14a.mp3 d³ugoœæ nagrania: 08:28. Struktura pañstwa, urzêdy. dyplomata / dyplomatyczny diplomat / diplomatic

Transkrypt

1 14. PAÑSTWO I SPO ECZEÑSTWO: struktura pañstwa, urzêdy, organizacje miêdzynarodowe, konflikty wewnêtrzne i miêdzynarodowe, przestêpczoœæ, polityka spo³eczna*, partie i politycy*, koœcio³y i religie*, gospodarka* A 14a.mp3 d³ugoœæ nagrania: 08:28 Struktura pañstwa, urzêdy ambasada / ambasador embassy / ambassador dyplomata / dyplomatyczny diplomat / diplomatic dyplomacja diplomacy burmistrz mayor demokracja / demokratyczny democracy / democratic dyktatura / dyktator dictatorship / dictator monarchia / monarcha monarchy / monarch ekonomia, gospodarka economy ekonomista economist ekonomiczny, rentowny economic

2 Ministerstwo np. Ministerstwo Finansów naród parlament partia polityka polityka ugrupowania polityk polityczny pose³, pos³anka premier / prezydent g³owa pañstwa rada miejska radni ratusz rz¹d samorz¹d wybory / wybieraæ dyskutowaæ / g³osowaæ na kogoœ mówiæ / obiecywaæ (reformy) popieraæ coœ byæ przeciwnym czemuœ wyg³osiæ mowê / mowa ê 03:07 emigrowaæ emigracja emigrant gêsto zaludniony s³abo zaludniony hymn / flaga narodowa kraj kraj ojczysty kraje rozwiniête kraje rozwijaj¹ce siê kraje rozwiniête kraje Trzeciego Œwiata królestwo / imperium Ministry the Ministry of Finance the people Parliament party politics policy politician political Member of Parliament (M.P.) prime minister / president head of state town council, city council (town/city) councillors obywatel / obywatelstwo stan / region / województwo zagranica mieszkaæ za granic¹ ê 04:32 Kontynenty Afryka - Africa Ameryka Po³udniowa - South America Ameryka Pó³nocna - North America Antarktyda - Antarctica Australia - Australia Azja - Asia Europa - Europe citizen / citizenship state / region / province foreign country, abroad to live abroad (Europa Œrodkowa - Central Europe Europa Wschodnia - Eastern Europe Europa Zachodnia - Western Europe Bliski Wschód - the Middle East Daleki Wschód - the Far East) town hall, city hall ê 05:17 government, the Cabinet Pañstwa europejskie local government Anglia - England Niemcy - Germany election / to elect Austria - Austria Polska - Poland to debate / to vote for sb Belgia - Belgium Portugalia - Portugal Bia³oruœ - Belarus Rosja - Russia to speak / to promise (reforms) Bu³garia - Bulgaria Rumunia - Romania to support sth, to be (strongly) in favour of sth Chorwacja - Croatia S³owacja - Slovakia to be (strongly) against sth Czechy - the Czech Republic S³owenia - Slovenia to make a speech / speech Dania - Denmark Szwajcaria - Switzerland Finlandia - Finland Szwecja - Sweden Francja - France Ukraina - the Ukraine to emigrate Grecja - Greece Walia - Wales Hiszpania - Spain Wêgry - Hungary emigration Holandia - Holland Wielka Brytania - Great Britain, the UK emigrant Irlandia - Ireland W³ochy - Italy densely populated sparsely populated ê 06:58 national anthem / national flag Pozosta³e pañstwa (wybrane) country mother country, native country Australia - Australia Japonia - Japan developed countries Brazylia - Brazil Kanada - Canada Chile - Chile Meksyk - Mexico developing countries Chiny - China Nowa Zelandia - New Zealand the First World Egipt - Egypt Stany Zjednoczone - the USA the Third World kingdom / empire

3 ê 07:33 wst¹piæ do wojska to enlist Wybrane miasta s³u yæ w wojsku to serve in the army bomba bomb Berlin - Berlin Pary - Paris Florencja - Florence Pekin - Beijing bombardowaæ to bomb Kraków - Krakow, Cracow Praga - Prague pod³o yæ bombê to plant a bomb Londyn - London Rzym - Rome broniæ / atakowaæ to defend / to attack Madryt - Madrid Warszawa - Warsaw cel target Moskwa - Moscow Wenecja - Venice czo³g tank Nowy Jork - New York Wiedeñ - Vienna dowództwo / dowodziæ / dowódca command / to command / commander flota / okrêt wojenny / za³oga fleet / warship / crew konflikt zbrojny armed conflict koszary barracks B 14b.mp3 d³ugoœæ nagrania: 01:20 obóz camp kwatera g³ówna headquarters marynarka wojenna / si³y powietrzne the Navy / the Air Force Organizacje miêdzynarodowe okr¹ yæ to surround Unia Europejska European Union, the EU partyzant / wojna partyzancka guerrilla / guerrilla warfare Parlament Europejski European Parliament piechota infantry Europejska Organizacja Wspó³pracy Gospod. EFTA (European Free Trade Association) pocisk / torpeda missile / torpedo Czerwony Krzy the Red Cross poddanie siê / poddawaæ siê surrender / to surrender Greenpeace Greenpeace pokój peace NATO NATO (North Atlantic Treaty Organization) podpisaæ traktat pokojowy to sign a peace treaty ONZ UN (United Nations) uzgadniaæ warunki porozumienia to discuss the terms of a treaty Œwiatowa Organizacja Handlu WTO (World Trade Organization) porozumienie, umowa, zgoda agreement Œwiatowa Organizacja Zdrowia WHO (World Health Organization) dojœæ do porozumienia to come to an agreement (on sth) sankcje sanctions to samoœæ narodowa national identity sankcje handlowe/ekonomiczne trade sanctions/economic sanctions poczucie to samoœci narodowej feelings of national identity si³y specjalne / si³y zbrojne special forces / the armed forces waluta europejska European currency sojusz / sojusznik alliance / an ally wspólna polityka common policy wojna war wypowiedzieæ wojnê (pañstwu) to declare war (on a country) byæ w stanie wojny z... to be at war with... C 14c.mp3 d³ugoœæ nagrania: 03:51 prowadziæ wojnê przeciwko... to wage war against... wojskowy / wojsko military / the military wygraæ / przegraæ (bitwê) to win / to lose (a battle) Konflikty wewnêtrzne i miêdzynarodowe zaginiony w akcji missing in action, lost in action armia, wojsko army zawieszenie broni ceasefire iœæ do wojska to join the army, to sign up for the army og³osiæ zawieszenie broni to declare a ceasefire

4 og³osiæ warunkowe zaw. broni to declare a conditional ceasefire ê 02:58 og³osiæ bezwarunkowe zaw. broni to declare an unconditional ceasefire aresztowanie / aresztowaæ / w areszcie arrest / to arrest / in custody o³nierz soldier bójka, walka / biæ siê, walczyæ fight / to fight pobiæ to beat someone up zosta³ pobity he was (badly) beaten up D 14d.mp3 d³ugoœæ nagrania: 08:26 broñ / pistolet / strzelaæ weapon / gun / to fire, to shoot fa³szerstwo / fa³szowaæ / fa³szerz forgery / to forge / forger grzywna, mandat fine Przestêpczoœæ gwa³t / gwa³ciæ kogoœ rape / to rape someone gangster / gang gangster / gang Zosta³a zgwa³cona. She was raped. handlarz narkotyków drug dealer gwa³ciciel rapist sprzedawaæ narkotyki to sell drugs komisariat policji police station sprzedawca narkotyków pusher kradzie w sklepie / z³odziej (w sklepie) shoplifting / shoplifter morderca / zamordowaæ murderer / to murder molestowanie seksualne / molestowaæ sexual harassment / to molest someone oszust / oszustwo fraudster / fraud okup / p³aciæ okup ransom / to pay the ransom podpalacz / podpalenie arsonist / arson rabunek, napad / rabowaæ robbery / to rob policjant, policjantka / policja policeman, policewoman / police z³odziej robber policjant, policjantka police officer kraœæ to steal porywacz / porywacz samolotów kidnapper / hijacker trucizna poison porywaæ / porywaæ samolot to kidnap / to hijack zatruæ siê / zatruæ kogoœ to be poisoned / to poison someone przestêpca / przestêpstwo criminal / crime pope³niæ przestêpstwo to commit a crime/an offence daæ komuœ ³apówkê / ³apówkarstwo to bribe someone / bribery zmusiæ kogoœ do... to force someone to... ³apówka bribe naciskaæ, eby ktoœ coœ zrobi³ to pressure someone into doing sth groziæ / groÿba to threaten / threat szanta ysta / szanta / szanta owaæ blackmailer / blackmail / to blackmail (someone) napadaæ kogoœ / bandyta to mug / mugger szpieg / szpiegostwo spy / espionage napad na ulicy mugging terrorysta / terroryzm terrorist / terrorism oszukiwaæ / (ujœæ z yciem) to cheat / (to cheat death) wandal / niszczyæ vandal / to destroy, to do damage przy³apaæ kogoœ na gor¹cym uczynku to catch sb red-handed wandalizm vandalism to catch sb in the act w³amywacz / w³amanie / w³amaæ siê burglar / break-in / to break in trzymaæ kogoœ w areszcie / areszt to keep sb in custody / custody w³amaæ siê do czyjegoœ domu to break into someone s home z³amaæ prawo / pope³niæ przestêpstwo to break the law / to commit a crime zak³adnik hostage Wziêto go jako zak³adnika. He was taken hostage. S¹d zdrajca / zdradzaæ / zdrada traitor / to betray / betrayal ê 05:56 z³odziej thief (liczba mnoga - thieves) adwokat, prawnik lawyer, równie : solicitor, barrister, USA: attorney z³odziej kieszonkowy pickpocket podejrzany / podejrzewaæ / dowód suspect / to suspect / evidence przeszukaæ czyj¹œ torebkê to go through someone s handbag winny / niewinny guilty / not guilty, innocent wyrwaæ komuœ torebkê to snatch someone s handbag œwiadek / byæ œwiadkiem witness / to witness

5 œwiadek naoczny sêdzia / sêdziowaæ wyrok, orzeczenie eye witness judge / to judge judgment (pisownia judgement jest równie poprawna) byæ aresztowanym to be under arrest Jesteœ aresztowany. You re under arrest. cela wiêzienna prison cell kara œmierci capital punishment, death penalty czekaæ na wyrok œmierci to be on death row kara wiêzienia prison sentence kara do ywocia life sentence / life imprisonment kaucja bail Zosta³ zwolniony za kaucj¹. He was released on bail. Zosta³a zwolniona bez postawienia zarzutów. She was released without charge. prawo law proces / Zosta³ skazany na... trial / He was sentenced to... przyznaæ siê do winy to plead guilty s¹d / podawaæ do s¹du court / to take sb to court sprawa case werdykt, orzeczenie / og³osiæ werdykt verdict / to announce the verdict wiêzienie / iœæ do wiêzienia / wiêzieñ prison / to go to prison / prisoner wnieœæ sprawê przeciwko komuœ to sue sb, to file a lawsuit against sb E 14e.mp3 d³ugoœæ nagrania: 08:59 Partia Demokratyczna the Democratic Party niezale ny kandydat an independent candidate kandydowaæ to stand for election polityka / polityk politics / politician polityka ugrupowania policy konserwatywny conservative liberalny liberal radykalny radical lewicowy / prawicowy left wing / right wing republikanin / demokrata republican / democrat opozycja / koalicja the opposition / coalition spotkanie na szczycie summit (conference/meeting) opieka spo³eczna, równie USA: zasi³ek welfare; równie : social services, welfare state ubezpieczenia spo³eczne social welfare izba ni sza/wy sza lower house / upper house przejêcie w³adzy takeover sesja, posiedzenie / mówca session / speaker Koœcio³y i religie ê 01:55 chrzeœcijañstwo Christianity buddyzm Buddhism islam Islam katolicyzm Catholicism protestantyzm Protestantism judaizm Judaism Bóg / Wierzê w Boga. God / I believe in God. Polityka spo³eczna*, partie i politycy*, koœcio³y i religie*, gospodarka* Chrystus Christ anio³ / diabe³ angel / devil Polityka spo³eczna, partie i politycy grzesznik / grzeszyæ sinner / to sin Ü Patrz równie : struktura pañstwa, urzêdy, pkt 14A, str ateista atheist partia party Partia Pracy the Labour Party yd Jew Partia Konserwatywna the Conservative Party muzu³manin Muslim Partia Liberalnych Demokratów the Liberal Democrat Party chrzeœcijanin Christian Partia Zielonych the Green Party protestant Protestant Partia Republikañska the Republican Party katolik (Roman) Catholic

6 ortodoksyjny orthodox biskup / arcybiskup bishop / archbishop kap³an, ksi¹dz / pastor priest / vicar mêczennik martyr mnich monk papie pope Jan Pawe³ II John Paul II Benedykt XVI Benedict XVI pielgrzym / pielgrzymka pilgrim / pilgrimage iœæ na pielgrzymkê to go on a pilgrimage zakonnica nun klasztor eñski/mêski convent/monastery Biblia / Koran the Bible / the Koran koœció³ / katedra / kaplica / meczet church / cathedral / chapel / mosque œwi¹tynia / synagoga temple / synagogue modlitwa / modliæ siê prayer / to pray msza mass nawracaæ na... to convert to... osoba nawrócona na... a convert to... wierzyæ w... to believe in... wyg³aszaæ kazanie to preach niebo / piek³o heaven / hell raj / czyœciec paradise / purgatory o³tarz altar sekty sects, religious sects œwiêty saint œwiêta wojna holy war, (w islamie) jihad wiara / osoba wierz¹ca faith / believer gospodarka wolnorynkowa free-market economy wolny rynek / Wspólny Rynek free market / the Common Market handel trade, commerce handel detaliczny/hurtowy retail/wholesale trade handel krajowy/zagraniczny domestic trade / foreign trade bilans handlowy the trade balance, the balance of trade handel internetowy e-commerce bankowoœæ internetowa e-banking import / importer import / importer eksport / eksporter export / exporter importowaæ / eksportowaæ to import / to export inwestowaæ / inwestycja to invest, to make an investment / investment konsument / konsumpcja consumer / consumption kryzys ekonomiczny recession, slump dobra koniunktura boom przychód / rozchód income / expenditure rynek / czarny rynek market / black market si³a robocza workforce sprzedawaæ / kupowaæ to sell / to buy sprzedawanie/kupowanie dóbr/us³ug selling/buying goods/services sprzedawca / kupuj¹cy seller / buyer potocznie: wyjœæ na zero to break even to reach break-even point wymieniaæ / dzier awiæ to exchange / to lease towary commodities, goods zysk / strata / wydatki profit / loss / expenditures F 14f.mp3 d³ugoœæ nagrania: 01:29 Gospodarka ê 05:36 Dialog: wybory (Elections) cena price Paul: Hi, Sally! What are you doing here? cena zbytu selling price Sally: I m trying to get elected to the local council on Saturday. wojna cenowa price war Paul: Wow! I see you re standing for the Greens, then. czysty zysk / mieæ z czegoœ zysk clear profit / to make a profit on sth Sally: That s right! You know, I m really excited about it! I ve never done anything gospodarka economy like this before! gospodarka planowa/rynkowa planned economy/market economy Paul: Don t say that too loudly or people won t vote for you!

7 Sally: Paul! Paul: Well, it s true! Anyway, have people shown much interest? Sally: They have! I m really surprised about it, actually. A few people have been talking to me about global warming and the greenhouse effect and quite a few people have signed the anti-whaling petitions on the table. By the way, I ll give you a nice Green Party sticker if you sign them for me. Paul: Alright then, here you go. Sally: Thanks! And here s your sticker! Paul: Oh, it s beautiful! Have you actually managed to get anybody to vote for you? Sally: Well, we re doing really well in the opinion polls right now, so we should get a few seats. Paul: And what are you planning to do for Grimsby if you do get elected? Sally: We want the council to switch over to using clean forms of energy. And we want to force the local bus companies to use clean fuels too. We re also planning a congestion charge to get people to use buses rather than cars. So, can I count on your vote, Paul? Paul: Of course you can! Good luck on Saturday! Sally: Thanks! Sally: Bêdziemy chcieli zdecydowanie wiêcej uwagi poœwiêciæ czystym formom energii. Chcemy te przekonaæ lokalne firmy zajmuj¹ce siê transportem publicznym, aby u ywa³y czystych paliw. Planujemy wprowadziæ op³atê drogow¹, aby zmusiæ ludzi do czêstszego korzystania z autobusów zamiast z samochodów. No wiêc mogê liczyæ na twój g³os, Paul? Paul: Oczywiœcie, e mo esz! Powodzenia w sobotê! Sally: Dziêki! T³umaczenie Paul: Czeœæ Sally! Co ty tu robisz? Sally: Chcia³abym zostaæ wybrana do Rady Miasta w sobotê. Paul: Wow! Widzê, e kandydujesz z Partii Zielonych. Sally: W³aœnie! Wiesz, naprawdê siê cieszê z tego wszystkiego! Nigdy wczeœniej nie robi³am takich rzeczy. Paul: Nie mów tego g³oœno, bo ludzie nie bêd¹ na ciebie g³osowaæ! Sally: Paul! Paul: Tak, to prawda! Jest jakieœ zainteresowanie? Sally: Tak! Naprawdê jestem tym zaskoczona. Kilka osób rozmawia³o ze mn¹ na temat ocieplenia klimatu i efektu cieplarnianego, i ca³kiem sporo osób podpisa³o petycjê w sprawie zaprzestania po³owów wielorybów. A tak przy okazji, dam ci fajn¹ naklejkê z logo naszej partii, jeœli podpiszesz tê petycjê. Paul: W porz¹dku, proszê bardzo. Sally: Dziêki! Twoja naklejka! Paul: No, piêkna! Uda³o ci siê namówiæ kogoœ, aby odda³ na ciebie g³os? Sally: NieŸle wypadamy w sonda ach poparcia, wiêc powinniœmy dostaæ kilka miejsc. Paul: A co planujesz zrobiæ dla <naszego miasta> Grimsby, jeœli zostaniesz wybrana?