PORADNIK Prof. dr hab. Stanisław Ignatowicz

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "PORADNIK Prof. dr hab. Stanisław Ignatowicz"

Transkrypt

1 PORADNIK Mrówki, komary i meszki oraz osy i szerszenie ich szkodliwosć i zwalczanie Prof. dr hab. Stanisław Ignatowicz SGGW Katedra Entomologii Stosowanej Warszawa

2 KOMARY Krwiopijne komary i meszki zakłócają nam każdy wiosenny i letni wypoczynek, gdy kłują, aby pobrać kroplę krwi. A nocą,... nie pozwalają nam zasnąć, gdy irytująco brzęczą przy uchu. Komary i meszki potrafią być bardzo uciążliwe i każdy marzy o skutecznej metodzie ich odstraszania i niszczenia. Do naszych najpospolitszych komarów należą komar brzęczący i komar widliszek. KOMAR BRZĘCZĄCY (Culex pipiens) Komar brzęczący jest najpospolitszym kwiopijcą w środowisku miejskim. Podobnie jak mucha domowa czy karaczan prusak, przystosował się idealnie do niemalże każdego siedliska utworzonego lub zmienionego przez człowieka. Podgatunek Culex pipiens pipiens zamieszkuje środowiska naturalne i rolnicze, natomiast C. pipiens molestus uzależnił swój byt od środowiska ludzkiego, wiejskiego i podmiejskiego, dlatego rzadko występuje w innych miejscach. Może lęgnąć się nawet w zbiornikach bardzo zanieczyszczonych, takich jak odstojniki ścieków i przeciekające węzły cieplne. Jego rozwój może się odbywać w całkowitej ciemności przez cały rok, jeżeli tylko temperatura wody w zalanych piwnicach nie spada poniżej 14ºC. Może stać się lokalną plagą, jeśli namnoży się licznie np. w tunelach kolei podziemnych lub obszernych piwnicach z cieknącą wodą. Z tych miejsc przedostaje się do pomieszczeń mieszkalnych i może atakować ludzi nawet w grudniu lub w styczniu. Samice i samce komara brzęczącego łączą się w pary już po 48 godzinach po opuszczeniu poczwarek. Samica kopuluje jeden raz w życiu, a otrzymane od samca plemniki gromadzi w ciele w specjalnym zbiorniczku. Plemniki stopniowo są uwalniane w celu zapłodnienia rozwijających się jaj. Do produkcji jaj samica potrzebuje wysoko białkowego pokarmu, a więc krwi, dlatego zaraz po kopulacji poszukuje gospodarza. Człowiek wydziela charakterystyczny dla niego zapach, dwutlenek węgla i ciepło, czym wabi komary. Aparat gębowy samicy jest typu kłująco-ssącego. Przekłuwa ona skórę żywiciela kłujką, która składa się z sześciu sztylecików: pary żuwaczek, pary szczęk, podgębia i wargi górnej. Poszczególne części aparatu gębowego są ułożone w rynienkowatej wardze dolnej. Skórę przebijają igiełkowate żuwaczki i szczęki. Przez kanalik znajdujący się w podgębiu komar spuszcza do rany ślinę, która zawiera substancje zapobiegające krzepnięciu 2

3 krwi. Warga górna tworzy rynienkę, którą krew żywiciela przedostaje się do przewodu pokarmowego komara. W tym czasie warga dolna zgina się i opiera się o skórę. U samców narządy gębowe są bardzo uproszczone i nie potrafią nimi przebić skóry ssaków. Odżywiają się wyciekającym sokiem roślin i nektarem kwiatów. Opite krwią samice przystępują do składania jaj. Jaja są składane do wody pojedynczo, po czym zlepiają się substancją kleistą w złoża pionowych jaj, które przybierają kształt łódeczki, unoszącej się na powierzchni wody. Płodność samic, które posiliły się krwią ludzką, jest wysoka i wynosi do 2100 jaj składanych w 30 złożach. Po godzinach z jaj wylęgają się larwy. Larwy zaopatrzone są w długie czułki i w długi syfon, na którym znajdują się cztery pęczki włosków: dwa pęczki zawierają po 2 włoski, dwa po 3 włoski. Larwy rozwijają się pobierając pokarm (bakterie, resztki organiczne) z różnych głębokości w wodach słodkich, bogatych w szczątki organiczne. Może to być stojąca woda popowodziowa, ale także woda w różnych naczyniach, w starych beczkach, w sadzawkach ogrodowych (w oczkach wodnych), w kałużach i rynnach. Po 7-10 dniach larwy kończą rozwój i przechodzą w stadium poczwarki, która trwa tylko 2-4 dni. Z poczwarek wylatują osobniki dorosłe, gotowe wydać szereg następnych pokoleń w czasie sezonu, jeśli znajdą odpowiednie miejsca do rozmnażania się. Tempo rozwoju pokolenia komara zależy wyraźnie od temperatury. Optymalna temperatura dla rozwoju waha się od 20 do 25ºC. Rozwój pokolenia trwa wówczas dni, a w gorszych warunkach może być wydłużony do 3-5 tygodni. Latem może powstać 4-5 pokoleń komara kłującego, a jeśli lato jest gorące nawet 6-7, a więc miliony potomnych osobników. Zimują zapłodnione samice w chłodnych i stosunkowo wilgotnych miejscach, często w piwnicach, gdzie w letargu oczekują na ciepło wiosenne. 3

4 KOMAR WIDLISZEK (Anopheles maculipennis) Również samica widliszka po zapłodnieniu szuka żywiciela, z którego pobiera krew. Kilka dni po krwistym posiłku składa na wodzie od 150 do 340 jaj, a zdarza się, że nawet więcej. Wybiera naturalne zbiorniki wodne, które zawierają czystą wodę stojącą, w której znajdują się glony i inne podwodne rośliny zaopatrujące wodę w tlen i zapewniające larwom liczne kryjówki przed drapieżcami. Jaja komara widliszka są wrzecionowate, zaopatrzone z boków w komory powietrzne, które utrzymują je na powierzchni wody. W wodzie jaja są rozrzucone pojedynczo, tworząc na powierzchni figury o kształcie sieci lub gwiazd. Po kilku godzinach początkowo białawe jaja ciemnieją. Ich rozwój odbywa się w temperaturze powyżej 10ºC. Z jaj wylęgają się larwy, które linieją trzy razy; są więc cztery stadia larwalne. Larwy nie mają syfonu oddechowego, ale ich ciało pokrywają włoski w kształcie liści palmy, dzięki którym larwy układają się więc równolegle do powierzchni wody, aby utrzymać kontakt z powietrzem i pobierać pokarm. Głowę obracają o 180º do tafli wody i żywią się glonami, grzybami i bakteriami pobieranymi bezpośrednio z powierzchni wody. Po czwartym linieniu larw uwalnia się poczwarka. Poczwarka nie pobiera pokarmu, ale jest ruchliwa. Z niej po 3-4 dniach powstaje dorosły owad. W upalne i ciepłe lata rozwój pokolenia trwa 3-4 tygodnie, w porze chłodniejszej trwa dłużej. W naszym kraju powstają 3-4 pokolenia widliszka. Dorosłe widliszki trzymają się miejsc lęgu i odbywają loty w poszukiwaniu żywiciela i kryjówek do zimowania, nie dłuższe niż kilkaset metrów. Na większe odległości mogą być zwiane przez silny wiatr. Zimują zapłodnione samice widliszków, u których rozwój jajników jest zahamowany. Na kryjówki zimowe wybierają pomieszczenia ludzkie, piwnice, obory. W okresie zimy nie pobierają pokarmu. 4

5 SZKODLIWOŚĆ KOMARÓW Dorosłe komary fruwają najczęściej o zmierzchu, przy dużej wilgotności powietrza. Są bardzo słabymi lotnikami ; unikają przestrzeni otwartych i wietrznych. Mogą jednak przelecieć odległość 1 km, a w niektórych przypadkach pokonują nawet 10 km. Osiągają szybkość lotu około 5,5 km/ godzinę poruszając skrzydłami z częstotliwością ponad 600 ruchów na sekundę, wydając wtedy denerwujące nas brzęczenie. Szkodliwość komarów polega też na tym, że kłują boleśnie i wypijają krew z człowieka i zwierząt domowych. Ślina komara brzęczącego, gdy dostanie się do ciała żywiciela, powoduje uczulenie skóry. Komar ten przenosi ornitozy (choroby od ptaków), wirusy neurotropowe z ptaków domowych i dziko żyjących na zwierzęta domowe i ludzi. W ciepłych krajach i tropikach komary przenoszą czynniki wywołujące groźne choroby zakaźne i inwazyjne, np. zarodźce zimnicy, filariozy, leiszmaniozy, wirusy żółtej febry, japońskiego zapalenia mózgu i rdzenia oraz innych wirusów. U naszych komarów, które pobierają krew od różnych ssaków, mogą występować krętki Borrelia burgdorferi i mogą stanowić one czynnik wspomagający krążenie krętków, wywołujących u ludzi groźną chorobę boreliozę z Lyme. Widliszki kłują ludzi i zwierzęta domowe o zmierzchu lub o świcie, pobierając krew w pomieszczeniach. Głodne samice mogą kąsać w ciągu dnia. Lubią krew bydła i często przebywają w oborach, na suficie nad zwierzętami. Z łatwością poprzez cienką letnią odzież przekłuwają skórę, a ich ślina wywołuje u osób wrażliwych odczyny uczuleniowe i świąd. Widliszek jest żywicielem ostatecznym i przenosicielem zarodźców malarii (Plasmodium), czynnika etiologicznego zimnicy. Trzy polskie gatunki z rodzaju Anopheles są zdolne do przenoszenia zarodźca malarii, jednak w Polsce (na szczęście) nie stwierdza się zachorowań na malarię już od ponad 50 lat. Na świecie tylko w 1995 r. odnotowano 500 milionów chorych na malarię, z których 2,1 miliona osób (w tym połowa dzieci) zmarło z powodu tej choroby. Komary uważa się za jedną z najgorszych plag na ziemi. 5

6 MESZKI Meszki (Simulidae) są małymi muchówkami o krępej budowie ciała, z tułowiem wyraźnie zgarbionym. Są mniejsze od komarów i ciemno ubarwione. Długość ich ciała wynosi 3-6 mm. Mają krótkie i szerokie skrzydła układające się w czasie spoczynku daszkowato. Czułki są krótkie i zbudowane z kilkunastu paciorkowatych członów. Aparat gębowy meszek jest typu kłująco-ssącego. Kłujką podobną do sztylecika przebijają skórę żywiciela, dostają się do naczyń krwionośnych i wysysają krew. Krwiopijne są tylko zapłodnione samice, dla których krew jest bogatym w białko pokarmem, niezbędnym do produkcji jaj. Po nassaniu się krwi samice składają kilkakrotnie po jaj, a więc tysiące jaj w ciągu życia. Jaja umieszczają w płytkich miejscach czystych wód płynących, w strumykach i rzekach. Jaja przyczepiają się do roślinności wodnej lepką powierzchnią. Po 2-3 tygodniach z jaj wylęgają się larwy i przytwierdzają się za pomocą specjalnej przylgi do podwodnych roślin, kamieni i innych przedmiotów. Larwy odżywiają się resztkami organicznymi, które filtrują z przepływających wód. Po czterokrotnym linieniu przeobrażają się po 6-8 tygodniach w poczwarki, które mogą przezimować. Wiosną następnego roku wypływają na powierzchnię wody i z nastaniem pierwszych ciepłych dni przekształcają się w postacie dorosłe, które pojawiają się masowo w maju lub czerwcu. SZKODLIWOŚĆ MESZEK Krwiopijne samice żerują tylko w dzień napadając na ludzi, a także na bydło, konie, owce, świnie i drób. W odróżnieniu od komarów, meszki nie są aktywne wieczorem i nocą. Chmarami latają wokół głów zwierząt, wchodzą do uszu, nosa i w sierść. Przedostają się do jamy nosowej, wpadają pod powieki i do gardła. Kłują w miejsca pokryte cieńszą i delikatniejszą skórą, a więc atakują okolice pyska, oczu, uszu, narządów płciowych, sutek i okolice odbytu. W miejscach ukłuć powstają punktowane wybroczyny i bolesne obrzmienia. Krowy atakowane i kłute przez te owady dają znacznie mniej mleka, a drób gorzej się niesie. Przy zmasowanych atakach meszek zwierzęta giną w ciągu kilku godzin na skutek trującego działania jadów zawartych w ślinie tych owadów. Często powstaje obrzmienie dróg oddechowych, które prowadzi do uduszenia się żywiciela. Sekcje martwych zwierząt wykazały ponadto obrzęki węzłów chłonnych, wątroby, mięśnia sercowego, opuchniętą tkankę podskórną oraz oczywiście liczne ślady ukłuć na wymionach. W 1923 r. nad Dunajem w Rumunii padło sztuk bydła. W połowie maja 1979 r. plaga Simulium morsitans w okolicy Zamościa była przyczyną ciężkich zachorowań bydła i padło wówczas około 100 zwierząt. Nie tak dawno, bo w 1997 roku w Polsce padło od meszek wiele krów przebywających na pastwiskach w okresie plagi. Od czasu do czasu meszki pojawiają się tak licznie, że atakując chmarami uniemożliwiają ludziom pracę i wypoczynek w terenie. Liczne są w zadrzewionych okolicach, w których znajdują się ośrodki rekreacyjne. Czasem zalatują nawet do mieszkań ludzkich. Ukłucia meszek są dla nas bardziej bolesne niż ukłucia komarów i pozostawiają wyraźny krwawiący ślad. W miejscach ukłuć powstają bolesne zmiany, trwające u ludzi nawet ponad tydzień. Wiele osób jest uczulonych. U nich mogą wystąpić duże obrzęki i wysoka gorączka. 6

7 ZWALCZANIE KOMARÓW I MESZEK Najpierw zwalczanie komarów należy zacząć od metod profilaktycznych (zapobiegawczych), gdyż są ważne i... najtańsze. Należy przejrzeć okolice budynków i zlikwidować wszystkie te miejsca, w których rozwijają się larwy komarów. A więc, stojące przez dłuższy czas kałuże, powstałe po powodzi lub ulewnych deszczach, powinny być usunięte lub zasypane, a błota osuszone. Ze starych opon, beczek, wiader, puszek i innych naczyń należy usunąć zebraną w nich wodę deszczową. Należy też udrożnić rynny i usprawnić spływ wody w rowach przydrożnych. Zbyt gęstą roślinność krzewiastą wokół budynków mieszkalnych należy przerzedzić lub zlikwidować, gdyż w niej komary znajdują schronienie w ciągu dnia, a wylatując z zakrzewień mogą kłuć ludzi nawet w południe. W porze dużej aktywności owadów należy odpowiednio się ubrać. Trzeba założyć długie spodnie, bluzę z długimi rękawami i kapelusz osłaniający czoło. Pomieszczenia mieszkalne należy dokładnie zabezpieczać przed komarami. W oknach trzeba umieścić siatki metalowe lub z materiału tekstylnego o drobnych oczkach. Wieczorem, podczas wietrzenia mieszkania nie należy włączać oświetlenia, gdyż światło wabi komary z okolic. W okresie wzmożonej aktywności komarów okna niezabezpieczone siatką należy pozamykać. Wymienione zabiegi nie zawsze są możliwe do wykonania, dlatego komary wabione światłem i zapachem człowieka i zwierząt domowych przedostają się do naszych mieszkań i nam dokuczają. 7

8 ELEKTROFUMIGATORY Aby komary nie przedostawały się do pomieszczeń mieszkalnych, albo w celu zniszczenia tych krwiopijców, którzy przedostali się do sypialni, należy zastosować elektrofumigatory, czyli odparowywacze elektryczne. Zasada ich działania jest następująca: po włączeniu do kontaktu grzejnik podgrzewa płytkę nasączoną substancją owadobójczą, powodując wydzielenie się ich par. Zamiast płytki może być stosowany mały zbiorniczek z roztworem insektycydu. Są dwa typy elektrofumigatorów z serii ABC: ABC UNIWERALNY ELEKTROFUMIGATOR do stosowania wkładów wymiennych płytek lub zbiorniczka z płynem; albo ABC ELEKTROFUMIGATOR NA KOMARY do stosowania wkładów wymiennych tylko płytek. Każdy z tych elektrofumigatorów jest bardzo prosty w użyciu. Zaopatrzony jest pod kratką obudowy w elektryczny grzejnik, połączony z wtyczką. Do elektrofumigatora wkłada się płytki owadobójcze ABC, a do uniwersalnego elektrofumigatora można też przyłączyć wkład wymienny ABC z płynem w specjalnym pojemniku. Następnie wtyczkę umieszcza się w gniazdku sieci elektrycznej 220/230 V. Pod wpływem prądu grzejnik nagrzewa płytkę lub zbiornik z płynem, z których powoli uwalniają się pary owadobójcze. ABC WKŁADY DO ELEKTROFUMIGATORA NA KOMARY są sprzedawane w opakowaniach, w których znajduje się 20 płytek. Po wyjęciu z celofanowego opakowania płytkę należy umieścić pod kratką ochronną na powierzchni grzejnej i elektrofumigator włączyć do gniazdka. Podgrzana płytka wydziela pary środka owadobójczego esbiotrynę, związek z grupy pyretroidów, który odstrasza i zabija komary. Chroni w ten sposób pomieszczenie o kubaturze 50 m 3 przez jedną noc (8-10 godzin). Zużyta płytka, która już nie wydziela par owadobójczych, zmienia barwę i wieczorem należy ją wymienić na nową. Elektrofumigator nie musi być ciągle włączony. Należy go używać tylko wtedy, gdy chcemy mieć pomieszczenie wolne od komarów. 8

9 ABC NA KOMARY WKŁAD WYMIENNY (PŁYN) ELEKTROFUMIGATORA OWADOBÓJ- CZEGO można przyłączyć tylko do UNIWER- SALNEGO ELEKTROFUMIGATORA ABC. Wkład jest buteleczką, w której znajduje się 1% aletryna, związek owadobójczy z grupy pyretroidów. Buteleczkę należy wyjąć z opakowania, zdjąć nakrętkę i zamontować w elektrofumigatorze tak, aby pojemnik był w pozycji pionowej. Tak przygotowane urządzenie należy włączyć do sieci 220/230 V. Pod wpływem prądu grzejnik ogrzeje płyn. Powstanie para, która na komary działa odstraszająco i owadobójczo. Jedna buteleczka z płynem wystarcza na 45 nocy, przyjmując, że urządzenie pracuje przez 8 godzin w ciągu doby. Urządzenie wyłącza się poprzez wyjęcie z gniazda sieci elektrycznej. Elektrofumigatory z płynnym wkładem wymiennym można stosować tylko w tych pomieszczeniach, w których możliwa jest wentylacja powierza. W innych pomieszczeniach, w których mieszkańcy przebywają długo, albo w sypialniach można używać elektrofumigatory z płynnym wkładem wymiennym tylko przy uchylonych oknach. Zadbać należy jednak, aby w czasie elektrofumigacji nie powstawały przeciągi. Stosowanie elektrofumigatorów jest bardzo proste, ale należy pamiętać, że pary owadobójcze wydzielane z podgrzanych płytek lub z gorącego płynu zawierają związki chemiczne (aletryna, esbriotryna) z grupy pyretroidów. Wszystkie pyretroidy są bardzo silnymi truciznami dla ryb i innych organizmów wodnych. Z tego powodu, na czas zabiegów należy akwaria z rybkami i terraria usunąć z pomieszczenia, albo dokładnie je przykryć grubym papierem. Elektrofumigatorów nie należy włączać w tych pomieszczeniach, w których przebywają małe dzieci lub osoby starsze i chore (uczulone, astmatyczne). Po każdym zastosowaniu należy rankiem dokładnie wywietrzyć wszystkie pomieszczenia. 9

10 MRÓWKI Mrówki chętnie odżywiają się rosą miodową (spadzią) mszyc. Aby zapewnić sobie stały dostęp do słodkiej spadzi, opiekują się mszycami szkodnikami różnych upraw. Większość gmachówek gnieździ się w drewnie, chociaż nim się nie odżywia, to jednak powoduje znaczne uszkodzenia w konstrukcji drewnianej drzwi, okien, słupów nośnych i innych elementów drewnianych budynków. Gmachówka cieśla zakłada gniazda w zdrowych drzewach, które uszkadza. Robotnice mrówek odkrywają korzenie roślin w ogrodach i przesuszają glebę, gdy w niej rozbudowują swoje gniazda i wytyczają ścieżki. Inne mrówki wygryzają dziury w pąkach kwiatowych lub niszczą całkowicie kwiaty, które wydzielają obficie słodki nektar. Również masowo obgryzają młode soczyste pędy wierzchołkowe roślin w czasie długotrwałej suszy. Szkody wyrządzane przez mrówki w ogrodach i warzywnikach często są bardzo dotkliwe. Mrówki zbierają pokarm w dużym promieniu od mrowiska. W poszukiwaniu pokarmu przychodzą do pomieszczeń mieszkalnych. Robotnice dostają się do żywności, którą uszkadzają i zanieczyszczają. Niepokoją ludzi swoją obecnością. Ich obecność w pomieszczeniach jest niepożądana. 10

11 Zwalczanie mrówek należy rozpocząć od lokalizacji ich gniazda. Mrówki zwykle gnieżdżą się w ziemi i w szczelinach drzew, a tylko nieliczne zakładają kolonie w budynkach mieszkalnych. Najczęściej gnieżdżą się w glebie przylegającej do budynku i w tych miejscach należy zlokalizować gniazda. Główny zabieg zwalczania murawek i gmachówek polega na zastosowaniu do gniazda i w jego najbliższe otoczenie płynnego lub pylistego preparatu ABC na mrówki. Stosowanie preparatów owadobójczych na wędrujące i wyszukujące pokarmu robotnice nie jest skutecznym zabiegiem, gdyż robotnice są płciowo sterylne i stanowią tylko małą część kolonii. Królestwo przeznacza tylko 10% robotnic, zwykle starszych, do zbierania pożywienia. Ich stratę społeczność mrówek nie odczuwa. 11

12 Metodą tą jednak możemy ograniczyć liczbę mrówek wchodzących do pomieszczeń w poszukiwaniu pokarmu. ABC płynny preparat na mrówki należy skierować na miejsca, którymi mrówki przedostają się do budynku; opryskać należy nie tylko wędrujące mrówki i miejsca ich gnieżdżenia się, a także framugi drzwi, okien, wentylatory, przewody i kanały, szpary w murze, listwy podłogowe. Bardzo przydatny jest ABC delta pylisty preparat na mrówki, który po zastosowaniu tworzy barierę, niemożliwą do pokonania dla mrówek. Zdarza się, że w okresie rójek uskrzydlone mrówki pojawiają się chmarami na roślinach w ogrodzie, na ścianach budynków, a nawet wlatują do pomieszczeń. Nie zaleca się niszczenia uskrzydlonych samic i samców mrówek, gdyż problem ich masowych lotów nie trwa długo i po kilku dniach same znikają. 12

13 Osy i szerszenie są najbardziej jadowitymi owadami występującymi w naszym otoczeniu. Broniąc gniazda mogą rojem zaatakować intruza, a jedna robotnica może użądlić wielokrotnie. Żądło os jest długie, znacznie większe niż u pszczół, ma kształt szabli i pozbawione jest harpunowego uzębienia, co pozwala wielokrotne żądlić bez wyrywania narządu jadowego. Po wprowadzeniu żądła do ciała ofiary, osa wydziela kropelkę jadu. Liczba użądleń powodująca śmierć człowieka jest zróżnicowana i wynosi od kilkunastu w przypadku szerszenia do kilkudziesięciu w przypadku os. Pojedyncze użądlenia os są niebezpieczne tylko dla osób uczulonych. W ogrodzie osy chętnie zjadają dojrzałe owoce grusz, jabłoni i śliw, wygryzając w nich miąższ. Czasem tak głęboko wgryzają się w owoce, że całkiem chowają się w wydrążonych chodnikach. Nieostrożny człowiek może wraz z owocem wziąć do ust osę, a użądlenie w język lub w okolice przełyku jest wtedy bardzo niebezpieczne i może spowodować utrudnienie w oddychaniu i uduszenie. 13

14 OSY I SZERSZENIE Osy żerując w produktach żywnościowych mogą je zanieczyścić. Przenoszą chorobotwórcze drobnoustroje na produkty żywnościowe z miejsc, w których poprzednio żerowały, np. z odchodów i trupów zwierzęcych, czy z wysypiska śmieci. Osy chętnie odwiedzają nasze mieszkania, cukiernie i przechowalnie artykułów spożywczych. Stwarza to możliwość częstego stykania się z nimi, a biorąc pod uwagę ich wielką drażliwość i zręczność, z jaką zadają cios żądłem, strach ludzi przed osami jest uzasadniony. Większość ludzi jest negatywnie ustosunkowana do jadowitych os i dlatego często podejmowane są różne próby ich zwalczania. 14

15 Należy zacząć od zlokalizowania kolonii os, po czym przystąpić do zniszczenia ich gniazd, co jest trudnym i do pewnego stopnia niebezpiecznym zajęciem. Gniazda odnajdujemy obserwując loty robotnic w dni pogodne, kiedy wylatują i przylatują do nich. Gniazda os zbudowane w ziemi należy opylać preparatem ABC na osy w okresie małej aktywności kolonii, np. chłodnym rankiem, kiedy nie obserwuje się latających os. Preparat ABC na osy należy skierować bezpośrednio na gniazdo lub do otworu prowadzącego do wewnątrz gniazda, a także należy opylić jego okolice. Osy przylatujące do gniazda będą do niego wnosić zastosowany pylisty preparat ABC na osy. Częstym zabiegiem jest też niszczenie robotnic os w pomieszczeniach, do których się przedostały. Stosowany jest zwykle pylisty preparat ABC na osy, zawierający insektycyd (pyretroidy) o działaniu kontaktowym. Preparat należy nanosić na powierzchnie, na których gromadzą się osy. 15

16 THEMAR IMPORT-EKSPORT SP. Z O.O., UL. WYCZÓ KI 75, WARSZAWA TEL , TEL./FAX , biuro@themar.com.pl w w w. a b c o g r o d u. c o m. p l

INFORMACJA DLA POWODZIAN NA TEMAT ZWALCZANIA SZKODLIWYCH OWADÓW

INFORMACJA DLA POWODZIAN NA TEMAT ZWALCZANIA SZKODLIWYCH OWADÓW INFORMACJA DLA POWODZIAN NA TEMAT ZWALCZANIA SZKODLIWYCH OWADÓW KOMARY I INNE OWADY KRWIOPIJNE przyjaznym środowiskiem dla bytowania komarów są tereny podmokłe, wilgotne, rozlewiska wody, gdzie w mule

Bardziej szczegółowo

Osy. Vespula. Biologia. Szkodliwość. Występowanie

Osy. Vespula. Biologia. Szkodliwość. Występowanie Osy Vespula Biologia Ciało robotnicy osy pospolitej osiąga długość od 11 do 20 mm. Jest podobna do osy dachowej, ale ma na nadustku dużą kanciastą czarną plamę zamiast trzech czarnych punktów. Osa pospolita

Bardziej szczegółowo

Mrówki faraona. Monomorium pharaonis. Biologia. Szkodliwość. Profilaktyka. Występowanie

Mrówki faraona. Monomorium pharaonis. Biologia. Szkodliwość. Profilaktyka. Występowanie Mrówki faraona Monomorium pharaonis Biologia Mrówki faraona prowadzą społeczny tryb życia, dzieląc się funkcjami. Robotnice opiekują się potomstwem lub wędrują w poszukiwaniu pokarmu i wody. Samice-królowe

Bardziej szczegółowo

Niszczenie szerszeni i os w gniazdach (ŻĄDŁO) Stanisław Ignatowicz Konsultacje Entomologiczne Warszawa

Niszczenie szerszeni i os w gniazdach (ŻĄDŁO) Stanisław Ignatowicz Konsultacje Entomologiczne Warszawa Niszczenie szerszeni i os w gniazdach (ŻĄDŁO) Stanisław Ignatowicz Konsultacje Entomologiczne Warszawa Osy są pożyteczne Pełnią ważną rolę w równowadze ekologicznej naszego środowiska. Bardziej pożyteczne

Bardziej szczegółowo

masywne, 11-członowe czułki i krótkie, grube odnóża.

masywne, 11-członowe czułki i krótkie, grube odnóża. Meszki (Simulidae) Meszki należą do owadów małych, osiągających 1,5-10 (zwykle 3-6) mm długości, zwykle ciemno ubarwionych (stąd angielska nazwa black fly). Mają krępe ciało z garbem, krótkie i szerokie,

Bardziej szczegółowo

Wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci Lindeman, 1888 ssp. communis Uzel, 1895

Wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci Lindeman, 1888 ssp. communis Uzel, 1895 Wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci Lindeman, 1888 ssp. communis Uzel, 1895 1. Systematyka Rząd - przylżeńce (Thysanoptera) Rodzina - wciornastkowate (Thrypidae) 2. Biologia i opis gatunku: Gatunek,

Bardziej szczegółowo

OMACNICA PROSOWIANKA. Ostrinia nubilalis (Hubner)

OMACNICA PROSOWIANKA. Ostrinia nubilalis (Hubner) OMACNICA PROSOWIANKA Ostrinia nubilalis (Hubner) 1. Opis i biologia gatunku Omacnica prosowianka jest motylem nocnym o brązowo-beżowym zabarwieniu z charakterystycznymi zygzakowatymi poprzecznymi liniami

Bardziej szczegółowo

Pasożytujące na różnych żywicielach pchły mogą przenosić patogeny i pasożyty między zwierzętami dzikimi, hodowlanymi, a człowiekiem.

Pasożytujące na różnych żywicielach pchły mogą przenosić patogeny i pasożyty między zwierzętami dzikimi, hodowlanymi, a człowiekiem. Pchły Siphonaptera, Aphaniptera Biologia Pchła w cyklu rozwojowym przechodzi przez stadium jaja, larwy, poczwarki i owada dojrzałego. Czas rozwoju poszczególnych form zależy od temperatury, wilgotności

Bardziej szczegółowo

Metodyka integrowanej ochrony cebuli ozimej przed wciornastkiem tytoniowcem

Metodyka integrowanej ochrony cebuli ozimej przed wciornastkiem tytoniowcem Metodyka integrowanej ochrony cebuli ozimej przed wciornastkiem tytoniowcem dr Piotr Szafranek Opracowanie przygotowane w ramach zadania 1.15 Aktualizacja istniejących i opracowanie nowych integrowanych

Bardziej szczegółowo

PRZĘDZIOREK CHMIELOWIEC

PRZĘDZIOREK CHMIELOWIEC PRZĘDZIOREK CHMIELOWIEC Tetranychus urticae Koch 1835 1. Systematyka Królestwo: Typ: Podtyp Gromada: Podgromada Rząd: Rodzina: Rodzaj: Gatunek: Animalia Arthropoda Chelicerata Arachnida Acari Trombidiformes

Bardziej szczegółowo

Metodyka integrowanej ochrony cebuli, pora i kapusty głowiastej białej przed szkodami wyrządzanymi przez wciornastka tytoniowca

Metodyka integrowanej ochrony cebuli, pora i kapusty głowiastej białej przed szkodami wyrządzanymi przez wciornastka tytoniowca Metodyka integrowanej ochrony cebuli, pora i kapusty głowiastej białej przed szkodami wyrządzanymi przez wciornastka tytoniowca Opis szkodnika: Dr Piotr Szafranek Wciornastek tytoniowiec to niewielki,

Bardziej szczegółowo

WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ROŚLIN I NASIENNICTWA w Warszawie ODDZIAŁ w PRZYSUSZE

WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ROŚLIN I NASIENNICTWA w Warszawie ODDZIAŁ w PRZYSUSZE WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY ROŚLIN I NASIENNICTWA w Warszawie ODDZIAŁ w PRZYSUSZE OPS.7122.2.7.2018 Przysucha, 19 kwietnia 2018r Urząd Gminy i Miasta Urzędy Gmin - wszystkie - Komunikaty o zagrożeniu

Bardziej szczegółowo

Szerszeń, Vespa crabo L. Stanisław Ignatowicz Konsultacje Entomologiczne Warszawa

Szerszeń, Vespa crabo L. Stanisław Ignatowicz Konsultacje Entomologiczne Warszawa Szerszeń, Vespa crabo L. Stanisław Ignatowicz Konsultacje Entomologiczne Warszawa Systematyka Rząd: błonkówki (Hymenoptera) Podrząd: Apocrita Nadrodzina: osy - Vespoidea Rodzina: osowate - Vespidae Gatunek:

Bardziej szczegółowo

PORADNIKI SERII ABC. Czyli jak zwalczać. i w ogrodzie. Prof. dr hab. Stanisław Ignatowicz. SGGW, Katedra Entomologii Stosowanej, Warszawa

PORADNIKI SERII ABC. Czyli jak zwalczać. i w ogrodzie. Prof. dr hab. Stanisław Ignatowicz. SGGW, Katedra Entomologii Stosowanej, Warszawa PORADNIKI SERII ABC Czyli jak zwalczać szkodniki w domu i w ogrodzie Prof. dr hab. Stanisław Ignatowicz SGGW, Katedra Entomologii Stosowanej, Warszawa OSY, KOMARY I MOLE Mszyce, ich szkodliwość i zawlczanie

Bardziej szczegółowo

Nie wchodzić-trwa metamorfoza Nowy wygląd-nowe życie

Nie wchodzić-trwa metamorfoza Nowy wygląd-nowe życie Nie wchodzić-trwa metamorfoza Nowy wygląd-nowe życie Co to jest metamorfoza? Metamorfoza proces charakteryzujący się znacznymi zmianami w formie lub strukturze organizmu. Rodzaje przeobrażeń Ametabolia

Bardziej szczegółowo

Zadania do planszy PRACE W LESIE LATO

Zadania do planszy PRACE W LESIE LATO 1 Ewa Sulejczak Zadania do planszy PRACE W LESIE LATO 1. Przyjrzyj się planszy i napisz, jakie zabiegi wykonuje się w lesie latem. Określ także ich cel. Spostrzeżenia wpisz w tabeli. Zabiegi Cel 2. Rozpoznaj

Bardziej szczegółowo

Muchy ZWALCZANIE MUCHY. Musca domestica. Biologia. Szkodliwość. Profilaktyka. Występowanie

Muchy ZWALCZANIE MUCHY. Musca domestica. Biologia. Szkodliwość. Profilaktyka. Występowanie Muchy Musca domestica Biologia Muchy w sprzyjających warunkach rozmnażają się bardzo szybko. Jedna mucha może złożyć do 1000 jaj, z których po 24-48 godzinach wylęgają się larwy, których okres rozwoju,

Bardziej szczegółowo

Fizjologiczne i etologiczne

Fizjologiczne i etologiczne Fizjologiczne i etologiczne aspekty życia społecznego owadów Różnorodność owadów prowadzących społeczny tryb życia W - III Mrówki Faraona Monomorium pharaonis 25 https://www.youtube.com/watch?v=x4ppzhognjw

Bardziej szczegółowo

Temat: Stawonogi zwierzęta o członowanych odnóżach.

Temat: Stawonogi zwierzęta o członowanych odnóżach. Temat: Stawonogi zwierzęta o członowanych odnóżach. Stawonogi to najliczniejsza gatunkowo grupa zwierząt występujących na Ziemi. Organizmy te żyją w wodach słodkich i słonych oraz niemal we wszystkich

Bardziej szczegółowo

Sowy. Przygotowała Zuzia Górska

Sowy. Przygotowała Zuzia Górska Sowy Przygotowała Zuzia Górska Puchacz Długość ciała (wraz z dziobem i ogonem): 60 78 cm Długość ogona: 23 29 cm Rozpiętość skrzydeł: 155 180 cm Waga: 1,6 2,8 kg samce; 2,3 4,2 kg samice Liczba jaj: 2

Bardziej szczegółowo

Jakie jest zapotrzebowanie zwierząt na wodę?

Jakie jest zapotrzebowanie zwierząt na wodę? .pl https://www..pl Jakie jest zapotrzebowanie zwierząt na wodę? Autor: mgr inż. Dorota Kolasińska Data: 27 lipca 2017 Woda pełni szereg ważnych funkcji w organizmie. Odpowiada za wysoką produkcję i zdrowie

Bardziej szczegółowo

Zwalczanie pasożytów zewnętrznych na fermie świń

Zwalczanie pasożytów zewnętrznych na fermie świń .pl Zwalczanie pasożytów zewnętrznych na fermie świń Autor: prof. dr hab. inż. Damian Knecht Data: 8 grudnia 2015 Pasożyt jest organizmem żyjącym w ścisłym związku z innym organizmem na jego koszt. Choroby,

Bardziej szczegółowo

I BIOLOGIA JAKO NAUKA

I BIOLOGIA JAKO NAUKA I BIOLOGIA JAKO NAUKA Zadanie. Rozwiąż krzyżówkę, a następnie odczytaj i wyjaśnij hasło. 0. Bada skład chemiczny organizmów i zachodzące w nich reakcje.. Zajmuje się procesami dziedziczenia.. Przedmiotem

Bardziej szczegółowo

SZKARLATYNA PŁONICA NADAL GROŹNY PRZECIWNIK

SZKARLATYNA PŁONICA NADAL GROŹNY PRZECIWNIK SZKARLATYNA PŁONICA NADAL GROŹNY PRZECIWNIK OBJAWY Pierwsze objawy szkarlatyny są bardzo gwałtowne. Pojawia się silny ból gardła, kaszel i wymioty. Towarzyszą jej wysoka gorączka, bóle głowy i znaczne

Bardziej szczegółowo

OKAŚ GARBATEK (ZABRUS TENEBRIOIDES GOEZE)

OKAŚ GARBATEK (ZABRUS TENEBRIOIDES GOEZE) INSTYTUT OCHRONY ROŚLIN PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY ul. Władysława Węgorka 20, 60-318 Poznań w w w. i o r. p o z n a n. p l OKAŚ GARBATEK (ZABRUS TENEBRIOIDES GOEZE) POZNAŃ 2011 ŁOKAŚ GARBATEK (ZABRUS

Bardziej szczegółowo

Temat: Płazińce i nicienie.

Temat: Płazińce i nicienie. Temat: Płazińce i nicienie. 1. Płazińce zwierzęta spłaszczone grzbieto brzusznie. Płazińce to zwierzęta o wydłużonym, spłaszczonym grzbieto-brzusznie ciele, przybierającym kształt liścia, płytki lub taśmy.

Bardziej szczegółowo

Gzawica bydła; jak chronić nasze zwierzęta?

Gzawica bydła; jak chronić nasze zwierzęta? https://www. Gzawica bydła; jak chronić nasze zwierzęta? Autor: mgr inż. Dorota Kolasińska Data: 26 lipca 2017 Gzawica bydła w krajach europejskich wskutek wieloletniego zwalczania nie stanowi już tak

Bardziej szczegółowo

Załącznik 2. Międzynarodowe kody zagrożeń i zaleceń bezpieczeństwa (Risk and Safety Phrases)

Załącznik 2. Międzynarodowe kody zagrożeń i zaleceń bezpieczeństwa (Risk and Safety Phrases) . Międzynarodowe kody zagrożeń i zaleceń bezpieczeństwa (Risk and Safety Phrases) Poniższe kody umieszczane są na opakowaniach odczynników chemicznych oraz w katalogach firmowych producentów odczynników

Bardziej szczegółowo

Temat: Świat gadów. Gady pierwotnie lądowe lądzie wtórnie w wodzie zmiennocieplne ciepłolubne

Temat: Świat gadów. Gady pierwotnie lądowe lądzie wtórnie w wodzie zmiennocieplne ciepłolubne Temat: Świat gadów. Gady (gromada) określa się jako zwierzęta pierwotnie lądowe. Oznacza to, że są one pierwszą grupą kręgowców, która w pełni przystosowała się do życia na lądzie. Niektóre gatunki wtórnie

Bardziej szczegółowo

BIOLOGICZNE ŚRODKI OCHRONY ROŚLIN. (Ekonem SF, Ekonem HB)

BIOLOGICZNE ŚRODKI OCHRONY ROŚLIN. (Ekonem SF, Ekonem HB) BIOLOGICZNE ŚRODKI OCHRONY ROŚLIN (Ekonem SF, Ekonem HB) www.ivplant.pl ivplant@ivplant.pl tel. 691-414-007 Oferta preparatów IVplant: a) EKONEM SF: opak. 50 mln - 65 pln opak. 250 mln - 200 pln opak.

Bardziej szczegółowo

Oferta produktowa Dezynsekcja

Oferta produktowa Dezynsekcja Oferta produktowa Dezynsekcja Aquatain Produkt 100% Ekologiczny 100% Potwierdzonej Skuteczności Produkt do zwalczania komarów, prosty sposób dozowania, wydajny, bezpieczny, nie toksyczny. Do zbiorników

Bardziej szczegółowo

Fizjologiczne i etologiczne aspekty życia społecznego owadów

Fizjologiczne i etologiczne aspekty życia społecznego owadów Fizjologiczne i etologiczne aspekty życia społecznego owadów Kilka słów o prowadzącym oraz o tym, czym będziemy się zajmować? Dlaczego warto zajmować się fizjologią owadów? 2 Charakteryzują się ogromnym

Bardziej szczegółowo

Scenariusz zajęć nr 8

Scenariusz zajęć nr 8 Autor scenariusza: Maria Piotrowska Blok tematyczny: Zwierzęta budzą się ze snu Scenariusz zajęć nr 8 I. Tytuł scenariusza zajęć: Pracowity jak mrówka. II. Czas realizacji: 2 jednostki lekcyjne. III. Edukacje

Bardziej szczegółowo

Mamy sposób na zwalczanie omacnicy prosowianki w kukurydzy!

Mamy sposób na zwalczanie omacnicy prosowianki w kukurydzy! https://www. Mamy sposób na zwalczanie omacnicy prosowianki w kukurydzy! Autor: Redaktor Naczelny Data: 4 lipca 2016 Omacnica prosowianka to bardzo groźny szkodnik kukurydzy. Na polach pojawiły się już

Bardziej szczegółowo

Omacnica: mechaniczne zwalczanie szkodnika

Omacnica: mechaniczne zwalczanie szkodnika .pl Omacnica: mechaniczne zwalczanie szkodnika Autor: Magdalena Kowalczyk Data: 6 czerwca 2016 Omacnica prosowianka: jej zwalczanie należy rozpocząć od starannego monitorowania uprawy. Skuteczną metodą

Bardziej szczegółowo

Choroba guzowatej skóry bydła: jakie jest zagrożenie dla polskich stad?

Choroba guzowatej skóry bydła: jakie jest zagrożenie dla polskich stad? .pl https://www..pl Choroba guzowatej skóry bydła: jakie jest zagrożenie dla polskich stad? Autor: mgr inż. Dorota Kolasińska Data: 1 lutego 2017 Choroba guzowatej skóry bydła (inaczej określana jako guzowata

Bardziej szczegółowo

Wiosenne zapalenie wymienia

Wiosenne zapalenie wymienia .pl https://www..pl Wiosenne zapalenie wymienia Autor: mgr inż. Dorota Kolasińska Data: 10 maja 2017 Rozpoczyna się sezon pastwiskowy, a wraz z nim zwiększa się podatność wysokowydajnych krów na infekcje

Bardziej szczegółowo

Kret jest czystym zwierzakiem i nie znosi przykrych zapachów, odorów. Drażą korytarze na dużej głębokości i trudno ochronić przed nimi ogród. Łączna długość krecich korytarzy przekracza 100m. głębokości

Bardziej szczegółowo

Temat: Ptaki kręgowce latające.

Temat: Ptaki kręgowce latające. Temat: Ptaki kręgowce latające. 1.Układ oddechowy ptaków. Układ oddechowy ptaków składa się z dróg oddechowych oraz płuc. Drogi oddechowe doprowadzają tlen do płuc. W płucach następuje wymiana gazowa.

Bardziej szczegółowo

Temat: Gąbki i parzydełkowce.

Temat: Gąbki i parzydełkowce. Temat: Gąbki i parzydełkowce. 1. Gąbki zwierzęta beztkankowe. To bardzo proste zwierzęta żyjące wyłącznie w wodzie głównie w morzach i oceanach, rzadziej w wodach słodkich. Zasiedlają zazwyczaj strefę

Bardziej szczegółowo

JUVENTOX Preparat owadobójczy zawierający hormon juwenilny owadów w formie koncentratu do sporządzania mikroemulsji wodnej.

JUVENTOX Preparat owadobójczy zawierający hormon juwenilny owadów w formie koncentratu do sporządzania mikroemulsji wodnej. Treść oznakowania opakowania produktu biobójczego JUVENTOX Podmiot odpowiedzialny: ZPUH BEST-PEST Małgorzata Świętosławska, Jacek Świętosławski Spółka Jawna ul. Moździerzowców 6 b, 43-602 Jaworzno; tel:

Bardziej szczegółowo

Chowacze w rzepaku: wyzwanie dla plantatorów!

Chowacze w rzepaku: wyzwanie dla plantatorów! https://www. Chowacze w rzepaku: wyzwanie dla plantatorów! Autor: Tomasz Kodłubański Data: 8 kwietnia 2017 Straty w plonach rzepaku ozimego spowodowane przez szkodniki wynoszą według Krajowego Zrzeszenia

Bardziej szczegółowo

Nauczycielski plan dydaktyczny. Produkcja zwierzęca. Klasa I TRA w roku szkolnym 2011/2012. Numer programu 321(05)T4,TU,SPIMENiS

Nauczycielski plan dydaktyczny. Produkcja zwierzęca. Klasa I TRA w roku szkolnym 2011/2012. Numer programu 321(05)T4,TU,SPIMENiS Nauczycielski plan dydaktyczny Produkcja zwierzęca Klasa I TRA w roku szkolnym 2011/2012 Numer programu 321(05)T4,TU,SPIMENiS 2005.02.03 Prowadzący mgr inż. Alicja Adamska Moduł, dział, Temat: Lp. Zakres

Bardziej szczegółowo

Uwaga KLESZCZE!!!!! Występuje na różnych wysokościach nad ziemią:

Uwaga KLESZCZE!!!!! Występuje na różnych wysokościach nad ziemią: Uwaga KLESZCZE!!!!! Kleszcze żyją zazwyczaj w środowisku lekko wilgotnym, obfitym w roślinność: w lasach i na ich skraju, w zagajnikach, zaroślach, na łąkach, pastwiskach i leśnych polanach, na obszarach

Bardziej szczegółowo

ZATRUCIA. Zatrucia przez przewód pokarmowy: Objawy: - osłabienie - ból brzucha - inne w zależności od rodzaju trucizny

ZATRUCIA. Zatrucia przez przewód pokarmowy: Objawy: - osłabienie - ból brzucha - inne w zależności od rodzaju trucizny ZATRUCIA Przyczyny zatruć: - pomyłka - nieświadomość dotyczy głównie dzieci - lekkomyślność np. zatrucie tlenkiem węgla przez kierowcę w garażu - nadużycie np. alkoholu - próba samobójcza Ogólne postępowanie

Bardziej szczegółowo

Mikroklimat w chlewni i jego wpływ na dobrostan trzody

Mikroklimat w chlewni i jego wpływ na dobrostan trzody .pl Mikroklimat w chlewni i jego wpływ na dobrostan trzody Autor: mgr inż. Dorota Kolasińska Data: 9 grudnia 2015 1 / 7 .pl Mikroklimat w budynkach dla świń w ogromnym stopniu oddziałuje na dobrostan trzody

Bardziej szczegółowo

Metodyka prowadzenia obserwacji występowania przebarwiacza malinowego (Phyllocoptes gracilis) na malinie

Metodyka prowadzenia obserwacji występowania przebarwiacza malinowego (Phyllocoptes gracilis) na malinie dr hab. Barbara Łabanowska, mgr Małgorzata Tartanus Metodyka prowadzenia obserwacji występowania przebarwiacza malinowego (Phyllocoptes gracilis) na malinie Przebarwiacz malinowy Phyllocoptes gracilis

Bardziej szczegółowo

Samica nietoperza zwykle rodzi: 1. 10-15 młodych 2. 1-2 młodych 3. 3-5 młodych

Samica nietoperza zwykle rodzi: 1. 10-15 młodych 2. 1-2 młodych 3. 3-5 młodych Samica nietoperza zwykle rodzi: 1. 10-15 młodych 2. 1-2 młodych 3. 3-5 młodych Odpowiedź nr 2. Samice wychowujące młode żyją zwykle: 1. wspólnie (samica i samiec) 2. samotnie (samice) 3. w grupach, tzw.

Bardziej szczegółowo

URZĄD MIEJSKI W BORNEM SULINOWIE

URZĄD MIEJSKI W BORNEM SULINOWIE URZĄD MIEJSKI W BORNEM SULINOWIE Zasady postępowania w przypadku zagrożenia od rojów owadów błonkoskrzydłych (osy, szerszenie) Poradnik dla mieszkańców Gminy Borne Sulinowo 2014 B O R N E S U L I N O W

Bardziej szczegółowo

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku. Wydra - opis

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku. Wydra - opis Wydra - opis oczy chronione są trzecią powieką, która podczas nurkowania chroni je nie ograniczając jednocześnie widzenia długie smukłe ciało umożliwia wysoką zwinność i zwrotność w wodzie mała spłaszczona

Bardziej szczegółowo

Kleszcz mały czy duży

Kleszcz mały czy duży Kleszcz mały czy duży Nic dobrego nie wróży! Martyna Kos Czym są kleszcze? Kleszcz - pajęczak zaliczany do rzędu roztoczy bywa częstym towarzyszem miłośników przyrody i lasów. Kleszcze są pasożytami zewnętrznymi

Bardziej szczegółowo

Kto jest wrogiem zająca? Zające padają ofiarą ptaków drapieżnych (orły, sokoły), lisów, dzikich psów ale przede wszystkich człowieka.

Kto jest wrogiem zająca? Zające padają ofiarą ptaków drapieżnych (orły, sokoły), lisów, dzikich psów ale przede wszystkich człowieka. ZAJĄC HAREN Jak poznać zająca? Tylne nogi zająca (skoki) są znacznie dłuższe niż przednie. Oczy zajęcy mają jasny kolor, a uszy (słuchy) są dłuższe od głowy. Skóra zająca pokryta jest kożuchem który ma

Bardziej szczegółowo

SCENARIUSZ PIJMY WODĘ NA ZDROWIE!

SCENARIUSZ PIJMY WODĘ NA ZDROWIE! SCENARIUSZ PIJMY WODĘ NA ZDROWIE! CELE: 1. Przekazanie dzieciom wiedzy na temat znaczenia wody dla ludzi, zwierząt i roślin. 2. Uświadomienie dzieciom wagi picia wody. 3. Przekazanie dzieciom wiedzy na

Bardziej szczegółowo

Afrykański pomór świń aktualna sytuacja oraz zapobieganie chorobie - styczeń 2018r. Inspekcja Weterynaryjna

Afrykański pomór świń aktualna sytuacja oraz zapobieganie chorobie - styczeń 2018r. Inspekcja Weterynaryjna Afrykański pomór świń aktualna sytuacja oraz zapobieganie chorobie - styczeń 2018r Inspekcja Weterynaryjna Afrykański pomór świń (ASF) jest wirusową chorobą zakaźną i zaraźliwą dotyczącą wyłącznie świń

Bardziej szczegółowo

Zadanie 3. (0 2) Rysunek przedstawia głowę ryby. Wskazany strzałką narząd to... Narząd ten odpowiada za proces...

Zadanie 3. (0 2) Rysunek przedstawia głowę ryby. Wskazany strzałką narząd to... Narząd ten odpowiada za proces... Egzamin część I Zadanie 1. (0 1) Krokodyla przedstawionego można opisać następująco: A. wąż, zmiennocieplny, drapieżca, jajorodny B. gad, stałocieplny, wody ciepłe C. drapieżca, gad, zmiennocieplny, jajorodny

Bardziej szczegółowo

Listerioza. Teresa Kłapeć

Listerioza. Teresa Kłapeć Listerioza Teresa Kłapeć Listerioza Jest to choroba zakaźna ludzi i zwierząt (zoonoza), wielopostaciowa, wykryta po raz pierwszy u człowieka w 1939 roku w Danii. Czynnikiem etiologicznym objawów chorobowych

Bardziej szczegółowo

Oczko wodne na wiosnę

Oczko wodne na wiosnę Oczko wodne na wiosnę W naszym ogrodzie wodnym panuje jeszcze cisza i spokój. Jednak już niedługo czeka nas eksplozja zieleni. Aby wodna oaza była atrakcyjną ozdobą naszego ogrodu, powinniśmy ją należycie

Bardziej szczegółowo

Imię i nazwisko. Błotniaki. Gniazdowanie... 2 W Polsce... 2. Gniazdowanie... 3 W Polsce... 3. Błotniak stawowy - Circus aeruginosus...

Imię i nazwisko. Błotniaki. Gniazdowanie... 2 W Polsce... 2. Gniazdowanie... 3 W Polsce... 3. Błotniak stawowy - Circus aeruginosus... Błotniaki Błotniaki, to liczący 13 gatunków rodzaj ptaków drapieŝnych z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu sokołowych (Falconiformes), występujących w Eurazji, Afryce i Ameryce. Ptaki te osiągają

Bardziej szczegółowo

Kleszcze mają dwa szczyty aktywności dobowej? poranny od ok. 8? 9 do 11? 12 oraz popołudniowy od godziny do zmroku.

Kleszcze mają dwa szczyty aktywności dobowej? poranny od ok. 8? 9 do 11? 12 oraz popołudniowy od godziny do zmroku. W ostatnich latach na terenie całego kraju coraz bardziej wzrasta zagrożenie kleszczami. Są już nie tylko w lasach i na łąkach, ale również tam, gdzie dotychczas nie występowały. Można spotkać je w parkach

Bardziej szczegółowo

Trucie gryzoni w norach z użyciem produktów biobójczych firmy FREGATA S. A. Stanisław Ignatowicz KONSULTACJE ENTOMOLOGICZNE Warszawa

Trucie gryzoni w norach z użyciem produktów biobójczych firmy FREGATA S. A. Stanisław Ignatowicz KONSULTACJE ENTOMOLOGICZNE Warszawa Trucie gryzoni w norach z użyciem produktów biobójczych firmy FREGATA S. A. Stanisław Ignatowicz KONSULTACJE ENTOMOLOGICZNE Warszawa Szczur wędrowny pochodzi ze stepów Azji Środkowej Jego pierwotna kryjówka:

Bardziej szczegółowo

Rolnice gąsienice sówkowatych 1. Systematyka. Rząd motyle (Lepidoptera) Rodzina sówkowate (Noctuidae) Podrodzina rolnice (Noctuinae)

Rolnice gąsienice sówkowatych 1. Systematyka. Rząd motyle (Lepidoptera) Rodzina sówkowate (Noctuidae) Podrodzina rolnice (Noctuinae) Rolnice gąsienice sówkowatych 1. Systematyka Rząd motyle (Lepidoptera) Rodzina sówkowate (Noctuidae) Podrodzina rolnice (Noctuinae) Rolnice należą do szkodników wielożernych (glebowych) uszkadzających

Bardziej szczegółowo

OPARZENIA TERMICZNE I CHEMICZNE

OPARZENIA TERMICZNE I CHEMICZNE OPARZENIA TERMICZNE I CHEMICZNE EDUKACJA DLA BEZPIECZEŃSTWA Opracował: mgr Mirosław Chorąży Co to jest oparzenie? Oparzenie - uszkodzenie powierzchni skóry, głębiej położonych tkanek lub nawet narządów

Bardziej szczegółowo

Komunikat jagodowy z dnia 01 lipca 2015 (Tomasz Gasparski Bayer CropScience)

Komunikat jagodowy z dnia 01 lipca 2015 (Tomasz Gasparski Bayer CropScience) Komunikat jagodowy z dnia 01 lipca 2015 (Tomasz Gasparski Bayer CropScience) Truskawka: Na plantacjach nadal obserwujemy bardzo duży problem z przędziorkami. Ten sezon okazał się bardzo sprzyjający rozwojowi

Bardziej szczegółowo

Żywność w łańcuchu troficznym człowieka

Żywność w łańcuchu troficznym człowieka Żywność w łańcuchu troficznym człowieka Łańcuch troficzny jest to szereg grup organizmów ustawionych w takiej kolejności, że każda poprzednia jest podstawą pożywienia dla następnej. ELEMENTY ŁAŃCUCHA TROFICZNEGO

Bardziej szczegółowo

Imię i nazwisko . Błotniaki

Imię i nazwisko  . Błotniaki Imię i nazwisko email Błotniaki Błotniaki, to liczący 13 gatunków rodzaj ptaków drapieżnych z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu sokołowych (Falconiformes), występujących w Eurazji, Afryce

Bardziej szczegółowo

Metodyka prowadzenia obserwacji występowania owocnicy porzeczkowej (Bacconematus pumilio Konow)

Metodyka prowadzenia obserwacji występowania owocnicy porzeczkowej (Bacconematus pumilio Konow) dr hab. Barbara H. Łabanowska prof. nadzw. IO mgr Wojciech Piotrowski Metodyka prowadzenia obserwacji występowania owocnicy porzeczkowej (Bacconematus pumilio Konow) Owocnica porzeczkowa - Bacconematus

Bardziej szczegółowo

Znaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego. Krzysztof Kujawa

Znaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego. Krzysztof Kujawa Znaczenie zadrzewień śródpolnych dla ochrony różnorodności biologicznej krajobrazu rolniczego Krzysztof Kujawa Różnorodność biologiczna Zróżnicowanie wszystkich żywych organizmów występujących na Ziemi

Bardziej szczegółowo

Instrukcja prowadzenia monitoringu obecności rolnic w uprawach warzyw z wykorzystaniem pułapek feromonowych

Instrukcja prowadzenia monitoringu obecności rolnic w uprawach warzyw z wykorzystaniem pułapek feromonowych Instrukcja prowadzenia monitoringu obecności rolnic w uprawach warzyw z wykorzystaniem pułapek feromonowych Autorzy: mgr Andrzej Lewandowski dr Maria Rogowska mgr Katarzyna Woszczyk mgr Robert Wrzodak

Bardziej szczegółowo

Praca i efektywność owadów zapylających

Praca i efektywność owadów zapylających Praca i efektywność owadów zapylających Dr inż. Joanna Klepacz-Baniak Plantpress Fot. 1. Wczesną wiosną matki trzmiele szukają miejsc na gniazdowanie Fot. 2. W przypadku agrestu wskutek odwiedzin kwiatów

Bardziej szczegółowo

Temat lekcji Poznajmy mrówki (etap edukacyjny: klasy 4-6 szkoły podstawowej) Cele:

Temat lekcji Poznajmy mrówki (etap edukacyjny: klasy 4-6 szkoły podstawowej) Cele: 1 Hanna Będkowska Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie bedkowska.lzd@interia.pl Temat lekcji Poznajmy mrówki (etap edukacyjny: klasy 4-6 szkoły podstawowej) Cele: Cele kształcenia Wiadomości.

Bardziej szczegółowo

Wilk - opis. rolę w komunikacji i utrzymaniu. 1/3 długości ciała (pełni istotną. puszysty ogon stanowi prawie

Wilk - opis. rolę w komunikacji i utrzymaniu. 1/3 długości ciała (pełni istotną. puszysty ogon stanowi prawie ubarwienie bardzo zróżnicowane od białego, przez żółto-pomarańczowe, brązowe, szare do czarnego puszysty ogon stanowi prawie 1/3 długości ciała (pełni istotną rolę w komunikacji i utrzymaniu równowagi)

Bardziej szczegółowo

Mączniak prawdziwy zbóż i traw: kiedy zwalczanie będzie skuteczne?

Mączniak prawdziwy zbóż i traw: kiedy zwalczanie będzie skuteczne? .pl https://www..pl Mączniak prawdziwy zbóż i traw: kiedy zwalczanie będzie skuteczne? Autor: Katarzyna Szponar Data: 11 kwietnia 2017 W początkowej fazie rozwoju naszych zbóż bardzo często występuje mączniak

Bardziej szczegółowo

Zadania do planszy PRACE W LESIE JESIEŃ

Zadania do planszy PRACE W LESIE JESIEŃ 1 Ewa Sulejczak Zadania do planszy PRACE W LESIE JESIEŃ 1. Przyjrzyj się planszy i napisz, jakie zabiegi wykonuje się w lesie jesienią. Określ także ich cel. Uzupełnij tabelę, wpisując swoje spostrzeżenia.

Bardziej szczegółowo

Erysipelothrix rhusiopathiae. Włoskowiec różycy

Erysipelothrix rhusiopathiae. Włoskowiec różycy Erysipelothrix rhusiopathiae Włoskowiec różycy Erysipelothrix rhusiopathiae Erysipelothrix rhusiopathiae po raz pierwszy wyizolowany przez Kocha w 1876. Do rodzaju Erysipelothrix należy tylko E. rhusiopathiae

Bardziej szczegółowo

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 Zadanie 1 Schemat budowy przewodu pokarmowego pijawki lekarskiej. Pijawka ta odżywia się krwią kręgowców. Wyjaśnij, jakie

Bardziej szczegółowo

WYZWANIA EKOLOGICZNE XXI WIEKU

WYZWANIA EKOLOGICZNE XXI WIEKU WYZWANIA EKOLOGICZNE XXI WIEKU ZA GŁÓWNE ŹRÓDŁA ZANIECZYSZCZEŃ UWAŻANE SĄ: -przemysł -transport -rolnictwo -gospodarka komunalna Zanieczyszczenie gleb Przyczyny zanieczyszczeń gleb to, np.: działalność

Bardziej szczegółowo

Metody zwalczania chorób grzybowych w kukurydzy

Metody zwalczania chorób grzybowych w kukurydzy .pl https://www..pl Metody zwalczania chorób grzybowych w kukurydzy Autor: mgr inż. Kamil Młynarczyk Data: 26 czerwca 2018 Kukurydza może być atakowana przez ponad 400 różnych patogenów powodujących różne

Bardziej szczegółowo

CZY W PRZYRODZIE JEST MIEJSCE DLA KOMARÓW I MYSZY?

CZY W PRZYRODZIE JEST MIEJSCE DLA KOMARÓW I MYSZY? Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Autorka: Ewa Żemojtel- Soszka EDUKACJA WCZESNOSZKOLNA, SZKOŁA PODSTAWOWA I ETAP EDUKACYJNY CZY W PRZYRODZIE JEST MIEJSCE

Bardziej szczegółowo

OFERTA HANDLOWA. z dnia

OFERTA HANDLOWA. z dnia OFERTA HANDLOWA z dnia 01.01.2011 GREENBERG Ul.Podjazdowa 4, 62-002 Suchy Las Magazyn-sprzedaż Ul.Sprzeczna 22, 62-002 Suchy Las Tel. 61 855 28 79 Fax. 61 855 28 90 e mail: greenberg@greenberg.com.pl www.greenberg.com.pl

Bardziej szczegółowo

Choroby wektorowe. Barbara Stawiarz PSSE Brzesko

Choroby wektorowe. Barbara Stawiarz PSSE Brzesko Choroby wektorowe Barbara Stawiarz PSSE Brzesko Prezentacja opracowana dla potrzeb Światowego Dnia Zdrowia 2014r. Wektor organizm przenoszący pasożyta lub drobnoustrój zakaźny Bez względu na drogę transmisji,

Bardziej szczegółowo

Pszczoła murarka ogrodowa

Pszczoła murarka ogrodowa Pszczoła murarka ogrodowa Dr inż. Joanna Klepacz-Baniak Plantpress Murarka ogrodowa (Osmia rufa) jest samotnie żyjącą, dziką pszczołą z rodziny miesiarkowatych (Megachilidae). Błonkówka ta występuje na

Bardziej szczegółowo

MIT: Kleszcze są aktywne tylko latem. MIT: Kleszcze czają się na drzewach

MIT: Kleszcze są aktywne tylko latem. MIT: Kleszcze czają się na drzewach MIT: Kleszcze są aktywne tylko latem NIE. Ocieplenie klimatu, zwłaszcza łagodne zimy, spowodowało, że kleszczowy sezon zaczyna się już w marcu i trwa do listopada, z małą przerwą na gorące miesiące letnie.

Bardziej szczegółowo

Co robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG

Co robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG Co robię, aby nie zachorować na AIDS? Mateusz Hurko kl. III AG -Czym jest HIV? -HIV jest wirusem. Jego nazwa pochodzi od: H human I immunodeficiency ludzki upośledzenia odporności V virus wirus -To czym

Bardziej szczegółowo

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku. Bóbr - opis

Pakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku. Bóbr - opis Bóbr - opis masywny tułów przechodzi bez zaznaczenia szyi w okrągłą głowę niewielkie oczy chronione są trzecią powieką, która podczas nurkowania chroni je nie ograniczając jednocześnie widzenie charakterystyczny

Bardziej szczegółowo

Opracowanie: Dział Gospodarstwa Wiejskiego i Agroturystyki MODR Karniowice

Opracowanie: Dział Gospodarstwa Wiejskiego i Agroturystyki MODR Karniowice Opracowanie: Dział Gospodarstwa Wiejskiego i Agroturystyki MODR Karniowice STORCZYK HITEM SEZONU Storczyki to kwiaty doniczkowe o wyjątkowej urodzie. Stanowią niepowtarzalną ozdobę naszych wnętrz mieszkania.

Bardziej szczegółowo

INSTRUKCJA OBSŁUGI Savonia

INSTRUKCJA OBSŁUGI Savonia INSTRUKCJA OBSŁUGI Savonia GRATULUJEMY PAŃSTWU WYBORU PIECÓW SAWO. PRZED ROZPOCZĘCIEM UŻYTKOWANIA PIECA PROSZĘ UWAŻNIE PRZECZYTAĆ PONIŻSZĄ INSTRUKCJĘ OBSŁUGI. INSTALACJA PIECA Rys. 2 Minimalne odległości

Bardziej szczegółowo

Metody zwalczania zachodniej stonki kukurydzianej

Metody zwalczania zachodniej stonki kukurydzianej https://www. Metody zwalczania zachodniej stonki kukurydzianej Autor: mgr inż. Kamil Młynarczyk Data: 20 czerwca 2018 Zachodnia stonka kukurydziana sprawia problem rolników w południowej części polski

Bardziej szczegółowo

WAKACYJNE RADY. użądlenia, ukąszenia, ugryzienia UŻĄDLENIA PRZEZ OSĘ LUB PSZCZOŁĘ

WAKACYJNE RADY. użądlenia, ukąszenia, ugryzienia UŻĄDLENIA PRZEZ OSĘ LUB PSZCZOŁĘ WAKACYJNE RADY użądlenia, ukąszenia, ugryzienia UŻĄDLENIA PRZEZ OSĘ LUB PSZCZOŁĘ Objawem użądlenia jest obrzęk i zaczerwienienie oraz silny ból w miejscu kontaktu z owadem. Pierwsza pomoc po użądleniu:

Bardziej szczegółowo

Pokaż mi jak wyglądasz, a powiem ci gdzie mieszkasz.

Pokaż mi jak wyglądasz, a powiem ci gdzie mieszkasz. 1 Pokaż mi jak wyglądasz, a powiem ci gdzie mieszkasz. Wstęp: Najtrudniejsze zadanie, jakiemu w swojej pracy muszą sprostać nauczyciele, polega na umysłowym zaangażowaniu uczniów i skłonieniu ich do samodzielnego

Bardziej szczegółowo

Ptaszyniec istotny problem weterynaryjny i medyczny. dr n. przyr. Ryszard Sebesta

Ptaszyniec istotny problem weterynaryjny i medyczny. dr n. przyr. Ryszard Sebesta Ptaszyniec istotny problem weterynaryjny i medyczny dr n. przyr. Ryszard Sebesta Typ: Arthtopoda stawonogi Gromada: Arachnida pajęczaki Podgromada: Acari - roztocze Rząd: Gamasida Rodzina: Dermanyssidae

Bardziej szczegółowo

Zabójcy komarów mieszkają w naszych domach

Zabójcy komarów mieszkają w naszych domach Zabójcy komarów mieszkają w naszych domach Wyobraźcie sobie 20 000 komarów i meszek nie jest to miła wizja. Pojedynczy jerzyk może nas przed nimi uratować i schwytać je wszystkie w ciągu jednego dnia!

Bardziej szczegółowo

Diagnostyka parazytoz jak sprawdzić z kim mamy do czynienia?

Diagnostyka parazytoz jak sprawdzić z kim mamy do czynienia? https://www. Diagnostyka parazytoz jak sprawdzić z kim mamy do czynienia? Autor: Anna Bartosik Data: 24 kwietnia 2019 W poprzedniej części naszego kompendium wiedzy o pasożytach świń odpowiedzieliśmy na

Bardziej szczegółowo

Dobrostan bydła: podstawowe wymagania

Dobrostan bydła: podstawowe wymagania .pl https://www..pl Dobrostan bydła: podstawowe wymagania Autor: dr inż. Mariusz Bogucki Data: 1 stycznia 2016 Modernizacje budynków inwentarskich dla bydła, jak również budowa nowych, rozszerzają zakres

Bardziej szczegółowo

Typy pustyń: 1. Kamienista (wsch. Tien-Szan) 2. Żwirowa (Mongolska) 3. Piaszczysta (pn. Sahara) 4. Pylasta (Szatt al- Dżarid) (1) (2) (3) (4)

Typy pustyń: 1. Kamienista (wsch. Tien-Szan) 2. Żwirowa (Mongolska) 3. Piaszczysta (pn. Sahara) 4. Pylasta (Szatt al- Dżarid) (1) (2) (3) (4) Pustynia teren o znacznej powierzchni, pozbawiony zwartej szaty roślinnej wskutek małej ilości opadów i przynajmniej okresowo wysokich temperatur powietrza, co sprawia, że parowanie przewyższa ilość opadów.

Bardziej szczegółowo

Temat: Higiena i choroby układu oddechowego.

Temat: Higiena i choroby układu oddechowego. Temat: Higiena i choroby układu oddechowego. 1. Sprawność układu oddechowego - ważnym czynnikiem zdrowotnym. a) zanieczyszczenia powietrza Pyły miedzi, aluminium, żelaza, ołowiu, piaskowe, węglowe, azbestowe,

Bardziej szczegółowo

Zwroty R. ToxInfo Consultancy and Service Limited Partnership www.msds-europe.com Tel.: +36 70 335 8480

Zwroty R. ToxInfo Consultancy and Service Limited Partnership www.msds-europe.com Tel.: +36 70 335 8480 Zwroty R R1 - Produkt wybuchowy w stanie suchym. R2 - Zagrożenie wybuchem wskutek uderzenia, tarcia, kontaktu z ogniem lub innymi źródłami zapłonu. R3 - Skrajne zagrożenie wybuchem wskutek uderzenia, tarcia,

Bardziej szczegółowo

0,5L. Fendona 6 SC. ~xmam indd :24:16

0,5L. Fendona 6 SC. ~xmam indd :24:16 Fendona 6 SC W celu uniknięcia zagrożeń dla zdrowia ludzi i środowiska, należy postępować zgodnie z informacjami zawartymi na etykiecie - instrukcji stosowania. Koncentrat owadobójczy w postaci stężonej

Bardziej szczegółowo

Aby zachować równowagę biologiczną w oczku wodnym należy pamiętać o prawidłowym wyborze miejsca oraz jego wielkości:

Aby zachować równowagę biologiczną w oczku wodnym należy pamiętać o prawidłowym wyborze miejsca oraz jego wielkości: Budujemy oczko wodne Nie każdy ogród musi mieć oczko wodne, ale każde oczko wodne uczyni ogród piękniejszym! Wodny ogród to bajeczne miejsce, które przyciąga do siebie magiczną aurą i sprawia, że przebywanie

Bardziej szczegółowo

Wychłodzenie organizmu groźne dla życia!

Wychłodzenie organizmu groźne dla życia! W Polsce śmiertelność z powodu hipotermii wynosi 328-606 osób na rok. Przyczyną hipotermii może być długotrwałe oddziaływanie niskiej temperatury otoczenia powietrza, wody na organizm lub też zahamowanie

Bardziej szczegółowo

Jakie maty dezynfekcyjne powinny znaleźć się w oborze?

Jakie maty dezynfekcyjne powinny znaleźć się w oborze? .pl https://www..pl Jakie maty dezynfekcyjne powinny znaleźć się w oborze? Autor: mgr inż. Dorota Kolasińska Data: 28 czerwca 2017 Maty dezynfekcyjne powinny stanowić podstawowy element wyposażenia budynków

Bardziej szczegółowo