OSTATNIA TAKA PUSZCZA wystawa wielkoformatowych zdjęć autorstwa Jana Walencika organizowana przez Fundację Europejskie Centrum Ziemi

Transkrypt

1 Ols w Białowieskim Parku Narodowym w kwietniu Jan Walencik 2009 Jan Walencik Fotografia ARBORES VITAE OSTATNIA TAKA PUSZCZA wystawa wielkoformatowych zdjęć autorstwa Jana Walencika organizowana przez Fundację Europejskie Centrum Ziemi Warszawa, Stadion Narodowy w ramach Szczytu Klimatycznego COP19/CMP listopada 2013 r. czynna całą dobę w korytarzach prowadzących do sal plenarnych WSTĘP WOLNY Wystawa pod patronatem Polskiego Komitetu ds. UNESCO Marcina Korolca, Ministra Środowiska 1

2 SPIS TREŚCI: Wstęp o wystawie...3 Patroni i kuratorzy wystawy...5 Autorzy zdjęć i tekstów...7 Organizator O historii ochrony Puszczy...9 Opisy zdjęć do publikacji i prawa autorskie...11 Kontakt

3 Wstęp ARBORES VITAE Ostatnia taka puszcza Wystawa pod honorowym patronatem Polskiego Komitetu ds. UNESCO i Ministra Środowiska Autor zdjęć: Jan Walencik Autor opisów zdjęć: Mariusz Glubowski Autorzy innych tekstów: Janusz Korbel, Marta Maziarz, Andrzej Strumiłło, Jan Walencik, Tomasz Wesołowski Kuratorzy i organizatorzy wystawy: Sylvie Derdacki, Krzysztof Derdacki Na granicy Polski i Białorusi, obejmując powierzchnię półtora tysiąca kilometrów kwadratowych, rozpościera się niezwykła kraina Puszcza Białowieska, ostatni na świecie las pierwotny nizinnej strefy umiarkowanej. To tutaj pośród sędziwych dębów i strzelistych pięćdziesięciometrowych świerków natura przez tysiąclecia cierpliwie wznosiła swoje sanktuarium, skarbnicę wiedzy o epokach minionych. Puszcza Białowieska jest miejscem unikatowym w skali nie tylko Europy, ale i całego świata. To niezwykle cenny punkt na nowej mapie Unii Europejskiej, wart szczególnej ochrony. W 1979 roku Puszcza została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO jako trzeci polski obiekt; w roku 1992 wpisano na nią także białoruską część Puszczy. Chroniona już przez Władysława Jagiełłę przetrwała przynajmniej częściowo w stanie nienaruszonym, dając schronienie niespotykanej liczbie gatunków zwierząt i roślin (ponad 14 tys. gatunków), z których wiele nie występuje już w żadnym innym miejscu na świecie, co czyni ją wyjątkowym obiektem przyrodniczym w skali całej planety. Puszcza nieodparcie i słusznie kojarzy się z żubrem, największym zwierzęciem Starego Kontynentu. Król Puszczy dzieli swój prastary dom ze wspaniałymi drapieżnikami: wilkami, kunami i rysiami, ale też z licznymi gatunkami owadów, ptaków i drobnych ssaków oraz roślin naczyniowych, mchów, porostów i grzybów. Dzisiaj na skutek nierozważnych działań człowieka znajduje się jednak w poważnym zagrożeniu. Aby zwrócić uwagę na ten problem, wybitny fotografik i dokumentalista Jan Walencik razem z żoną Bożeną uwiecznili białowieskie cuda natury na niesamowitych fotografiach i filmach, z których organizatorzy wystawy skomponowali obrazem i słowem opowieść o baśniowej krainie, jakiej nie znajdziemy nigdzie indziej na świecie. Wystawę ARBORES VITAE Ostatnia taka puszcza obejrzało już ponad 200 tys. widzów w różnych polskich miastach w Łodzi, Białymstoku i Krakowie a ponad 7 tys. licealistów i studentów wzięło udział w towarzyszącym jej programie edukacyjnym. Promując wiedzę o bioróżnorodności, ideę zrównoważonego rozwoju i upowszechniając postawy proekologiczne, całe wydarzenie ARBORES VITAE może być fascynującą przygodą, a zarazem atrakcyjnym narzędziem dydaktycznym i źródłem rzetelnej wiedzy, które pozwalają poczuć i zrozumieć Puszczę, poznać jej mieszkańców. Dziś wystawa odbywa się w szczególnie ważnym dla Puszczy Białowieskiej momencie, gdyż po latach starań naukowców i organizacji pozarządowych polski minister środowiska podjął ważne kroki prawne, które dają nadzieję na lepszą ochronę Puszczy i szansę na jej przetrwanie dla przyszłych pokoleń. Zgodnie z nowo przyjętym przez ministra planem urządzenia lasu (PUL) dla Puszczy Białowieskiej ilość drewna, którą można pozyskiwać z Puszczy, została podtrzymana na poziomie 48,5 tys. m 3 rocznie, co całkowicie zaspokaja potrzeby lokalnej społeczności. Niemożliwe będzie ponadto prowadzenie działalności 3

4 gospodarczej i cięć sanitarnych w ponadstuletnich drzewostanach Puszczy położonych poza granicami Białowieskiego Parku Narodowego. Na interdyscyplinarne wydarzenie ARBORES VITAE Ostatnia taka puszcza składają się następujące elementy dostępne dla wszystkich bezpłatnie: 100 wielkoformatowych zdjęć (180x120 cm) wraz z naukowymi opisami przygotowanymi przez największych znawców i badaczy Puszczy Białowieskiej po polsku i angielsku, 25 plansz informacyjnych o Puszczy Białowieskiej i innych lasach pierwotnych oraz znaczeniu drzew dla człowieka i środowiska naturalnego po polsku i angielsku. Podziwiając piękne fotografie Puszczy, warto pamiętać o słowach wielkiego miłośnika przyrody papieża Jana Pawła II, który dziesięć lat temu przekazał organizatorom wystawy jakże wymowne dziś przesłanie: Piękno tej ziemi skłania mnie do wołania o jej zachowanie dla przyszłych pokoleń. Jeśli kochacie tę ojczystą ziemię, niech wołanie to nie pozostanie bez odpowiedzi. 4

5 Patroni i kuratorzy Puszcza Białowieska jest unikatowym kompleksem przyrodniczym. To jedyny fragment lasu pierwotnego w Europie zachowany w tak dobrym stanie i dlatego należy do najcenniejszych zakątków świata. Życie w puszczy toczy się niezmienionym, indywidualnym rytmem. Dzięki rezerwatowi przyrody widzimy puszczę taką, jaka była setki, a nawet tysiące lat temu. To niesamowite, że to miejsce trwa w takiej postaci aż do dziś. Nie bez powodu w 1977 roku UNESCO przyznało Białowieskiemu Parkowi Narodowemu status Światowego Rezerwatu Biosfery, a dwa lata później Puszcza Białowieska została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Ludzkości. Tereny puszczańskie są złożonym, bogatym ekosystemem i nieocenionym źródłem różnorodności biologicznej. Stanowią ostoję wielu gatunków roślin i zwierząt, jak choćby rzadkiego żubra największego zwierzęcia europejskiego. Kilkusetletnia ochrona puszczy pozwoliła przetrwać w niej gatunkom organizmów, które gdzie indziej już wyginęły. To 10 tysięcy hektarów czystej przyrody. W tym roku w Warszawie odbywa się Konferencja Klimatyczna ONZ COP19. Ministrowie, ekolodzy i delegaci będą kształtować porozumienie pozwalające przeciwdziałać zmianom klimatu. W tym kontekście warto pamiętać o niezwykle ważnej funkcji puszczy. Las to naturalne i bezpieczne narzędzie do wychwytywania dwutlenku węgla z atmosfery, zielone płuca świata. Ochrona Puszczy Białowieskiej od lat jest objęta szczególną opieką środowisk przyrodniczych. Niedawno zainicjowaliśmy projekt Trzymaj z Puszczą!, w ramach którego powstało nowoczesne centrum służące inicjowaniu, pozyskiwaniu finansowania i realizacji wieloletnich programów dla rozwoju puszczy i dla jej mieszkańców. To sposób na połączenie rozwoju społecznego z zachowaniem tego unikatowego skrawka lasu pierwotnego. Ochrona tego miejsca jest priorytetem dla każdego ministra środowiska. Czar Puszczy Białowieskiej musi na zawsze pozostać silny. Marcin Korolec Polski Minister Środowiska Puszcza Białowieska jest wyjątkowa nie tylko pod względem przyrodniczym, ale także symbolicznym. Zajmuje ona szczególne miejsce w polskiej kulturze. Piękno tego miejsca zadecydowało o tym, że jako dotychczas jedyny polski obiekt o charakterze przyrodniczym Puszcza została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Oprócz tego UNESCO nadało jej status Światowego Rezerwatu Biosfery programu UNESCO Człowiek i biosfera (MaB). Nakłada to na nas obowiązek ochrony Puszczy zgodny z wszelkimi światowymi normami przyjętymi na forum UNESCO, a także skłania do popularyzacji znaczenia i bogactwa fauny i flory występującej w tym miejscu, w którym wiele gatunków jest unikatowych na skalę światową. Sławomir Ratajski Sekretarz Generalny Polskiego Komitetu ds. UNESCO 5

6 Drzewo Życia to fotografia z wystawy ZIEMIA Z NIEBA, przedstawiająca samotną akację rosnącą pośród sawanny w Parku Narodowym Tsavo w Kenii. Wokół drzewa widoczna jest cała sieć ścieżek wydeptanych przez przybywające tu ze wszystkich stron zwierzęta. Bo to drzewo daje życie. Z Kenii pochodziła też laureatka Pokojowej Nagrody Nobla Wangari Maathai. Obserwując drzewo w swej rodzinnej wiosce, dostrzegła, jak bardzo jesteśmy od drzew zależni. Twierdziła, że gdy znikną drzewa, znikniemy i my. To przekonanie sprawiło, że nim odeszła, przyczyniła się do zasadzenia ponad 50 mln drzew! Nie tylko w pustynniejącej Afryce, ale wszędzie na świecie o istnieniu żywych istot decyduje obecność drzew, szczególnie tych wiekowych. Właśnie najstarsze drzewa mają największe znaczenie w przyrodzie. Jeden stuletni buk pochłania podobną ilość dwutlenku węgla i wytwarza tyle samo tlenu, co około 1,7 tys. dziesięcioletnich drzew! Każde z osobna tworzy wokół siebie mały, pełen życia świat; z kolei te drobne światy, przenikając się wzajemnie, tworzą całe ekosystemy. Drzewa tworzą życie, są życiem drzewami życia. Tak oto narodził się tytuł projektu ARBORES VITAE. Fundacja Europejskie Centrum Ziemi od wielu lat organizuje interdyscyplinarne wydarzenia, których celem jest propagowanie wiedzy o aktualnym stanie naszej planety, promocja idei zrównoważonego rozwoju i otwartości kulturowej, a przez to podnoszenie świadomości proekologicznej i obywatelskiej. Po projektach ZIEMIA Z NIEBA i PLANETA OCEAN (w całej Polsce te dwie wystawy obejrzało ponad 2,5 mln osób!) proponuje nowe wydarzenie artystycznoedukacyjne pt. ARBORES VITAE Ostatnia taka puszcza, by poprzez sztukę i edukację promować holistyczną wizję ekologii. Jest to niezwykła podróż w czasie i przestrzeni do klejnotu europejskiej bioróżnorodności Puszczy Białowieskiej, ostatniego na świecie pierwotnego lasu nizinnego strefy umiarkowanej. Wystawa ARBORES VITAE (DRZEWA ŻYCIA) skłania do szerszej refleksji nie tylko na temat Puszczy Białowieskiej, ale także innych ginących lasów pierwotnych na świecie oraz do ich ochrony dla przyszłych pokoleń. Skoro drzewa dają nam życie, ofiarujmy im to samo. Zadbajmy swą codzienną postawą o to, by to życie trwało, do czego inspirują nas zdjęcia Jana Walencika, jednego z najlepszych polskich twórców fotografii i filmów przyrodniczych, który wspólnie z żoną Bożeną od ponad 25 lat z pasją dokumentuje zagrożony dziś, lecz wciąż mało znany świat dzikiej puszczańskiej przyrody. Dzięki ich świadectwu i tekstom innych wybitnych znawców Puszczy mamy szansę poznać tajemnice tego sanktuarium i korzenie naszej cywilizacji. Sylvie i Krzysztof Derdaccy kuratorzy i organizatorzy wystawy, założyciele Fundacji Europejskie Centrum Ziemi 6

7 O AUTORACH AUTOR ZDJĘĆ WYSTAWY Puszcza była dla nas zawsze symbolem dzikiej, świeżej przyrody, miejscem, w którym można porozmawiać z Najwyższym, swoistą świątynią, a świętości przecież się nie niszczy. Jakże często nie rozumiemy i nie doceniamy tego, co mamy. Boję się, że gdy wreszcie oczy wielu ludzi się otworzą będzie już za późno. Jan Walencik Jan Walencik (ur. 1955) to jeden z najwybitniejszych polskich filmowców i fotografów dzikiej przyrody. Od lat 80. związany z Telewizją Polską jako współautor kultowego programu Zwierzyniec. Wraz z żoną Bożeną (ur. 1956) zrealizowali około 50 filmów przyrodniczych, w tym nagrodzony m.in. Grand Prix MFFT w Mediolanie 5-częściowy cykl Tętno pierwotnej puszczy, który został uznany za prawdziwy przełom w polskim filmie przyrodniczym. Równie wielki sukces odniosła ich najnowsza superprodukcja Saga prastarej puszczy. Jan Walencik jest także uznanym fotografem, autorem albumów wyróżniających się na tle dotychczasowych książek o polskiej przyrodzie nietuzinkowym sposobem narracji i kompozycji. Zainspirowany już w młodości dokonaniami słynnego fotografa-przyrodnika Włodzimierza Puchalskiego za główny temat prac obiera zazwyczaj dziką naturę, a przede wszystkim ukochaną Puszczę Białowieską, w której od 20 lat mieszka wraz z żoną. AUTORZY TEKSTÓW NAUKOWYCH WYSTAWY Prof. Andrzej Strumiłło wybitny malarz, grafik, fotograf, pisarz. Mówi się, że jest artystą pogranicza żywiołów, tych ukrytych w naturze i tych drzemiących w człowieku, budowniczym cywilizacji. Jedną z jego wielkich inspiracji jest dzika przyroda; blisko związany z Puszczą Białowieską. Prof. dr hab. Tomasz Wesołowski kierownik Zakładu Ekologii Ptaków Uniwersytetu Wrocławskiego, prezydent European Ornithologists Union. Nieprzerwanie od ponad 30 lat prowadzi wraz z zespołem badania w Puszczy Białowieskiej, a dokładnie w ostatnim fragmencie pierwotnych puszcz strefy umiarkowanej zachowanym w Białowieskim Parku Narodowym. Dr Mariusz Glubowski doktor biologii, przez kilkanaście lat pracował jako adiunkt w Zakładzie Dydaktyki Biologii i Badania Rożnorodności Biologicznej Uniwersytetu Łódzkiego. Miłośnik fotografii i dzikiej polskiej przyrody. Obecnie pracuje jako niezależny ekspert w dziedzinie zoologii. Dr Janusz Korbel doktor architektury, czynny działacz na rzecz obrony dzikiej przyrody, fotograf, publicysta, członek rady naukowej Białowieskiego Parku Narodowego. Mgr Marta Maziarz ornitolog, doktorantka Wydziału Biologii Uniwersytetu Wrocławskiego blisko współpracująca z prof. Tomaszem Wesołowskim. 7

8 ORGANIZATOR Fundacja Europejskie Centrum Ziemi (European Earth Center Foundation) z siedzibą w Krakowie (wcześniej w Łodzi) jest jednym z liderów w organizacji dużych imprez proekologicznych w Polsce. Celem Fundacji jest propagowanie wiedzy o aktualnym stanie naszej planety, promocja idei zrównoważonego rozwoju i tolerancji kulturowej, a tym samym zwiększenia proekologicznej i obywatelskiej świadomości w Polsce i innych krajach europejskich. Plenerowe wydarzenia organizowane przez Fundację to: ZIEMIA Z NIEBA Portret planety na początku XXI wieku pod patronatem UNESCO i Ministra Środowiska, PLANETA OCEAN Odkrywając świat morskiej bioróżnorodności pod patronatem IUCN i Ministra Środowiska; ARBORES VITAE Ostatnia taka puszcza o Puszczy Białowieskiej, pod patronatem UNESCO i Ministra Środowiska. Wystawy odwiedziło już blisko 3 mln widzów w całym kraju, a w towarzyszących im warsztatach edukacyjnych uczestniczyło ponad 30 tys. licealistów i studentów z różnych regionów. Są to przedsięwzięcia multimedialne i interdyscyplinarne łączące wielkoformatowe fotografie, pokazy kinowe, internet, koncerty, konferencje i edukację, które koncentrują się wokół trzech głównych tematów: sztuki, ekologii i duchowości. Zazwyczaj wkomponowane są w miejski pejzaż, gdzie dla potrzeb kultury odkrywają nowe przestrzenie w Warszawie ogrodzenie Łazienek, w Krakowie Planty, w Łodzi pętlę tramwajową i park, w Zabrzu starą hutę, a w Helu port rybacki. Fundacja została założona w 2008 roku przez filmowców Sylvie i Krzysztofa Derdackich, specjalizujących się w marketingu kulturowym i komunikacji społecznej. Europejskie Centrum Ziemi ma na celu m.in. budowę mostu kulturalnego między Europą Wschodnią i Zachodnią. Oprócz importowania wydarzeń do Polski chce ona promować za granicą dorobek artystyczny i intelektualny wybitnych artystów i naukowców Europy Środkowej i Wschodniej. 8

9 Kilka słów o historii ochrony Puszczy Białowieża raj utracony? Puszcza Białowieska to ostatni fragment prawdziwego lasu, takiego jaki przed wiekami pokrywał całą Europę. Dziś ma ona 1520 km² powierzchni i leży na granicy Polski i Białorusi. Puszcza miała to szczęście, że była niedostępna, bo położona z dala od morza, spławnych rzek i dużych miast. W średniowieczu i w wiekach następnych, kiedy lasy Europy zostały w większości wycięte, w Puszczy drzewa mogły rosnąć spokojnie, bo nie było rzeki, którą można by je było spławiać. Jako matecznik dzikich zwierząt z żubrem na czele Puszcza Białowieska stała się chronionym przez władców łowiskiem, dzięki czemu procesy naturalne trwały tu nadal. Dopiero najnowsza historia odcisnęła na niej silne niszczycielskie piętno. Najpierw, w XIX wieku, carowie Rosji pocięli Puszczę liniami służącymi zaganianiu zwierzyny podczas polowań, a na początku wieku XX do jej serca Białowieży doprowadzili linię kolejową, by wraz z gośćmi przyjeżdżać pociągiem na polowania. Podczas pierwszej wojny światowej posłużyła ona do wywiezienia z Puszczy milionów metrów sześciennych wyciętego drewna. Na skraju Puszczy, w Hajnówce, niewielkiej osadzie strażników dostępnej teraz dzięki linii kolejowej, Niemcy wybudowali wówczas największy w Europie zakład przeróbki drewna. Równolegle z postępem technologicznym i wzrostem produkcji na świecie budziła się świadomość ekologiczna, przede wszystkim wśród filozofów i ludzi kultury, lecz także przyrodników np. niemiecki przyrodnik Hugo Conwentz z Gdańska na początku pierwszej wojny światowej, w 1915 roku, mimo działań wojennych zdołał doprowadzić do wyznaczenia pierwszego na obszarze Puszczy, maleńkiego rezerwatu przyrody, który nazwał Parkiem Natury. Po wojnie kontynuowano wycinanie drzew, jednak staraniem polskich przyrodników z Władysławem Szaferem na czele park natury przemianowano w 1921 roku na rezerwat, a wkrótce na park narodowy. Już wtedy zarysował się silny spór między leśnikami, którzy chcieli utrzymywać Puszczę jako las gospodarczy, a przyrodnikami, których celem była ochrona procesów naturalnych i naturalnego wręcz pierwotnego charakteru wielu fragmentów Puszczy. Ogromne straty spowodowała jej kilkuletnia ( ) eksploatacja przez angielską firmę The Century European Timber Corporation, która kontynuowała wycinanie Puszczy zapoczątkowane przez Niemców. Po rozwiązaniu umowy z tą korporacją nie zaprzestano tu wyrębu drzew. Druga wojna światowa szczęśliwie oszczędziła Puszczę, bo zamierzano zamienić ją ponownie w wielki teren polowań, tym razem III Rzeszy. Po drugiej wojnie światowej Puszcza Białowieska została podzielona przez Stalina granicą i Polsce przypadła jej mniejsza część, lecz z historycznym parkiem narodowym, który teraz obejmował 7% polskiej Puszczy (ok. 46 km²). Po stronie ZSRR powstały w niej gospodarstwa łowieckie i kołchozy, lecz w roku 1991 na całym jej obszarze ustanowiono park narodowy (to tam, w rezydencji Wiskule, podpisano w 1991 roku układ białowieski kończący istnienie Związku Radzieckiego), a po stronie polskiej nie ustawały spory o to, czy ważniejszy jest przemysł 9

10 drzewny, potrzeby gospodarcze, czy priorytet powinna mieć ochrona i powiększanie maleńkiego parku. Nawet gdy w roku 1979 został on wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO, dookoła wciąż na ponad 90% obszaru Puszczy była prowadzona normalna gospodarka. Kilkusetletnie dęby wycinano, a Puszcza była rozjeżdżana ciężkim sprzętem. Aby nie dopuścić do nieuchronnej w tej sytuacji utraty jej pierwotnych cech, organizacje pozarządowe i naukowcy rozpoczęli kampanię, by powiększyć park narodowy i zakazać wycinania starych drzew. Przed polski Sejm przywieziono w 1994 roku pień wyciętego kilkusetletniego dębu. Jego zdjęcia obiegły świat. W rezultacie międzynarodowej presji w 1996 roku polski rząd powiększył Białowieski Park Narodowy, obejmując nim ponad 16% polskiej części Puszczy (105 km²). Dwa lata później wprowadzono również zakaz wycinania drzew ponadstuletnich poza parkiem narodowym. Dzięki tym krokom i ustanowieniu sieci nowych rezerwatów przyrody, a przede wszystkim dzięki potężnej sile procesów naturalnych Puszcza Białowieska odzyskuje swój niepowtarzalny, pierwotny charakter. W roku 2007 cała polska część Puszczy (ok. 620 km²) zostaje objęta programem unijnym Natura 2000 jako obszar specjalnej ochrony ptaków i siedlisk. Spór o jej użytkowanie jednak nie ustaje. Pomimo wieloletnich prób podejmowanych przez polski rząd, by ustanowić park narodowy na całym obszarze Puszczy (co uczyniła Białoruś w swojej części), z powodu sprzeciwu lokalnych samorządów w Polsce nadal obejmuje on tylko 16% jej powierzchni. W tej sytuacji w roku 2012 minister środowiska podejmuje decyzję o znacznym zmniejszeniu ilości pozyskiwanego drewna wprowadzenie jej w życie oznacza, że Puszcza Białowieska jest obecnie najlepiej chroniona od czasów poprzedzających pierwszą wojnę światową. Jednak decyzja ministra dotyczy tylko dziesięciu lat, na taki bowiem okres opracowany jest plan gospodarowania dla Puszczy, będącej nadal w większości lasem gospodarczym. Puszcza Białowieska ostatni kompleks mieszanego lasu nizinnego, który ocalał w Europie, zachowując cechy lasu pierwotnego wciąż nie jest uratowana dla przyszłych pokoleń; jest tylko chwilowo dobrze chroniona. My wszyscy, obywatele Polski, Europy i świata, ponosimy odpowiedzialność za jej zachowanie. Kilka procent Puszczy uznane za światowe dziedzictwo przyrodnicze nie zachowa cech ostatniej pierwotnej puszczy, jeśli wokół chronionego obszaru powróci gospodarka leśna. W nieustannym kulturowym, politycznym, filozoficznym, a czasami i religijnym sporze o ostatnią prawdziwą puszczę Europy odpowiedzialność za jej los spoczywa na nas wszystkich. Janusz Korbel polski ekolog 10

11 Opis zdjęć do publikacji prasowej i prawa autorskie Ols w BPN w kwietniu Ols w BPN na początku kwietnia Omszony powalony pień dębu z epifitami Żubr byk w biegu Wyjąca wilczyca w lutym Grzyb (Strzępek) na zwalonej murszejącej kłodzie osiki Grąd w BPN w październiku Kora dębu szypułkowego ze śladami kucia dzięcioła dużego Młody ryś w puszczańskim grądzie Żerdzianka Urussowa na omszonym leżącym świerku Jan Walencik Bożena Walencik 2009 Bożena Walencik Krzysztof Komar 2009 Prawa autorskie do zdjęć: Nieodpłatnie w każdej publikacji dotyczącej wystawy ARBORES VITAE Ostatnia taka Puszcza (Warszawa, Stadion Narodowy, Szczyt Klimatyczny listopada 2013 r.), a także współpracy z Fundacją EUROPEJSKIE CENTRUM ZIEMI, wolno wykorzystać reprodukcję portretu oraz najwyżej cztery zdjęcia Jana Walencika o maksymalnym formacie ¼ strony, zamieszczone w folderze zdjęcia. Zawsze należy zamieścić copyright: Jan Walencik 2009 Do portretów autorów: Bożena Walencik 2009 lub Krzysztof Komar

12 Żubr byk w biegu Jan Walencik 2009 Młody ryś w puszczańskim grądzie Jan Walencik

13 KONTAKT Fundacja Europejskie Centrum Ziemi European Earth Center Foundation ul. Senacka 3, Kraków - Poland biuro@centrumziemi.eu Sylvie Derdacki Prezes s.derdacki@centrumziemi.eu tel Krzysztof Derdacki Dyrektor artystyczny więcej informacji o wystawie i jej autorach: