Unijne środki pomocowe na inwestycje z zakresu gospodarki odpadami 1

Transkrypt

1 Piotr Pawelec Podkarpacka Agencja Energetyczna Sp. z o.o. Unijne środki pomocowe na inwestycje z zakresu gospodarki odpadami 1 Gospodarka odpadami przez ostatnie lata nabiera coraz istotniejszego znaczenia. Potrzeba realizacji inwestycji, które powstrzymają zalew śmieci staje się coraz bardziej paląca. Polska ma w tym zakresie duże opóźnienia w stosunku do wielu krajów unijnych, choć sporo też zostało też zrobione. Strategię działania w tym zakresie wyznacza Krajowy Plan Gospodarki Odpadami oraz, w Województwie Podkarpackim, zaktualizowany niedawno Plan Gospodarki Odpadami Województwa Podkarpackiego, poddany obecnie konsultacjom społecznym. Realizacja ogromnej ilości zadań, jakie została postawiona przed samorządami oraz innymi podmiotami zaangażowanymi w ten proces wymaga wsparcia finansowego ze strony środków zewnętrznych, przede wszystkim publicznych. Ogrom wysiłku finansowego tylko na terenie Województwa Podkarpackiego może uzmysłowić fakt, że koszty działań z zakresu ogólnej gospodarki odpadami zostały oszacowane w latach 2008 do 2019 na sumę tys. zł, z tego w latach tys. zł, a w latach na kwotę tys. zł, natomiast zadania w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi od ,00 do ,00 tys. zł w zależności od przyjętego wariantu (w tym na lata przypada analogicznie ,00 lub ,00 tys. zł, czyli znacznie ponad połowa całości kwoty). Gospodarowanie odpadami z sektora przemysłowego to koszt ogólny ,00 tys. zł, z tego ,00 przypada na lata Do całości obrazu należy jeszcze dodać zadania z zakresu gospodarowania odpadami niebezpiecznymi - oszacowane w całości na ,00 tys. zł, z tego w latach ,00 tys. zł. 2 Znaczna większość tych ogromnych środków niezbędna jest na realizację zadań inwestycyjnych. Stąd szczególnego znaczenia nabierają możliwości finansowania inwestycji ze środków zewnętrznych - szczególnie z programów operacyjnych, choć nie można również nie doceniać środków krajowych. Największym źródłem finansowania zadań z zakresu gospodarki odpadami jest Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko. W priorytecie drugim, Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi przewidziano na ten cel, głównie dla podmiotów samorządowych, 1,430,3 mln euro (w tym 1,215,7 mln euro z Funduszu Spójności). Ten priorytet z największego w dotychczasowych dziejach Unii Europejskiej programu jest przedmiotem osobnego omówienia. Ze wsparcia w ramach czwartego priorytetu mogą natomiast skorzystać przedsiębiorcy. 3 Działanie 4.6.: wsparcie dla przedsiębiorstw prowadzących działalność w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów innych niż komunalne przeznaczone jest na następujące przykładowe typy projektów: Budowa, rozbudowa lub modernizacje instalacji do odzysku, w tym recyklingu lub unieszkodliwiania odpadów poużytkowych lub niebezpiecznych, ze szczególnym uwzględnieniem obiektów, które mogą pełnić funkcje usługowe, zgodnie z krajowym i 1 WAŻNA UWAGA: W niniejszym opracowaniu wykorzystano materiały, które w większości wypadków mają charakter projektów, a nie zatwierdzonych dokumentów oficjalnych. Dlatego należy liczyć się z możliwością, że w ostatecznym kształcie zakresy działań lub uprawnieni beneficjenci czy też inne elementy mające wpływ na składanie wniosków mogą odbiegać od opisywanych tutaj. Zmiany te zapewne nie będą odbiegać w sposób istotny od przedstawionego zarysu, jednak autor nie ponosi odpowiedzialności za ich zakres. 2 Dane za Plan Gospodarki Odpadami Województwa Podkarpackiego. Aktualizacja nr 1. Projekt, opracowanie Podkarpackiego Biura Planowania Przestrzennego, Rzeszów Informacje o wsparciu w ramach PO Infrastruktura i Środowisko na podstawie Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko. Szczegółowy opis priorytetów wersja 1.0 z dnia , Ministerstwo Rozwoju Regionalnego.

2 wojewódzkimi planami gospodarki odpadami, dla położonych w pobliżu jednostek gospodarczych, które nie mogą uniknąć wytwarzania podobnych typów odpadów Budowa, rozbudowa lub modernizacja instalacji do przekształcania odpadów w celu ułatwienia magazynowania i transportu odpadów oraz przygotowania ich do odzysku lub unieszkodliwiania Budowa, rozbudowa lub modernizacja instalacji do zbierania lub magazynowania odpadów, w szczególności odpadów niebezpiecznych Beneficjentami działania mogę być małe, średnie i duże przedsiębiorstwa za wyłączeniem przedsiębiorstw wymienionych w art. 35 ust. 3 pkt b w rozporządzeniu Rady (WE) Nr 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego oraz przedsiębiorstw objętych rozporządzeniem Rady (WE) nr 1698/2005 z dnia 20 września 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Rodzaj działalności prowadzonej przez beneficjenta nie może być wykluczony przepisami właściwego dla danego przedsięwzięcia programu pomocowego. Dofinansowanie ze środków unijnych nie może przekroczyć 29,99 % kosztów kwalifikowanych, przy czym minimalna wielkość projektu, by kwalifikował się do wsparcia musi wynosić 8 mln zł, a maksymalna wielkość dofinansowania wynosi 20 mln zł. Przewidywana alokacja na to działanie środków unijnych to 30 mln euro, a polskich środków publicznych 10,05 euro. Nabór wniosków odbywać się będzie w trybie konkursowym i prowadzony będzie przez Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wypłata dotacji będzie następowała w formie refundacji poniesionych kosztów. Jednak PO Infrastruktura i Środowisko, choć jest potencjalnie największym źródłem finansowania zadań z zakresu gospodarki odpadami nie jest jedynym. Środki na ten cel są także dostępne przez inne instrumenty. Głównym programem na terenie Województwa Podkarpackiego jest Regionalny Program Operacyjny Województwa Podkarpackiego. Środki na gospodarkę odpadami dostępne są w Działaniu 4.1 Infrastruktura ochrony środowiska. 4 Realizowane jest ono przez trzy schematy, z których jeden (schemat C) dotyczy gospodarki odpadami komunalnymi i przemysłowymi. W jego ramach dopuszczone do realizacji są następujące zadania: projekty obsługujące do 150 tys. mieszkańców w zakresie wdrażania systemowej gospodarki odpadami komunalnymi, w tym: o roboty budowlane i/lub wyposażenie w zakresie selektywnej zbiórki odpadów, o roboty budowlane i/lub wyposażenie obiektów przekształcania odpadów w celu o odzysku i/lub unieszkodliwiania odpadów, o budowa nowych składowisk (tylko jako element systemu gospodarowania odpadami, służących redukcji ilości kierowanych do składowania odpadów biodegradowalnych), modernizacja istniejących i rekultywacja zamkniętych składowisk, likwidacja mogilników, likwidacja dzikich wysypisk. Podstawowym założeniem jest, że projekty w zakresie gospodarki odpadami muszą być zgodne z Planem Gospodarki Odpadami dla Województwa Podkarpackiego. Projekty w ramach niniejszego działania mogą być realizowane w formule partnerstwa publicznoprywatnego w rozumieniu Ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o partnerstwie publicznoprywatnym (Dz. U. Nr 169, poz. 1420). Aby partnerstwo mogło się starać o dofinansowanie 4 Wszystkie informacje dotyczące RPO na podstawie Uzupełnienia Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Podkarpackiego na lata projekt z

3 w tym działaniu partner występujący o dofinansowanie musi należeć do kategorii beneficjentów wymienionych dalej. Do uprawnionych beneficjentów zaliczono: jednostki samorządu terytorialnego, ich związki i stowarzyszenia, jednostki zaliczane do sektora finansów publicznych posiadające osobowość prawna (w ramach tej kategorii mieści się również Skarb Państwa reprezentowany przez właściwe jednostki organizacyjne. Dopuszczalnym beneficjentem jest na przykład: Skarb Państwa park narodowy / park krajobrazowy), przedsiębiorcy: o podmioty wykonujące zadania użyteczności publicznej na zlecenie jednostki samorządu terytorialnego/związku komunalnego (dotyczy wyłącznie spółek z ograniczona odpowiedzialnością lub spółek akcyjnych utworzonych przez jednostkę samorządu terytorialnego lub do których jednostka samorządu terytorialnego przystąpiła, realizujących zadania o charakterze użyteczności publicznej, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych, zgodnie z regulaminem zatwierdzonym przez organ wykonawczy właściwej jednostki samorządu terytorialnego), spółki wodne i ich związki, Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe i jego jednostki organizacyjne. Kwota przeznaczona na realizację schematu C to euro. Wnioski będą wyłaniane w trybie konkursowym. Poziom dofinansowania wynosi 85 % kosztów kwalifikowanych, przy czym Instytucja Zarządzająca może na etapie ogłaszania konkursu w uzasadnionych wypadkach podnieść lub obniżyć poziom dofinansowania. Minimalna wartość projektu w opisywanym schemacie musi wynosić 1 mln zł, natomiast maksymalny poziom dofinansowania z EFRR wynosi w tym wypadku 5 mln zł. Wymagany wkład własny może być nawet na poziomie 0 % (nie jest wymagany), co oznacza, że może pochodzić z innych, krajowych środków. Sytuacja ta nie dotyczy samorządów, które muszą wykazać przynajmniej pięcioprocentowy wkład własny oraz sytuacji, w których realizowane działanie objęte jest pomocą publiczną - tu wymagany jest 25 % udział środków wnioskodawcy w realizowanym przedsięwzięciu. W przedsięwzięciach w ramach schematu C dopuszczalny jest tzw. Cross-financing, tzn. współfinansowanie działań realizowanych zasadniczo z jednego funduszu strukturalnego (w tym wypadku EFRR) z innego funduszu (tu z EFS). Poziom cross-financingu wynosi 3 % finansowania unijnego, a może być on przeznaczony na edukację ekologiczną, kampanie promocyjne i informacyjne oraz konkursy ekologiczne. Samorządy wiejskie (gminy wiejskie, wiejsko-miejskie oraz miejskie do 5 tys. mieszkańców) mogą skorzystać ze wsparcia na gospodarkę odpadami ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich, z działania 3.3 Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej. 5 Z pomocy mogą korzystać gminy lub jednostki organizacyjne, dla których organizatorem jest jednostka samorządu terytorialnego. Jeden z trzech typów działań dotyczy tworzenia systemu zbioru, segregacji, wywozu odpadów komunalnych, na które beneficjent może uzyskać maksymalnie zł w całym okresie realizacji programu, nie więcej niż 75 % kosztów kwalifikowanych. Pozostałe 25 % kosztów kwalifikowanych nie może pochodzić ze środków publicznych za wyjątkiem środków własnych jednostki samorządu terytorialnego lub NFOŚiGW lub/i WFOŚiGW. Za kwalifikowane mogą być uznane koszty: budowy, przebudowy, remontu budynku lub budowli 5 Na podstawie Program Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Warszawa lipiec 2007 oraz Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (PROJEKT) w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania Podstawowe usługi dla gospodarki i ludności wiejskiej objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata

4 rozbiórki i utylizacji materiałów szkodliwych pochodzących z rozbiórki, pod warunkiem, że rozbiórka jest niezbędna w celu realizacji operacji zakupu i montażu maszyn, urządzeń, instalacji, które są niezbędne do osiągnięcia celów operacji zakupu sprzętu komputerowego i oprogramowania służącego wsparciu procesów technologicznych zakupu pojemników służących do segregacji odpadów komunalnych zakupu środków transportu na potrzeby systemu zbioru, segregacji i wywozu odpadów komunalnych, z wyłączeniem zakupu samochodów osobowych budowy i wyposażenia punktów segregacji odpadów komunalnych (gniazd segregacji odpadów komunalnych, punktów selektywnej zbiórki odpadów) zakupu materiałów i usług służących realizacji operacji ogólnych, które są bezpośrednio związane z przygotowaniem i realizacją operacji (do wysokości 10 % pozostałych kosztów kwalifikowanych) Nabór wniosków prowadzi samorząd województwa (w Województwie Podkarpackim jest to Departament PROW Urzędu Marszałkowskiego). Oprócz opisanych wyżej programów operacyjnych opartych w głównej mierze na środkach unijnych dostępne są także krajowe środki. Największymi dysponuje Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. W Liście priorytetowych programów na rok 2008 w Priorytecie 2. Ochrona powierzchni ziemi, gospodarowanie odpadami i zasobami jest działanie 2.1. Ochrona powierzchni ziemi i wód poprzez zapobieganie powstawaniu odpadów, ich zagospodarowanie oraz rekultywację terenów zdegradowanych, które wśród wielu dofinansowywanych zadań wymienia między innymi: kompleksowe systemy gospodarowania odpadami komunalnymi od projektu do realizacji, uwzględniające co najmniej: działania prewencyjne, selektywne zbieranie, przygotowanie odpadów do odzysku lub unieszkodliwiania oraz, o ile wynika to z planów gospodarki odpadami, instalacje do odzysku, w tym recyklingu oraz unieszkodliwiania, budowa: - punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych, w szczególności odpadów niebezpiecznych oraz unieszkodliwianie, - instalacji umożliwiających przygotowanie odpadów do procesów odzysku, w tym recyklingu, - instalacji do odzysku, w tym recyklingu poszczególnych rodzajów odpadów komunalnych, - instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych z odzyskiem energii, - instalacji do unieszkodliwiania odpadów komunalnych w procesach innych niż składowanie, kształtowanie postaw konsumentów w zakresie selekcji odpadów, modernizacja instalacji termicznego unieszkodliwiania odpadów (w kierunku obniżenia emisji zanieczyszczeń do powietrza), dostosowanie istniejących składowisk odpadów do obowiązujących przepisów, przygotowanie dokumentacji niezbędnej do wnioskowania i realizacji przedsięwzięcia (w tym studium wykonalności, dokumentacja techniczna dla projektów, dokumentacja przetargowa), racjonalizacja gospodarki zasobami i odpadami poprzez wsparcie dla wdrożenia nowych technologii w zakresie ograniczania materiałochłonności i ilości wytwarzanych odpadów innych niż komunalne,

5 wsparcie dla przedsiębiorstw w zakresie odzysku i unieszkodliwiania odpadów poużytkowych lub niebezpiecznych, zagospodarowanie odpadów opakowaniowych i poużytkowych, zagospodarowanie i unieszkodliwianie substancji kontrolowanych 6 Podobnie Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie. W Liście programów priorytetowych przewidziane są w dziedzinie gospodarki odpadami i ochrony powierzchni ziemi: Budowa instalacji do odzysku i unieszkodliwiania odpadów w układzie ponadgminnym. Budowa instalacji przetwarzania odpadów na użyteczne, łatwo zbywalne surowce lub półprodukty. Realizacja ujętych w planach gospodarki odpadami zadań, polegających na unieszkodliwianiu odpadów niebezpiecznych. Realizacja zadań związanych z zagospodarowaniem osadów z oczyszczalni ścieków. Dostosowanie istniejących składowisk odpadów do wymagań Dyrektywy 199/31/WE, oraz likwidacja składowisk odpadów, nie spełniających wymogów. Przedsięwzięcia związane z usuwaniem azbestu i wyrobów zawierających azbest Rekultywacja powierzchni ziemi, w tym terenów pogórniczych i innych. 7 Jak widać możliwości istnieje dość sporo możliwości wykorzystania środków pomocowych na gospodarkę odpadami. Lista ta nie jest zamknięta, bo dostępne są też kredyty bankowe oraz inne instrumenty finansowe pozwalające finansować inwestycje dotyczące tej nader ważnej dziedziny. Wziąwszy jednak pod uwagę ogromne potrzeby opisane na wstępie niniejszego artykułu wszystkie te środki mogą się okazać niewystarczające. Zatem w dostępie do środków pomocowych po raz kolejny może sprawdzić się zasada, że kto pierwszy przygotuje dobry wniosek ten będzie lepszy - może liczyć na uzyskanie wsparcia. Nie rozwiąże się tym samym wszystkich problemów i nie sprosta wszystkim wyzwaniom, przed jakimi stoi Polska, ale będzie pierwszym krokiem na długiej drodze, jaka jest przed nami. 6 Na podstawie: Lista priorytetowych programów Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej planowanych do finansowania w roku 2008, Uchwała Rady Nadzorczej NFOŚiGW nr 121/07 z dnia roku 7 Za: Lista przedsięwzięć priorytetowych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Rzeszowie na 2008 r. Załącznik do uchwały Nr 64/2007 RN WFOŚiGW w Rzeszowie z dn r.