Fizjologiczne i etologiczne aspekty życia społecznego owadów
|
|
- Bernard Marcinkowski
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Fizjologiczne i etologiczne aspekty życia społecznego owadów Kilka słów o prowadzącym oraz o tym, czym będziemy się zajmować? Dlaczego warto zajmować się fizjologią owadów? 2 Charakteryzują się ogromnym zróżnicowaniem ekologicznym, ogromna liczba gatunków Dominują w niemal wszystkich środowiskach, Spełniają zasadniczą rolę w obiegu substancji odżywczych w przyrodzie, rozmnażaniu się roślin zapylanie i rozsiewanie, Regulacja rozwoju roślin zjadanie roślin i nasion, Stanowią źródło pokarmu dla zwierząt owadożernych, Regulacja rozwoju zwierząt poprzez przenoszenie chorób zwierzęcych oraz drapieżnictwo i pasożytnictwo na innych gatunkach, W gospodarce człowieka,, 1
2 W nauce 3 Najlepszy model doświadczalny do badania opisania i zrozumienia podstawowych procesów biologicznych, Plan wykładu Co to jest społeczeństwo owadów? Kryteria życia społecznego. Różnorodność owadów prowadzących społeczny tryb życia Interakcje socjalne pomiędzy osobnikami w grupie. Narządy zmysłów owadów i ich rola w interakcjach socjalnych Termoregulacja owadów termoregulacja socjalna Rój pszczeli superorganizm stałocieplny. Inne zagadnienia dotyczące owadów spłecznych w zależności od zainteresowań słuchaczy 4 2
3 Zaliczenie wykładu 15 godzin wykładu. Na każdym spotkaniu będzie sprawdzana obecność, Obecność na co najmniej 15 spotkaniach, Zaliczenie testu sprawdzającego (do testu podchodzą tylko osoby, które mają mniej niż 5 nieobecności, Pozostałe, w przypadku, kiedy nieobecności były usprawiedliwione, mogą zaliczać test sprawdzający, Wszelkie wątpliwości i ewentualne pozalimitowe nieobecności (tylko poważne przyczyny) należy zgłaszać prowadzącemu od razu (nie czekać do końca semestru) i ustalić z nim sposób odrobienia i zaliczenia. Proszę pamiętać o wpisaniu się na listę obecności 5 Fizjologiczne i etologiczne aspekty życia społecznego owadów Co to jest społeczeństwo, kryteria społeczno ecznościci 3
4 Definicja 7 Grupa osobników należących do tego samego gatunku i uorganizowanych w sposób umożliwiający współdziałanie Ważne kryterium intuicyjne: Wzajemne porozumiewanie się w celu współdziałania Cechy owadów właściwie społecznych (eusocial) 8 Osobniki jednego gatunku współdziałają w opiece nad potomstwem Istnieje reprodukywny podział pracy osobniki mniej lub bardziej sterylne pracują na osobniki płodne Występuje współistnienie co najmniej dwóch pokoleń zdolnych do pracy dla kolonii w pewnym okresie potomstwo pomaga rodzicom 4
5 Pośrednie poziomy społeczne 9 Przedspołeczne (presocial) Samotne Podspołeczne (subsocial) (1) Gromadne (communal) Niemal społeczne (quasisocial) (1) Półspołeczne (semisocial) (1,2) Właściwie społeczne (eusocial) (1,2,3) 1) Osobniki jednego gatunku współdziałają w opiece nad potomstwem 2) Istnieje reprodukywny podział pracy osobniki mniej lub bardziej sterylne pracują na osobniki płodne 3) Występuje współistnienie co najmniej dwóch pokoleń zdolnych do pracy dla kolonii w pewnym okresie potomstwo pomaga rodzicom Ewolucja społeczeństw 10 Droga paraspołeczna Samotne, Podspołeczne (subsocial) i Gromadne (communal) Niemal społeczne (quasisocial) (1) Półspołeczne (semisocial) (1,2) Właściwie społeczne (eusocial) (1,2,3) Droga podspołeczna Prymitywnie podspołeczne (Primitively subsocial) Pośrednio podspołeczne I (intermediate subsocial I) (3) Pośrednio podspołeczne II (intermediate subsocial II) (1,3) Właściwie społeczne (eusocial) (1,2,3) 1) Osobniki jednego gatunku współdziałają w opiece nad potomstwem 2) Istnieje reprodukywny podział pracy osobniki mniej lub bardziej sterylne pracują na osobniki płodne 3) Występuje współistnienie co najmniej dwóch pokoleń zdolnych do pracy dla kolonii w pewnym okresie potomstwo pomaga rodzicom 5
6 Kontrowersje nt. społeczności 11 Social insect = True social insect = eusocial insect Wheeler konieczne współistnienie wszystkich wymienionych kryteriów społeczności. Potomstwo chronione i karmione przez matkę Potomstwo współdziała z matką w wychowaniu młodszego potomstwa Wspólne życie w społeczeństwie jednorocznym lub wieloletnim Inni autorzy: Matka i potomstwo (lub kilka jej młodych) współdziałają w budowie gniazda i karmieniu młodych. Kontrowersje nt. społeczności 12 Richards społeczeństwa grupy zawierające więcej niż jedną samicę, z których co najmniej jedna jest niepłodna lub niezapłodniona i piastuje potomstwo, pochodzące od jednej lub kilku płodnych samic. Matka składająca jaja nie wykonuje w gnieździe żadnej innej pracy. Emerson wśród dojrzałych osobników, podzielonych na kasty płciowe i bezpłciowe w czasie pełnienia różnych funkcji występuje podział pracy. 6
7 Fizjologiczne i etologiczne aspekty życia społecznego owadów Różnorodność owadów prowadzących społeczny tryb życia Mrówki ogólna charakterystyka Większość żyjących na świecie owadów właściwie społecznych Różnorodność przystosowań ekologicznych i społecznych: Skrajna specjalizacja pokarmowa Zmienność w doborze zdobyczy Najwyższy stopień rozwoju pasożytnictwa społecznego Różnorakie sposoby budowy gniazd Podziemne chodniki i szyby u mrówek pustynnych Kryjówki w nadziemnych częściach roślin u mrówek leśnych specjalizacja w stosunku do określonego gatunku rośliny i współzależność rozwoju pewnych roślin z określonymi mrówkami. 14 7
8 Prymitywne mrówki z rodzaju Myrmecia 15 Prymitywne mrówki z rodzaju Myrmecia 16 Królowe uskrzydlone; robotnice mniejsze i pozbawione skrzydeł Kasta robotnic (polimorfizm) dwie podkasty: Większe zdobywanie pokarmu Mniejsze opieka nad potomstwem Lot godowy niezapłodnione samice i samce opuszczają gniazdo Po zapłodnieniu budowa komórki i wychów pierwszego pokolenia robotnic, 8
9 Prymitywne mrówki z rodzaju Myrmecia 17 Zakładanie gniazda przez królową, Prymitywne mrówki z rodzaju Myrmecia 18 Królowe od czasu do czasu wychodzą z gniazda i polują, 9
10 Prymitywne mrówki z rodzaju Myrmecia 19 Cechy prymitywne Wiele gniazd, liczne królowe Jaja kuliste rozrzucone w gnieździe na ziemi Larwy poruszają się samodzielnie Formy dojrzałe odżywiają się nektarem a larwy częściami ciał owadów upolowanych przez królową Brak transportu jednego dojrzałego osobnika przez drugiego Brak rekrutacji do źródeł pokarmu, brak współpracy podczas pobierania pokarmu Alarmowe porozumiewanie się słabe i niesprawne Zakładanie kolonii tylko częściowo klasztorne (królowa zamyka się w gnieździe z młodymi i nie opuszcza go, karmiąc młode pokarmem pochodzącym z metabolizmu ciała tłuszczowego) Przy braku robotnic królowe wracają do zachowania charakterystycznego dla zakładania kolonii Cechy zaawansowane Kasta królowych różni się od kasty robotnic, formy pośrednie rzadkie Polimorfizm robotnic Kolonie duże, budowa gniazd regularna i staranna Regurgitacja pokarmu między osobnikami dojrzałymi oraz między dojrzałymi a larwami Wzajemne czyszczenie oraz czyszczenie potomstwa Składanie jaj troficznych przez robotnice, zjadane przez inne robotnice i królową Robotnice przykrywają larwy ziemią przed przepoczwarczeniem sprzyja to snuciu kokonów; pomoc dojrzałym osobnikom w wydobywaniu się z kokonów Zapach gniazda oraz terytorialne zachowanie się, Mrówki wyższe Myrmica rubra 20, Fot. Wyszukiwanie Google Film: YouTube 10
11 Mrówki wyższe Występowanie: wzdłuż lesistych ścieżek; obrzeża lasu; wzdłuż żywopłotów; w ogrodach Gniazda: pod płaskimi kamieniami; martwe pniaki; gleba miejsca wilgotne i trawiaste; Pokarm: spadź, drobne owady Cykl życiowy: Formy uskrzydlone od czerwca do września Lot godowy samce wraz z królowymi tworzą okazałe roje Zapłodniona królowa wykopuje komórkę, następnie od wnętrza ją zamurowuje i pozostaje w jej wnętrzu Następnej wiosny składa małą partię jaj, z których albo wylęgną się młode albo larwy wchodzą w hibernację Z chwilą pojawienia się pierwszych robotnic rozpoczyna się rozwój kolonii., 21 Mrówki wyższe 22 Z chwilą pojawienia się pierwszych robotnic rozpoczyna się rozwój kolonii. 300 robotnic w ciągu 7 lat Dojrzałość następne 2 lata 600 robotnic rocznie; wytwarzane sa pierwsze samce Samce i dziewicze królowe udają się w lot godowy W wyniku ograniczonej zdolności królowej do składania jaj zahamowanie wzrostu liczebności kolonii 8-10 lat - czas życia królowej. Jeśli nie zostanie zastąpiona przez młodą kolonia ginie Wpływ temperatury: Wiosna ocieplenie gniazda zakończenie hibernacji larw i przepoczwarczenie Jesień ochłodzenie larwy II stadium wchodzą w diapauzę, 11
Fizjologiczne i etologiczne
Fizjologiczne i etologiczne aspekty życia społecznego owadów Różnorodność owadów prowadzących społeczny tryb życia W - III Mrówki Faraona Monomorium pharaonis 25 https://www.youtube.com/watch?v=x4ppzhognjw
Bardziej szczegółowoSowy. Przygotowała Zuzia Górska
Sowy Przygotowała Zuzia Górska Puchacz Długość ciała (wraz z dziobem i ogonem): 60 78 cm Długość ogona: 23 29 cm Rozpiętość skrzydeł: 155 180 cm Waga: 1,6 2,8 kg samce; 2,3 4,2 kg samice Liczba jaj: 2
Bardziej szczegółowoOwady społeczne. Pszczoły
Daria Pawlak kl. M3 Owady społeczne Owady społeczne- owady socjalne, zgrupowanie owadów prowadzących zorganizowane życie, z podziałem czynności w koloniach wywodzących się z jednej lub kilku samic. Najprostszym
Bardziej szczegółowoDział I Powitanie biologii
Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: Dział I Powitanie biologii wymienia nazwy dziedzin biologii, wskazuje ważne etapy w rozwoju biologii jako nauki. określa podstawowe zasady prowadzenia
Bardziej szczegółowoUczenie się biologii wymaga dobrej organizacji pracy Sposoby odżywiania się organizmów
Temat Uczenie się biologii wymaga dobrej organizacji pracy Sposoby odżywiania się Sposoby oddychania Sposoby rozmnażania się Bakterie a wirusy Protisty Glony przedstawiciele trzech królestw Wymagania na
Bardziej szczegółowoALMA MATER MIESIĘCZNIK UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO. czerwiec-wrzesień /2012
ALMA MATER MIESIĘCZNIK UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO czerwiec-wrzesień 148-149/2012 REBELIANTKI WŚRÓD ROBOTNIC PSZCZOŁY MIODNEJ Powszechnie wiadomo, że pszczoła miodna jest głównym zapylaczem naszych upraw.
Bardziej szczegółowoTemat lekcji Poznajmy mrówki (etap edukacyjny: klasy 4-6 szkoły podstawowej) Cele:
1 Hanna Będkowska Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie bedkowska.lzd@interia.pl Temat lekcji Poznajmy mrówki (etap edukacyjny: klasy 4-6 szkoły podstawowej) Cele: Cele kształcenia Wiadomości.
Bardziej szczegółowoMetodyka integrowanej ochrony cebuli ozimej przed wciornastkiem tytoniowcem
Metodyka integrowanej ochrony cebuli ozimej przed wciornastkiem tytoniowcem dr Piotr Szafranek Opracowanie przygotowane w ramach zadania 1.15 Aktualizacja istniejących i opracowanie nowych integrowanych
Bardziej szczegółowoMrówka Pachycondyla apicalis
Mrówka Pachycondyla apicalis Mrówki Pachycondyla apicalis wystepują w lasach południowego Meksyku, północnej Argentyny i Kostaryki. Wystepuja zarówno w lasach wilgotnych jak i suchych. Mrówki te polują
Bardziej szczegółowoMetodyka integrowanej ochrony cebuli, pora i kapusty głowiastej białej przed szkodami wyrządzanymi przez wciornastka tytoniowca
Metodyka integrowanej ochrony cebuli, pora i kapusty głowiastej białej przed szkodami wyrządzanymi przez wciornastka tytoniowca Opis szkodnika: Dr Piotr Szafranek Wciornastek tytoniowiec to niewielki,
Bardziej szczegółowoRóżnorodność, zagrożenia i ochrona pszczół na terenach rolniczych
Różnorodność, zagrożenia i ochrona pszczół na terenach rolniczych dr Weronika Banaszak-Cibicka Zakład Hodowli Owadów Użytkowych Instytut Zoologii Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu Krajobraz rolniczy
Bardziej szczegółowoPRZĘDZIOREK CHMIELOWIEC
PRZĘDZIOREK CHMIELOWIEC Tetranychus urticae Koch 1835 1. Systematyka Królestwo: Typ: Podtyp Gromada: Podgromada Rząd: Rodzina: Rodzaj: Gatunek: Animalia Arthropoda Chelicerata Arachnida Acari Trombidiformes
Bardziej szczegółowoNie wchodzić-trwa metamorfoza Nowy wygląd-nowe życie
Nie wchodzić-trwa metamorfoza Nowy wygląd-nowe życie Co to jest metamorfoza? Metamorfoza proces charakteryzujący się znacznymi zmianami w formie lub strukturze organizmu. Rodzaje przeobrażeń Ametabolia
Bardziej szczegółowoUczeń: wiedzy biologicznej nauki wymienia cechy organizmów żywych. podaje funkcje poszczególnych organelli. wyjaśnia, czym zajmuje się systematyka
Dział programu I. Biologia nauka o życiu Temat 1. Biologia jako nauka Poziom wymagań Ocena dopuszczająca Ocena dostateczna Ocena dobra Ocena bardzo dobra Uczeń: Uczeń: Uczeń: Uczeń: określa przedmiot źródła
Bardziej szczegółowoPOWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data
POWTÓRZENIE TREŚCI NAUCZANIA Z BIOLOGII KLASY III ROZPISKA POWTÓRZEŃ ROK 2007/2008 Klasa I Treści programowe Dział powtórzeniowy Przewidziana data 1. Struktura organizmu i funkcje, jakim ona służy ( komórki,
Bardziej szczegółowoKLASA VI WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY (BIOLOGIA) Poziom wymagań
KLASA VI WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY (BIOLOGIA) Dział Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca wymienia wspólne cechy zwierząt wyjaśnia, czym
Bardziej szczegółowoFizjologiczne i etologiczne. owadów. Społeczeństwo Definicja. Interakcje socjalne (1)
Fizjologiczne i etologiczne aspekty życia społecznego owadów Interakcje socjalne (1) Społeczeństwo Definicja 111 Grupa osobników należących do tego samego gatunku i uorganizowanych w sposób umożliwiający
Bardziej szczegółowoBiologia klasa 6. Wymagania edukacyjne do działów na poszczególne oceny
Biologia klasa 6 Wymagania edukacyjne do działów na poszczególne oceny ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 1. W świecie zwierząt. Uczeń: wymienia wspólne
Bardziej szczegółowoScenariusz zajęć nr 8
Autor scenariusza: Maria Piotrowska Blok tematyczny: Zwierzęta budzą się ze snu Scenariusz zajęć nr 8 I. Tytuł scenariusza zajęć: Pracowity jak mrówka. II. Czas realizacji: 2 jednostki lekcyjne. III. Edukacje
Bardziej szczegółowoFotoperiod 2015-05-19. Wpływ fotoperiodu na preferencję termiczną pojedynczych osobników
Materiał: dorosłe robotnice pszczoły miodnej rasy Apis mellifera carnica (pszczoła krainka), Wiek pszczół - 19 dni od osiągnięcia stadium dorosłego: Czym się zajmuję? robotnice broniące dostępu do gniazda
Bardziej szczegółowoWciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci Lindeman, 1888 ssp. communis Uzel, 1895
Wciornastek tytoniowiec (Thrips tabaci Lindeman, 1888 ssp. communis Uzel, 1895 1. Systematyka Rząd - przylżeńce (Thysanoptera) Rodzina - wciornastkowate (Thrypidae) 2. Biologia i opis gatunku: Gatunek,
Bardziej szczegółowoURZĄD MIEJSKI W BORNEM SULINOWIE
URZĄD MIEJSKI W BORNEM SULINOWIE Zasady postępowania w przypadku zagrożenia od rojów owadów błonkoskrzydłych (osy, szerszenie) Poradnik dla mieszkańców Gminy Borne Sulinowo 2014 B O R N E S U L I N O W
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowe zasady oceniania wymagania na poszczególne oceny szkolne Klasa 6
1 Przedmiotowe zasady oceniania wymagania na poszczególne oceny szkolne Klasa 6 1. Ogólna charakterystyka zwierząt 2. Tkanki zwierzęce nabłonkowa i łączna 3. Tkanki zwierzęce mięśniowa i nerwowa 4. Charakterystyka,
Bardziej szczegółowoTemat: Gąbki i parzydełkowce.
Temat: Gąbki i parzydełkowce. 1. Gąbki zwierzęta beztkankowe. To bardzo proste zwierzęta żyjące wyłącznie w wodzie głównie w morzach i oceanach, rzadziej w wodach słodkich. Zasiedlają zazwyczaj strefę
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII kl. VI
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII kl. VI Dział Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca wspólne przedstawia poziomy cechy zwierząt organizacji ciała
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 1. W królestwie zwierząt wspólne
Bardziej szczegółowoZadania do planszy PRACE W LESIE JESIEŃ
1 Ewa Sulejczak Zadania do planszy PRACE W LESIE JESIEŃ 1. Przyjrzyj się planszy i napisz, jakie zabiegi wykonuje się w lesie jesienią. Określ także ich cel. Uzupełnij tabelę, wpisując swoje spostrzeżenia.
Bardziej szczegółowoTemat: Ptaki kręgowce latające.
Temat: Ptaki kręgowce latające. 1.Układ oddechowy ptaków. Układ oddechowy ptaków składa się z dróg oddechowych oraz płuc. Drogi oddechowe doprowadzają tlen do płuc. W płucach następuje wymiana gazowa.
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej. 1 Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej Dział Temat 1. W królestwie zwierząt 2. Tkanki: nabłonkowa, mięśniowa i nerwowa I. Świat zwierząt ocena dopuszczająca wymienia wspólne cechy
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 1. W królestwie zwierząt Uczeń:
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z BIOLOGII DLA KLASY 6
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA Z BIOLOGII DLA KLASY 6 Dział Temat 1. W królestwie zwierząt 2. Tkanki: nabłonkowa, mięśniowa i nerwowa I. Świat zwierząt ocena dopuszczająca wymienia wspólne cechy zwierząt
Bardziej szczegółowoI. BIOLOGIA NAUKA O ŻYCIU Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący - wymienia czynniki. - podaje przykłady niezbędne do życia
BIOLOGIA KLASA I I PÓŁROCZE I. BIOLOGIA NAUKA O ŻYCIU Dopuszczający Dostateczny Dobry Bardzo dobry Celujący - wymienia czynniki niezbędne do życia zastosowania w życiu - przedstawia etapy wiedzy biologicznej
Bardziej szczegółowoPszczoła murarka ogrodowa
Pszczoła murarka ogrodowa Dr inż. Joanna Klepacz-Baniak Plantpress Murarka ogrodowa (Osmia rufa) jest samotnie żyjącą, dziką pszczołą z rodziny miesiarkowatych (Megachilidae). Błonkówka ta występuje na
Bardziej szczegółowoZagadnienia dla klasy 4 do I części konkursu (test)
Zagadnienia dla klasy 4 do I części konkursu (test) 1. Sposoby poznawania przyrody. 2. Kierunki geograficzne. 3. Zmiany położenia Słońca na niebie w ciągu doby i w różnych porach roku. 4. Składniki pogody
Bardziej szczegółowoDział programu I. Biologia nauka o życiu
Dział programu I. Biologia nauka o życiu Temat 1. Biologia jako nauka konieczny podstawowy rozszerzający Uczeń: potrafi korzystać z poszczególnych źródeł wiedzy rozróżnia próbę kontrolną i badawczą Uczeń:
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN Z BIOLOGII W KLASIE VI Dział Temat Poziom wymagań
WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA POSZCZEGÓLNYCH ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH OCEN Z BIOLOGII W KLASIE VI Dział Temat Poziom wymagań 1. W królestwie zwierząt ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo
Bardziej szczegółowoUczeń: podaje przykłady. zwierząt kręgowych i
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Rok szkolny 2019/2020 Dział Temat Poziom wymagań 1. W królestwie
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoUczeń: podaje przykłady. zwierząt kręgowych i
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej SEMESTR I Dział Temat Poziom wymagań 1. W królestwie zwierząt
Bardziej szczegółowo1 Copyright by Nowa Era Sp. z o.o.
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat 1. W królestwie zwierząt 2. Tkanki: nabłonkowa,
Bardziej szczegółowoImię i nazwisko. Błotniaki. Gniazdowanie... 2 W Polsce... 2. Gniazdowanie... 3 W Polsce... 3. Błotniak stawowy - Circus aeruginosus...
Błotniaki Błotniaki, to liczący 13 gatunków rodzaj ptaków drapieŝnych z rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae), rzędu sokołowych (Falconiformes), występujących w Eurazji, Afryce i Ameryce. Ptaki te osiągają
Bardziej szczegółowoPOZIOMY WYMAGAŃ EDUKACYJNYCH Z BIOLOGII DLA UCZNIÓW Z UPOŚLEDZENIEM W STOPNIU LEKKIM
DLA UCZNIÓW Z UPOŚLEDZENIEM W STOPNIU LEKKIM DZIAŁ I, II i III: RÓŻNORODNOŚĆ ŻYCIA Uczeń umie wymienić niektóre czynności żywego organizmu. Uczeń wie, co to jest komórka. Uczeń umie wymienić niektóre czynności
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 oparte na Programie Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 oparte na Programie Programie nauczania biologii Puls autorstwa Anny Zdziennickiej DZIAŁ I. ŚWIAT ZWIERZĄT TEMAT 1. W królestwie dopuszczająca wymienia wspólne
Bardziej szczegółowoSamica nietoperza zwykle rodzi: 1. 10-15 młodych 2. 1-2 młodych 3. 3-5 młodych
Samica nietoperza zwykle rodzi: 1. 10-15 młodych 2. 1-2 młodych 3. 3-5 młodych Odpowiedź nr 2. Samice wychowujące młode żyją zwykle: 1. wspólnie (samica i samiec) 2. samotnie (samice) 3. w grupach, tzw.
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 5 DOBRY. DZIAŁ 1. Biologia jako nauka ( 4godzin)
WYMAGANIA EDUKACYJNE Z BIOLOGII KLASA 5 DOPUSZCZAJĄCY DOSTATECZNY DOBRY BARDZO DOBRY CELUJĄCY DZIAŁ 1. Biologia jako nauka ( 4godzin) wskazuje biologię jako naukę o organizmach wymienia czynności życiowe
Bardziej szczegółowoJak pasożyty przystosowały się do życia w innym organizmie?
https://www. Jak pasożyty przystosowały się do życia w innym organizmie? Autor: Anna Bartosik Data: 24 stycznia 2019 W pierwszej części naszego cyklu omówiliśmy czym są pasożyty i jak rozpoznać czy nasze
Bardziej szczegółowoTemat: systematyczny podział organizmów. Ile gatunków organizmów żyje na Ziemi? W 1995r., z polecenia ONZ oszacowano, że na Ziemi żyje około 14
Temat: systematyczny podział organizmów. Ile gatunków organizmów żyje na Ziemi? W 1995r., z polecenia ONZ oszacowano, że na Ziemi żyje około 14 milionów gatunków organizmów żywych. Inne źródła podają,
Bardziej szczegółowoZmienność. środa, 23 listopada 11
Zmienność http://ggoralski.com Zmienność Zmienność - rodzaje Zmienność obserwuje się zarówno między poszczególnymi osobnikami jak i między populacjami. Różnice te mogą mieć jednak różne podłoże. Mogą one
Bardziej szczegółowoocena celująca I. Świat zwierząt
Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania przez ucznia poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z biologii w klasie 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls
Bardziej szczegółowoA. Buczek, E. Dzika. Ćwiczenia z parazytologii dla studentów dietetyki 2011, Lublin, Koliber
LITERATURA A. Buczek, E. Dzika. Ćwiczenia z parazytologii dla studentów dietetyki 2011, Lublin, Koliber A. Buczek Choroby pasożytnicze epidemiologia, diagnostyka, objawy Lublin 2005 wyd. III, 2010 wyd.
Bardziej szczegółowoSZKOLNY KONKURS CO WIESZ O PSZCZOŁACH?
SZKOLNY KONKURS CO WIESZ O PSZCZOŁACH? Drodzy uczniowie! Bardzo się cieszymy, że zdecydowaliście się wziąć udział w konkursie, którego celem jest promowanie postaw proekologicznych. Przygotowaliśmy dla
Bardziej szczegółowoZnaczenia pszczoły miodnej na świecie - w gospodarce człowieka i dla środowiska.
Znaczenia pszczoły miodnej na świecie - w gospodarce człowieka i dla środowiska. Konferencja pn. Ochrona owadów zapylających warunkiem zachowania ekosystemów i produkcji żywności Definicja pszczoły Pszczoły
Bardziej szczegółowoPrzyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP. Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym
Przyrodnicze uwarunkowania gospodarki przestrzennej PUGP Ćwiczenie 1 zagadnienia wprowadzające do informacji o środowisku przyrodniczym Zagadnienia wprowadzające czyli przypomnienie - po trochę o wszystkim
Bardziej szczegółowoTemat: Świat gadów. Gady pierwotnie lądowe lądzie wtórnie w wodzie zmiennocieplne ciepłolubne
Temat: Świat gadów. Gady (gromada) określa się jako zwierzęta pierwotnie lądowe. Oznacza to, że są one pierwszą grupą kręgowców, która w pełni przystosowała się do życia na lądzie. Niektóre gatunki wtórnie
Bardziej szczegółowoTylko człowiek jest do tego zdolny z przekonaniem kiwamy głowami.
Nie wszyscy wiedzą, że społeczeństwo mrówek żyje na kuli ziemskiej od 100 mln lat. Najliczniej występują w tropikach, ale i Polsce występuje 95 gatunków owadów. {loadposition related_items} Nam ludziom,
Bardziej szczegółowoPLAN METODYCZNY LEKCJI
PLAN METODYCZNY LEKCJI Data: 24. 0 2014 r. Klasa: VI b Przedmiot: przyroda Czas trwania lekcji: 45 minut Nauczyciel: mgr Iwona Gładyś Temat lekcji: Jakie jest znaczenie owadów w przyrodzie i w życiu człowieka?
Bardziej szczegółowoZadania do planszy PRACE W LESIE LATO
1 Ewa Sulejczak Zadania do planszy PRACE W LESIE LATO 1. Przyjrzyj się planszy i napisz, jakie zabiegi wykonuje się w lesie latem. Określ także ich cel. Spostrzeżenia wpisz w tabeli. Zabiegi Cel 2. Rozpoznaj
Bardziej szczegółowoCZY W PRZYRODZIE JEST MIEJSCE DLA KOMARÓW I MYSZY?
Sfinansowano ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Autorka: Ewa Żemojtel- Soszka EDUKACJA WCZESNOSZKOLNA, SZKOŁA PODSTAWOWA I ETAP EDUKACYJNY CZY W PRZYRODZIE JEST MIEJSCE
Bardziej szczegółowoOMACNICA PROSOWIANKA. Ostrinia nubilalis (Hubner)
OMACNICA PROSOWIANKA Ostrinia nubilalis (Hubner) 1. Opis i biologia gatunku Omacnica prosowianka jest motylem nocnym o brązowo-beżowym zabarwieniu z charakterystycznymi zygzakowatymi poprzecznymi liniami
Bardziej szczegółowoSCENARIUSZ DO LEKCJI W OGRODZIE BOTANICZNYM
SCENARIUSZ DO LEKCJI W OGRODZIE BOTANICZNYM TEMAT: ROŚLINY RÓŻNYCH ŚRODOWISK. CELE LEKCJI: I. WIADOMOŚCI: - wykazanie bioróżnorodności - poznanie morfologicznych i anatomicznych przystosowań ekologicznych
Bardziej szczegółowoSzerszeń, Vespa crabo L. Stanisław Ignatowicz Konsultacje Entomologiczne Warszawa
Szerszeń, Vespa crabo L. Stanisław Ignatowicz Konsultacje Entomologiczne Warszawa Systematyka Rząd: błonkówki (Hymenoptera) Podrząd: Apocrita Nadrodzina: osy - Vespoidea Rodzina: osowate - Vespidae Gatunek:
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoWynikowy plan nauczania biologii skorelowany z drugą częścią cyklu edukacyjnego Biologia z tangramem
Wynikowy plan nauczania biologii skorelowany z drugą częścią cyklu edukacyjnego iologia z tangramem Poniższy plan wynikowy dotyczy[ew. jest związany z] realizacji cyklu iologia z tangramem. Zawiera wykaz
Bardziej szczegółowoLaboLAB Biologia - ŻYCIE W EKOSYSTEMACH labb3-promo
LaboLAB Biologia - ŻYCIE W EKOSYSTEMACH labb3-promo Numer katalogowy:labb3-promo NOWOŚĆ W OFERCIE 3990.00 zł 3599.00 zł z VAT Ziemia to wyjątkowe miejsce, jest bowiem jedyną znaną nam planetą, na której
Bardziej szczegółowoocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra Dział VII. EKOLOGIA NAUKA O ŚRODOWISKU
Dział VII. EKOLOGIA NAUKA O ŚRODOWISKU wyróżnia elementy żywe i nieożywione w obserwowanym ekosystemie oblicza zagęszczenie wybranej rośliny na badanym terenie określa znaczenie wiedzy ekologicznej w życiu
Bardziej szczegółowoMrówki faraona. Monomorium pharaonis. Biologia. Szkodliwość. Profilaktyka. Występowanie
Mrówki faraona Monomorium pharaonis Biologia Mrówki faraona prowadzą społeczny tryb życia, dzieląc się funkcjami. Robotnice opiekują się potomstwem lub wędrują w poszukiwaniu pokarmu i wody. Samice-królowe
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy I gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Dział programu I. Biologia nauka o życiu Temat 1. Biologia jako nauka Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy I gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Kod Punktacja ECTS* 2
KARTA KURSU Nazwa Nazwa w j. ang. Systematyka strunowców I Taonomy of Chordates Kod Punktacja ECTS* 2 Zespół dydaktyczny Dr Łukasz Binkowski Koordynator Dr Marek Guzik Dr Lucjan Schimscheiner Dr Bartłomiej
Bardziej szczegółowoPrzedmiotowe zasady oceniania wymagania na poszczególne oceny szkolne
wymagania na poszczególne oceny szkolne Klasa 8 DZIAŁ 1. PODSTAWY DZIEDZICZENIA CECH 1. Budowa i znaczenie DNA wskazuje miejsce w komórce, w którym znajduje się DNA określa rolę DNA w przechowywaniu i
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 6 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej Dział Temat Poziom wymagań ocena dopuszczająca ocena dostateczna
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy I gimnazjum
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy I gimnazjum Dział programu: I. Biologia nauka o życiu II. Jedność i różnorodność organizmów Poziom wymagań podstawowy (oceny dopuszczający i dostateczny) ponadpodstawowy
Bardziej szczegółowo21. Jakie znamy choroby aparatu ruchu, jak z nimi walczyć i zapobiegać?
Biologia tematy lekcji klasa 2 1. Poznajemy budowę oraz znaczenie tkanek zwierzęcych. 2. Jakie cechy charakterystyczne posiadają gąbki i parzydełkowce? 3. Skąd wywodzi się nazwa płazińce i nicienie? 4.
Bardziej szczegółowoPrzedmiot: Biologia (klasa piąta)
Przedmiot: Biologia (klasa piąta) Wymagania programowe na poszczególne oceny przygotowane na podstawie treści zawartych w podstawie programowej, programie nauczania oraz podręczniku dla klasy piątej szkoły
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA OCEN ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH
WYMAGANIA EDUKACYJNE NIEZBĘDNE DO UZYSKANIA OCEN ŚRÓDROCZNYCH I ROCZNYCH BIOLOGIA KL. II gimnazjum oparte na Programie nauczania biologii Puls życia I PÓŁROCZE Ocena niedostateczna - jest z reguły nieobecny
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii klasa I gimnazjum
Wymagania edukacyjne z biologii klasa I gimnazjum rozróżnia elementy przyrody żywej i nieożywionej wymienia czynniki niezbędne do życia wskazuje źródła wiedzy biologicznej określa, jakiego sprzętu można
Bardziej szczegółowoOsy. Vespula. Biologia. Szkodliwość. Występowanie
Osy Vespula Biologia Ciało robotnicy osy pospolitej osiąga długość od 11 do 20 mm. Jest podobna do osy dachowej, ale ma na nadustku dużą kanciastą czarną plamę zamiast trzech czarnych punktów. Osa pospolita
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne biologia klasa 1
Wymagania edukacyjne biologia klasa 1 Dział programu Numer i temat lekcji ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra ocena celująca 1 2 3 4 5 6 7 I. Podstawy biologii 1. Biologia
Bardziej szczegółowoOmacnica: mechaniczne zwalczanie szkodnika
.pl Omacnica: mechaniczne zwalczanie szkodnika Autor: Magdalena Kowalczyk Data: 6 czerwca 2016 Omacnica prosowianka: jej zwalczanie należy rozpocząć od starannego monitorowania uprawy. Skuteczną metodą
Bardziej szczegółowoTemat lekcji Idziemy do lasu (etap edukacyjny: klasy 4-6 szkoły podstawowej) Cele:
Hanna Będkowska Centrum Edukacji Przyrodniczo-Leśnej w Rogowie bedkowska.lzd@interia.pl 1 Temat lekcji Idziemy do lasu (etap edukacyjny: klasy 4-6 szkoły podstawowej) Cele: Cele kształcenia Wiadomości.
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE BIOLOGIA klasa 6
WYMAGANIA EDUKACYJNE BIOLOGIA klasa 6 I. Wymagania edukacyjne uwzględniają: Podstawę programową kształcenia ogólnego zakresu biologii II. Ogólne cele edukacyjne w zakresie kształcenia i wychowania zawarte
Bardziej szczegółowoEkologia wyk. 1. wiedza z zakresu zarówno matematyki, biologii, fizyki, chemii, rozumienia modeli matematycznych
Ekologia wyk. 1 wiedza z zakresu zarówno matematyki, biologii, fizyki, chemii, rozumienia modeli matematycznych Ochrona środowiska Ekologia jako dziedzina nauki jest nauką o zależnościach decydujących
Bardziej szczegółowoINFORMACJA. z wykonanego zadania na rzecz postępu biologicznego w produkcji zwierzęcej
INFORMACJA z wykonanego zadania na rzecz postępu biologicznego w produkcji zwierzęcej Tytuł zadania: Analiza zmienności cech użytkowych i reprodukcyjnych oraz jakości jaj wylęgowych hodowlanych populacji
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii w klasie I
Wymagania edukacyjne z biologii w klasie I Nr i temat lekcji Dział I Powitanie biologii 1. Historia i współczesność biologii 2. Źródła wiedzy biologicznej 3. Obserwacje 4. Klasyfikacja 5. Oznaczanie wymienia
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 5 szkoły podstawowej oparte na Programie nauczania biologii Puls życia autorstwa Anny Zdziennickiej I PÓŁROCZE wskazuje biologię jako określa przedmiot naukę o
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne i zasady oceniania z PRZYRODY dla uczniów klas IV
zeszyt ćwiczeń podręcznik program nauczania Wymagania edukacyjne i zasady oceniania z PRZYRODY dla uczniów klas IV Autor Tytuł Nr dopuszczenia Małgorzata Kuś Ewa Sulejczak Przyroda DKW-4014-165/99 - Maria
Bardziej szczegółowoMODELE ROZWOJU POPULACJI Z UWZGLĘDNIENIEM WIEKU
MODELE ROZWOJU POPULACJI Z UWZGLĘDNIENIEM WIEKU Dr Wioleta Drobik-Czwarno CIĄG FIBONACCIEGO Schemat: http://blogiceo.nq.pl/matematycznyblog/2013/02/06/kroliki-fibonacciego/ JAK MOŻEMY ULEPSZYĆ DOTYCHCZASOWE
Bardziej szczegółowoocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra Dział I Powitanie biologii wskazuje ważne etapy w rozwoju biologii jako nauki.
PSO Biologia klasa I Nr i temat lekcji Wymagania podstawowe Uczeń: Wymagania ponadpodstawowe Uczeń: ocena dopuszczająca ocena dostateczna ocena dobra ocena bardzo dobra Dział I Powitanie biologii 1. Historia
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z biologii dla klasy 1a. Gimnazjum Publicznego im. Jana Pawła II w Żarnowcu na rok szkolny 2015/2016
Wymagania edukacyjne z biologii dla klasy 1a Gimnazjum Publicznego im. Jana Pawła II w Żarnowcu na rok szkolny 2015/2016 Nauczyciel: mgr Joanna Szasta Dział I Powitanie biologii 1. Historia i współczesność
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE
WYMAGANIA EDUKACYJNE na poszczególne oceny śródroczne i roczne Z BIOLOGII W KLASIE I GIMNAZJUM Program nauczania biologii w gimnazjum PULS ŻYCIA autor: Anna Zdziennicka Program realizowany przy pomocy
Bardziej szczegółowoJak zwierzęta spędzają zimę. dr Marek Guzik
Jak zwierzęta spędzają zimę dr Marek Guzik Anabioza stan życia utajonego stan krańcowego obniżenia aktywności życiowej organizmu, zwykle w odpowiedzi na niekorzystne warunki środowiska naturalnego. Wiele
Bardziej szczegółowoPakiet edukacyjny - W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku. Wydra - opis
Wydra - opis oczy chronione są trzecią powieką, która podczas nurkowania chroni je nie ograniczając jednocześnie widzenia długie smukłe ciało umożliwia wysoką zwinność i zwrotność w wodzie mała spłaszczona
Bardziej szczegółowoKARTA PRACY - SAWANNA klasa IV-VI
Imie i nazwisko kl. 1. Uzupe³nij poni szy tekst wyrazami z ramki. Gnu to jedna z najliczniejszych antylop afrykañskiej.... yje w du ych.... Wystêpuje najczêœciej z zebrami, yrafami i innymi gatunkami antylop.
Bardziej szczegółowoWyk. 2 Ekologia behawioralna
Wyk. 2 Ekologia behawioralna Be or not to be? How be to be? Pytania o zachowanie Dlaczego to zachowanie wyewoluowało? Gody przed kopulacją Życie samotnie lub w grupie Pieśni ptaków składają się z gwizdów
Bardziej szczegółowoPRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA BIOLOGIA rok szkolny 2016/2017
PRZEDMIOTOWE ZASADY OCENIANIA BIOLOGIA rok szkolny 2016/2017 I. Informacja o wymaganiach edukacyjnych Wymagania są zamieszczone na stronie internetowej szkoły. Uczniowie są zapoznawani z nimi na pierwszej
Bardziej szczegółowoKARTA KURSU. Punktacja ECTS* Dr Marek Guzik
KARTA KURSU Nazwa Ćwiczenia terenowe z zoologii Nazwa w j. ang. Kod Punktacja ECTS* Koordynator Dr Marek Guzik Zespół dydaktyczny Dr Łukasz Binkowski Dr Marek Guzik Dr Lucjan Schimscheiner Dr Bartłomiej
Bardziej szczegółowo