w Europie Konferencja Europe INNOVA Styczeń 2007 w Walencji gości europejskich innowatorów

Transkrypt

1 Styczeń 2007 w Europie Konferencja Europe INNOVA w Walencji gości europejskich innowatorów ISSN X Identyfikacja częstotliwości radiowej Europejskie Przymierze Klastrów Informacje sieci Regiony Innowacyjne w Europie Komisja Europejska DYREKCJA GENERALNA DS. PRZEDSIĘBIORSTW I PRZEMYSŁU

2 Spis treści Europe INNOVA Po pierwsze innowacje, głupcze! 3 TEMAT MIESIĄCA: Lepsze zarobki, a zarazem większe ryzyko 5 TEMAT MIESIĄCA: Znaczniki radiowe wprowadzają zamieszanie 9 INFORMACJE SIECI IRE 13 Wykorzystanie wyników innowacji w Lazio 14 Cykl Innowacji w Alentejo 16 Projekt wykorzystania analizy strategicznej 17 Różne podejście do wspierania klastrów 18 Innowacje Uniwersytetu Oksfordzkiego lokalnie i globalnie 19 WIADOMOŚCI W SKRÓCIE 21 Rola Parlamentu Europejskiego w promowaniu innowacji 22 Europejskie Przymierze Klastrów wszyscy za jednego... jeden za wszystkich 24 Uzgodniono propozycje w sprawie Instytutu Technologii 26 NA ZAPROSZENIE: Dlaczego innowacje wymagają inwestycji w kapitał ludzki? 27 Niemcy inwestują w zaawansowane technologie 28 Wznowienie głównej polityki UE 29 KONFERENCJE 30 PUBLIKACJE 31 INNOWACJE W LICZBACH 32 Innowacje motorem wzrostu Żeby zarabiać, trzeba spekulować oto rada często powtarzana początkującym inwestorom. Większość z nas lubi zarabiać, choć dla wielu ludzi oferta usług finansowych na rynku jest zbyt skomplikowana, a rzeczywiste koszty i korzyści każdej z nich w dużym stopniu ukryte za marketingowymi obietnicami i asekuracyjnym drobnym drukiem. Wielu inwestorów zbytnio obawia się, że tak naprawdę osobą zarabiającą pieniądze nie są oni, lecz ten, kto sprzedaje im dany produkt. Ale skąd się bierze ten wysyp nowych produktów których tak wiele pojawia się każdego dnia dostępnych dla inwestorów detalicznych? Nasz pierwszy artykuł przewodni podpowiada, że jednym z najważniejszych czynników napędowych jest konkurencja wśród dostawców. W naszym drugim artykule, stosunkowo nowa technologia identyfikacji częstotliwości radiowej wraz ze spadkiem cen znalazła szereg nowych zastosowań. Konsultacje przeprowadzone niedawno przez Komisję ujawniły wiele obaw dotyczących wpływu, jaki to narzędzie do przesyłania danych za pomocą fal radiowych, wywiera na prywatność. Wiele z tych obaw zdaje się być przesadzonych, jeśli przyjrzeć się kosztom utworzenia infrastruktury wymaganej do naruszenia prywatności, ale jeśli organy nadzoru nie zajmą się tym problemem, istnieje ryzyko, że wykorzystanie RFID będzie hamowane czy blokowane. Listopadowa konferencja Europe INNOVA była pierwszym spotkaniem uczestników sztandarowej inicjatywy Komisji, propagującej innowacje w biznesie. W związku z uruchamianiem kolejnych projektów składowych, konferencja była okazją do wymiany poglądów na temat sposobów zachęcania i wspierania tradycyjnych europejskich firm do wprowadzania innowacji. Celem deklaracji ogłoszonej na konferencji w Walencji jest wysłanie silnego sygnału do przywódców państw członkowskich w sprawie wartości wnoszonych przez firmy w ich wspieraniu innowacji. Innowacje w Europie Innowacje w Europie to pismo wydawane sześć razy do roku przez Dyrekcję Generalną ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu przy Komisji Europejskiej w ramach Szóstego Ramowego Programu Badań. Publikacja ukazuje się w językach: angielskim, francuskim, niemieckim, włoskim, polskim i hiszpańskim, a jej wcześniejszy tytuł to Innowacje i Transfer Technologii (Innovation and Technology Transfer). Kolejne wydanie ukaże się w marcu 2007 roku. Wydawca: Dział Komunikacji i Informacji Dyrekcja Generalna ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu, Komisja Europejska B-1049 Bruksela Faks: entr-itt@ec.europa.eu Materiały i publikacja: ESN, Bruksela Zastrzeżenie prawne: Komisja Europejska ani żadna osoba działająca w imieniu Komisji nie ponosi odpowiedzialności za sposób wykorzystania informacji zawartych w tej publikacji. Informacje te zostały przygotowane z należytą starannością, należy jednak potwierdzać dane cytowane w niniejszej publikacji korzystając z danych kontaktowych lub z materiałów podanych w poszczególnych artykułach. Komisja Europejska, 2007 Luksemburg: Urząd Oficjalnych Publikacji Wspólnot Europejskich, Powielanie materiałów jest dozwolone pod warunkiem podania źródła. Wydrukowano w Belgii Innowacje w Dyrekcji Generalnej ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu Kształtowanie polityki w zakresie innowacji i wdrażanie środków należy do zadań Dyrekcji ds. Polityki w zakresie innowacji (Innovation Policy Directorate) w Dyrekcji Generalnej ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu przy Komisji Europejskiej. Kontakty Polityka w zakresie innowacji (D/1) Faks: entr-innovation-policy-development@ec.europa.eu Wspieranie innowacji (D/2) Faks: entr-innovation-networks@ec.europa.eu Finansowanie MŚP, przedsiębiorców i wynalazców (D/3) Faks: entr-finance-sme@ec.europa.eu Technologia dla innowacji; informatyka i telekomunikacja oraz e-business (D/4) Faks: entr-ict-e-commerce@ec.europa.eu innovation/index_en.htm Innowacje w Europie Styczeń

3 Europe INNOVA Po pierwsze innowacje, głupcze! Bill Clinton przynajmniej z nazwy, Ferrari i grupa studentów pojawili się na listopadowej konferencji Europe INNOVA w Walencji. Towarzyszył im 800-osobowy kontyngent europejskich fachowców i decydentów ds. innowacji, chętnych do przedstawienia swoich wizji, jak zwiększyć konkurencyjność i tempo rozwoju Europy. Pokonać biurokrację Pilar del Castillo, komentatorka spraw dotyczących badań i innowacji w Parlamencie Europejskim, zgadza się z tym, określając raport Aho zwięzłym podsumowaniem obecnego stanu. Podkreśliła, że opieka społeczna i inwestycje w energię to dziedziny czekające na nowe rozwiązania. Technologie informatyczne i komunikacyjne, e-umiejętności i promowanie przedsiębiorczego myślenia talent i elastyczność powinny być głównymi priorytetami w całym systemie edukacji. Polityka innowacji Europa musi być czołowym innowatorem i angażować się w to sercem i duszą, zapewnia była hiszpańska minister; nie tylko używając modnych słów i publikując wymyślne dokumenty, lecz podejmując wyzwania w dobrze przemyślanych projektach. Europa musi pokonać biurokrację i opieszałość. Jakiej rady mógłby udzielić Esko Aho, były premier Finlandii i przewodniczący głównego raportu na temat stanu innowacji w Europie( 1 ), zawodowym innowatorom uczestniczącym w listopadowej konferencji Europe INNOVA 2006, by rozpalić kontynentalny ogień innowacji? Trzeba stworzyć i kultywować rynek dla innowacyjnych produktów i usług. Europa musi przeznaczać więcej środków na badania i rozwój, a także na innowacje (to nie to samo!) i zachęcać do strukturalnej mobilności ludzi, instrumentów finansowych, organizacji, itp. Istotne jest według człowieka u steru podczas gwałtownych zmian gospodarczych w swoim kraju aby Europa przyjęła pozytywne nastawienie wobec podejmowania ryzyka, a przedsiębiorcy nie powinni bać się porażki i uczyć się na błędach. Aby to zilustrować, Aho wykorzystał hasło kampanii prezydenckiej Billa Clintona z 1992 r. Po pierwsze gospodarka, głupcze! Ale w Europie możemy powiedzieć Po pierwsze innowacje, głupcze!, ze względu na ich olbrzymią rolę w rozwiązywaniu wielu naszych problemów. David White, dyrektor ds. Polityki Innowacji przy Dyrekcji Generalnej ds. Przedsiębiorstw i Przemysłu Komisji Europejskiej, wyraża to w inny sposób: Innowacje określają, co chcemy osiągnąć w aspekcie materialnym; wartości duchowe i kulturowe, które dodamy do tej materii określą, czy produkt ma jakość, czy też nie. UE może dostarczyć wszechstronne rozwiązanie pod warunkiem, że wszyscy gracze będą w pełni zaangażowani, a innowacje wypełnią wszystkie aspekty życia społecznego i gospodarczego, zasugerował David White. Dlatego spotkaliśmy się tutaj na konferencji Europe INNOVA. Wspieranie sukcesu Amedeo Felisa, Dyrektor Naczelny firmy Ferrari, jest osobą, która wie, jak przekazywać korzyści zespołowej kultury innowacji w swoich zespołach drogowych i Formuły 1. Co roku firma wytwarza nowe i zmodyfikowane modele, które zawierają nawet 80% nowych części. Ponieważ wymaga to wielu innowacji, Ferrari reinwestuje 17% z 1,3 mld euro swoich obrotów w badania i rozwój. Wkład pochodzi od partnerów uniwersyteckich (ponad 60), wewnętrznych działów badań i rozwoju, dostawców (około 800 w społeczności Ferrari) i działań w zakresie F1. Jesteśmy małą firmą i trudno nam zarządzać tym poziomem współpracy, ale znamy jej wartość dodaną, zauważył Felisa. I klienci to doceniają, uważając tego producenta samochodów za najlepszego w sporcie i w innowacjach. Delegaci byli zainteresowani propozycją Komisji dotyczącą Europejskiego Instytutu Technologii (EIT). Alain Pompidou, Prezes Europejskiego Biura Patentowego (EPO), nazwał go poważnym przełomem, który może wypełnić lukę między pomysłami i wynalazkami, umożliwiając nieograniczoną wymianę informacji, korzyści płynące z klasteryzacji oraz wielodyscyplinarne podejście. White powiedział, że to otwarte drzwi, prowadzące do nowych i ekscytujących możliwości, które w razie powodzenia Styczeń 2007 Innowacje w Europie 3

4 Polityka innowacji mogłyby nadać zupełnie nową formę edukacji. Przyznał, że choć negocjacje dotyczące finansowania są trudne, to EIT jest obiecującą propozycją. Klasteryzacja usiana gwiazdami Sesje równoległe konferencji zostały zdominowane przez klastry i politykę klastrów, jako czynniki napędowe innowacji i wzrostu gospodarczego. Christian Ketels z Harwardzkiego Instytutu Strategii i Konkurencyjności zaprezentował sposób mapowania klastrów dla dziesięciu nowych państw członkowskich UE, oparty na systemie gwiazdy Michelin do oceny wydajności regionalnej. Dotychczasowe wnioski wskazują na silne relacje między dużym stopniem klasteryzacji i wysokim PKB w różnych regionach. W jednym punkcie, sędziwi eksperci ds. innowacji byli zmuszeni ustąpić miejsca grupie europejskich studentów. Zapytaliśmy ich o poglądy na temat Europe INNOVA, żeby sprawdzić, czy nasz komunikat do nich dociera, powiedział Reinard Büscher, szef Działu Rozwoju Polityki Innowacji Komisji. Büscher kontynuował prezentację dziewięciopunktowego planu na najbliższe dwa lata, który obejmuje postępy w zakresie praw własności intelektualnej, standardy i instytut EIT; zajęcie się zaniedbanymi dziedzinami, w tym usługami; poprawę międzynarodowej współpracy między klastrami( 2 ); burzenie barier blokujących finansowanie na wczesnym etapie; zakończenie podręcznika zamówień publicznych; i budowę nowych, wiodących rynków do czego wezwał Aho w swoim raporcie. Numer jeden w planie działania W swoich końcowych uwagach, Gema Amor, regionalna minister Walencji ds. współpracy i uczestnictwa, podsumowała trzydniową konferencję i odczytała 20-punktową Deklarację Walencką( 3 ) priorytetów polityki innowacji w Europie. W swojej mowie kończącej, David White powiedział, że innowacje są absolutnie na samym szczycie planu działania dla Europy, zwracając uwagę na pozytywne i zachęcające sygnały ze strony najważniejszych postaci sceny politycznej. Mając podstawowy budulec przepisy, programy, organizacje i postawy Europa może się rozwijać i przekształcić w światowego championa innowacji, dodał na zakończenie. Francuski student Eric Boniface powiedział Innowacjom w Europie, że takie angażowanie kolejnego pokolenia stwarza nowicjuszom nową perspektywę. Może to trochę naiwne, rzekł w zadumie, ale z pewnością nowatorskie! Nagrody Europe INNOVA rakiety wystartowały... Po wspaniałym popołudniu spędzonym na wymianie informacji, delegatom Europe INNOVA zafundowano koktajl al fresco i pokaz sztucznych ogni w hacjendzie Masía Xamandreu pod Walencją. Następnie przyszła pora na oficjalną kolację, podczas której rozdano pierwsze Nagrody Klastrów Europe INNOVA, które otrzymali Dusan Busen ze Słoweńskiego Klastra Motoryzacyjnego i Herbert Ortner z Oekoenergie-Cluster w Górnej Austrii, w uznaniu ich profesjonalizmu i zaangażowania na rzecz doskonałości. Komisja nagrodziła także wyjątkowe osiągnięcia w dziedzinie wymiany informacji i wyniki wśród sieci Europe INNOVA. Cztery zespoły zasłużenie otrzymały nagrody Sieci Roku: sieci w sektorze kosmicznym CASTLE i INVESaT, oraz BeLCAR i TCAS w sektorze motoryzacyjnym. ( 1 ) Creating an Innovative Europe, Raport Aho, styczeń 2006; ( 2 ) Patrz także Europejskie Przymierze Klastrów wszyscy za jednego... jeden za wszystkich, Innowacje w Europie, numer bieżący. ( 3 ) Deklaracja Walencka, do pobrania z witryny Więcej informacji na temat Europe INNOVA: Innowacje w Europie Styczeń

5 Lepsze zarobki, a zarazem większe ryzyko Ponieważ mieszkańcy Europy starzeją się, nadwerężając państwowe fundusze emerytalne, coraz częściej obywatele są zmuszeni samodzielnie troszczyć się o swoje prywatne plany inwestycyjne, jako środki zapewniające szczęśliwą emeryturę. Jednak przy najniższym w historii oprocentowaniu rachunków oszczędnościowych i coraz większej konkurencji na rynku, instytucje finansowe muszą być coraz bardziej kreatywne w wymyślaniu i oferowaniu produktów inwestycyjnych klientom. doradztwa po przechowywanie certyfikatów. Inwestorzy detaliczni wspierają także europejski wzrost finansowy i w niezbyt odległej przyszłości mogą nieco odciążyć państwowe fundusze emerytalne. Leif Trogen, szef infrastruktury bankowej Szwedzkiego Stowarzyszenia Bankierów, mówi, że głównym powodem inwestycji detalicznych jest obserwowana obecnie potrzeba odkładania na emeryturę. Zaraz po opuszczeniu szkoły, ludzie przygotowują się lub myślą o przygotowaniach do emerytury. Trzeba pamiętać, że społeczeństwo nie będzie się nami wiecznie zajmować. Detaliczne produkty finansowe mogą temu zaradzić. Finansowanie w przyszłość Innowacje w finansach Fotografia: Erik Leeman Współczesny inwestor detaliczny (tj. głównie osoby prywatne, w odróżnieniu od inwestorów instytucjonalnych) ma przed sobą oszałamiający wybór możliwości inwestycyjnych i sposobów zakupu. W Internecie może zarządzać swoim rachunkiem oszczędnościowym, kupować notowane i nienotowane papiery wartościowe i obligacje, jednostki w funduszach inwestycyjnych, produkty ubezpieczeniowe i korzystać z wielu innych opcji często wystarczy jedynie kilka kliknięć myszy. Kupować można od banków, firm ubezpieczeniowych i innych instytucji finansowych, a także maklerów internetowych i supermarketów funduszy, w zależności od kraju. Do tego istnieją jeszcze tzw. specjalistyczne produkty inwestycyjne, oferowane w nowy sposób, które udostępniają inwestorom detalicznym znacznie bardziej ryzykowne instrumenty o potencjalnie wyższych zyskach, takie jak fundusze hedgingowe typu offshore i pochodne. W trakcie globalizacji i liberalizacji, które nabrały rozmachu w latach 90-tych, rozwój detalicznych produktów finansowych był napędzany przez wiele czynników. Oprocentowanie bezpiecznych inwestycji, takich jak rachunki oszczędnościowe i obligacje rządowe, spadło do poziomu ledwie dotrzymującego tempa inflacji, co skłoniło drobnych inwestorów do szukania bardziej dochodowych sposobów inwestowania. Równocześnie, duże firmy i inwestorzy instytucjonalni zaczęli inwestować bezpośrednio w rynek, pomijając banki i inne instytucje finansowe, które zwróciły się ku inwestorom detalicznym, aby wypełnić powstałą lukę. Przed rewolucją informatyczną, wiele z tych instytucji unikało ich ze względu na papierkową robotę związaną z niewielkimi transakcjami. Teraz jednak komputery z łatwością przetwarzają ogromne ilości danych, umożliwiając instytucjom obsługę znacznie większej liczby klientów i korzystanie z wynikowych baz danych w celu weryfikacji zdolności kredytowej, w związku z czym nie muszą sprawdzać poszczególnych wniosków. Wszystko to zdecydowanie przyspieszyło proces inwestowania. Zaraz po opuszczeniu szkoły, ludzie przygotowują się lub myślą o przygotowaniach do emerytury. Tak zwany sektor zarządzania majątkiem prywatnym stał się niezwykle rozległą branżą. Samą swoją liczebnością inwestorzy detaliczni stanowią ogromny udział branży usług finansowych, która pobiera prowizje i opłaty za wszystko, począwszy od Styczeń 2007 Innowacje w Europie 5

6 Innowacje w finansach Fotografia: StockXchng Zakupy wielobranżowe Liberalizacja umożliwiła także bankom i instytucjom finansowym aktywne poszukiwanie klientów za pomocą przesyłek reklamowych, ofert na stronach internetowych i innych środków. A instytucjom pozwoliła na łączenie ofert równoległą sprzedaż papierów wartościowych, udziałów w funduszach inwestycyjnych i ubezpieczeń. Choć brytyjscy i irlandzcy inwestorzy zwykle kupują więcej od maklerów i tzw. internetowych supermarketów funduszy, na kontynencie ulubionymi punktami sprzedaży są banki. W Szwecji, jeśli masz pieniądze, prawdopodobnie kupisz jakiś produkt inwestycyjny przez Internet w swoim banku, nie rozważając innej opcji, ponieważ to banki oferują najlepszy wybór, mówi Trogen. Dodaje, że w Szwecji jest 6 milionów klientów bankowych, z czego 4,5 miliona korzysta z banków internetowych. Najnowsze badania pokazują, że nieco ponad 50% gospodarstw domowych w UE ma dostęp do Internetu. Dzięki Internetowi, klienci banków mogą otrzymywać informacje dotyczące inwestycji przez 24 godziny na dobę/ siedem dni w tygodniu, wyjaśnia Trogen. Oczywiście doświadczeni inwestorzy, którzy pragną nadzorować swoje pieniądze, nadal mogą budować tradycyjny portfel akcji i obligacji, lub innych aktywów, kupując bezpośrednio od maklera, banku czy innego punktu sprzedaży. Zdaniem ekspertów, w zarządzaniu ryzykiem najważniejsza jest dywersyfikacja, a Komisja Europejska uważa, że fundusze inwestycyjne są najlepszym sposobem na bezpieczne lokowanie oszczędności dla inwestorów detalicznych. Fundusze inwestycyjne udostępniają inwestorom detalicznym profesjonalnie zarządzane i zdywersyfikowane instrumenty na przystępnych warunkach, pisze Komisja w listopadowej Białej Księdze 2006, dotyczącej aktualizacji dyrektywy UCITS. Dyrektywa UCITS Komisji z 1985 r. (85/611/EWG), w sprawie przedsięwzięć zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe, stworzyła zupełnie nową klasę funduszy inwestycyjnych i powierniczych, którymi można handlować w całej Unii Europejskiej. Celem dyrektywy było ujednolicenie przepisów, regulacji i wymogów administracyjnych, związanych Fundusze inwestycyjne Fundusze inwestycyjne to profesjonalnie zarządzane zbiorcze programy inwestycyjne, które łączą fundusze inwestorów i teoretycznie zarabiają dzięki obniżeniu kosztów jednostkowych poprzez zwiększenie wielkości obrotów. Znane także jako fundusze zarządzane lub fundusze wzajemne, mogą zostać podzielone na cztery główne kategorie, odpowiednio do celu inwestycji: fundusze rynku pieniężnego, fundusze kapitałowe, fundusze obligacji i mieszane (lub fundusze zrównoważone). Fundusze inwestycyjne stanowią znaczną część wszystkich obrotów głównych giełd papierów wartościowych. Mogą być przeznaczone dla bardzo różnych odbiorców inwestycyjnych, na przykład określonych regionów geograficznych lub określonych dziedzin, takich jak medycyna, technologia, czy udziały własnościowe. Często koncentrują się na rynku lokalnym (lub strefie euro), aby ograniczyć ryzyko walutowe. Fundusze mogą być tworzone na czas określony lub nieokreślony, zależnie od tego, czy liczba jednostek jest zmienna czy skończona. Europejskie fundusze UCITS są przeznaczone głównie dla inwestorów detalicznych. Inne fundusze (nie-ucits) są regulowane na szczeblu krajowym za pomocą różnych przepisów określających, kto może w nie inwestować. Trusty inwestycyjne różnią się od funduszy tym, że zawierają stałą liczbę akcji, których wartość może rosnąć lub spadać na giełdzie, niezależnie od wartości udziałów trustu. Inwestycje strukturalne są tworzone specjalnie, aby zaspokoić określone potrzeby, czego nie potrafią zrobić standardowe instrumenty finansowe. Mogą być alternatywą dla inwestycji bezpośrednich, zmniejszać zagrożenie portfela poprzez alokację aktywów lub wykorzystywać bieżący trend rynkowy. Instrumenty pochodne, czy pochodne, to narzędzia złożone, których ceny opierają się na wynikach innych podstawowych inwestycji. Fundusz hedgingowy to firma inwestycyjna, która wykorzystuje techniki wysokiego ryzyka, takie jak pożyczki pieniężne lub sprzedaż bez pokrycia, w celu zdobycia bardzo dużych zysków kapitałowych. Innowacje w Europie Styczeń

7 Pożegnać stare, spieniężyć nowe Fotografia: StockXchng z tymi rodzajami funduszy, aby zagwarantować im podobną konkurencyjność w całej UE. Teoretycznie, inwestorzy mogą liczyć na skuteczną i spójną ochronę. Nie funkcjonowało to zbyt dobrze w takiej postaci, lecz produkty UCITS okazały się być jednymi z najważniejszych innowacji w sektorze finansów detalicznych w Europie. Według Europejskiego Stowarzyszenia Zarządzania Funduszami i Aktywami (EFAMA) z siedzibą w Brukseli, Europejczycy ulokowali niemal 7 trylionów euro w europejskim rynku funduszy inwestycyjnych na dzień 30 czerwca 2006 r., o 5,4% więcej niż na koniec 2005 r. Te dane obejmują 5,5 tryliona euro zainwestowane w fundusze UCITS, z saldem w regulowanych przez państwo, tzw. funduszach niezharmonizowanych. Dla Helen Stephenson z Brytyjskiego Stowarzyszenia Zarządzania Inwestycjami, Innowacje finansowe są odpowiedzią na luki rynkowe i zmiany w przepisach. Kiedy ostatnio UE złagodziła przepisy dotyczące holdingów posiadanych w funduszach UCITS na przykład, menedżerowie mają teraz większą swobodę w wykorzystywaniu pochodnych wszyscy podążyli za modą na nowe produkty, mówi. Ale to nie produkty są innowacyjne, tylko style, kontynuuje Stephenson. Na przykład, same fundusze inwestycyjne nie są czymś nowym, lecz nowe fundusze zdają się wypełniać luki na rynku. Jeszcze niedawno były fundusze z tak zwanym kapitałem gwarantowanym. Uważa, że to odpowiedź rynku na obawy klienta, związane z utratą początkowych inwestycji, co zdarzało się w przypadku niektórych ryzykownych produktów. Można także kupować fundusze, które zawierają tylko akcje firm przestrzegających określonych ograniczeń etycznych brak testów na zwierzętach, brak produkcji w zakładach karnych, wyjaśnia. Fundusze inwestycyjne udostępniają inwestorom detalicznym profesjonalnie zarządzane i zdywersyfikowane instrumenty na przystępnych warunkach. Innowacje w finansach Wspólny rynek? Celem 42 elementów Planu Działania w Zakresie Usług Finansowych (FSAP) (1999) było stworzenie wspólnego rynku dla usług finansowych, ujednolicenie przepisów dotyczących papierów wartościowych, bankowości, ubezpieczeń, hipoteki, emerytur i wszystkich innych form transakcji finansowych w państwach członkowskich. Choć większość działań wprowadzono do 2004 r., prawdziwie jednolity rynek jest nadal odległy o wiele lat, mówią eksperci. Jednym z zarzutów wobec Planu Działania w Zakresie Usług Finansowych jest konieczność dostosowania produktów finansowych do każdego rynku, mówi Florence Ranson z Europejskiej Federacji Banków. Istnieje pewien stopień ujednolicenia, lecz prawdziwy rynek UE w zasadzie jeszcze nie funkcjonuje. Każdy produkt musi zostać dostosowany do przekraczania granic. Zdaniem Grazielli Marras, Starszego Doradcy ds. Polityki w EFAMA, innowacje produktowe wprowadzane przez instytucje finansowe, fundusze inwestycyjne i innych promotorów, udostępniły inwestorom detalicznym pewne instrumenty, dotychczas dla nich niedostępne. Wymienia na przykład fundusze hedgingowe i fundusze kapitałowe (zawierające papiery wartościowe nienotowanych i początkujących firm), dostępne w wielu krajach dla inwestorów spełniających określone kryteria (minimalna wartość inwestycji, zamożność lub wiedza w zakresie finansów). Te instrumenty cechuje różny poziom płynności i zwykle są to inwestycje długoterminowe o zupełnie innymi poziomie ryzyka, niż podstawowe fundusze inwestycyjne. Istnieje duże prawdopodobieństwo utraty zainwestowanego kapitału, w związku z czym nie są polecane drobnym inwestorom, mówi Marras. Styczeń 2007 Innowacje w Europie 7

8 Innowacje w finansach Fotografia: StockXchng Dyrektywa UE w sprawie instrumentów finansowych (MIFID), którą państwa członkowskie muszą przyjąć do 30 kwietnia 2007 r., wprowadzi, m.in., nowe zasady w celu ochrony inwestorów. Kolejne zabezpieczenia doda aktualizacja dyrektywy UCITS, prawdopodobnie w 2008 r. Jednak, mówi Kovas, kluczowe znaczenie w ochronie inwestorów ma edukacja klientów. Na wszystko nie starczy nam środków. Myślę, że konieczne są poważne zmiany społeczne. Najlepiej rozpocząć je już w szkole. Fundusze hedgingowe i kapitałowe nie należą do UCITS i inwestycje są zwykle ograniczone do pewnych tzw. wykwalifikowanych inwestorów ludzi mogących zainwestować określoną (wysoką) kwotę minimalną, ludzi zamożnych lub znających się na finansach. Nadal sprzedaje się je głównie inwestorom instytucjonalnym. Stają się jednak coraz bardziej powszechne ze względu na zmiany w przepisach w niektórych krajach i zainteresowanie inwestorów instytucjonalnych, takich jak fundusze emerytalne, mówi. Przepisy europejskie także uległy ostatnio zmianie, umożliwiając tworzenie innowacyjnych produktów, które wykorzystują pochodne i wpływ detalicznych funduszy inwestycyjnych UCITS, dodaje. Naprawdę można się sparzyć, ostrzega Ashley Kovas z brytyjskiego Urzędu Nadzoru Finansowego (FSA), a szczególnie dotyczy to niedoświadczonych inwestorów. Moje osobiste obawy są związane z faktem, że branża czasami przechodzi zbyt szybkie zmiany, za którymi klienci nie mogą nadążyć jest to tzw. zmiana paradygmatu w zarządzaniu aktywami. Istnieje zawrotna liczba możliwości budowy tych produktów i zdarza się, że tylko ich projektanci tak naprawdę rozumieją zasadę ich działania. Dodaje, że wraz z przyspieszeniem rozwoju innowacji w ciągu ostatnich kilku lat, występuje dodatkowe, bardzo zróżnicowane ryzyko, którego inwestorzy detaliczni prawdopodobnie nie są świadomi. We właściwych rękach produkty specjalistyczne są faktycznie dochodowe, choć na przykład ryzykowne fundusze hedgingowe nie są dobrym miejscem lokowania oszczędności. Innowacje finansowe są odpowiedzią na luki rynkowe i zmiany w przepisach. Kontakty Ashley Kovas, Brytyjski Urząd Nadzoru Finansowego (FSA) Dp05_03@fsa.gov.uk Graziella Marras, Europejskie Stowarzyszenie Zarządzania Funduszami i Aktywami (EFAMA) Graziella.marras@efama.org Helen Stephenson, Brytyjskie Stowarzyszenie Zarządzania Inwestycjami ima@investmentuk.org Leif Trogen, Szwedzkie Stowarzyszenie Bankierów info@bankforeningen.se Florence Ranson, Europejska Federacja Banków Innowacje w Europie Styczeń

9 Znaczniki radiowe wprowadzają zamieszanie Identyfikacja częstotliwości radiowej (RFID) to szybko rozwijająca się technologia, która obiecuje zrewolucjonizować wszystkie dziedziny biznesu, od zarządzania łańcuchem dostaw po opiekę zdrowotną. Ale co Europa powinna zrobić, aby utrzymać swoją silną pozycję w tej dziedzinie? Jak realne są zarzuty stawiane technologii RFID? I jakie są konsekwencje dla naszej prywatności? Znaczniki RFID są coraz bardziej powszechne. Kiedy następnym razem uruchomisz samochód, najprawdopodobniej uda się to dzięki przyzwoleniu technologii znanej jako identyfikacja częstotliwości radiowej lub RFID. Umieszczony w kluczyku znacznik poinformował system kontroli pojazdu, że kluczyk jest oryginalny i pozwolił uruchomić silnik. zostały dołączone. Niektóre znaczniki są wielokrotnego zapisu i umożliwiają zapis nowych informacji podczas przechodzenia przez czytnik. Znacznik RFID nie musi znajdować się w polu widzenia czytnika i może być zamknięty w pudełku lub innym pojemniku. Oznacza to, że proces odczytu można całkowicie zautomatyzować, co otwiera cały szereg zastosowań, znacznie przekraczających możliwości kodów kreskowych. RFID rewolucjonizuje sposób zawierania transakcji na rynku, mówi Gérald Santucci z Dyrekcji Generalnej ds. Społeczeństwa Informacyjnego i Mediów Komisji Europejskiej. Coraz częściej znaczniki RFID stosuje się w branży dóbr konsumpcyjnych do śledzenia produktów spożywczych, w przemyśle farmaceutycznym do zwalczania podróbek, w sektorze medycznym do zwiększania wydajności i eliminowania błędów medycznych, oraz w sektorze zabezpieczeń do poprawiania kontroli dostępu i lepszej ochrony obywateli, firm i budynków publicznych. Można oczekiwać, że ta technologia stworzy wspaniałe możliwości dla rozwoju i konkurencyjności Europy. Publiczne konsultacje Choć Europa znajduje się wśród światowych liderów w rozwoju i komercjalizacji RFID, zdaje się, że powoli tracimy przywództwo. Spodziewany roczny średni wzrost rynku RFID w UE w latach to 47%, w porównaniu do 57% wzrostu na świecie. Jeśli Europa nie podejmie szybko odpowiednich działań, aby stawić czoła wyzwaniom w zakresie badań i innowacji, jej rynek RFID będzie stanowił mniej niż 30% rynku globalnego w 2010 r., ostrzega Santucci. Identyfikacja za pomocą częstotliwości radiowych Znaczniki RFID są coraz bardziej powszechne. Zapobiegają kradzieżom odzieży w sklepach i kontrolują wstęp do budynków. Używa się ich do wydawania i przyjmowania książek w bibliotekach, śledzenia ruchu zwierząt gospodarskich oraz uiszczania opłat drogowych na autostradach. Znacznik RFID składa się z mikroprocesora o przekątnej ułamka milimetra, podłączonego do anteny. Zapisane w nim informacje są przesyłane do czytnika w odpowiedzi na sygnał radiowy. Najprostsze znaczniki pasywne, nie mają wewnętrznego zasilania, lecz wykorzystują energię fal radiowych. Mają krótki, maksymalnie trzymetrowy zasięg. Z drugiej strony, znaczniki aktywne zawierają baterię i mogą przesyłać silniejsze sygnały na odległość nawet 100 metrów. Zapisane w znacznikach informacje to przykładowo zwykłe numery seryjne, podobne do kodów kreskowych, a także informacje dodatkowe o rodzaju przedmiotu, do którego W 2006 r. Komisja rozpoczęła publiczne konsultacje, aby poznać aktualną sytuację w europejskim przemyśle RFID i możliwe działania polityczne( 1 ). Zorganizowano pięć warsztatów, sześciomiesięczne internetowe publiczne konsultacje, a podsumowaniem była październikowa konferencja w Brukseli. Komisja ma przedstawić swoje propozycje w pierwszym kwartale 2007 r. Rola Komisji, mówi Santucci, sprowadza się do propagowania wspólnych badań i projektów pilotażowych na dużą skalę, a także promowanie standardów i zgodności. Krajowe organy nadzoru przydzielają pasmo radiowe dla RFID i pilnują ochrony danych i prywatności. Potrzebne jest wspólne podejście w całej Europie, aby móc zagwarantować, że każde państwo członkowskie UE nie zdecyduje się na niekompatybilne rozwiązania, które ostatecznie byłyby szkodliwe dla wszystkich. Styczeń 2007 Innowacje w Europie 9

10 Identyfikacja za pomocą częstotliwości radiowych Komisja stara się określić ogólne ramy polityki, która umożliwi RFID wykorzystanie swojego potencjału bez zbędnych ograniczeń, aby chronić nasze bezpieczeństwo, pomóc w egzekwowaniu prawa, zapewnić wszystkim dostęp do Internetu, gwarantując równocześnie prywatność obywatelom Europy. Wszyscy nadal analizujemy sytuację, aby sprawdzić, czy wymagane są jakieś działania legislacyjne lub regulacyjne. Dyskusje wśród zainteresowanych w 2007 roku z pewnością pomogą wyjaśnić wymogi i opcje polityki. które początkowo miały być biletami okresowymi, można wykorzystywać do namierzania osób i już pomogły policji w dochodzeniach kryminalnych. Problemy związane z prywatnością Klient niosący zakupiony w sklepie, oznakowany produkt może nie wiedzieć, kiedy ani czy jest monitorowany. Znaczniki sklepowe to obecnie duże przedmioty wielokrotnego użytku, które usuwa się przy kasie, lecz w przyszłości będą znacznie mniejsze i umieszczone w rzeczach na etapie produkcji. Jeśli, zgodnie z propozycją, każdy przedmiot otrzyma niepowtarzalny numer seryjny elektroniczny kod produktu istnieją obawy, że te przedmioty pozostaną trwale połączone z daną osobą w bazie danych sprzedawcy. Kwestia prywatności była poruszana przez większość respondentów w trakcie konsultacji, mówi Santucci. Pojawi się, kiedy technologia RFID umożliwi stronom trzecim zdobywanie informacji personalnych, z których w innym przypadku nie mogłyby lub nie byłyby upoważnione skorzystać, czy nawet namierzać lub wyszukiwać osoby. Komisja zamierza zachęcać do dalszych konsultacji i negocjacji między wszystkimi zainteresowanymi tym zagadnieniem, aby osiągnąć zrównoważone podejście, które ponadto zagwarantuje branży tworzenie własnych rozwiązań. Jednak nie wszyscy cieszą się z upowszechniania technologii RFID. Fakt, że znaczniki mogą służyć do rejestrowania lokalizacji przedmiotów automatycznie nasuwa pytania dotyczące prywatności. Bilety podróżne RFID (patrz ramka), RFID rewolucjonizuje sposób zawierania transakcji na rynku. Zarządzanie łańcuchem dostaw Wymarzonym celem branży RFID jest opracowanie wspólnych standardów znaczników, aby jeden znacznik mógł służyć do śledzenia produktu w łańcuchu dostaw od producenta do sprzedawcy. Amerykański gigant sprzedaży detalicznej Wal-Mart już rozpoczął wprowadzanie znaczników w swoich łańcuchach dostaw, zobowiązując swoich głównych dostawców do tego samego. Tesco w Wielkiej Brytanii i Metro w Niemczech także je wprowadzają. RFID mogłoby w zasadzie poprawić funkcjonowanie łańcucha dostaw, automatycznie dostosowując podaż do popytu i eliminując potrzebę trzymania dużych zapasów. Transport Znaczniki RFID można wykorzystywać jako bilety w transporcie publicznym. Londyńska karta Oyster to inteligentna karta RFID, która działa podobnie do autobusowego lub kolejowego biletu okresowego. Pasażerowie dotykają kartą czytnika, kiedy wchodzą lub wychodzą ze stacji lub wsiadają do autobusu, a system potwierdza, czy mogą podróżować. W karcie można zapisać trzy różne bilety okresowe, a także pewną sumę pieniędzy na inne przejazdy. Karta zawiera pasywny mikroprocesor do odczytu i zapisu o zasięgu kilku centymetrów. Jest szybsza w użyciu, niż karta przeciągana z paskiem magnetycznym, a czytniki nie zawierają żadnych ruchomych części, przez co wymagają mniej konserwacji. Innowacje w Europie Styczeń

11 Paszporty Fotografia: Transport for London Dobrym przykładem codziennego zastosowania technologii RFID jest londyńska karta Oyster. Większość zgłoszonych propozycji wymaga wyłączenia znacznika w momencie opuszczania sklepu przez klienta. Santucci wskazuje, że dyrektywy UE w sprawie ochrony danych i prywatności elektronicznej już oferują ramy prawne dla prywatności, a przedstawiciele państw członkowskich sprawdzają, czy należy je poprawić w świetle rozwoju technologii RFID. Komisja proponuje również kodeks postępowania w celu ochrony prywatności. Kodeks mógłby regulować takie kwestie, jak łatwość obsługi, kompatybilność, bezpieczeństwo i przejrzyste wykorzystanie danych gromadzonych w zastosowaniach RFID, wskazuje. W dalszej perspektywie, Santucci wierzy, że kwestie bezpieczeństwa i prywatności powinny zostać przeanalizowane we wspólnych badaniach. Uważam, że Europa ma doskonałą okazję, aby wykorzystać swój Program Ramowy na rzecz Badań i Rozwoju do celowego zapisania podstawowych wartości społecznych w technologii zapewniającej bezpieczeństwo i prywatność, oraz umożliwiającej kontrolę znaczników użytkownikom końcowym. Życie w ruchu Technologię nazywaną komunikacją bliskiego zasięgu (NFC) można wykorzystać do umożliwienia telefonom komórkowym odbioru danych ze znacznika RFID umieszczonego w plakacie reklamowym. Znacznik mógłby zawierać informacje dotyczące produktu, takie jak adres witryny internetowej, gdzie można kupić bilety na film lub przedstawienie. Próby terenowe wykorzystania NFC odbywają się w Niemczech i we Francji. Kontrowersyjne zastosowanie technologii RFID dotyczy dokumentów tożsamości, takich jak paszporty i identyfikatory. Wiele krajów wprowadza paszporty elektroniczne, w których dane posiadacza, obejmujące informacje biometryczne, takie jak zdjęcie i odciski palców, są przechowywane w układzie scalonym. W czerwcu 2006 r. Komisja Europejska opublikowała ogólną specyfikację danych przechowywanych na e-paszportach, w oparciu o standardy określone przez Organizację Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego. Znaczniki mogą odczytywać czytniki w punktach kontroli paszportowej. Pytania na temat bezpieczeństwa danych pojawiły się, kiedy gazeta Guardian pokazała, że dane na czipie RFID w brytyjskim e-paszporcie można wydobyć, odkodować i skopiować za pomocą taniego czytnika układów scalonych i publicznie dostępnych informacji. Kevin Kelly, z Centrum RFID, niezależnej organizacji utworzonej, aby promować korzystanie z technologii RFID, ma wątpliwości, czy stanowi ona duże zagrożenie dla prywatności, przynajmniej w sektorze detalicznym. Wskazuje, że stosowane w sklepach znaczniki pasywne mają bardzo krótki zasięg. Aby wykorzystać je jako urządzenia namierzające, potrzeba inwestycji w infrastrukturę, która przynosiłaby firmom znikome korzyści. Obecnie najlepszym urządzeniem namierzającym jest telefon komórkowy. Karty kredytowe już śledzą nasze zakupy, podobnie jak karty lojalnościowe. RFID to jedna z najgorszych technologii do śledzenia; istnieją bardzo małe możliwości czy motywacja do uruchomienia tego typu systemu namierzania. Jak to wygląda w praktyce W zasadzie, z perspektywy czystych interesów, wiele proponowanych zastosowań RFID może wydawać się mało realnych. Zasadnicze pytanie brzmi, czy są w czymkolwiek lepsze, niż obecne lub konkurencyjne technologie. Nawet cele automatycznego zarządzania łańcuchem dostaw (patrz ramka) mogą nie być aż tak przydatne, jak zakładano. Wprowadzenie znaczników RFID do łańcucha dostaw byłoby bardzo skomplikowane, mówi Kelly. Trzeba uwzględnić koszt infrastruktury oraz wymiany i zarządzania danymi. Technologia RFID musiałaby przynosić bardzo wysokie oszczędności w ciągu roku, aby go pokryć. Największymi potencjalnymi użytkownikami RFID miały być sklepy detaliczne, ale te już mają dość dobre systemy kontroli zapasów. Więc RFID nie przysporzy im oszczędności. Identyfikacja za pomocą częstotliwości radiowych Styczeń 2007 Innowacje w Europie 11

12 Identyfikacja za pomocą częstotliwości radiowych Fotografia: Philips Duże europejskie firmy, takie jak Philips, używają technologii RFID do znakowania produktów. Główne technologiczne wyzwanie, mówi Kelly, polega na zmniejszeniu kosztów infrastruktury, wymaganej przez systemy RFID. Istnieje bardzo duże zainteresowanie wykorzystaniem istniejących sieci bezprzewodowych do przesyłania danych gromadzonych z czytników znaczników. Ponadto będzie można bezpośrednio podłączyć znaczniki aktywne do sieci bezprzewodowej, umożliwiając ich odczyt na dużym obszarze, takim jak miasteczko uniwersyteckie, fabryka czy szpital. Sprowadza się to do kilku kluczowych technologii, mówi. Jedna obejmuje znaczniki aktywne działające w sieci bezprzewodowej, a druga dotyczy wykorzystania znaczników pasywnych jako prosty środek utrudniający fałszerstwo ulepszona wersja kodu kreskowego. określić na podstawie znacznika, czy element był oryginalny i odczytać historię jego konserwacji. W takich przypadkach nietrudno dostrzec wartość tego rozwiązania, co niekoniecznie ma miejsce w łańcuchu dostaw. W bardziej odległej przyszłości, wielu komentatorów zapowiada powstanie internetu rzeczy, gdzie każdy przedmiot na planecie będzie mieć swój kod RFID i będzie w stanie komunikować się z innymi przedmiotami. Kelly jest sceptyczny. Dopóki ktoś nie będzie w stanie na tym zarobić, to nie nastąpi. Ludzie myślą, że znaczniki będą się ze sobą porozumiewać, ale to nieprawda to po prostu kody kreskowe. Wskazuje również, że niewielu producentów chciałoby, aby ktoś był w stanie odczytywać ich znaczniki, ze względu na ryzyko podróbek i inne problemy bezpieczeństwa. Technologia RFID stara się dowieść swojej wartości i robi to w stosunku do indywidualnych firm w bardzo szczególny sposób, podkreśla. To nie jest sieć czy płaszcz pokrywający wszystko. To automatyka i jeśli pozwoli nam oszczędzić czas i pieniądze, to wspaniale. W przeciwnym razie nie ma sensu. Internet rzeczy zabrałby znacznie więcej czasu i wysiłku, niż faktycznie oszczędził. Dostrzega wiele zastosowań w środowiskach obiegu zamkniętego, gdzie znacznik pozostaje pod kontrolą producenta, zwłaszcza w zastosowaniach krytycznych dla bezpieczeństwa, takich jak transport lotniczy. Inżynier wysłany do sprawdzenia wadliwego elementu samolotu mógłby ( 1 ) Kontakty Opieka zdrowotna Szacuje się, że trzykrotnie więcej Europejczyków umiera z powodu błędnie podanych leków, niż w wypadkach drogowych. Wielu takich błędów można by uniknąć, wykorzystując znaczniki RFID w szpitalach do znakowania pacjentów i leków w ramach systemu, aby zagwarantować prawidłowe dopasowanie. Znaczniki RFID połączone z czujnikami temperatury można by zastosować w łańcuchu dostaw krwi, nie tylko do umożliwienia odszukiwania, ale także do zapewnienia, że przez cały czas krew jest przechowywana we właściwej temperaturze. Gérald Santucci, Komisja Europejska, Dyrekcji Generalnej ds. Społeczeństwa Informacyjnego i Mediów, Przedsięwzięcie Powiązane Jednostka Identyfikacji Częstotliwości Radiowej Tel gerald.santucci@ec.europa.eu rfid/index_en.htm Kevin Kelly, RFID Centre Ltd Tel kkelly@rfidc.com Innowacje w Europie Styczeń

13 Styczeń 2007 Informacje sieci IRE Wykorzystanie wyników innowacji w Lazio Cykl innowacji w Alentejo Projekt wykorzystania analizy strategicznej Różne podejście do wspierania klastrów Innowacje Uniwersytetu Oksfordzkiego lokalnie i globalnie

14 Wykorzystanie wyników innowacji w Lazio Badanie innowacji W 2006 r. w Lazio opublikowano czwarty Regionalny Raport na temat Innowacyjności. Choć metodologie zostały zapożyczone z Europejskiego Raportu na temat Innowacyjności, wersja regionalna zawiera własne wskaźniki i jest kluczowym narzędziem dla lokalnych decydentów. Specjaliści ds. innowacji w regionie wymieniają zdobyte doświadczenia z innymi regionami sieci IRE w ramach Platformy Wzajemnej Nauki oraz projektu OMEN, który ma zbadać wpływ polityki innowacji i pomóc w podejmowaniu decyzji. Zespół Filas stale stara się zwiększyć funkcjonalność raportu, w razie potrzeby dodając nowe wskaźniki, jak choćby te dotyczące kreatywności i jej wpływu na rozwój i innowacje w firmach, wprowadzone w 2005 r. W tym roku dodano kolejne trzy wskaźniki do oceny konkurencyjności, które śledzą wzrost wartości inwestycji, zdolność regionu do przyciągania inwestycji zagranicznych i rozwój usług międzyfirmowych. Obecnie staramy się opracować wskaźniki poznawcze, które rzucą światło na czynniki kulturowe, historyczne i społeczne działalności innowacyjnej, dodaje Iurcovich. Dane do raportu przetwarza ośrodek Filas Observatory. Fotografia: Maria Carla Cuggiani Włoski region Lazio był jednym z pierwszych w Europie, który opracował własny raport na temat innowacyjności. Regionalnym decydentom promującym innowacje potrzebne są dane na temat skuteczności polityki w realizacji swoich celów. W związku z tym wiele regionów nawiązało współpracę w ramach Platformy Wzajemnej Nauki (koordynowanej przez Sekretariat Regionów Innowacyjnych w Europie), aby zająć się analizą porównawczą polityki innowacji. Ponieważ jeden z nich Lazio stworzył własny Raport na temat Innowacyjności, jego doświadczenia stały się obiektem zainteresowania wielu pozostałych regionów IRE. Raport Lazio jest prowadzony przez Filas, regionalną agencję ds. inwestycji finansowych, która odkryła duże ilości surowych danych o regionalnych wynikach gospodarczych i biznesowych. Wszechstronne zastosowanie Raport stał się cennym narzędziem dla wielu decydentów. Region Lazio wykorzystuje go przy ustalaniu rocznego budżetu, a lokalni politycy czerpią z niego ważne informacje podczas prac nad regionalnymi programami wspierania innowacji. Ponadto region korzysta z danych raportu przy tworzeniu planów przyciągania funduszy europejskich w celu wspierania innowacji. Raport ma również wartość strategiczną, ponieważ pozwala politykom i decydentom z Lazio porównywać skuteczność regionalnych innowacji z innymi częściami Włoch, zarówno poszczególnymi regionami, jak i większymi obszarami geograficznymi. Dostępne dane są dla decydentów przydatnym podsumowaniem silnych i słabych punktów skuteczności innowacji Lazio, umożliwiając im identyfikację obszarów wymagających poprawy. Z raportu korzysta również coraz więcej firm. Większe przedsiębiorstwa wykorzystują go do doskonalenia prowadzonej działalności innowacyjnej na przykład, krajowe stowarzyszenie biznesowe buduje w oparciu o zasady raportu własne obserwatorium, wyjaśnia Iurcovich. Wyzwaniem była ich właściwa interpretacja i przedstawienie w formie użytecznej dla polityków, wyjaśnia Luis Iurcovich, koordynator prac nad raportem z Lazio. Wersja raportu z 2006 r. wykorzystuje 23 wskaźniki do oceny skuteczności innowacji, obejmujące takie dziedziny, jak edukacja, zatrudnienie, poziom prac badawczo-rozwojowych i patentowych, a także nowe technologie. Regionalnym decydentom promującym innowacje potrzebne są dane na temat skuteczności polityki w realizacji swoich celów. Innowacje w Europie Styczeń

15 Projekt OMEN Sukces agencji Filas w tworzeniu narzędzi analizy porównawczej badania innowacji jest teraz wykorzystywany na skalę europejską, koordynując finansowany przez UE projekt o nazwie OMEN( 1 ). To jeden z ośmiu projektów w ramach programu Regiony Innowacyjne w Europie, obejmujący ocenę wpływu i analizę porównawczą polityki innowacji. W projekcie uczestniczy sześć regionów oprócz Włoch, także z Polski, Czech, Hiszpanii, Niemiec i Cypru. Ich zadaniem jest opracowanie metodologii i narzędzi analizy porównawczej, które można będzie wykorzystać do oceny wpływu regionalnej polityki innowacji. Celem jest dostarczenie decydentom dostatecznej ilości precyzyjnych danych, aby mogli kontynuować prace i doskonalić proces podejmowania decyzji. Poza regionalną analizę porównawczą Niewiele jest narzędzi, które można wykorzystać do oceny wpływu polityki innowacji na poziomie regionalnym, wyjaśnia Michela Michilli, Dyrektor Projektu OMEN. Nasz projekt przyniesie dodatkowe korzyści w formie wskaźników, które posłużą do zbadania polityki innowacji w regionach, a nie samej innowacji regionalnej to istotna różnica. Wyniki powinny pomóc regionom w stworzeniu nowej polityki na bazie doświadczeń kolegów z innych części Europy. Na przykład, projekt OMEN może pomóc zweryfikować dotychczasową politykę wykorzystania publiczno-prywatnych funduszy mieszanych przez kapitał inwestycyjny. Następnie, w ramach procesu oceny wpływu polityki, regiony nie mające doświadczenia w tym obszarze, np. z nowych państw członkowskich, będą w stanie tworzyć nową politykę. W ramach projektu powstanie biała księga zaleceń dla władz regionalnych, określająca najlepsze praktyki stosowania analizy i narzędzi OMEN, które pozwolą wykorzystać wnioski projektu w kształtowaniu i doskonaleniu polityki innowacji. Badanie innowacji Projekt OMEN rozpoczął się w 2005 r. i już stworzył metodologię i zestaw wskaźników analizy porównawczej, które można wykorzystać do badania efektów polityki innowacji i oceny procesu jej wdrażania. Obecnie, wykorzystując metodologię OMEN, każdy region ocenia dwa lub trzy kluczowe aspekty polityki regionalnej. Ten etap wdrażania i analizy zostanie ukończony latem przyszłego roku. Głównym zadaniem zespołu OMEN jest stworzenie wskaźników, które pozwolą dokładnie ocenić skuteczność polityki innowacji w gospodarce regionalnej. Organizujemy spotkania regionalne przy okrągłym stole, które pełnią rolę mechanizmu doradczego, mówi Michilli. Uczestniczą w nich kluczowi gracze zainteresowani innowacją, w tym uniwersytety, centra badawcze, nowatorskie firmy i stowarzyszenia przemysłowe. ( 1 ) OMEN finansowany w ramach 6. PR-2004-INNOV4, ocena wpływu regionalnej polityki innowacji. Kontakty Luis Iurcovich Filas Finanziaria Laziale di Sviluppo Tel iurcovich@filas.it Michela Michilli Programy i Inicjatywy UE, Filas Tel michilli@filas.it Styczeń 2007 Innowacje w Europie 15

16 Cykl Innowacji w Alentejo Zwiększanie świadomości Portugalski region Alentejo musi propagować kulturę innowacji, aby pokonać niechęć zainteresowanych stron do współpracy i wymiany doświadczeń. Dzięki projektowi o nazwie Cykl Innowacji, potencjalni innowatorzy mogli dowiedzieć się o zakończonych sukcesem projektach od osób, którym to się udało. Fotografia: Giselher Kaule Co dzień od rana można było porozmawiać z ludźmi, którym udało się wprowadzić innowacje, a także usłyszeć z pierwszej ręki, że w tych sektorach innowacje są możliwe i jak się za nie zabrać, wyjaśnia Onofre. Następnie uczestnicy mogli dyskutować na poruszane tematy. Co ważne, w każdym spotkaniu brali udział producenci, konsumenci, pedagodzy, zarządcy i inne osoby, które mogłyby wspólnie promować innowacje. Pozytywne opinie Struktura warsztatów okazała się znacznie skuteczniejsza, niż tradycyjne prezentacje, ponieważ uczestnicy rzeczywiście spotykali się z innowatorami i poznawali dostępne możliwości. Położono nacisk na innowacje w najszerszym rozumieniu czyli na nowość, mówi Onofre. Pozytywne opinie uczestników potwierdziły popularność warsztatów i wiele osób pytało o dalsze działania, podając własne propozycje. Portugalski region Alentejo napotyka liczne trudności w poprawie swojej sytuacji gospodarczej, co wynika z ograniczonej działalności przemysłowej i przewadze rolnictwa w regionie( 1 ). Wielu mieszkańców nie dostrzega bezpośredniego wpływu innowacji na możliwości rozwoju gospodarki. Region opracował i wdrożył finansowany przez UE Program Regionalnych Działań Innowacyjnych (PRAI), lecz aby móc go wykorzystać, konieczne jest zwiększenie świadomości innowacji i jej znaczenia wśród większej części społeczeństwa. Projekt zbliżył czterech partnerów i Onofre komentuje, że w zasadzie współpraca tych czterech różnych instytucji sama w sobie jest dobrym przykładem współdziałania, wymaganego do promowania innowacji. Ostatnie warsztaty miały miejsce w grudniu 2006 r. Zadaniem regionu jest teraz wykorzystanie osiągniętego impetu i przygotowanie przyszłych imprez w celu dalszego zwiększania świadomości. Projekt Cykl Innowacji, realizowany w 2006 r., obejmuje szereg powiązanych wydarzeń, które skupiają się na ważnych sektorach gospodarki regionalnej. Wiele osób w naszym regionie pracuje w tych samych branżach, w ogóle o sobie nie wiedząc. Dzięki tej inicjatywie wiemy, co moglibyśmy osiągnąć poprzez współpracę, mówi Rosa Onofre z Komisji Koordynacji i Rozwoju Regionalnego Alentejo, która prowadziła ten projekt. Nauka z doświadczeń Każde cykliczne wydarzenie dotyczyło rzeczywistych przykładów innowacji z następujących kluczowych dziedzin: edukacja, energia, środowisko i zasoby naturalne, produkty tradycyjne, zdrowie i jakość życia, przedsiębiorczość i innowacje, turystyka, społeczeństwo informacji oraz same innowacje. W każdym wydarzeniu uczestniczyło od 60 do 100 wybranych osób z lokalnych firm i instytucji. ( 1 ) regions_search.cfm?region_id=248 Kontakt Rosa Onofre, Komisja Koordynacji i Rozwoju Regionalnego Alentejo Tel Faks rosa.onofre@ccdr-a.gov.pt Innowacje w Europie Styczeń

17 Projekt wykorzystania analizy strategicznej Projekt STRATINC stworzył plan podkreślający wykorzystanie metod analizy strategicznej w ramach wsparcia polityki klastrów. W zamierzeniu jest to zestaw narzędzi dla specjalistów ds. rozwoju regionalnego, który koncentruje się na prognozowaniu, analizie gospodarczej, zarządzaniu wiedzą i analizie porównawczej, wymaganych do pomyślnego podejmowania strategicznych decyzji. Plan gwarancją sukcesu Analiza strategiczna obejmuje prognozowanie, analizę gospodarczą, zarządzanie wiedzą i analizę porównawczą wszystko razem ma wspierać podejmowanie strategicznych decyzji. W ramach projektu zaproponowano uniwersalny plan, który wskazuje sposoby wykorzystania analizy strategicznej do wspierania polityki klastrów( 3 ). To zestaw narzędzi dla kierowników klastrów i pośredników zaangażowanych w rozwój regionalny i gospodarczy, wyjaśnia Bourgogne. Może także pomóc decydentom przy prezentowaniu polityki gospodarczorozwojowej lokalnym politykom. Klastry inteligencji Plan obejmuje trzy główne filary wspierania klastrów. Rozdział pierwszy Wprowadzenie zawiera instrukcje dotyczące analizy potrzeb zainteresowanych stron i zastosowania koncepcji analizy strategicznej w stosunku do klastra. Plan gwarancją sukcesu klastrów. Pomoc dla klastrów jest głównym celem starań UE w zakresie promowania innowacji( 1 ). Potwierdzeniem jest fakt, że w wyniku kontaktów firm w ramach współpracy i rywalizacji powstają klastry, które często stają się centrami aktywności innowacji. Wspieranie klastrów Projekt STRATINC, finansowany przez unijny program INTERREG( 2 ), sprawdził, w jaki sposób eksperci ds. rozwoju regionalnego mogą wspierać tworzenie i rozwój klastrów. Partnerzy projektu pochodzą z Lorraine, Środkowej Macedonii, Murcji, Nadrenii Północnej-Westfalii, Północnej Teneryfy i Oslo. Aby ocenić i rozbudować posiadane narzędzia analizy strategicznej, partnerzy sprawdzili różne typy klastrów w prze myśle drzewnym, technologii informatycznych i komunikacyjnych, biotechnologii, rolno-spożywczym i materiałowym. Ze zdumieniem odkryliśmy, że wyniki partnerów analizujących zupełnie różne branże w poszczególnych regionach były zbieżne w ocenie możliwości naszych narzędzi w zakresie wspierania budowy klastrów, komentuje Pierre Bourgogne z Rady Regionu Lorraine, głównego partnera projektu. Rozdział główny Rozwój przygląda się bogatej ofercie narzędzi do analizy strategicznej, zalecanych przez partnerów projektu. Poruszane tematy obejmują m.in. moderację, budowanie konsensusu, gromadzenie danych gospodarczych, techniki zarządzania wiedzą i strategie analizy porównawczej. Rozdział trzeci Zarządzanie operacjami analizuje umiejętności i techniki zarządzania, wymagane do zapewnienia rozwoju, rozbudowy i innowacji klastra. Docierają do nas sygnały, że to bardzo pożyteczny plan mówi Bourgogne, opisując pozytywne opinie adresatów planu, który został rozpowszechniony w regionach Europy w wersji drukowanej i internetowej. ( 1 ) Patrz Wspieranie współpracy między zainteresowanymi stronami, numer specjalny Innowacji w Europie, listopad 2006 ( 2 ) ( 3 ) Plan polityki regionalnej prezentujący wykorzystanie analizy strategicznej w polityce klastrów, files/a+regional+policy+blueprint+(stratinc).pdf Kontakt Pierre Bourgogne, Rada Regionu Lorraine Tel Faks cairnpb@gmail.com Styczeń 2007 Innowacje w Europie 17

18 Różne podejście do wspierania klastrów Klastry Silne klastry rzeczywiście potrafią napędzać rozwój i innowacje, zachęcając sektory przemysłowe do skutecznej wymiany usług wsparcia i informacji na temat wspólnych zainteresowań. Ale czy rozwój klastrów należy pozostawić wyłącznie rynkowi w nadziei, że wzajemne interesy zachęcą konkurentów do współpracy? Czy może powierzyć to lokalnym działaczom sektora publicznego, a jeśli tak, jaki rodzaj wsparcia powinni zaoferować? Dobrze ulokowane wsparcie może przynieść wymierne korzyści. Na przykład, SEEDA zapewniła klastrowi okrętowemu/szkutniczemu dotacje na rozwój działań w zakresie wymiany informacji, które zachęciły firmy do współpracy i zdobycia nowych kontraktów dla lokalnych stoczni o wartości 750 tysięcy euro. Twórcze zaangażowanie Fotografia: Pär Ängerheim Obiekty narciarskie w Åre, Szwecja. Instytucje publiczne, takie jak agencje rozwojowe i władze lokalne, są z natury skłonne wspierać rozwój i funkcjonowanie klastrów, ze względu na korzyści gospodarcze, jakich przysparzają regionom. Zasadnicze pytanie to: jak najlepiej zorganizować tę pomoc? Regiony Innowacyjne w Europie zorganizowały warsztaty, aby dokonać przeglądu różnych metod wspierania klastrów, a południowo-wschodnia Anglia i region Jämtland w północnej Szwecji zaprezentowały na nich dwa uwieńczone sukcesem przykłady. Peter Taylor, kierownik klastra w Agencji ds. Rozwoju Południowo- Wschodniej Anglii (SEEDA), nie ma wątpliwości, że wymagane jest uniwersalne podejście, zależnie od danej branży, jej potrzeb i poziomu rozwoju klastra. Moim zdaniem należy uznać, że klastry powstają w sposób naturalny, a nasza rola nie polega na próbach ich tworzenia, ponieważ to niemożliwe, wyjaśnia. Możemy je wzmacniać na wiele różnych sposobów, na przykład zachęcając do wymiany informacji lub zajmując się rynkowymi porażkami. W regionie SEEDA występuje bardzo dużo różnych klastrów, obejmujących szereg sektorów przemysłowych, w tym farmaceutyczny i biotechnologii, meblarski, inżynieryjny i różne aspekty informatyki. Niektóre z tych klastrów mają doświadczenie, a inne nie, co oznacza, że SEEDA musi przeprowadzić dokładną analizę przed udzieleniem pomocy. Zaangażowanie sektora publicznego w klastry może okazać się niezwykle twórcze, szczególnie przy eliminowaniu określonych słabych punktów. Zespół Taylora opracował plany dotyczące wspólnego wykorzystania siły roboczej, aby pomóc lokalnemu sektorowi przemysłu obronnego w szkoleniu i zatrzymaniu pracowników, którzy w innym razie odeszliby w momencie zakończenia umów krótko- i średnioterminowych. Inne inicjatywy również dowodzą, że sektor publiczny ma ogromne możliwości oferowania pomocy inwestycyjnej rzekomo bardziej ukierunkowanemu na biznes sektorowi prywatnemu. SEEDA pomogła lokalnemu klastrowi przemysłu obronnego/bezpieczeństwa Raven Alliance skoncentrować się na wymianie informacji i znalezieniu sposobów na poprawę długoterminowych perspektyw biznesowych. W rezultacie, Raven Alliance podpisał szereg umów dotyczących transferu technologii z australijskimi partnerami, co, mamy nadzieję, pomoże im udoskonalić swoje produkty i umożliwi wejście na lukratywny rynek obronny Stanów Zjednoczonych - wyjaśnia Taylor. SEEDA pomogła również w tworzeniu i finansowaniu konsorcjów wymiany informacji, działających jak półautonomiczne firmy, które wspierają wymianę informacji między różnymi sektorami, takimi jak lotniczy i kosmiczny, morski i biotechnologiczny. Duża część pracy regionu na rzecz klastrów jest napędzana przez konsorcja wymiany informacji intensywna wymiana informacji w branżach umożliwia określenie ich dążeń i potrzeb, co z kolei pozwala nam pomagać w sposób odgórny, mówi Taylor. Szwedzki model sukcesu Klaster turystyczny regionu Åre( 1 ), kurortu narciarskiego w górach niedaleko północnej granicy szwedzko-norweskiej, pomógł kurortowi stać się jednym z najlepszych miejsc wypoczynku w kraju. W latach 70-tych i wczesnych latach 80-tych główną rolę w rozwoju turystyki w regionie odgrywał sektor publiczny, ponieważ kurorty takie jak Åre wymagały znacznych inwestycji w infrastrukturę, aby zdobyć pozycję rentownych ośrodków narciarskich. Innowacje w Europie Styczeń

19 Jednak w ostatnich latach doszło do gruntownych zmian i zadanie ugruntowania statusu obszaru jako głównego ośrodka turystycznego wziął na siebie sektor prywatny. Lokalne władze przekazały wiele swoich dotychczasowych obowiązków lokalnemu stowarzyszeniu przedsiębiorców, więc decyzje mogą zapadać bliżej głównych zainteresowanych, mówi Sara Nordin z Europejskiego Instytutu Badania Turystyki. Sektor publiczny ma jasno określone zadanie w zakresie rozwoju stara się zdobyć pieniądze i dotacje z UE i instytucji krajowych. Natomiast lokalne władze miejskie zainwestowały niedawno w budowę centrum konferencyjnego/ areny, pomimo zarzutów, że pieniądze lepiej byłoby przeznaczyć na tradycyjne usługi. Z pewnością sektory prywatny i publiczny wspólnie podejmują ryzyko, jak również świadomie korzystają ze wspólnych zasobów. Jednak okazało się to dobrym przedsięwzięciem, ponieważ wpływy z podatków w Åre ostatnio wzrosły, wyjaśnia Nordin. Wizja 2020 Bliska współpraca sektorów publicznego i prywatnego miała miejsce także w ramach grupy strategii Wizja 2011, która opracowała plany rozwoju kurortu i gospodarki lokalnej. W zasadzie, zdaniem Nordin, grupa znacznie poprawiła współpracę między tymi sektorami, które wspólnie pracowały przy finansowaniu projektów i inicjatyw, dodatkowo wspierających perspektywy gospodarcze obszaru. Region Åre opracował model publiczno-prywatnej współpracy, która wprowadziła klaster w nową - i kto wie, czy nie silniejszą - fazę rozwoju, niż kiedykolwiek wcześniej, dodaje. Stosunki powinny się umocnić, ponieważ grupa 2011 przekształciła się w większą inicjatywę - Grupę Wizji 2020, która zrzesza jeszcze więcej członków i stara się stworzyć bardziej dalekosiężne, oficjalne strategie dalszego rozwoju turystyki w Åre. Klastry Klaster odniósł wspaniały sukces w ożywieniu sezonu letniego, co umożliwiło ludziom przeprowadzkę do Åre na cały rok. To wspaniałe osiągnięcie, które zapewni jeszcze większy wzrost gospodarczy, a już teraz kurort może poszczycić się rosnącą liczbą mieszkańców w odróżnieniu do większości regionów północnej Szwecji, gdzie zaludnienie generalnie maleje. Komunikaty Innowacyjnych Regionów w Europie W ramach działań badawczo-rozwojowych Szóstego Ramowego Programu Badań, sieć Innowacyjnych Europejskich Regionów (IRE) dąży do usprawnienia wymiany doświadczeń między regionami zajmującymi się własną polityką regionalną, strategiami i infrastrukturą innowacyjności, a także ułatwienia dostępu do dobrych wzorców. Do uczestnictwa zachęcane są wszystkie takie regiony. Do tej pory już ponad 230 regionów z państw członkowskich oraz spoza Unii tworzy i wdraża regionalne strategie innowacyjności. Sekretariat IRE Faks contact@innovating-regions.org ( 1 ) Kontakty Peter Taylor, Agencja ds. Rozwoju Południowo-Wschodniej Anglii Tel petertaylor@seeda.co.uk Sara Nordin, ETOUR Europejski Instytut Badania Turystyki Tel sara.nordin@etour.se Styczeń 2007 Innowacje w Europie 19

20 Lokalnie i globalnie Oksfordzkie innowacje Światowej klasy uniwersytet tuż za progiem to wspaniała sposobność dla innowacji w Oksfordzie i całym regionie. Firma uniwersytecka zajmująca się transferem technologii Isis Innovation zapewnia lokalnej gospodarce stały napływ firm typu spin-out. Może także blisko współpracować z lokalnymi innowatorami, którzy odnoszą korzyści z oferowanej przez nią międzynarodowej wiedzy. Z Uniwersytetu Oksfordzkiego płynie regularny strumień firm typu spin-out. Regiony powinny jak najlepiej wykorzystywać swoje zasoby, a jeśli chodzi o promowanie innowacji w małych i średnich firmach, olbrzymią rolę odgrywają lokalne uniwersytety. Dlatego w takich instytucjach coraz większe znaczenie zyskują biura transferu technologii, a niedawne warsztaty dla kierowników projektu RIS z całej Europy pokazały, jak doświadczenia Oksfordu mogą pomóc im lepiej wykorzystać wyniki własnych uczelni. Uniwersytet Oksfordzki w południowo-wschodniej Anglii to światowej sławy centrum badań i innowacji. Jego wpływ na innowacje ma zasięg lokalny i globalny. Isis Innovation, firma uniwersytecka zajmująca się transferem technologii, rozwija inicjatywy na szczeblu regionalnym, ogólnokrajowym i międzynarodowym, traktując je jako uzupełnienie. Wpływy lokalne Podstawową częścią naszej działalności jest tworzenie nowych firm typu spin-out i odbywa się to w zasadzie tylko na skalę lokalną, mówi Tom Hockaday, Dyrektor Zarządzający Isis, przedstawiając olbrzymi wpływ uniwersytetu na gospodarkę regionalną i zwracając uwagę, że od 1998 roku Isis pomogła utworzyć 52 firmy typu spin-out( 1 ). Firmy typu spin-out powstają głównie na obszarze Oksfordu i w dużym stopniu korzystają z wiedzy i środków inwestycyjnych mających lokalne źródło, dodaje Hockaday. Kiedy stają się większe, mogą ostatecznie przenieść się gdzieś dalej, choć posiadanie korzeni blisko uniwersytetu ma bardzo znamienny wpływ na to miejsce. Doradztwo dla firm również jest oferowane lokalnie, choć ma większe znaczenie ogólnokrajowe i międzynarodowe. Niemniej jednak, dodaje Hockaday, Isis prowadzi regularną współpracę z firmami lokalnymi, oferując na przykład wiedzę i doświadczenie w zakresie patentowania i licencjonowania. Kluczowym priorytetem dla Isis jest licencjonowanie technologii innowacyjnych firmom potrafiącym je rozwinąć. Znaczna część naszego licencjonowania zwykle odbywa się na skalę międzynarodową, mówi Hockaday, ponieważ przydzielanie licencji odpowiednim partnerom nie musi być ograniczone do naszego regionu. Oczywiście firmy lokalne również są brane pod uwagę, jeśli prezentują odpowiedni profil. Spojrzenie w przyszłość W ciągu ostatnich dwóch lat, Isis poświęcała więcej uwagi kręgom poza uniwersytetem. Ma to wymiar lokalny, dotyczący bliższej współpracy z Agencją ds. Rozwoju Południowo-Wschodniej Anglii i jej współpracą z innowatorami w regionie( 2 ). Poza naszą działalnością lokalną i ogólnokrajową, aktywnie rozwijamy się jako firma europejska i międzynarodowa, podkreśla Hockaday, przytaczając niedawne kontakty z uczelniami skandynawskimi w ramach pomocy w tworzeniu firm typu spin-out. Ponadto, taka działalność międzynarodowa stanowi kluczową część kultywowania wiedzy, a także przynosi znaczne korzyści regionowi Oksfordu i południowo-wschodniej Anglii. ( 1 ) ( 2 ) Kontakt Tom Hockaday, Isis Innovation Ltd Tel Faks tom.hockaday@isis.ox.ac.uk Innowacje w Europie Styczeń