne częstokroć naświetlanie istoty konfliktów związanych z nowymi inwestycjami transportowymi sprzyja jedynie ich eskalacji, nie zaś efektywnemu rozwiązywaniu problemów. Nie chodzi tu przecież jedynie o dobrego news a, lecz o coś znacznie istotniejszego. Z reguły połknięcie może i początkowo gorzkiej pigułki sprzyja szybkiemu powrotowi do zdrowia. Rys.4 Powierzchnia kraju i liczba mieszkańców przypadających na lotnisko w wybranych państwach 2. Dylematy zagrożenia Szybka kolej z Katowic do MPL Katowice w Pyrzowicach w świetle aktualnych problemów może nie powstać do 2014 roku. Inwestycja PKP PLK S.A. wywołuje bowiem znaczny sprzeciw mieszkańców, głównie Ożarowic i Bobrownik. Mimo planowanej budowy licznych bezkolizyjnych skrzyżowań, kilometrów ekranów akustycznych i innych zabezpieczeń wibro-akustycznych podkreśla się notorycznie, że kolej przetnie ponad 20 dróg

8 lokalnych, spowoduje wyburzenie domów i wysiedlenie mieszkańców. Wydaje się, że trafniej i niż oficjalne deklaracje lokalnych władz problemy te artykułują sami mieszkańcy na forach i w komentarzach internetowych Kilka typowych poglądów ujawnianych we wpisach internetowych zamieszczono poniżej: a nie można było tego zrobić razem z autostradą -trochę szerszy pasek ziemi wykupić i puścić kolej? Trzeba było puścić po istniejących torach starej linii Tarnowskie Góry - Zawiercie i problemu by nie było a nie kombinować jak koń pod górkę. kolej to nie żaden postęp, po co rozwalać spokojne miejscowości rolnicze, wyciąć las, zwierzynę wytępić, stworzyć kolejny księżycowy krajobraz taki jak po autostradzie? ogromne nasypy zalewani ludzie,jak ktoś jest za tym niech się przy autostradzie wybuduje! szkoda gadać bo im pociąg pojedzie! a innym fedrują pod ziemią, huty dymią, nad morzem statki pływają. Wszyscy protestujmy, bo będziemy żyć w zaścianku! Beznadziejny protest - jeden dom w obliczu miliona ludzi :

9 I jak zawsze- "moja chata z kraja"- " po co nam Kolej"?. A po co nam prąd, telefon albo internet. Ci co tak krotko myślą powinni z wszystkiego zrezygnować. Ludzie!, domy zbudujecie na nowo. Lepsze, ocieplone, zdrowsze. A te stare może jeszcze z azbestem? Daje się tu odczuć wyraźny brak informacji, nie przyjmowanie wyjaśnień lub też zła argumentacja nie wykluczona jest również błędna taktyka samych negocjacji. Na tym tle rodzą się zasadnicze pytania co do możliwości jak i celowości : Ø Opracowania dodatkowych pod- wariantów omijających kolizyjne rejony w/w miejscowości, Ø Zastosowania dodatkowych środków technicznych osłabiających emisję wibro- akustyczną do środowiska, Ø Podjęcie w/w argumentacji w dalszych konsultacjach społecznych z udziałem władz wojewódzkich, niezależnych ekspertów itp., Ø W przypadku niemożności osiągnięcia porozumienia podjęcie równoległych rozważań nad ponowną analizą wcześniejszych wariantów przebiegu trasy, ze szczególnym uwzględnieniem wariantu IV 1 bazującego na istniejących liniach kolejowych nr 131 i Katowice Bytom Tarnowskie Gory Pyrzowice Zawiercie - CMK

10 Należy zauważyć, że tzw. wariant tarnogórski przy niewątpliwych cechach pozytywnych, takich jak: Ø Porównywalny (lub nieco niższy )koszt całkowity inwestycji, Ø Możliwość rewitalizacji istniejących linii kolejowych nr 131 i 182, które nie wymagają szeregu dodatkowych procedur administracyjnych i zezwoleń, Ø Deklarowany brak tzw. protestów społecznych, Ø Możliwość istotnej aktywizacji i lepszej obsługi transportowej większej liczby mieszkańców lokalnych gmin w tej części aglomeracji, Ø Celowość wykorzystania istniejącej infrastruktury kolejowej, bazującej na węźle tarnogórskim i dużej stacji rozrządowej jak i najnowszej infrastrukturze nowoczesnego dworca przesiadkowego, który może pełnić dodatkową funkcje punktu integrującego dla transportu szynowego i drogowego, Wariant ten posiada zarazem pewne mankamenty, takie jak: Ø Długość trasy (52,34km) w porównaniu z krótszym i dotąd rekomendowanym wariantem VI relacji Katowice- Chorzów B.- Bytom- Piekary Śl.- Pyrzowice (33,25km), Ø Dłuższy czas jazdy bez postojów (odpowiednio: 44,4min i 23,6 min) jak i z ich uwzględnieniem (odpowiednio: 51,4min oraz 27,6min), co ma znaczenie dla atrakcyjności i wyboru kolei jako środka transportu przez podróżnych. Podsumowując powyższe uwagi wydaje się, na tle istniejących uwarunkowań w tym zwłaszcza realnych zagrożeń dla tak ważnej inwestycji jaką jest linia kolejowa relacji Katowice MPL Katowice w Pyrzowicach

11 (Wariant A ), że powinien istnieć również tzw, Wariant B. Gra toczy się o zbyt dużą stawkę, której nie wolno nam zmarnować. Pod hasłem Wariantu B należy rozumieć zarówno pod- warianty dotychczasowego przebiegu wg trasy VI ( B- 1 ) jak i powrót do przebiegu IV przez T.Góry ( B- 2 ). Czasu na wypracowanie końcowych konkluzji nie jest zbyt wiele. On już się w zasadzie skończył.