Nazwa prawo międzynarodowe - chodzi nie tyle o stosunki między narodami, które nie posiadają

Transkrypt

1 :38:00 Przedmiot prawa międzynarodowego. Nazwa prawo międzynarodowe - chodzi nie tyle o stosunki między narodami, które nie posiadają organizacji państwowej, ale o stosunki między narodami zorganizowanymi w państwa (international law - w języku angielskim słowo nation jest rozumiane także jako synonim państwa). Jeremy Bentham (1780) wprowadził nazwę "prawo międzynarodowe". Definicja - zespół norm regulujących stosunki międzynarodowe, tj. stosunki między państwami i innymi podmiotami prawa międzynarodowego.

2 Normy prawa międzynarodowego regulują: a) relacje zewnętrzne państwa; b) relacje wewnętrzne państwa; Prawo międzynarodowe publiczne a prawo międzynarodowe prywatne Cechy charakterystyczne prawa międzynarodowego. a) bez swobodnie wyrażonej woli państwa nie powstaje zobowiązanie międzynarodowe. 2

3 STSM: sprawa Lotus (1927) normy prawa obowiązujące państwa pochodzą z ich woli wyrażonej w umowach albo w praktyce powszechnie przyjętej jako uświęcającej zasady prawne a ustalonej w celu normowania współistnienia tych niezawisłych społeczności albo w celu dążenia do wspólnych celów. STSM: sprawa Górnej Sabaudii i Gex (1932) nie można nałożyć na państwo (Francję) bez jego zgody żadnego ograniczenia przekraczającego te, które wynikają z zobowiązań międzynarodowych (...). [art. 435 traktatu wersalskiego] nie wiąże Szwajcarii, która nie jest strona tego traktatu, ponad miarę, w której sama go przyjęła. b) wyrażonej zgody za zobowiązanie międzynarodowe nie można (w zasadzie) cofnąć. Redefinicja tej zasady w świetle współczesnej praktyki międzynarodowej: doktryna Busha (2002): "for centuries, international law recognized that nations need not suffer an attack before they can lawfully take action to defend themselves against forces that present an imminent danger of attack. Legal scholars and international jurists often conditioned the legitimacy of preemption on the existence of an imminent threat most often a visible mobilization of armies, navies, and air forces preparing to attack. We must adapt the concept of imminent threat to the capabilities and objectives of today s adversaries. Rogue states and terrorists do not seek to attack us using conventional means. They know such attacks would fail. Instead, they rely on acts of terror and, potentially, the use of weapons of mass destruction weapons that can be easily concealed, delivered covertly, and used without warning. The targets of these attacks are our military forces and our civilian population, in direct violation of one of the principal norms of the law of warfare. As was demonstrated by the losses on September 11, 2001, mass civilian casualties is the specific objective of terrorists and these losses would be exponentially more severe if terrorists acquired and used weapons of mass destruction. The United States has long maintained the option of preemptive actions to counter a sufficient threat to our national security. The greater the threat, the greater is the risk of inaction and the more compelling the case for taking anticipatory action to defend ourselves, even if uncertainty remains as to the time and place of the enemy s attack. To forestall or prevent such hostile acts by our adversaries, the United States will, if necessary, act preemptively". 3

4 c) zasada dobrej wiary - normy wiążą o tyle, o ile im się wyraźnie lub w sposób dorozumiany poddało. Normy należy interpretować w sposób odpowiadający rzeczywistej woli stron przy powstaniu zobowiązania. d) zasada umożliwienia wykonania; zasada efektywności. e) zasada proporcjonalności zobowiązanie przyjęte przez państwo (uprawnienia posiadane przez państwo) istnieje jedynie w rozmiarach koniecznych do spełnienia tego zobowiązania (skorzystania z uprawnienia). 4

5 f) zasada równości i wzajemności państwo nie ma obowiązku spełnić zobowiązania, jeżeli kontrahent nie spełnia świadczenia wzajemnego w granicach zasady proporcjonalności (exceptio de non adimpleti contractus). Różnice z porządkiem wewnętrznym: a) źródła prawa: w prawie wewnętrznym - ustawa przyjęta obowiązuje wszystkich adresatów. Jej autor - parlament - tworzy zarówno normy obowiązujące jego samego (regulamin pracy, ustawa o prawach i obowiązkach posłów), jak i pozostałych adresatów. 5

6 w prawie międzynarodowym - norma traktatowa lub zwyczajowa obowiązuje tylko tych, którzy wyrazili wolę związania się normą prawa. b) brak jednolitego systemu władzy: - nie ma władzy ustawodawczej; - nie ma władzy wykonawczej; - brak obowiązkowego sądownictwa; Sądy międzynarodowe: Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości (Haga) Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej (Haga) Europejski Trybunał Praw Człowieka (Strasburg) Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (Luksemburg) 6

7 Trybunał Prawa Morza (Hamburg) ad hoc Międzynarodowe sądy karne: MTKJ (Haga) MTKR (Arusza): MTK (Haga) 7

8 d) kwestia sankcji w prawie międzynarodowym: John Austin (XIX wiek) - teoria prawa oparta na pojęciu suwerena wydającego wiążące adresatów polecenia; wykonanie tych poleceń zabezpieczone jest sankcją i przymusem. Ponieważ prawo międzynarodowe nie spełnia tych warunków - nie jest systemem prawa, lecz systemem pozytywnej moralności. - istnieje system sankcji. - samopomoc w prawie międzynarodowym (represalia, retorsje, użycie siły w samoobronie). Podział sankcji na: - psychologiczne; - odwetowe (retorsje, represalia); 8

9 - zorganizowane. Traktat o Unii Europejskiej: Artykuł 6. [Zasady respektowane przez Unię] 1. Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz państwa prawnego, które są wspólne dla Państw Członkowskich. Artykuł 7. [Naruszenie praw przez Państwo Członkowskie] 1. Na uzasadniony wniosek jednej trzeciej Państw Członkowskich, Parlamentu Europejskiego lub Komisji, Rada, stanowiąc większością czterech piątych swych członków po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może stwierdzić istnienie wyraźnego ryzyka poważnego naruszenia przez Państwo Członkowskie zasad wymienionych w artykule 6 ustęp 1 i skierować do tego Państwa stosowne zalecenia (...). 2. Rada zebrana w składzie szefów państw lub rządów, stanowiąc jednomyślnie na wniosek jednej trzeciej Państw Członkowskich lub Komisji i po uzyskaniu zgody Parlamentu Europejskiego, może stwierdzić, po wezwaniu rządu Państwa Członkowskiego do przedstawienia swoich uwag, poważne i stałe naruszenie przez to Państwo Członkowskie zasad określonych w artykule 6 ustęp Po dokonaniu stwierdzenia na mocy ustępu 2, Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, może zdecydować o zawieszeniu niektórych praw wynikających ze stosowania niniejszego Traktatu dla tego Państwa Członkowskiego, łącznie z prawem do głosowania przedstawiciela rządu tego Państwa Członkowskiego w Radzie. Rada uwzględnia przy tym możliwe skutki takiego zawieszenia dla praw i obowiązków osób fizycznych i prawnych. 9

10 Retorsje - środek odwetowy stosowany przez państwo w odpowiedzi na krzywdzące, niesłuszne, niesprawiedliwe, dyskryminujące czy szykanujące postępowanie drugiego państwa, którego zachowanie z reguły nie wykracza poza ramy i z reguły nie stanowi naruszenia prawa międzynarodowego: - jest to instytucja prawa zwyczajowego, wynikająca z zasady równości i uzasadniona zasadą wzajemności; - stosowane środki retorsyjne powinny być identyczne lub analogiczne (jednak nie naruszające prawa międzynarodowego) jak środki stosowane przez państwo wykraczające i powinno być adresowane do tego państwa lub jego obywateli. persona non grata ekspulsja Represalia - identyczna lub analogiczna reacja na bezprawne zachowanie danego państwa przez państwo dotknięte skutkami naruszenia prawa międzynarodowego. 10

11 Naulila case - (1928). Kryteria legalności represaliów: 1. Uprzedni akt bezprawny (prior act contrary to international law) usprawiedliwiający skorzystanie z represaliów); 2. Niezaspokojone roszczenie satysfakcji (preceded by an unsatisfied demand) 3. Proporcjonalne do rodzaju naruszenia i wyrządzonej szkody. Sprawa zakładników USA w Teheranie. 11

12 MTS (USA v. Iran, 1980): "with regard to the operation undertaken in Iran by United States military units on April 1980, the Court says that it cannot fail to express its concern. It feels bound to observe that an operation undertaken in those circumstances, from whatever motive, is of a kind calculated to undermine respect for the judicial process in international relations. Nevertheless, the question of the legality of that operation can have no bearing on the evaluation of Iran's conduct on 4 November The findings reached by the Court are therefore not affected by that operation" (par. 93 i 94 wyroku). Stosowanie represaliów jest zabronione i nielegalne, jeżeli miałoby prowadzić do naruszania praw człowieka. W ramach represaliów nie wolno stosować siły ani groźby jej użycia, jeżeli jest to sprzeczne z Kartą Narodów Zjednoczonych. Oficjalne stanowisko USA: 12

13 Restatement (Third): par. 905: "a state victim of a violation of an international obligation by another state may resort to countermeasures that might otherwise be unlawful, if such measures: a) are necessary to terminate the violation or prevent further violation; and: b) are not out of proportion to the violation and the injury suffered; The threat or use of force in response to a violation of international law is subject to prohibitions on the threat or use of force in the United Nations Charter". Memorandum Departamentu Stanu z 1978 roku: "jest jasne, że USA zajmują kategoryczne stanowisko, że represalia polegające na użyciu siły są nielegalne w świetle prawa międzynarodowego. USA nie będą potępiać aktów użycia siły w ramach represaliów bez jednoczesnego potępienia prowokacyjnych aktów terrorystycznych poprzedzających zastosowanie środków odwetowych. USA przyjmują do wiadomości trudności w odróżnieniu między proporcjonalną samoobroną a represaliami, ale mimo to dostrzegają taka różnicę (czym innym jest kolektywna samoobrona, czym innym "reprisal raids" dokonywane przez Izrael. Z pewnością powtarzające się ataki mogą osiągnąć poziom "użycia siły", uzasadniającego użycie siły w samoobronie". Karta Narodów Zjednoczonych: Rozdział VII. AKCJA W ZWIĄZKU Z ZAGROŻENIEM POKOJU, ZAKŁÓCENIEM POKOJU I AKTAMI AGRESJI. 13

14 Artykuł 39. Rada Bezpieczeństwa powinna stwierdzić istnienie wszelkiej okoliczności, zagrażającej pokojowi, zakłócenia pokoju albo aktu agresji, i udzielić zaleceń lub postanowić, jakie środki należy przedsięwziąć zgodnie z artykułami 41 i 42, żeby utrzymać albo przywrócić międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo. Artykuł 40. Żeby zapobiec zaostrzeniu sytuacji, Rada Bezpieczeństwa jest władna, zanim udzieli zaleceń albo poweźmie decyzję co do zarządzeń przewidzianych w artykule 39, wezwać strony zainteresowane, żeby zastosowały się do takich środków tymczasowych, jakie ona uzna za konieczne lub pożądane. Te środki tymczasowe nie powinny przesądzać praw, roszczeń albo położenia stron zainteresowanych. Rada Bezpieczeństwa wyciągnie należyte wnioski z niezastosowania się do takich środków tymczasowych. S/RES/660 (1990) 2 August 1990 RESOLUTION 660 (1990) Adopted by the Security Council at its 2932nd meeting, on 2 August 1990 The Security Council, Alarmed by the invasion of Kuwait on 2 August 1990 by the military forces of Iraq, Determining that there exists a breach of international peace and security as regards the Iraqi invasion of Kuwait, Acting under Articles 39 and 40 of the Charter of the United Nations, 1. Condemns the Iraqi invasion of Kuwait; 2. Demands that Iraq withdraw immediately and unconditionally all its forces to the positions in which they were located on 1 August 1990; 3. Calls upon Iraq and Kuwait to begin immediately intensive negotiations for the resolution of their differences and supports all efforts in this regard, and especially those of the League of Arab States; 4. Decides to meet again as necessary to consider further steps with to ensure compliance with the present resolution. 14

15 Artykuł 41. Rada Bezpieczeństwa jest władna uchwalić, jakie zarządzenia, nie pociągające za sobą użycia siły zbrojnej, powinny być zastosowane, żeby zapewnić skuteczność jej decyzjom, oraz może zwrócić się do członków Narodów Zjednoczonych z żądaniem zastosowania takich zarządzeń. Mogą one polegać na zupełnym lub częściowym przerwaniu stosunków gospodarczych i środków komunikacyjnych, kolejowych, morskich, powietrznych, pocztowych, telegraficznych, radiowych i innych, oraz na zerwaniu stosunków dyplomatycznych. S/RES/661 (1990) 6 August 1990 RESOLUTION 661 (1990) Adopted by the Security Council at its 2933rd meeting on 6 August 1990 The Security Council, Acting under Chapter VII of the Charter of the United Nations, 1. Determines that Iraq so far has failed to comply with paragraph 2 of resolution 660 (1990) and has usurped the authority of the legitimate Government of Kuwait; 2. Decides, as a consequence, to take the following measures to secure compliance of Iraq with paragraph 2 of resolution 660 (1990) and to restore the authority of the legitimate Government of Kuwait; 3. Decides that all States shall prevent: (a) The import into their territories of all commodities and products originating in Iraq or Kuwait exported therefrom after the date of the present resolution; (b) Any activities by their nationals or in their territories which would promote or are calculated to promote the export or trans-shipment of any commodities or products from Iraq or Kuwait; and any dealings by their nationals or their flag vessels or in their territories in any commodities or products originating in Iraq or Kuwait and exported therefrom after the date of the present resolution, including in particular any transfer of funds to Iraq or Kuwait for the purposes of such activities or dealings; (c) The sale or supply by their nationals or from their territories or using their flag vessels of any commodities or products, including weapons or any other military equipment, whether or not 15

16 originating in their territories but not including supplies intended strictly for medical purposes, and, in humanitarian circumstances, foodstuffs, to any person or body in Iraq or Kuwait or to any person or body for the purposes of any business carried on in or operated from Iraq or Kuwait, and any activities by their nationals or in their territories which promote or are calculated to promote such sale or supply of such commodities or products; 4. Decides that all States shall not make available to the Government of Iraq or to any commercial, industrial or public utility undertaking in Iraq or Kuwait, any funds or any other financial or economic resources and shall prevent their nationals and any persons within their territories from removing from their territories or otherwise making available to that Government or to any such undertaking any such funds or resources and from remitting any other funds to persons or bodies within Iraq or Kuwait, except payments exclusively for strictly medical or humanitarian purposes and, in humanitarian circumstances, foodstuffs; 5. Calls upon all States, including States non-members of the United Nations, to act strictly in accordance with the provisions of the present resolution notwithstanding any contract entered into or licence granted before the date of the present resolution; Artykuł 42. Jeżeli Rada Bezpieczeństwa uzna, że środki przewidziane w artykule 41 mogłyby okazać się niewystarczającymi albo już okazały się niewystarczającymi, jest ona władna podjąć taką akcję przy pomocy sił powietrznych, morskich lub lądowych, jaka mogłaby okazać się konieczną do utrzymania albo przywrócenia międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Akcja taka może polegać na demonstracjach, blokadzie i innych operacjach sił zbrojnych powietrznych, morskich lub lądowych członków Narodów Zjednoczonych. 16

17 S/RES/678 (1990) 29 November 1990 RESOLUTION 678 (1990) Adopted by the Security Council at its 2963rd meeting on 29 November 1990 The Security Council, Noting that, despite all efforts by the United Nations, Iraq refuses to comply with its obligation to implement resolution 660 (1990) and the above-mentioned subsequent relevant resolutions, in flagrant contempt of the Security Council, Mindful of its duties and responsibilities under the Charter of the United Nations for the maintenance and preservation of international peace and security, Determined to secure full compliance with its decisions, Acting under Chapter VII of the Charter, 1. Demands that Iraq comply fully with resolution 660 (1990) and all subsequent relevant resolutions, and decides, while maintaining all its decisions, to allow Iraq one final opportunity, as a pause of goodwill, to do so; 2. Authorizes Member States co-operating with the Government of Kuwait, unless Iraq on or before 15 January 1991 fully implements, as set forth in paragraph 1 above, the foregoing resolutions, to use all necessary means to uphold and implement resolution 660 (1990) and all subsequent relevant resolutions and to restore international peace and security in the area; 3. Requests all States to provide appropriate support for the actions undertaken in pursuance of paragraph 2 of the present resolution; Res. 687: Security Council: 7. Invites Iraq to reaffirm unconditionally its obligations under the Geneva Protocol for the Prohibition of the Use in War of Asphyxiating, Poisonous or Other Gases, and of Bacteriological Methods of Warfare, signed at Geneva on 17 June 1925, and to ratify the Convention on the Prohibition of the Development, Production and Stockpiling of Bacteriological (Biological) and Toxin Weapons and on Their Destruction, of 10 April 1972; 8. Decides that Iraq shall unconditionally accept the destruction, removal, or rendering harmless, under international supervision, of: 17

18 (a) All chemical and biological weapons and all stocks of agents and all related subsystems and components and all research, development, support and manufacturing facilities; (b) All ballistic missiles with a range greater than 150 kilometres and related major parts, and repair and production facilities; Podmioty prawa międzynarodowego. 3 kategorie podmiotów w prawie międzynarodowym: a) kompetencja pełna (państwa); b) kompetencja wyspecjalizowana (organizacje międzynarodowe); c) kompetencja ograniczona (jednostki). Państwa. 18

19 Elementy państwowości: terytorium, ludność, efektywna władza, suwerenność. Warunki państwowości (art. 1 projektu konwencji z 1933 roku o prawach i obowiązkach państw) a) ludność; b) terytorium; c) władza suwerenna. d) zdolność do utrzymywania stosunków z innymi państwami. 19

20 1978: sąd administracyjny Kolonii In re Duchy of Sealand: powód twierdził, że jest ministrem spraw zagranicznych Księstwa Sealand, mieszczącego się na opuszczonej przez armię brytyjską platformie przeciwlotniczej (1.300 m kw; zamieszkała stale przez osób; na granicy uznania przez Cypr, Paragwaj i Cejlon) przymocowanej do dna morskiego słupami betonowymi, znajdującej się ok. 8 mm od wybrzeży Wielkiej Brytanii (w tym czasie poza wodami terytorialnymi). Platforma została zajęta w 1967 roku przez majora armii brytyjskiej, który proklamował powstanie księstwa i ogłosił się księciem. Powód żądał stwierdzenia, że nabywając obywatelstwo Sealandii utracił obywatelstwo niemieckie. Sąd administracyjny: terytorium państwa musi składać się z naturalnych segmentów powierzchni ziemi. Sztuczna wyspa, nawet połączona na stałe z dnem morskim, nie staje się przez to terytorium lądowym lub częścią powierzchni ziemi. Ponadto nie można powiedzieć, że Sealandia posiada ludność. Spośród 106 obywateli tylko stale przebywa na wyspie, konserwując jej instalacje. Reszta przebywa tam okazjonalnie. Nie jest to naród ( people ) w rozumieniu prawa międzynarodowego, gdyż brak funkcjonowania jakiejś wspólnoty. Funkcjonowanie państwa nie może być ograniczone do utrzymywania kasyn i innych rozrywek; między mieszkańcami muszą istnieć rzeczywiste więzi społeczne a nie przypadkowa zbieżność hobby lub zainteresowań. Rzekomi obywatele nie nabyli swego obywatelstwa aby żyć z innymi i zajmować się wszystkimi aspektami życia zbiorowego kolektywnie. Wspólny cel ich związku jest ograniczony do niewielkiej części ich płaszczyzny funkcjonowania w społeczeństwie, tj. podatków i biznesu. 20

21 niepodległość). Suwerenność - niezależność od władzy innego podmiotu prawa międzynarodowego (politycznie: Czy państwo ogranicza swoją suwerenność wiążąc się normami prawa międzynarodowego? STSM: opinia doradcza w sprawie stosunków celnych między Niemcami a Austrią (1931): w praktyce każdy traktat zawarty między dwoma lub więcej państwami niezawisłymi ogranicza w pewnej mierze wykonywanie władzy wynikającej z suwerenności. 21

22 STSM w sprawie Wimbledon (1922): Niemcy odmówiły przejścia przez Kanał Kiloński statkowi Wimbledon, przewożącemu broń dla Polski walczącej z inwazją sowiecką, powołując się na status państwa neutralnego. STSM: Niemcy nie mogły przeciwstawiać uprawnień wynikających ze statusu państwa neutralnego obowiązkom wynikającym z Traktatu Wersalskiego, który w art. 380 zastrzegał wolność żeglugi Kanałem Kilońskim. Niemcy mogły oczywiście ogłosić, że pozostają neutralne w konflikcie, ale powinny działać przy tym w zgodzie z warunkami wynikającymi z zaciągniętych mocą Traktatu Wersalskiego zobowiązań. Zdaniem Trybunału, zawarcie jakiegokolwiek traktatu międzynarodowego nie oznacza zrzeczenia się przez to państwo suwerenności tylko dlatego, że państwo zobowiązuje się do podejmowania określonych działań lub powstrzymania się od nich. Z pewnością każda umowa nakładająca obowiązki określa natomiast pewne ograniczenia, jeżeli chodzi o wykonywanie uprawnień suwerennych w tym sensie, że nakazuje wykonywanie tych uprawnień suwerennych w pewien, określony sposób. Podkreślić trzeba, że zawarcie umowy międzynarodowej jest właśnie atrybutem suwerenności państwowej. 22

23 ETS w sprawie Van Gend en Loos (1962): "państwa członkowskie nadały prawu wspólnotowemu moc wiążącą, na którą pochodzące z nich jednostki mogą się przed tymi sądami powoływać; Wspólnota stanowi nowy porządek prawny w prawie międzynarodowym, na rzecz którego państwa ograniczyły, jakkolwiek tylko w wąskich dziedzinach, swoje prawa suwerenne, i którego normy znajdują zastosowanie nie tylko do państw członkowskich, ale i pochodzących z nich jednostek. Prawo wspólnotowe, niezależne od ustawodawstwa państw członkowskich, nie tylko nakłada na jednostki zobowiązania, lecz może również być źródłem uprawnień stanowiących element statusu prawnego tych jednostek. Nie muszą to być uprawnienia nadane wprost w traktacie, lecz że powstają one również jako skutek zobowiązań, które traktat nakłada w sposób ściśle określony zarówno na jednostki, jak i na państwa członkowskie oraz instytucje wspólnotowe". MTS w sprawie cieśniny Korfu (Wlk. Brytania v. Albania, 1949): suwerenność to całość uprawnień i atrybutów, które państwo posiada na swoim terytorium, z wyłączeniem innych państw i także w stosunku do innych państw. Suwerenność nakłada na państwa zarówno prawa jak i obowiązki (opinia indywidualna sędziego Alvareza). 23

24 Pojęcie suwerenności w ujęciu prof. L. Ehrlicha: samowładność (prawna niezależność od jakichkolwiek czynników zewnętrznych); całowładność (kompetencja do normowania wszystkich stosunków wewnątrz państwa). Problem Kosowa. Listopad 1998: rokowania w Rambouillet marzec 1999: operacja Allied Force czerwiec 1999: rezolucja 1244; UNMIK luty 2008: deklaracja niepodległości; akty uznania Kosowa; 24

25 lipiec 2010: opinia doradcza MTS w sprawie legalności deklaracji niepodległości Uchwała Rady Ministrów z Rzeczypospolita Polska uznając niepodległość Republiki Kosowo wyraża tym samym przekonanie, że w swej polityce wewnętrznej i zagranicznej państwo to będzie kierować się zasadami powszechnie uznanych norm demokratycznych oraz szanować wzorce prawa międzynarodowego. Przyjęta 17 lutego br. przez Zgromadzenie Narodowe Kosowa deklaracja niepodległości wskazuje, że Kosowo ma być demokratyczną, świecką i wieloetniczną republiką, której przyszła konstytucja będzie gwarantować przestrzegane praw człowieka i podstawowych wolności wszystkich obywateli Kosowa, a powszechnie obowiązującymi zasadami będą równość obywateli wobec prawa i niedyskryminacja ze względów etnicznych. W deklaracji podkreślono również, że do czasu przejęcia przez miejscowe władze odpowiedzialności za sprawy kraju, na terenie republiki uznawana będzie obecność zarówno misji Unii Europejskiej, jak i międzynarodowa obecność sił wojskowych z przywódczą rolą NATO. Uznając niepodległość Republiki Kosowo Polska daje wyraz solidarności z innymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej oraz ze społecznością międzynarodową. Jako członkowi Sojuszu Północnoatlantyckiego i Unii Europejskiej, Polsce zależy na dalszej pokojowej transformacji społeczno-politycznej państw Bałkanów Zachodnich. Rząd wyraża również nadzieję, że niepodległe Kosowo będzie w przyszłości dobrym partnerem do rozwijania korzystnych wzajemnie stosunków politycznych, gospodarczych i społecznych. 25

26 Przymioty podmiotowości prawnomiędzynarodowej państwa (konsekwencje tego, że państwo jest suwerenne): a) prawo do istnienia czyli prawo do niezawisłości i integralności terytorialnej - pociąga za sobą prawo do samoobrony - kolektywnej i indywidualnej b) prawo zwierzchnictwa terytorialnego (wykonywanie jurysdykcji cywilnej i karnej na swoim terytorium) c) prawo zwierzchnictwa personalnego (decydowanie o obywatelstwie, opieka dyplomatyczna, jurysdykcja personalna w stosunku do swoich obywateli). d) prawo do suwerennej równości e) prawo do uczestniczenia w obrocie międzynarodowym (ius contrahendi, ius missionis prawo legacji, prawo przystępowania do organizacji międzynarodowych) f) prawo do prowadzenia wojny (ius ad bellum); g) zdolność do ponoszenia odpowiedzialności prawno-międzynarodowej. 26

27 Koncepcja kompetencji państwa. Zasada ogólna - Katalog kompetencji państw i warunki ich wykonywania wyznaczane przez prawo międzynarodowe I. Aspekt materialny: a) kompetencja wewnętrzna - możność decydowania o wewnętrznym systemie prawnym (konstytucja), politycznym, ekonomicznym i społecznym; b) kompetencja zewnętrzna - możność decydowania o stosunkach międzynarodowych, zawierania traktatów, uczestniczenia w organizacjach międzynarodowych, przyjmowanie misji dyplomatycznych innych państw; II. Aspekt formalny: 27

28 Jurysdykcja państwa - uprawnienie państwa do władczego regulowania zachowania podmiotów mu podległych i zapewnienia wykonania tych regulacji w zakresie prawa cywilnego, handlowego, karnego, administracyjnego; 1. Jurysdykcja terytorialna państwa Wykonywanie jurysdykcji na określonym geograficznie terytorium w stosunku do podmiotów znajdujących się na tym terytorium. Do terytorium zaliczamy: obszary lądowe; przestrzeń powietrzna nad terytorium państwa; wody terytorialne. 28

29 Nabycie terytorium. Sposoby nabycia terytorium: a) nowe państwa niepodległe (proces dekolonizacji) - przyznanie niepodległości przez państwo - metropolię lub secesja. Prawo państwa do zachowania integralności terytorialnej a prawo do samostanowienia; b) rozpad i zjednoczenie c) podbój (zasada zakazu uznawania sytuacji nielegalnych); d) nabycie dodatkowego terytorium - przyrost terytorium; e) cesja - pokojowe przekazanie terytorium przez jedno państwo innemu; f) inkorporacja g) zawłaszczenie i zasiedzenie. 29

30 Zawłaszczenie - nabycie terytorium, które nie należy do nikogo (terra nullius); zawłaszczenia mogło dokonać wyłącznie państwo; nie można zawłaszczyć rzeczy niezawłaszczalnej (np. morze pełne, Antarktyda); chodzi głównie o niezamieszkałe obszary i wyspy. Konieczne jest objęcie terytorium w posiadanie i oraz - po pewnym czasie - efektywne zawłaszczenie (sprawa wysp Palmas). MTS w sprawie Sahary Zachodniej w 1971 roku: "stosownie do praktyki państw w tym czasie, terytoria zamieszkałe przez plemiona lub ludy, które wykształciły początki organizacji społecznej i politycznej nie mogły być uznane za terytoria niczyje". 30

31 Zasiedzenie - uzyskanie tytułu prawnego do terytorium, które nie stanowiło terra nullius, lecz należało wcześniej do innego państwa. Arbitraż w sprawie Chamizal (Meksyk v. USA; 1911): zgodnie z traktatami z 1848 i 1853 granicą między USA a Meksykiem jest rzeka Rio Grande, przy czym na skutek zjawisk naturalnych koryto rzeki zmieniało się a granica przesunęła na korzyść USA. USA: Meksyk jest estopped od podnoszenia tytułu do terytorium z uwagi na długotrwałe, niezakłócone i niekwestionowane posiadanie terytorium przez USA. Arbitraż: Meksyk stale protestował przeciwko nowemu przebiegowi granicy (constantly challenged and questioned by the Republic of Mexico, through its accredited diplomatic agents). 31

32 Obszary morskie: 1. Wody wewnętrzne: a) ujścia rzek; b) wody portów; c) zatoki: o jeżeli odległość między punktami wyznaczającymi naturalne wejście do zatoki przy najniższym stanie wody nie przekracza 24 mil morskich, można wytyczyć linię zamykającą zatokę między tymi dwoma punktami przy najniższym stanie wody, a wody znajdujące się po wewnętrznej stronie tej linii uważa się za wody wewnętrzne. o Jeżeli odległość między punktami wyznaczającymi naturalne wejście do zatoki przy najniższym stanie wody przekracza 24 mile morskie, wytycza się wewnątrz zatoki prostą linię podstawową o długości 24 mil morskich w taki sposób, aby zamknąć nią możliwie największy obszar wody. WYJĄTEK: zatoki historyczne (Zatoka Hudsona w Kanadzie, Morze Białe i Morze Karskie w Rosji; sporny status zatoki Wielka Syrta na Morzu Libijskim). 32

33 Ustawa z 21 marca 1991 roku o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz. U. nr 32 z 1991 roku, poz. 131). Art Obszarami morskimi Rzeczypospolitej Polskiej są: 1) morskie wody wewnętrzne, 2) morze terytorialne, 3) wyłączna strefa ekonomiczna - zwane dalej "polskimi obszarami morskimi". 2. Morskie wody wewnętrzne i morze terytorialne wchodzą w skład terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. 3. Zwierzchnictwo terytorialne Rzeczypospolitej Polskiej nad morskimi wodami wewnętrznymi i morzem terytorialnym rozciąga się na wody, przestrzeń powietrzną nad tymi wodami oraz na dno morskie wód wewnętrznych i morza terytorialnego, a także na wnętrze ziemi pod nimi. Art. 4. Morskimi wodami wewnętrznymi są: 1) część Jeziora Nowowarpieńskiego i część Zalewu Szczecińskiego wraz ze Świną i Dziwną oraz Zalewem Kamieńskim, znajdująca się na wschód od granicy państwowej między Rzecząpospolitą 33

34 Polską a Republiką Federalną Niemiec, oraz rzeka Odra pomiędzy Zalewem Szczecińskim a wodami portu Szczecin, 2) część Zatoki Gdańskiej zamknięta linią podstawową biegnącą od punktu o współrzędnych 54 37'36" szerokości geograficznej północnej i 18 49'18" długości geograficznej wschodniej (na Mierzei Helskiej) do punktu o współrzędnych 54 22'12" szerokości geograficznej północnej i 19 21'00" długości geograficznej wschodniej (na Mierzei Wiślanej), 3) część Zalewu Wiślanego, znajdująca się na południowy zachód od granicy państwowej między Rzecząpospolitą Polską a Federacją Rosyjską na tym Zalewie, 4) wody portów określone od strony morza linią łączącą najdalej wysunięte w morze stałe urządzenia portowe, stanowiące integralną część systemu portowego. Morze terytorialne: szerokość: 12 MM od linii podstawowej. Do morza terytorialnego należą redy (miejsca, na których zazwyczaj odbywa się załadunek, wyładunek i kotwiczenie statków), nawet jeśli w innym wypadku znajdowałyby się całkowicie lub częściowo poza zewnętrzną granicą morza terytorialnego. 34

35 Metody ustalania linii podstawowej: metoda linii najdalszego odpływu (linia najniższego stanu wody wzdłuż wybrzeża, oznaczona na mapach o dużej skali uznanych oficjalnie przez państwo nadbrzeżne); metoda prostych linii podstawowych (w miejscach, gdzie linia wybrzeża jest bardzo wygięta i wcina się w głąb lądu albo gdzie wzdłuż wybrzeża w jego bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się łańcuch wysp, można stosować metodę prostych linii podstawowych łączących odpowiednie punkty przy wytyczaniu linii podstawowej, od której mierzy się szerokość morza terytorialnego. Przy wytyczaniu prostych linii podstawowych nie można wyraźnie odstępować od ogólnego kierunku wybrzeża, a obszary morskie znajdujące się po wewnętrznej stronie takich linii muszą być dostatecznie ściśle związane z obszarem lądowym, aby można było rozciągnąć na nie status wód wewnętrznych). 35

36 Polska: art. 5 ustawy: morzem terytorialnym Rzeczypospolitej Polskiej jest obszar wód morskich o szerokości 12 mil morskich, liczonych od linii podstawowej tego morza. Linię podstawową morza terytorialnego stanowi linia najniższego stanu wody wzdłuż wybrzeża lub zewnętrzna granica morskich wód wewnętrznych. Zewnętrzną granicę morza terytorialnego stanowi linia, której każdy punkt jest oddalony o 12 mil morskich od najbliższego punktu linii podstawowej. Suwerenność państwa nadbrzeżnego ograniczona jest prawem nieszkodliwego przepływu. Nie rozciąga się na prawo przelotu samolotów nad morzem terytorialnym. 36

37 "Przepływ" oznacza żeglugę przez morze terytorialne w celu: (a) przejścia przez to morze bez wchodzenia na wody wewnętrzne i bez zatrzymywania się poza wodami wewnętrznymi na redzie bądź przy urządzeniu portowym; lub (b) wejścia na wody wewnętrzne lub wyjścia z nich albo zatrzymania się na takiej redzie bądź przy takim urządzeniu portowym. Przepływ powinien być nieprzerwany i szybki. (zatrzymanie się tylko wówczas, gdy jest to związane ze zwyczajną żeglugą albo jest konieczne z powodu siły wyższej lub niebezpieczeństwa, albo w celu udzielenia pomocy ludziom, statkom morskim lub powietrznym, znajdującym się w niebezpieczeństwie lub krytycznym położeniu). 37

38 Przepływ jest nieszkodliwy dopóty, dopóki nie narusza pokoju, porządku publicznego lub bezpieczeństwa państwa nadbrzeżnego. Przykłady działań uznanych za naruszenie prawa nieszkodliwego przepływu: (a) groźba użycia siły lub użycie siły przeciwko suwerenności państwa nadbrzeżnego, jego terytorialnej integralności lub politycznej niezawisłości albo w jakikolwiek inny sposób naruszający zasady prawa międzynarodowego zawarte w Karcie Narodów Zjednoczonych; (b) (c) (d) (e) manewry lub ćwiczenia z użyciem broni jakiegokolwiek rodzaju; zbieranie informacji na szkodę obronności lub bezpieczeństwa państwa nadbrzeżnego; propaganda mająca na celu osłabienie obronności lub bezpieczeństwa państwa nadbrzeżnego; czynności, w wyniku których następuje start, lądowanie lub przyjęcie na pokład jakiegokolwiek statku powietrznego; (f) czynności, w wyniku których następuje start, lądowanie lub przyjęcie na pokład jakiegokolwiek urządzenia wojskowego; (g) przyjmowanie na pokład lub wydawaniu jakichkolwiek towarów lub walut albo przyjmowanie bądź wysadzaniu ze statku jakichkolwiek osób z naruszeniem ustaw lub innych przepisów celnych, skarbowych, imigracyjnych lub sanitarnych państwa nadbrzeżnego; (h) (i) (j) umyślne i poważne zanieczyszczanie; dokonywanie jakichkolwiek połowów; prowadzenie działalności badawczej lub obserwacji hydrograficznych; 38

39 (k) zakłócanie funkcjonowania systemu łączności albo innych urządzeń lub instalacji państwa nadbrzeżnego; (l) wszelkich innych działaniach niezwiązanych bezpośrednio z przepływem. Przepisy szczególne dotyczące okrętów podwodnych (mają obowiązek przepływania przez morze terytorialne na powierzchni i z podniesioną banderą). Nie można nakładać na obce statki żadnych opłat tylko z tego tytułu, że przepływają one przez morze terytorialne. 39

40 Zasady wykonywania jurysdykcji: 1) jurysdykcja karna w enumeratywnie wyliczonych przypadkach: (a) (b) jeżeli skutki przestępstwa rozciągają się na państwo nadbrzeżne; jeżeli przestępstwo jest tego rodzaju, że zakłóca spokój kraju lub porządek publiczny na morzu terytorialnym; (c) jeżeli kapitan statku, przedstawiciel dyplomatyczny lub urzędnik konsularny państwa bandery statku zwraca się do miejscowych organów z prośbą o pomoc; lub (d) jeżeli podjęcie takich działań jest konieczne do zwalczania nielegalnego handlu narkotykami lub substancjami psychotropowymi. 2) jurysdykcja cywilna: państwo nadbrzeżne nie powinno zatrzymywać obcego statku przepływającego przez morze terytorialne ani zmieniać jego kursu w celu wykonania jurysdykcji cywilnej wobec osoby znajdującej się na pokładzie statku. Państwo nadbrzeżne nie może prowadzić egzekucji ze statku ani dokonać jego zajęcia w związku z jakimkolwiek postępowaniem cywilnym, chyba że chodzi wyłącznie o zobowiązania podjęte przez statek lub zobowiązania, za które statek ten stał się odpowiedzialny podczas jego przepływu przez wody państwa nadbrzeżnego, lub w celu dokonania tego przepływu. 40

41 Okręty wojenne: UWAGA: Konwencja z Montego Bay nie odróżnia okrętów wojennych i statków handlowych jeśli chodzi o prawo nieszkodliwego przepływu. Polska: Art Obce statki, z zastrzeżeniem przepisów ust. 3, korzystają z prawa nieszkodliwego przepływu przez morze terytorialne Rzeczypospolitej Polskiej. 3. Minister Obrony Narodowej, w drodze rozporządzenia, określa przepływ okrętów wojennych obcych państw przez polskie morze terytorialne oraz warunki ich wejścia na polskie morskie wody wewnętrzne. ROZPORZĄDZENIE MINISTRA OBRONY NARODOWEJ z dnia 24 czerwca 1992 r. w sprawie przepływu okrętów wojennych obcych państw przez polskie morze terytorialne oraz warunków wejścia tych okrętów na polskie morskie wody wewnętrzne. (Dz. U. z dnia 15 lipca 1992 r.) Na podstawie art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej (Dz. U. Nr 32, poz. 131) zarządza się, co następuje: 41

42 1. Okręty wojenne obcych państw korzystają z prawa nieszkodliwego przepływu przez polskie morze terytorialne na warunkach określonych w niniejszym rozporządzeniu Okręty wojenne obcych państw mogą przepływać przez polskie morze terytorialne oraz wchodzić na polskie morskie wody wewnętrzne za zezwoleniem Ministra Obrony Narodowej. Prawo przejścia tranzytowego przez cieśniny: w cieśninach wszystkie statki morskie i powietrzne korzystają bez przeszkód z prawa przejścia tranzytowego. Przejście tranzytowe polega na korzystaniu, zgodnie z niniejszą częścią, z wolności żeglugi i przelotu wyłącznie w celu nieprzerwanego i szybkiego tranzytu przez cieśninę. Prawo przejścia archipelagowym szlakiem morskim: 42

43 a) państwo archipelagowe może wyznaczać szlaki morskie i położone nad nimi korytarze powietrzne nadające się do nieprzerwanego i szybkiego przejścia obcych statków morskich i powietrznych przez jego wody archipelagowi; b) wszystkie statki morskie i powietrzne korzystają z prawa archipelagowego przejścia takimi szlakami morskimi i przelotu takimi korytarzami powietrznymi; c) archipelagowe przejście szlakami morskimi polega na korzystaniu, zgodnie z niniejszą konwencją, z prawa żeglugi i przelotu w zwyczajny sposób, wyłącznie w celu nieprzerwanego, szybkiego i niezakłóconego tranzytu; d) statki morskie i powietrzne korzystające z archipelagowego przejścia szlakiem morskim nie mogą podczas przejścia oddalać się na więcej niż na 25 mil morskich w każdą stronę linii osiowych; e) jeżeli państwo archipelagowe nie wyznaczy szlaków morskich lub korytarzy powietrznych, prawo archipelagowego przejścia szlakami morskimi może być wykonywane trasami normalnie używanymi do żeglugi międzynarodowej. f) ograniczenia: 1) proporcja powierzchni wód zamkniętych przez archipelagową linię podstawową do powierzchni lądu powinna wynosić pomiędzy 1:1 a 9:1; 2) długość odcinków łączących poszczególne wyspy może wynosić najwyżej 100 mil morskich, z tym że maksymalnie 3% ogólnej liczby tych odcinków może mieć długość pomiędzy 100 a 125 mil morskich; g) archipelagowe linie podstawowe nie mogą odcinać morza terytorialnego innego państwa od jego wyłącznej strefy ekonomicznej lub morza otwartego. 43

44 3. Strefa przyległa - 12 mil morskich od granicy zewnętrznej morza terytorialnego (uprawnienia państwa nadbrzeżnego o charakterze administracyjnym, sanitarnym, celnym, imigracyjnym i.t.p.). 4. Szelf kontynentalny - od czasów proklamacji Trumana (1945), w której zastrzegł prawo USA do wyłączności w zakresie eksploatacji i badań szelfu kontynentalnego. MTS w sprawie delimitacji szelfu kontynentalnego (1969; RFN, Holandia, Dania) - prawa do szelfu przysługują niezależnie od wydania przez państwo jakiegokolwiek aktu prawnego; istnieją automatycznie. Granica szelfu (prawna): a) IV Konwencja Genewska z 1958 roku o szelfie kontynentalnym - dno morskie i podziemie do izobaty 200 m, lub głębiej, jeżeli istnieją możliwości techniczne eksploatacji. 44

45 b) Konwencja z Montego Bay dno morskie i podziemie do zewnętrznej granicy obrzeża kontynentu (nie więcej jednak niż 350 MM) lub na 200 MM tak gdzie zewnętrzna krawędź obrzeża kontynentu nie sięga tak daleko. Wody ponad szelfem stanowią część morza pełnego i status szelfu nie wpływa na status tych wód. 5. Strefa wyłącznego rybołówstwa - obszar przyległy do morza terytorialnego, na obszarze którego państwo ma wyłączne prawo połowów, eksploatacji i ochrony zasobów żywych. Aż do 1982 roku nie uzgodniono jednoznacznie szerokości tej strefy (roszczenia wysuwano nawet do 200MM; w 1974 roku MTS odrzucił roszczenia Islandii co do 50MM, uznał jednak co do 12 MM. 6. Wyłączna strefa ekonomiczna (Konwencja z Montego Bay) MM od linii podstawowej. 45

46 Uprawnienia państwa nadbrzeżnego: (a) suwerenne prawa w celu badania, eksploatacji i ochrony zasobów naturalnych, zarówno żywych, jak i nieożywionych, wód morskich pokrywających dno, a także dna morskiego i jego podziemia oraz w celu gospodarowania tymi zasobami, jak również w odniesieniu do innych przedsięwzięć w zakresie gospodarczego badania i eksploatacji strefy, takich jak wytwarzanie energii poprzez wykorzystanie wody, prądów i wiatrów; (b) jurysdykcję przewidzianą w odpowiednich postanowieniach niniejszej konwencji w odniesieniu do: (i) (ii) (iii) budowania i wykorzystywania sztucznych wysp, instalacji i konstrukcji; badań naukowych morza; ochrony i zachowania środowiska morskiego; Wszystkie państwa, zarówno nadbrzeżne, jak i śródlądowe, korzystają w wyłącznej strefie ekonomicznej z wymienionych w artykule 87 wolności żeglugi i przelotu, układania podmorskich kabli i rurociągów. Państwo nadbrzeżne ma w wyłącznej strefie ekonomicznej wyłączne prawo budowania oraz wydawania pozwoleń i przepisów dotyczących budowy, eksploatacji i wykorzystywania: sztucznych wysp oraz innych instalacji i konstrukcji. 46

47 7. Morze otwarte: przestrzeń niezawłaszczalna dla żadnego państwa - zasada wolności mórz (traktat z 1494 roku w Tordesillas między Hiszpanią a Portugalią, H. Grocjusz, De mare liberum). 6 wolności: a) żeglugi; b) przelotu; c) rybołówstwa; d) układania kabli podmorskich i rurociągów; e) budowania sztucznych wysp oraz instalacji; f) badań naukowych. Zasada wyłącznej jurysdykcji państwa bandery w stosunku do własnych statków. Wyjątki: a) prawo wizyty i rewizji (podejrzenie, że obcy statek trudni się piractwem, uprawia handel niewolnikami, ma tę samą banderę co okręt wojenny mimo wywieszenia obcej, nadaje nielegalne audycje radiowe lub nie posiada żadnej przynależności państwowej) - tylko okręty wojenne. 47

48 b) prawo pościgu (musi być gorący i nieprzerwany; wpłynięcie na obce morze terytorialne powoduje, że pościg nie jest nieprzerwany) - tylko okręty wojenne; c) stan wyższej konieczności - zajęcie lub zniszczenie w celu zapobieżenia katastrofie ekologicznej ( UK zbombardowała liberyjski tankowiec Torrey Canyon, gdy ten wpadł na rafę w Kanale La Manche); Zderzenie na morzu (por. Lotus Case) - odrzucenie zasady obiektywnej jurysdykcji terytorialnej ze sprawy Lotus, jurysdykcję może wykonywać jedynie państwo bandery. Konwencja NZ o prawie morza z 1982 roku: Artykuł 99 Zakaz przewożenia niewolników Każde państwo stosuje skuteczne środki dla zapobiegania i karania przewozu niewolników na statkach uprawnionych do podnoszenia jego bandery oraz dla zapobiegania bezprawnemu używaniu jego bandery w tym celu. Każdy niewolnik, który znajdzie schronienie na statku, niezależnie od tego, pod jaką banderą pływa ten statek, staje się wolny ipso facto. Artykuł 100 Obowiązek współpracy w zwalczaniu piractwa Wszystkie państwa współdziałają w możliwie najszerszym zakresie w zwalczaniu piractwa na morzu pełnym lub w jakimkolwiek innym miejscu niepodlegającym jurysdykcji żadnego państwa. Artykuł 101 Definicja piractwa Każdy z następujących czynów stanowi piractwo: (a) wszelki bezprawny akt gwałtu, zatrzymania lub grabieży popełniony dla celów osobistych przez załogę lub pasażerów prywatnego statku lub samolotu i wymierzony: 48

49 (i) na morzu pełnym przeciwko innemu statkowi morskiemu lub powietrznemu albo przeciwko osobom lub mieniu na pokładzie takiego statku morskiego lub powietrznego; (ii) przeciwko statkowi morskiemu lub powietrznemu, osobom lub mieniu w miejscu niepodlegającym jurysdykcji żadnego państwa; (b) wszelki akt dobrowolnego udziału w korzystaniu ze statku morskiego lub powietrznego, jeżeli jego sprawca wiedział o okolicznościach nadających takiemu statkowi charakter pirackiego statku morskiego lub powietrznego; (c) wszelki akt podżegania do popełnienia czynów określonych w punktach (a) i (b) lub wszelki akt celowego ułatwiania popełnienia takich czynów. Artykuł 102 Akty piractwa popełnione przez okręt wojenny, rządowy statek morski lub powietrzny, którego załoga zbuntowała się Akty piractwa określone w artykule 101, popełnione przez okręt wojenny, rządowy statek morski lub powietrzny, którego załoga zbuntowała się i przejęta kontrolę nad tym okrętem, statkiem morskim lub powietrznym, traktuje się na równi z czynami popełnionymi przez prywatny statek morski lub powietrzny. Artykuł 103 Definicja pirackiego statku morskiego lub powietrznego Statek morski lub powietrzny uważa się za piracki, jeżeli osoby, które nim zawładnęły, zamierzają użyć go do popełnienia jednego z czynów wymienionych w artykule 101. To samo dotyczy statku morskiego lub powietrznego, który został użyty do popełnienia takiego czynu, dopóki pozostaje on pod kontrolą osób winnych popełnienia tego czynu. Artykuł 104 Zachowanie lub utrata przynależności państwowej przez piracki statek morski lub powietrzny Statek morski lub powietrzny może zachować swoją przynależność państwową, chociaż stał się pirackim statkiem morskim lub powietrznym. O zachowaniu lub utracie przynależności państwowej decyduje prawo państwa, które przynależność tę przyznało. 49

50 Artykuł 105 Zajęcie pirackiego statku morskiego lub powietrznego Na morzu pełnym lub w każdym innym miejscu, niepodlegającym jurysdykcji żadnego państwa, każde państwo może zająć piracki statek morski lub powietrzny opanowany przez piratów i znajdujący się w ich władaniu oraz aresztować osoby i zająć mienie znajdujące się na pokładzie. Sądy państwa, które dokonało zajęcia, mogą orzekać o wymiarze kary oraz mogą określać środki, jakie należy przedsięwziąć wobec statków morskich, powietrznych lub mienia, z uwzględnieniem praw osób trzecich działających w dobrej wierze. Artykuł 106 Odpowiedzialność za zajęcie bez dostatecznych podstaw Jeżeli zajęcie statku morskiego lub powietrznego, podejrzanego o piractwo, zostało dokonane bez dostatecznych podstaw, wówczas państwo, które dokonało zajęcia, ponosi odpowiedzialność wobec państwa przynależności państwowej statku morskiego lub powietrznego za wszelkie straty lub szkody spowodowane zajęciem. Artykuł 107 Statki morskie lub powietrzne, które są uprawnione do zajęcia z powodu piractwa Zajęcia z powodu piractwa mogą dokonywać tylko okręty wojenne lub samoloty wojskowe albo inne statki morskie lub powietrzne, które posiadają wyraźne znaki rozpoznawcze świadczące o tym, że pozostają one w służbie rządowej i że są upoważnione do takich działań. Artykuł

51 Nielegalny handel narkotykami lub substancjami psychotropowymi 1. Wszystkie państwa współpracują w zwalczaniu nielegalnego handlu narkotykami i substancjami psychotropowymi uprawianego przez statki na morzu pełnym z naruszeniem międzynarodowych konwencji. 2. Każde państwo, które ma uzasadnione podstawy, by podejrzewać, że statek podnoszący jego banderę zajmuje się nielegalnym handlem narkotykami lub substancjami psychotropowymi, może zwrócić się do innych państw z prośbą o współdziałanie w zwalczaniu takiego handlu. Artykuł 109 Nielegalne nadawanie audycji z morza pełnego 1. Wszystkie państwa współpracują w zwalczaniu nadawania audycji bez upoważnienia z morza pełnego. 2. Dla celów niniejszej konwencji "nadawanie audycji bez upoważnienia" oznacza sprzeczny z przepisami międzynarodowymi przekaz dźwiękowych audycji radiowych lub telewizyjnych ze statku lub instalacji na morzu pełnym z przeznaczeniem do powszechnego odbioru, jednak z wyjątkiem przekazywania wezwań o ratunek. 3. Każda osoba, która nadaje nielegalne audycje, może być postawiona przed sądem: (a) państwa bandery statku; (b) państwa rejestracji instalacji; (c) państwa, którego osoba ta jest obywatelem; (d) każdego państwa, gdzie przekazy mogą być odbierane; lub (e) każdego innego państwa, w którym przekazy te zakłóciły uprawnioną łączność radiową. 4. Na morzu pełnym państwo, któremu przysługuje jurysdykcja zgodnie z ustępem 3, może, w sposób zgodny z artykułem 110, aresztować każdą osobę lub zatrzymać każdy statek, jeżeli nadają one nielegalne audycje, oraz może zająć aparaturę nadawczą. Artykuł

52 Prawo wizyty 1. Z wyjątkiem przypadków, gdy akty ingerencji wynikają z uprawnień przyznanych w umowie międzynarodowej, okręt wojenny, który spotyka na morzu pełnym obcy statek, inny niż statek korzystający z pełnego immunitetu przewidzianego w artykułach 95 i 96, nie ma prawa poddawać go rewizji, chyba że istnieje uzasadnione podejrzenie: (a) że statek zajmuje się piractwem; (b) że statek zajmuje się handlem niewolnikami; (c) że statek zajmuje się nadawaniem nielegalnych audycji i państwu bandery okrętu wojennego przysługuje jurysdykcja zgodnie z artykułem 109; (d) że statek nie posiada przynależności państwowej lub (e) że statek, chociaż podnosi obcą banderę lub odmawia pokazania swojej bandery, posiada w rzeczywistości tę samą przynależność państwową co okręt wojenny. 2. W wypadkach przewidzianych w ustępie 1 okręt wojenny może przystąpić do sprawdzania, czy statek ma prawo podnoszenia swojej bandery. W tym celu może on wysłać do podejrzanego statku łódź pod dowództwem oficera. Jeżeli po sprawdzeniu dokumentów nadal istnieją podejrzenia, może on przeprowadzić dalszą kontrolę na statku, która powinna zostać dokonana z możliwie największą rozwagą. 3. Jeżeli podejrzenia okażą się nieuzasadnione i jeżeli zatrzymany statek nie popełnił żadnego czynu, który by te podejrzenia usprawiedliwiał, należy wynagrodzić mu wszelkie wyrządzone straty lub szkody. 4. Niniejsze postanowienia mają zastosowanie mutatis mutandis do wojskowych statków powietrznych. 5. Niniejsze postanowienia mają również zastosowanie do wszelkich innych należycie upoważnionych statków morskich lub powietrznych, posiadających wyraźne znaki rozpoznawcze świadczące o tym, że pozostają one w służbie rządowej. Szczególny reżim wód terytorialnych Somalii rezolucja 1816: Rada Bezpieczeństwa ONZ zezwoliła państwom współpracującym z tymczasowym rządem federalnym, o których tymczasowy rząd federalny powiadomił wcześniej Sekretarza Generalnego ONZ na wpłynięcie na okres sześciu miesięcy od dnia przyjęcia rezolucji na wody terytorialne Somalii i zastosowanie w sposób zgodny z właściwymi przepisami prawa międzynarodowego wszelkich środków niezbędnych do powstrzymania aktów piractwa i rozboju na morzu 52