(12)OPIS PATENTOWY. (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/EP98/00758

Transkrypt

1 RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12)OPIS PATENTOWY (21) Numer zgłoszenia: (22) Data zgłoszenia: (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/EP98/00758 (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego: , WO98/45075, PCT Gazette nr 41/98 (19) PL (11) (13) B1 (51) IntCl7 B23B 31/103 B23B 29/06 ( 5 4 ) Urządzenie do zamocowania narzędzia (30) Pierwszeństwo: ,DE, (73) Uprawniony z patentu: KOMET PRÄZISIONSWERKZEUGE ROBERT BREUNING GMBH, Besigheim, DE (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 11/00 (72) Twórcy wynalazku: Peter Leuze, Walheim, DE (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 11/03 (74) Pełnomocnik: Tylińska Irena, POLSERVICE PL B1 (57) 1. Urządzenie do zamocowania narzędzia, zwłaszcza wykonanego jako nóż tokarski, posiadającego trzonek i część skrawającą, w imaku posiadającym otwór do zamocowania służący do ustalenia trzonka narzędzia, z korpusem mocującym, posiadającym cześć powierzchni mimośrodową względem osi obrotu, umieszczonym obracalnie w sposób ograniczony w imaku wokół osi obrotu ukierunkowanej poprzecznie do osi wkładania otworu do zamocowania, gdzie w powierzchni trzonka narzędzia znajduje się częściowo walcowe wybranie ukierunkowane poprzecznie do osi trzonka, znamienne tym, że mimośrodową względem osi obrotu powierzchnia (32) korpusu mocującego (26) jest częściowo walcowa, i jest on wkręcony częściowo walcową częścią powierzchni (32) w częściowo walcowe wybranie (30), przy jednoczesnym samoczynnym nastawianiu pozycji skrawania, w odniesieniu do imaka (10) w kierunku osiowym i w kierunku promieniowym oraz w kierunku obwodowym, i tym samym zaciśnięciu trzonka narzędzia. Fig. 1

2 Urządzenie do zamocowania narzędzia Zastrzeżenia patentowe 1. Urządzenie do zamocowania narzędzia, zwłaszcza wykonanego jako nóż tokarski, posiadającego trzonek i część skrawającą, w imaku posiadającym otwór do zamocowania służący do ustalenia trzonka narzędzia, z korpusem mocującym, posiadającym cześć powierzchni mimośrodową względem osi obrotu, umieszczonym obracalnie w sposób ograniczony w imaku wokół osi obrotu ukierunkowanej poprzecznie do osi wkładania otworu do zamocowania, gdzie w powierzchni trzonka narzędzia znajduje się częściowo walcowe wybranie ukierunkowane poprzecznie do osi trzonka, znamienne tym, że mimośrodową względem osi obrotu powierzchnia (32) korpusu mocującego (26) jest częściowo walcowa, i jest on wkręcony częściowo walcową częścią powierzchni (32) w częściowo walcowe wybranie (30), przy jednoczesnym samoczynnym nastawianiu pozycji skrawania, w odniesieniu do imaka (10) w kierunku osiowym i w kierunku promieniowym oraz w kierunku obwodowym, i tym samym zaciśnięciu trzonka narzędzia. 2. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że otwór do zamocowania (16) imaka (10) jest otworem walcowym i że narzędzie (12) posiada zasadniczo walcowy trzonek (20). 3. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że korpus mocujący (26) posiada powierzchnię wierzchołkową (34), która w jednym z położeń obrotowych korpusu mocującego (26) zwrócona jest w stronę otworu do mocowania (16) i pozwala na przejście trzonka (20). 4. Urządzenie według zastrz. 3, znamienne tym, że walcowy trzonek narzędzia (20) posiada powierzchnię do osiowania (36) skierowaną równolegle do powierzchni czołowej korpusu mocującego (26), w jego końcowym położeniu obrócenia, i równoległą do osi trzonka (28) i osi częściowo walcowego wybrania (30). 5. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że korpus mocujący (26), w swoim położeniu zamocowania, w taki sposób przylega do dna wybrania (30) swoją częściowo walcową częścią powierzchni (32), że płaszczyzna łącząca (42) oś obrotu (25) z osią mimośrodu (33) tworzy kąt (a) wynoszący od 3 do 35, zwłaszcza 5 do 15 z płaszczyzną (44) prostopadłą do osi trzonka (28). 6. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że w imaku (10), współśrodkowo z osią obrotu (25), jest umieszczone wybranie (24) o obrzeżu otwartym ku otworowi do zamocowania (16), do przyjęcia korpusu mocującego (26), które w położeniu zaciśnięcia trzonka (20), w obszarze każdorazowych otworów brzegowych uzupełniane jest do kształtu pełnego walca przez częściowo walcowe wybranie (30). 7. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że w imaku (10) jest umieszczony zderzak ograniczający (38) dla narzędzia (12) w kierunku osiowym, że przy narzędziu (12) przylegającym do zderzaka ograniczającego (38), wybranie (30) trzonka (20) jest otwarte ku korpusowi mocującemu (26), i że narzędzie (12) podczas procesu mocowania, w wyniku nastawienia określonej w kierunku osiowym pozycji skrawania, jest samoczynnie odsuwane od zderzaka ograniczającego (38), przeciwnie do kierunku mocowania. 8. Urządzenie według zastrz. 7, znamienne tym, że zderzak ograniczający (38) umieszczony jest w otworze do zamocowania (16), w kierunku wkładania, za korpusem mocującym (26). 9. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że korpus mocujący (26) swoimi obydwoma czołowymi zakończeniami jest umieszczony obrotowo w miejscach podparcia (31) imaka (10) i podczas procesu mocowania, w wyniku wytwarzania samohamownego zamknięcia siłowego w obszarze między miejscami podparcia (31) i w wyniku usunięcia promieniowego i osiowego luzu trzonka, jest wygięty sprężyście w otworze do zamocowania. 10. Urządzenie według zastrz. 9, znamienne tym, że korpus mocujący (26) w swoim stanie zamocowania ze sprężystym wygięciem, w pobliżu swoich zakończeń czołowych jest silniej dociskany do ścianki wybrania (30) trzonka narzędzia (20) niż w swoim środku.

3 Urządzenie według zastrz. 10, znamienne tym, że korpus mocujący (26) w swoim stanie zamocowania ze sprężystym wygięciem, w swoim środkowym obszarze jest odsuwany od ścianki wybrania (30) trzonka (20) i, korzystnie, przylega do przeciwległej ścianki ograniczającej imaka (10). 12. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że na stronie czołowej trzonka (20) odwróconej od części skrawającej (22') jest ukształtowana druga część skrawająca (22"), która jest wprowadzona w odpowiednio przedłużony otwór do zamocowania (16). 13. Urządzenie według zastrz. 12, znamienne tym, że oś wybrania (30) o otwartym obrzeżu na trzonku (20), jest ustawiona prostopadle do składowej głównej siły skrawania przyłożonej do części skrawającej (22', 22 ). 14. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że korpus mocujący (26) jest obrotowy pomiędzy pierwszym położeniem końcowym, pozwalającym na przejście trzonka (20) przez otwór do zamocowania (16) i drugim położeniem końcowym, w którym korpus mocujący (26) jest zabezpieczony przed obracaniem, przy czym położenia końcowe są ustalone za pomocą zderzaków (52). 15. Urządzenie według zastrz. 14, znamienne tym, że korpus mocujący (26) na jednym swoim zakończeniu czołowym posiada główkę (48) wchodzącą w stopniowany otwór lub wytoczenie (50) imaka (10), przy czym zderzaki (52) umieszczone wewnątrz stopniowanego otworu lub wytoczenia (50) są od zewnątrz zakryte przez główkę (48). 16. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że korpus mocujący (26) na swoich obydwu zakończeniach czołowych posiada po jednym uchwycie do klucza (54). 17. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że ma kanał płynu chłodzącego (60, 60') przeprowadzony w kierunku osiowym przez imak (10). 18. Urządzenie według zastrz. 17, znamienne tym, że kanał płynu chłodzącego (60, 60 ) jest utworzony na zewnątrz ustalającego trzonek (20) odcinka (16') przez otwór do zamocowania (16) i, wewnątrz ustalającego trzonek (20) odcinka (16'), przez przynajmniej jedno osiowo równoległe wybranie (60'), o obrzeżu otwartym ku otworowi do zamocowania (16) i tam ograniczone przez trzonek (20). 19. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że otwór do zamocowania (16), przynajmniej na odcinku (16') ustalającym trzonek jest otworem pasowanym dla trzonka narzędzia (20), a zderzak ograniczający (38) jest w postaci pierścienia osadczego barkowego ograniczającego otwór pasowany. 20. Urządzenie według zastrz. 1, znamienne tym, że w narzędziu (12), które ma, korzystnie, cylindryczny trzonek (20) i część skrawającą (22') ukształtowaną na końcowej powierzchni czołowej trzonka, powierzchnia trzonka narzędzia (12) ma częściowo cylindryczne wybranie (30) ukierunkowane poprzecznie do osi trzonka (28) i przeznaczone do współpracy z korpusem mocującym (26) urządzenia mocującego (18). 21. Narzędzie według zastrz. 20, znamienne tym, że trzonek (20) posiada płaską powierzchnię do osiowania (36) ograniczającą od strony krawędzi wybranie (30), równoległą do osi wybrania i do osi trzonka (20). 22. Narzędzie według zastrz. 20 albo 21, znamienne tym, że oś wybrania jest ustawiona prostopadle do składowej głównej siły skrawania przyłożonej do części skrawającej (22', 22"). 23. Narzędzie według zastrz. 20, znamienne tym, że na stronie czołowej trzonka (20) odwróconej od części skrawającej (22') jest ukształtowana druga część skrawająca (22''). * * * Przedmiotem wynalazku jest urządzenie do zamocowania narzędzia, zwłaszcza wykonanego jako nóż tokarski, posiadającego trzonek i część skrawającą, w imaku. Urządzenia do zamocowania podanego na wstępie rodzaju powinny pozycjonować i mocować nóż tokarski nie tylko w kierunku osiowym, lecz także w kierunku promieniowym oraz w kierunku obwodowym. Imak ze swej strony jest umieszczony w elemencie ustalającym tokarki lub obrabiarki wielooperacyjnej i tam zamocowany za pomocą sprzęgła obra-

4 biarkowego. W znanym urządzeniu do zamocowania wspomnianego rodzaju, w imaku jest przewidziana śruba zaciskowa, która wciska trzonek noża tokarskiego posiadającego kształt pryzmatyczny w komplementarny pryzmatyczny uchwyt. Wskutek tego otrzymuje się dobre pozycjonowanie w kierunku obwodowym. Ustawienie w kierunku osiowym jest uzyskiwane za pomocą działającego w kierunku osiowym zderzaka, do którego podczas zamocowania nóż tokarski jest dociskany ręką. Ten sposób manipulowania przy zamocowaniu jest odczuwany jako dość kłopotliwy. Chodzi o to, że otwór do zamocowania noża tokarskiego nie jest wykonany jako obrotowo symetryczny, tak, że do narzędzi lewoskrętnych i prawoskrętnych muszą być przewidziane odmienne imaki. Ze względu na zderzak niezbędny do pozycjonowania w kierunku osiowym, do wnętrz otworów do zamocowania w imaku mogą być wkładane i w nim zamocowane noże tokarskie tylko o jednym ostrzu. Dalej, znane jest z patentu USA urządzenie mocujące opisanego rodzaju, w którym za pomocą korpusu mocującego mocowane jest narzędzie o cylindrycznym trzonku. W tym mechanizmie mocującym jako niekorzystne odczuwane jest, że w zasadzie nie jest możliwe dokładne pozycjonowanie narzędzia w imaku. Znane jest z niemieckiego wzoru użytkowego G urządzenie mocujące, które ma, korpus mocujący obrotowy w ograniczonym zakresie wokół osi obrotu prostopadłej do osi otworu do mocowania, jak również częściowo cylindryczne wybranie w trzonku, poprzeczne do osi trzonka, otwarte w kierunku krawędzi, w które wkręcany jest korpus mocujący. Celem wynalazku jest opracowanie urządzenia do zamocowania podanego na wstępie rodzaju, które umożliwia dokładne samoczynne pozycjonowanie narzędzia w imaku, nie tylko w kierunku obwodowym, lecz także w kierunku osiowym i w kierunku promieniowym, które gwarantuje dużą sztywność i które mimo to podczas procesu mocowania jest łatwe do manipulowania. Zadanie to zostało rozwiązane zgodnie z wynalazkiem przez to, że urządzenie do zamocowania narzędzia, zwłaszcza wykonanego jako nóż tokarski, posiadającego trzonek i część skrawającą, w imaku posiadającym otwór do zamocowania trzonka narzędzia, przy czym w imaku jest umieszczony korpus mocujący, który daje się obracać w sposób ograniczony wokół osi obrotu ukierunkowanej poprzecznie do osi wkładania otworu do zamocowania i posiada częściowo walcową cześć powierzchni, mimośrodową względem jego osi obrotu, gdzie w powierzchni trzonka narzędzia znajduje się częściowo walcowe wybranie ukierunkowane poprzecznie do osi trzonka, charakteryzuje się tym, że mimośrodową względem osi obrotu powierzchnia korpusu mocującego jest częściowo walcowa, i jest on wkręcony częściowo walcową częścią powierzchni w częściowo walcowe wybranie, przy jednoczesnym samoczynnym nastawianiu pozycji skrawania, w odniesieniu do imaka w kierunku osiowym i w kierunku promieniowym oraz w kierunku obwodowym, i tym samym zaciśnięciu trzonka narzędzia. Otwór do zamocowania w imaku jest otworem walcowym a narzędzie posiada zasadniczo walcowy trzonek. Aby w otwartym położeniu korpusu mocującego można było łatwo wprowadzić narzędzie w otwór do zamocowania jest korzystne, gdy korpus mocujący posiada powierzchnię wierzchołkową, która w jednym z położeń obrotowych korpusu mocującego, skierowana jest w stronę otworu do zamocowania i pozwala na przejście trzonka. W celu wstępnego środkowania narzędzia, w zasadniczo walcowym otworze do zamocowania jest ponadto korzystne, gdy walcowy trzonek narzędzia posiada powierzchnię do osiowania skierowaną równolegle do powierzchni czołowej korpusu mocującego w jego końcowym położeniu obrócenia i równoległą do osi trzonka i osi częściowo walcowego wybrania. Gdy do tego oś wybrania jest ustawiona prostopadle do składowej głównej siły skrawania przyłożonej do części skrawającej, w jednym i tym samym imaku mogą być umieszczone nie tylko narzędzia do obróbki prawoskrętnej, lecz także do obróbki lewoskrętnej. Mimośrodowość częściowo walcowej części powierzchni jest w ten sposób korzystnie zwymiarowana, że część powierzchni przy częściowym obróceniu korpusu mocującego styka się z powierzchnią walcową wybrania i zaciska trzonek narzędzia w ściance otworu do mocowania. Przez poprzeczne ustawienie osi wybrania do osi mocowania uzyskuje się pozycjo-

5 nowanie nie tylko w kierunku obwodowym, lecz także w kierunku osiowym i w kierunku promieniowym. Szczególnie wysoka dokładność przy pozycjonowaniu wzdłużnym jest osiągana wtedy, gdy korpus mocujący w swoim położeniu zamocowania, w ten sposób przylega do dna częściowo walcowego wybrania posiadającego nieznacznie większą średnicę, częściowo walcową częścią powierzchni, że płaszczyzna łącząca między osią obrotu i osią mimośrodu tworzy kąt wynoszący od 3 do 35, zwłaszcza 5 do 15 z płaszczyzną prostopadłą do osi trzonka. W imaku, w korzystny sposób jest umieszczone współśrodkowo z osią obrotu, służące do ustalenia korpusu mocującego częściowo walcowe wybranie o obrzeżu otwartym ku otworowi do zamocowania, do przyjęcia korpusu mocującego, które w położeniu zaciśnięcia trzonka, w obszarze każdorazowych otworów brzegowych, uzupełniane jest do pełnego walca z częściowo walcowym wybraniem trzonka. Ponadto, według korzystnej cechy wynalazku, dla narzędzia jest umieszczony w imaku zderzak ograniczający w kierunku osiowym, a przy narzędziu przylegającym do zderzaka ograniczającego, wybranie trzonka jest otwarte ku korpusowi mocującemu, i narzędzie podczas procesu mocowania, w wyniku nastawienia określonej w kierunku osiowym pozycji skrawania, jest samoczynnie odsuwane od zderzaka ograniczającego, przeciwnie do kierunku mocowania. Korzystnie, zderzak ograniczający umieszczony jest w otworze do zamocowania, w kierunku wkładania, za korpusem mocującym. Może on być wykonany na przykład jako kołek, klin lub jako nosek wchodzący w otwór do zamocowania. W innym wariancie jest przewidziane, że otwór do zamocowania jest otworem dokładnie wykonanym dla trzonka narzędzia i zderzak ograniczający jest wykonany jako pierścień osadczy barkowy ograniczający otwór dokładnie wykonany. Szczególnie niezawodne zamocowanie za pomocą środków według wynalazku, nierozłączne podczas procesu obróbki jest uzyskiwane dzięki temu, że korpus mocujący na swoich obydwu końcach, w miejscach podparcia imaka jest umieszczony obrotowo w miejscach podparcia imaka i podczas procesu mocowania, w wyniku wytwarzania samohamownego zamknięcia siłowego w obszarze między miejscami podparcia i w wyniku usunięcia promieniowego i osiowego luzu trzonka, jest wygięty sprężyście w otworze do zamocowania. Te środki zaradcze prowadzą dodatkowo do wysokiej dokładności pozycjonowania, ponieważ korpus mocujący w swoim sprężystym wygięciu w stanie zamocowania, w pobliżu czołowych stron swoich zakończeń jest silniej dociskany do ścianki wybrania niż w swoim środku. Gdy się do tego uwzględni, że trzonek w stanie wbudowania jest odsuwany od ścianki wybrania trzonka i, korzystnie, przylega do przeciwległej ścianki ograniczającej imaka, otrzymuje się nacisk trójpunktowy o wysokiej dokładności pozycjonowania. Według wynalazku, na stronie czołowej trzonka, przeciwległej do części skrawającej jest ukształtowana druga cześć skrawająca, która w przypadku nie używania daje się wprowadzić w odpowiednio przedłużony otwór do zamocowania i tam jest chroniona przed zniszczeniem. Na stronie czołowej trzonka odwróconej od części skrawającej jest ukształtowana druga część skrawająca, która jest wprowadzona w odpowiednio przedłużony otwór do zamocowania. Manipulowanie urządzeniem do zamocowania według wynalazku jest ułatwione, gdy korpus mocujący jest obrotowy pomiędzy pierwszym położeniem końcowym pozwalającym na przejście trzonka przez otwór do zamocowania i drugim położeniem końcowym, w którym korpus mocujący jest zabezpieczony przed obracaniem w imaku, przy czym położenia końcowe są ustalone za pomocą zderzaków. Korpus mocujący może w tym celu posiadać na swoim zakończeniu od strony czołowej główkę wchodzącą w wytoczenie w imaku, przy czym zderzaki w chronionym położeniu wewnątrz wytoczenia od zewnątrz są zakryte przez główkę. Ponadto, korpus mocujący na swoich obydwu zakończeniach od strony czołowej ma po jednym uchwycie do klucza, aby mógł być uruchamiany z obydwu stron.

6 Według kolejnej cechy wynalazku, przez imak narzędziowy w kierunku osiowym przechodzi kanał płynu chłodzącego. Jest przy tym szczególnie korzystne, gdy kanał płynu chłodzącego jest utworzony na zewnątrz ustalającego trzonek odcinka przez otwór do zamocowania i, wewnątrz ustalającego trzonek odcinka, przez przynajmniej jedno osiowo równoległe wybranie, o obrzeżu otwartym ku otworowi do zamocowania i tam ograniczone przez trzonek. Otwór do zamocowania, przynajmniej na odcinku ustalającym trzonek jest otworem pasowanym dla trzonka narzędzia a zderzak ograniczający jest w postaci pierścienia osadczego barkowego ograniczającego otwór pasowany. W narzędziu, które ma, korzystnie, cylindryczny trzonek i część skrawającą ukształtowaną na końcowej powierzchni czołgowej trzonka, powierzchnia trzonka narzędzia ma częściowo cylindryczne wybranie ukierunkowane poprzecznie do osi trzonka i przeznaczone do współpracy z korpusem mocującym urządzenia mocującego. Trzonek posiada płaską powierzchnię do osiowania ograniczającą od strony krawędzi wybranie, równoległą do osi wybrania i do osi trzonka, a oś wybrania jest ustawiona prostopadle do składowej głównej siły skrawania przyłożonej do części skrawającej. Według dalszej cechy wynalazku, na stronie czołowej trzonka odwróconej od części skrawającej jest ukształtowana druga część skrawająca. Przedmiot wynalazku w przykładzie wykonania jest uwidoczniony na rysunku, na którym fig. 1 przedstawia w sposób służący objaśnieniu imak nożowy z umieszczonym nożem tokarskim, fig. 2a i fig. 2b - widok z boku i widok od strony czołowej imaka nożowego na fig. 1, fig. 2c - przekrój stopniowy wzdłuż linii przekroju II-II na fig. 2a, fig. 3 - przekrój wzdłużny przez imak nożowy z umieszczonym dwustronnym nożem tokarskim, fig. 4a i fig. 4b - w powiększeniu szczegół z fig. 3 dla różnych położeń mimośrodowego korpusu mocującego, fig. 4c - przekrój wzdłuż linii przekroju IV-IV na fig. 3, fig. 5a i fig. 5b - po jednym nożu wykonanym jako nóż tokarski do toczenia poprzecznego do prawoskretnej lub lewoskrętnej obróbki części i fig. 6 przedstawia w powiększeniu szczegół widoku bocznego noża tokarskiego na fig. 5a i na fig. 5b. Imak narzędziowy 10 przedstawiony na rysunku jest przeznaczony jako imak nożowy do narzędzi 12 wykonanych jako noże tokarskie. Imak narzędziowy 10 jest przeznaczony do stosowania w tokarce i w tym celu, w pokazanym przykładzie wykonania, posiada walcowy trzonek 14 z przynajmniej jedną powierzchnią mocującą 15 do zamocowania w pryzmatycznym, walcowym lub częściowo walcowym elemencie ustalającym tokarki rewolwerowej. Imak 10 jest ponadto zaopatrzony w walcowy otwór wiercony wykonany jako otwór do zamocowania 16 oraz w mechanizm zaciskowy 18 służący do zaciskania narzędzia 12. Narzędzie 12 posiada w tym celu zasadniczo walcowy trzonek 20, na którego stronach czołowych, po jednej po przeciwległych stronach, jest ukształtowana skierowana część skrawająca 22', 22. Mechanizm zaciskowy 18 obejmuje umieszczony obrotowo korpus mocujący 26 ograniczony wybraniem 24 o obrzeżu otwartym ku otworowi do zamocowania 16, ustawiony swoją osią 25 poprzecznie do osi 17 otworu do zamocowania 16 i częściowo walcowe wybranie 30 przebiegające poprzecznie do osi trzonka 28, umieszczone w powierzchni trzonka 20. Korpus mocujący 26 jest na stronach czołowych swoich zakończeń, w każdym z miejsc podparcia 31 imaka 12 umieszczony obrotowo wokół osi 25 wybrania 24 i posiada częściowo walcową powierzchnię 32, mimośrodową względem osi obrotu 25. Mimośrodowość e między osią obrotu 25 i częściowo walcową powierzchnią 32 korpusu mocującego 26 wynika z fig. 4a i fig. 4b. Korpus mocujący 26 jest na swojej powierzchni dodatkowo zaopatrzony w powierzchnię czołową 36, która w położeniu końcowym korpusu mocującego 26 pokazanym na fig. 4a jest skierowana do otworu do mocowania 16 i pozwala na przejście przez niego trzonka narzędzia 20. W celu umożliwienia wstępnego środkowania narzędzia 12 podczas przebiegu wkładania jest ono zaopatrzone w powierzchnię do osiowania 36 równoległą do osi wybrania 25 i do osi trzonka 28, dającą się ustawić równolegle do powierzchni czołowej 34. Ponadto, wewnątrz otworu do mocowania 26 w kierunku mocowania, za korpusem mocującym 26, zderzak ograniczający 38 jest umieszczony w ten sposób, że pozwala on mianowicie na przejście części skrawającej 22' podczas przebiegu wkładania, ale w ten sposób ogranicza drogę wkła-

7 dania trzonka 20, że wybranie 30 o otwartym obrzeżu dostaje się w obszar działania korpusu mocującego 26. W przykładzie wykonania według fig. 3 i fig. 4 zderzak ograniczający 38 jest naszkicowany jako kołek wchodzący w otwór do zamocowania 16 na końcu odcinka 16 ustalającego trzonek 20, podczas gdy w przykładzie wykonania na fig. 2c odcinek 16' otworu do mocowania 16 ustalający trzonek 20 jest wykonany jako otwór dokładnie wykonany dla trzonka narzędzia i zderzak ograniczający 38 jest wykonany jako pierścień osadczy barkowy ograniczający otwór dokładnie wykonany. Korpus mocujący 26 posiada główkę umieszczoną od strony czołowej, którą wchodzi on w wytoczenie 50 w imaku. Ponadto, w wytoczeniu 50, w przestrzeni pierścieniowej od zewnątrz zakrytej przez główkę 48 znajduje się trzpień zderzaka 52, który ogranicza kąt obrotu korpusu mocującego 26 do około 160. W celu obracania, w główce 43 jest przewidziany uchwyt do klucza 54 wykonany na przykład jako otwór wieloboczny. Gdy korpus mocujący 26 jest obracany wokół swojej osi obrotu 25 z położenia na fig. 4a do położenia na fig. 4b, wtedy jego mimośrodowa, częściowo walcowa powierzchnia 32, wchodzi w częściowo walcowe wybranie 30 trzonka 20 i zaciska trzonek 20 w położeniu końcowym pokazanym na fig. 4b, w ściance 40 otworu do zamocowania 16. Jednocześnie trzonek 20 jest odsuwany przez zaciśnięte wzajemnie powierzchnie walcowe korpusu mocującego 26 i wybrania 30 od zderzaka ograniczającego 38 o wymiar s i samoczynnie pozycjonowany w kierunku osiowym. Dodatkowo, podczas procesu mocowania, zachodzi dokładne pozycjonowanie narzędzia 12, względem imaka 10 w kierunku promieniowym i w kierunku obwodowym. Ponieważ korpus mocujący, umieszczony obydwoma swoimi końcami w miejscach podparcia 31 imaka 10 jest sprężyście wyginany między miejscami podparcia, podczas procesu mocowania, wewnątrz mechanizmu zaciskowego 18, ma miejsce samohamowne zamknięcie siłowe, które nie ulega zluzowaniu także podczas drgań w procesie obróbki. Wygięcie korpusu mocującego prowadzi do korzystnego dociśnięcia na końcach dna wybrania w kierunku strzałek 56, tak, że w połączeniu z siłami reakcji, zgodnie ze strzałkami 58 wynika trójpunktowy styk o wysokiej dokładności pozycjonowania narzędzia 12 w imaku 10. Z tego względu kolejne udoskonalenie jest osiągane wtedy, gdy mimośrodowość e ma taki wymiar, że korpus mocujący w swoim pokazanym na fig. 4a położeniu zamocowania, swoją częściowo walcową częścią powierzchni 32 tak przylega w kierunku dna częściowo walcowego wybrania 30, że płaszczyzna połączenia 42 między osią obrotu i osią mimośrodu 33 zawiera kąt a wynoszący 5 do 15 z płaszczyzną 44 prostopadłą do osi trzonka 28 (fig. 4b). Ponieważ w przykładzie wykonania pokazanym na fig. 5a i na fig. 5b wybranie 30 0 otwartym obrzeżu swoją osią 25 jest ustawione prostopadle do składowych głównych sił skrawania przyłożonych do ostrzy 46 części skrawających 22', 22", w imaku 10 mogą być stosowane bez uszczerbku dla dokładności pozycjonowania i sztywności nie tylko narzędzia do obróbki lewoskrętnej (fig. 5 a), lecz także do obróbki prawoskrętnej (fig. 5b). W imaku narzędziowym jest umieszczony przechodzący w kierunku osiowym kanał płynu chłodzącego 60, który w tylnym obszarze imaka 10 jest utworzony przez otwór do zamocowania 16 1wewnątrz odcinka 16' ustalającego trzonek 20 przez dwa wybrania 60' o osiach równoległych, o obrzeżach otwartych ku otworowi do zamocowania 16 i tam ograniczone przez trzonek 20. Reasumując można stwierdzić, co następuje; wynalazek dotyczy urządzenia służącego do zamocowania w imaku narzędziowym 10 narzędzia 12, zwłaszcza wykonanego jako nóż tokarski, przy czym narzędzie posiada trzonek 20 i przynajmniej jedną część skrawającą 22', 22" 1imak 10 posiada otwór do zamocowania 16 w celu ustalenia trzonka narzędzia 20. Aby można było wytworzyć dające się w nieskomplikowany sposób obsługiwać ręcznie i mimo to o wysokiej dokładności pozycjonowania sztywne połączenie mocujące między imakiem 10 i narzędziem 12, według wynalazku zaproponowano, że urządzenie do zamocowania 18 posiada korpus mocujący 26, który daje się obracać w sposób ograniczony wokół osi obrotu ukierunkowanej poprzecznie do osi wkładania 17 otworu do zamocowania 16 i posiada częściowo walcową część powierzchni 32, mimośrodową względem osi obrotu 25, i że w powierzchni trzonka jest przewidziane częściowo walcowe wybranie 30 o otwartym obrzeżu, ukierunkowane poprzecznie do osi trzonka 28, w którym przy zamocowaniu trzonka narzędzia 14 daje się przekręcić korpus mocujący 26 ze swoją częściowo walcową częścią powierzchni.

8 Fig. 3 Fig. 4a Fig. 4b

9 Fig. 4c Fig. 5 Fia 6

10 Fig. 2b Fig.2a Fig. 1 Fig. 2c Departament Wydawnictw UP RP. Nakład 50 egz. Cena 2,00 zł.