A8 Ubezpieczenie emerytalno-rentowe

Transkrypt

1 A8 Ubezpieczenie emerytalno-rentowe Spis treści W Niemczech obowiązują nieco inne przepisy... 2 Kwestie uregulowane przez Unię Europejską... 2 Rozporządzenie UE... 2 Wiek... 2 Inwalidztwo lub niezdolność do wykonywania zawodu... 2 Śmierć... 3 Jak wygląda sytuacja w Niemczech?... 3 Podstawa prawna... 3 System ubezpieczeń, podmioty odpowiedzialne... 3 Prawo do świadczeń, okresy zatrudnienia... 3 Obowiązek ubezpieczenia i ochrona ubezpieczeniowa... 4 Składki... 4 Rodzaje świadczeń... 6 Emerytura... 6 Renta z powodu obniżonej zdolności do wykonywania pracy zarobkowej... 7 Renty rodzinne... 8 Świadczenia na rehabilitację... 8 Więcej informacji... 8 Co powinni wiedzieć pracownicy transgraniczni?... 9 Składanie wniosku w kraju zamieszkania... 9 Prawo do świadczeń... 9 Informacje i doradztwo na miejscu... 9 Zakłady ubezpieczeń emerytalno-rentowych w Polsce... 9 Niemieckie zakłady ubezpieczeń, zajmujące się ubezpieczeniami obywateli polskich Uwaga: Dla lepszej czytelności tekstu zrezygnowano bez wyjątku z używania obok siebie formy męskiej i żeńskiej. Jeśli użyta została sama forma męska, skierowana jest ona zawsze także do kobiet

2 W Niemczech obowiązują nieco inne przepisy W Niemczech rozróżnia się pomiędzy ubezpieczeniem emerytalnym i ubezpieczeniem rentowym na wypadek niezdolności do wykonywania pracy zarobkowej. Wszystkie świadczenia oferowane są w ramach ubezpieczenia emerytalno-rentowego. Inaczej niż ma to miejsce w Polsce nie istnieje żaden podział uiszczanych składek na ubezpieczenie rentowe pomiędzy funduszem emerytalnym zakładu ubezpieczeń społecznych, a "Otwartymi Funduszami Emerytalnymi", zarządzanymi przez podmioty prywatne. Miesięczna maksymalna podstawa wymiaru składki nazywa się limitem wymiaru składki i wynosi w Niemczech euro w starych krajach związkowych i euro w nowych krajach związkowych. Nie ma żadnego wyrównania ze strony państwa, mającego na celu zagwarantowanie emerytury minimalnej. W Niemczech wysokość emerytury jest uzależniona wyłącznie od okresów zatrudnienia i dochodów osoby ubezpieczonej. Kwestie uregulowane przez Unię Europejską Rozporządzenie UE Ubezpieczenie rentowe podlega pod rozporządzenie (WE) nr 883/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Rozporządzenie ustanawia, że obowiązek ubezpieczenia istnieje w kraju zatrudnienia. Wiek Składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe opłacane są od dochodu uzyskiwanego w danym kraju. Emerytura lub renta przysługuje we wszystkich krajach, w których osoba ubezpieczona przepracowała okres dłuższy niż jeden rok. Przy obliczaniu wysokości świadczenia uwzględnia się wysokość składek i okresy zatrudnienia. Dla każdej renty lub emerytury częściowej obowiązują warunki uprawniające do świadczenia tego kraju, w którym właściwy zakład ubezpieczeń przyznał rentę lub emeryturę. W tej kwestii w Europie występują znaczne różnice. Jeżeli byliście Państwo ubezpieczeni w danym kraju przez okres krótszy niż jeden rok, okres ten jest z reguły uwzględniany przy obliczaniu renty lub emerytury w kraju zamieszkania lub w innym kraju, w którym byliście Państwo ubezpieczeni przez dłuższy czas. Inwalidztwo lub niezdolność do wykonywania zawodu Renty lub emerytury w przypadku inwalidztwa lub niezdolności do wykonywania zawodu są uregulowane w poszczególnych krajach w bardzo różny sposób. Aby mieć prawo do tych świadczeń, musi występować trwałe ograniczenie zdolności wykonywania pracy zarobkowej

3 Śmierć Prawo europejskie chroni także członków rodziny i bliskich zmarłego pracownika transgranicznego. W przypadku śmierci osoby zatrudnionej za granicą przed uzyskaniem normalnych praw emerytalnych lub rentowych, rodzinie zmarłego z Niemiec przysługuje prawo do świadczeń, jeśli okresy składkowe osoby zmarłej wynosiły minimum 5 lat. Istnieją regulacje specjalne w przypadku śmierci poniesionej w wypadku i po okresie kształcenia. D Jak wygląda sytuacja w Niemczech? Podstawa prawna Ustawowe ubezpieczenie emerytalno-rentowe jest działem ubezpieczeń społecznych. Podstawę prawną stanowi szósta Księga Kodeksu Socjalnego (SGB VI) z dnia 18 grudnia System ubezpieczeń, podmioty odpowiedzialne W przypadku ubezpieczenia emerytalnego chodzi o stworzenie solidarnej formy finansowania systemu emerytalnego metodą udziału w kosztach. W ramach tej metody emerytury finansowane są przez składki osób pracujących w tym samym okresie. Obecnie w ustawowym ubezpieczeniu emerytalno-rentowym nie rozróżnia się już pracowników fizycznych i umysłowych. Zakłady ubezpieczeń emerytalno-rentowych obydwu grup są zorganizowane pod wspólną nazwą "Niemiecki Zakład Ubezpieczeń Emerytalno-Rentowych" (Deutsche Rentenversicherung). Oprócz niego istnieje nadal Niemiecki Zakład Ubezpieczeń Emerytalno-Rentowych dla pracowników kolei i pracujących na morzu (Deutsche Rentenversicherung Knappschaft Bahn See) oraz kasy ubezpieczenia rolniczego, które jednak zaliczają się także do ustawowego ubezpieczenia emerytalno-rentowego. Urzędnicy mają oddzielny system emerytalny. Prawo do świadczeń, okresy zatrudnienia Przystąpienie do świadczeń emerytalnych w chwili osiągnięcia wieku emerytalnego musi być poprzedzone minimalnym okresem ubezpieczenia wynoszącym 5 lat. Należą do niego oprócz okresów składkowych także na przykład okresy wychowywania dzieci lub okresy sprawowania opieki od kwietnia 1995, o ile składki były uiszczane w tych okresach przez Kasę Opiekuńczą. Wszystkie osoby ubezpieczone posiadają numer ubezpieczenia i konto ubezpieczeniowe, na którym gromadzone są następujące dane dotyczące okresów składkowych: Okresy składkowe Dochód i okresy opłacania składek Okresy niezdolności do pracy Okresy bezrobocia Okresy wychowywania dzieci Okresy edukacji Podmiot informujący Pracodawca Kasy Chorych Agencja Pracy Urzędy regionalne Właściwe ośrodki kształcenia - 3 -

4 Okresy sprawowania opieki Kasy Opiekuńcze Obowiązek ubezpieczenia i ochrona ubezpieczeniowa Obowiązkiem ubezpieczenia emerytalno-rentowego objęte są osoby wykonujące pracę najemną oraz określone grupy osób prowadzących samodzielną działalność gospodarczą. Zwolnione z ubezpieczeń są stosunki zatrudnienia, realizowane w ciągu roku kalendarzowego przez okres łączny krótszy niż 2 miesiące lub 50 dni roboczych. Umowy na pracę w systemie "mini-job" z miesięcznym wynagrodzeniem za pracę, wynoszącym maksymalnie 450 euro (minijob) od 01 stycznia 2013 są zasadniczo objęte obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalno-rentowym. Dzięki temu osoby zatrudnione w systemie "minijob" zyskują prawo do renty z tytułu obniżenia zdolności wykonywania pracy zarobkowej oraz do świadczeń rehabilitacyjnych. Na wniosek możecie zostać Państwo zwolnieni z obowiązku ubezpieczenia. Umowy o pracę w systemie minijob, zawarte przed 01 stycznia 2013 i dla których wynagrodzenie za pracę wynosi w dalszym ciągu maksymalnie 400 euro, są od dnia 01 stycznia 2013 nadal zwolnione z ubezpieczeń emerytalnorentowych. Pracownicy mogą jednak opłacać własne, relatywnie niskie składki uzupełniające, umożliwiające im nabycie pełnych okresów składkowych w ramach ustawowego ubezpieczenia emerytalno-rentowego. Więcej informacji można znaleźć na stronie Dobrowolne zakładowe i prywatne ubezpieczenie emerytalne jako uzupełnienie ustawowego ubezpieczenia emerytalno-rentowego jest pod określonymi warunkami dofinansowywane przez państwo. Więcej informacji na ten temat udostępnia Federalne Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej (BMAS) pod adresem > Themen > Rente > zusätzliche Altersvorsorge. W przypadku wystąpienia z obowiązkowego ubezpieczenia społecznego, np. z powodu założenia własnej działalności gospodarczej lub podjęcia przejściowo roli gospodyni domowej lub gospodarza, należy najpierw zasięgnąć porady dotyczącej utrzymania ochrony ubezpieczeniowej. Odpowiednie placówki doradcze znajdziecie Państwo pod adresem: > Services Sprechtage > Beratungsstellen. Składki Do chwili osiągnięcia limitu wymiaru składki, wynoszącego euro miesięcznie w starych krajach związkowych i euro w nowych krajach związkowych, należne składki wynoszą łącznie 18,9 procent wynagrodzenia brutto (stan z: 2014). Wynagrodzenie brutto: Udział pracownika: Udział pracodawcy: Łączna składka na ubezpieczenie emerytalnorentowe: 2.900,00 euro 9,45 % x euro = 274,05 euro 9,45 % x euro = 274,05 euro 18,9 % x euro = 548,10 euro Dla osób zatrudnionych za wynagrodzenie minimalne między 450,01 i 850 euro obowiązują zasady specjalne. Dla osób, które nie podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalno - 4 -

5 rentowemu, najniższa dobrowolna składka miesięczna wynosi 85,05 euro. Składka maksymalna wynosi 1096,20 euro (stan z: 2014)

6 Rodzaje świadczeń Niemiecki Zakład Ubezpieczeń Emerytalno-Rentowych przyznaje następujące świadczenia: Świadczenia Świadczenia na rehabilitację medyczną Świadczenia na uczestnictwo w życiu zawodowym Emerytury Renty z powodu obniżonej zdolności wykonywania pracy zarobkowej Renty rodzinne Grupy docelowe Osoby przewlekle chore, osoby niepełnosprawne Osoby przewlekle chore, osoby niepełnosprawne Seniorzy, emeryci Osoby niezdolne do wykonywania zawodu, osoby niezdolne do wykonywania pracy zarobkowej Wdowcy i wdowy, sieroty zupełne i półsieroty Emerytura Dla mężczyzn i kobiet z roczników do 1946 włącznie ustawowy wiek emerytalny rozpoczyna się z chwilą ukończenia 65 roku życia. Dla roczników od 1947 do 1963 włącznie ustawowy wiek emerytalny został stopniowo podniesiony z 65 do 67 lat. Od rocznika 1964 wiek emerytalny pracowników wynosi zasadniczo 67 lat. Szczegółowe informacje na temat progów wieku emerytalnego znajdziecie Państwo na stronie Niemieckiego Zakładu Ubezpieczeń Emerytalno- Rentowych pod adresem > > Lebenslagen > Kurz vor & in der Rente. Osoby posiadające długi staż ubezpieczeniowy mogą od 01 lipca 2014 przechodzić na pełną emeryturę już w wieku 63 lat, jeśli opłacały składki na ustawowe ubezpieczenie emerytalnorentowe przez okres co najmniej 45 lat. Wysokość emerytury jest uzależniona od okresów zatrudnienia i dochodów osoby ubezpieczonej. Wylicza się ją wg następującej formuły: Emerytura miesięczna = punkty emerytalne x współczynnik przyrostu x współczynnik emerytalny x aktualna wartość emerytury Współczynniki: Punkty emerytalne: Punkty emerytalne za dany rok wyliczane są ze stosunku indywidualnego wynagrodzenia brutto do przeciętnego wynagrodzenia wszystkich osób ubezpieczonych. Współczynnik przyrostu: Ten współczynnik uwzględnia Państwa osobisty przyrost wieku emerytalnego. Wynosi on w chwili przystąpienia do świadczeń emerytalnych wraz z uzyskaniem ustawowego wieku emerytalnego 1,0. Zmniejsza się on o 0,003 za każdy miesiąc kalendarzowy, w którym osoba uprawniona będzie korzystać z emerytury przed jej normalnym terminem. W przypadku pobierania emerytury po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego współczynnik ten zwiększa się za każdy miesiąc o 0,005. Współczynnik emerytalny: Z reguły jego wartość wynosi 1,0, inaczej jest jednak w przypadku częściowej utraty możliwości wykonywania pracy zarobkowej (0,5) lub w przypadku rent dla osób owdowiałych i sierot

7 Aktualna wartość emerytury: Do wartość ta wynosiła w starych krajach związkowych 28,14 euro miesięcznie, a w nowych krajach związkowych 25,74 euro, od wartość wynosi 28,61 euro w starych krajach związkowych i 26,30 euro w nowych krajach związkowych (roczna waloryzacja odbywa się 1 lipca z uwzględnieniem tak zwanego współczynnika stażowego). Do tej pory określone roczniki miały możliwość przechodzenia na emeryturę nie wcześniej niż w wieku 60 lat. W wyniku stopniowego podnoszenia wieku emerytalnego z 65 do 67 lat obowiązuje obecnie dużo specjalnych regulacji ustawowych, dotyczących także wcześniejszego przechodzenia na emeryturę. Z reguły należy liczyć się z obniżeniem wysokości emerytury o 0,3 procenta za każdy miesiąc wcześniejszego przejścia na emeryturę. Z emerytury potrącany jest w Niemczech podatek emerytalny. Emerytury z tytułu ustawowego ubezpieczenia emerytalno-rentowego oraz inne świadczenia w ramach podstawowego zabezpieczenia emerytalnego podlegają od 01 stycznia 2005 w coraz większym stopniu opodatkowaniu już nie tylko jako udział w dochodzie, lecz w ramach długoletnich przepisów przejściowych ich skala opodatkowania rośnie z roku na rok, a w przypadku początku okresu emerytalnego, przypadającego od roku 2040 będą w końcu podlegać pełnemu opodatkowaniu. Jeśli na przykład przejdziecie Państwo na emeryturę w roku 2015, część podlegająca opodatkowaniu wyniesie 70 procent, a w roku 2025 już 85 procent. Jako osoba pobierająca normalną emeryturę możecie Państwo dorabiać w nieograniczonym zakresie i nie musicie obawiać się obniżenia wysokości świadczeń. Jednak w przypadku przejścia na emeryturę przed osiągnięciem normalnego wieku emerytalnego, na wysokość emerytury będą mieć wpływ określone limity dochodów. Jeśli Państwa zarobki wyniosą w miesiącu ponad 450 euro brutto, do czasu osiągnięcia normalnego wieku emerytalnego emerytura może być wypłacana tylko w formie emerytury częściowej. W zależności od wysokości dodatkowych dochodów emerytura częściowa wyniesie 2/3, 1/2 lub 1/3 Państwa dotychczasowej emerytury. Renta z powodu obniżonej zdolności do wykonywania pracy zarobkowej Rozróżnia się rentę na wypadek częściowej i rentę na wypadek pełnej utraty możliwości wykonywania pracy zarobkowej. Częściowo niezdolna do pracy zarobkowej jest osoba, która z powodów zdrowotnych jest w stanie pracować przez 3 lub więcej godzin, jednak mniej niż 6 godzin dziennie w zwykłych warunkach ogólnego rynku pracy. W pełni niezdolna do pracy zarobkowej jest osoba, która ze względów zdrowotnych może pracować mniej niż 3 godziny dziennie. Dla osób ubezpieczonych, urodzonych przed 02 stycznia 1961 obowiązuje przepis dotyczący uzasadnionych oczekiwań. Nadal przysługuje Państwu ochrona zawodu wg starego prawa i w przypadku obniżonej zdolności do wykonywania pracy zarobkowej możecie Państwo otrzymać rentę z tytułu częściowej utraty możliwości wykonywania pracy zawodowej. Rentę otrzymują osoby ubezpieczone, które nie mogą już wykonywać swojego dotychczasowego, wyuczonego zawodu lub oczekiwanej od nich porównywalnej pracy lub mogą pracować tylko przez czas krótszy niż 6 godzin dziennie, choć na ogólnym rynku pracy wymaga się od nich pracy przez co najmniej 6 godzin dziennie. W obliczu reform uchwalonych w 2001 roku warto się zastanowić nad dodatkowym prywatnym ubezpieczeniem ryzyka inwalidztwa. Renta w przypadku pełnej utraty możliwości wykonywania pracy zawodowej odpowiada rencie obliczonej wg formuły obowiązującej dla emerytury, przy czym przy jej ustaleniu uwzględnia się - 7 -

8 okresy brakujące do ukończenia 60 roku życia z wcześniejszym średnim dochodem. W przypadku częściowej utraty możliwości wykonywania pracy otrzymają Państwo 50 procent tej renty. W przypadku pobierania renty z tytułu obniżonej zdolności wykonywania pracy należy uwzględnić limity dochodów. Dochód brutto w wysokości do 450 euro miesięcznie przyjmuje się obecnie jako dochód niewpływający na wysokość renty. Przekroczenie tej granicy może prowadzić do pełnej utraty lub obniżenia wysokości renty. Limity dochodów są przeważnie obliczane indywidualnie, przy czym decydujący wpływ mają tu wynagrodzenie brutto za pracę uzyskane przed nastąpieniem utraty możliwości wykonywania pracy zarobkowej i miejsce uzyskania dochodu (stare lub nowe kraje związkowe). Renty rodzinne Renty z tytułu śmierci wypłacane są wdowcom i wdowom, sierotom zupełnym i półsierotom. Rentę wdowią otrzymuje nie tylko wdowa po zmarłym, lecz także jego eksmałżonka, jeśli małżeństwo zostało rozwiązane przez rozwód przed 01 lipca Od 2005 roku o rentę rodzinną mogą starać się także partnerzy tej samej płci, żyjący w zarejestrowanych związkach partnerskich. W chwili śmierci osoba zmarła musiała mieć prawo do renty lub musiała spełniać warunek minimalnego, 5-letniego okresu ubezpieczenia. O specjalne formy jak renta wychowawcza, podział praw rentowych proszę pytać Niemiecki Zakład Ubezpieczeń Emerytalno-Rentowych. Świadczenia na rehabilitację Zgodnie z zasadą "rehabilitacja przed rentą" w ramach ustawowego ubezpieczenia emerytalnorentowego dostępne są świadczenia medyczne, mające na celu utrzymanie lub przywrócenie zdolności wykonywania pracy zarobkowej przez osobę ubezpieczoną. Zaliczają się do nich np. pobyty w sanatoriach, rehabilitacja ambulatoryjna, trening umiejętności zawodowych. Więcej informacji Niemiecki Zakład Ubezpieczeń Emerytalno-Rentowych (Deutsche Rentenversicherung) D Berlin Tel. +49 (0) Faks +49 (0) drv@drv-bund.de Internet: Bezpłatna infolinia dla połączeń z Niemiec: od poniedziałku do czwartku: godz do 19.30, piątki: godz do Pisma do Niemieckiego Zakładu Ubezpieczeń Emerytalno-Rentowych można wysyłać także z pomocą formularza kontaktowego, dostępnego na stronie internetowej > Services > Kontakt & Beratung. Adres dla ogólnych pytań dotyczących ustawowego ubezpieczenia emerytalnorentowego: meinefrage@drv-bund.de Broszura Federalnego Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej (BMAS): Soziale Sicherung im Überblick - 8 -

9 Co powinni wiedzieć pracownicy transgraniczni? Składanie wniosku w kraju zamieszkania Aby otrzymać rentę lub emeryturę, należy na 3 do 4 miesięcy przed przystąpieniem do świadczenia złożyć odpowiedni wniosek. Wniosek należy złożyć we właściwym zakładzie ubezpieczeń społecznych w państwie, w którym znajduje się miejsce zamieszkania wnioskodawcy, we wniosku należy poinformować o okresach zatrudnienia w innych krajach. Należy podać w nim także Państwa tamtejszy numer ubezpieczenia lub sygnaturę akt, o ile dane te są Państwu znane. Procedura z zakładami ubezpieczeń z innych państw, w których byliście Państwo ubezpieczeni, przeprowadzana jest z Państwa kraju zamieszkania. Nie ma zatem potrzeby samodzielnego składania osobnych wniosków we wszystkich zakładach ubezpieczeń. Prawo do świadczeń Jeśli mieszkacie Państwo w Polsce i poza polską rentą lub emeryturą staracie się także o rentę lub emeryturę częściową z Niemiec, musicie Państwo dla niemieckiej emerytury osiągnąć obowiązujący w Niemczech wiek emerytalny i czas oczekiwania (65 lat, 5 lat). W przypadku nieosiągnięcia czasu oczekiwania przez okresy zatrudnienia w danym państwie dla uprawnienia roszczenia mogą zostać zliczone razem okresy zatrudnienia, nabyte w różnych krajach Unii Europejskiej włącznie z Norwegią, Islandią, Liechtensteinem i Szwajcarią. i Informacje i doradztwo na miejscu Zakłady ubezpieczeń emerytalno-rentowych w Polsce Informacje na temat Państwa renty/emerytury w Polsce możecie Państwo uzyskać w podanych poniżej oddziałach polskiego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych - ZUS, znajdujących się w regionie graniczącym z Niemcami: ZUS Oddział w Gorzowie Wielkopolskim ul. Sikorskiego 42 PL Gorzów Wielkopolski Tel.: +48 (0) ZUS Oddział w Zielonej Górze ul. Kupiecka 65 PL Zielona Góra Tel.: +48 (0) ZUS Oddział w Szczecinie ul. Matejki 22 PL Szczecin (adres pocztowy) ul. Andre Citroena 2 PL Szczecin (adres do wizyt) Tel.: +48 (0)

10 Niemieckie zakłady ubezpieczeń, zajmujące się ubezpieczeniami obywateli polskich Informacje dotyczące niemieckiego ubezpieczenia emerytalno-rentowego otrzymacie Państwo podając Wasz numer ubezpieczenia emerytalno-rentowego, w następujących placówkach ubezpieczeniowych: Deutsche Rentenversicherung Berlin-Brandenburg Bertha-von-Suttner-Straße 1 D Frankfurt (Oder) Tel.: +49 (0) post@drv-berlin-brandenburg.de Internet: Deutsche Rentenversicherung Bund D Berlin Tel.: +49 (0) drv@drv-bund.de Internet: Bezpłatna infolinia dla połączeń z Niemiec: od poniedziałku do czwartku: godz do 19.30, piątki: godz do Deutsche Rentenversicherung Knappschaft-Bahn-See Hauptverwaltung Pieperstr D Bochum Telefon: +49 (0) rentenversicherung@kbs.de Internet: Bezpłatna infolinia dla połączeń z Niemiec: od poniedziałku do czwartku: godz do 19.30, piątki: godz do W ramach Międzynarodowych Dni Doradczych specjaliści z Niemieckiego Zakładu Ubezpieczeń Emerytalno-Rentowych i polskiego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) udzielają na miejscu kompetentnych i bezpłatnych odpowiedzi na Państwa pytania dotyczące krajowych i międzynarodowych praw emerytalnych. Aktualny przegląd terminów znajdziecie Państwo pod adresem > Services > Kontakt & Beratung > Beratung > Beratung vor Ort > Internationale Beratungstage