WOLONTARIAT SKUTECZNA FORMA UCZENIA SIĘ OSÓB DOROSŁYCH

Transkrypt

1 WOLONTARIAT SKUTECZNA FORMA UCZENIA SIĘ OSÓB DOROSŁYCH Wolontariat dorosłych był tematem konferencji zorganizowanej przez polską Narodową Agencję Programu Grundtvig. Konferencja odbyła się w Warszawie w dniach listopada 2011 roku i zgromadziła ponad sto dwadzieścia osób z 32 krajów przedstawicieli Komisji Europejskiej, Narodowych Agencji i beneficjentów programu Grundtvig. Podczas konferencji dyskutowano o wolontariacie osób dorosłych i o możliwościach uczenia się jakie on stwarza, a także o roli programu Grundtvig we wspieraniu i promowaniu takiego wolontariatu. Smaku całej konferencji dodał fakt, że dokładnie w tych dniach Komisja Europejska ogłosiła szczegóły kolejnego (na lata ) unijnego programu edukacyjnego, o planowanej nazwie Erasmus dla wszystkich. Dlaczego wolontariat dorosłych? Nikogo już nie dziwi wolontariat młodzieżowy, natomiast wolontariat osób dorosłych, a zwłaszcza starszych, wciąż wywołuje w wielu krajach zdziwienie. Tymczasem Europa to dom, w którym mieszka coraz więcej osób dojrzałych i starszych, które nie tylko chcą aktywnie rozwijać swoje umiejętności, ale też służyć społeczeństwu wiedzą i doświadczeniem. Wolontariat dorosłych przyczynia się do wzrostu kapitału osobowego i społecznego, jest skuteczną ścieżką do zatrudnienia oraz zasadniczym czynnikiem spójności społecznej stwierdziła Géraldine Libreau z Komisji Europejskiej podczas sesji plenarnej otwierającej konferencję. Jeszcze przed jej wystąpieniem uroczystego otwarcia konferencji dokonali Marcin Rolnik - Dyrektor Programu Uczenie się przez całe życie w polskiej Narodowej Agencji oraz Alan Smith - Koordynator Programu Grundtvig w Komisji Europejskiej. Podczas pierwszej sesji plenarnej uczestnicy mieli również przyjemność wysłuchać dwóch wystąpień otwierających: Stanisława Drzażdżewskiego - Radcy Generalnego w Ministerstwie Edukacji Narodowej oraz Nicka Ockendena Dyrektora Institute for Volunteering Research z Wielkiej Brytanii. Dobre praktyki ku zachęcie Tradycją tematycznych konferencji Grundtviga jest prezentacja dobrych praktyk z całej Europy, dlatego też konferencję rozpoczęło tzw. European Fair wystawa projektów poświęconych wolontariatowi dorosłych. Kilkadziesiąt przedsięwzięć z różnych krajów Europy służyło jako dowód na to, że dorośli wolontariusze nie tylko się uczą, ale też dzielą swoją wiedzą i umiejętnościami. Dobre praktyki są bez wątpienia źródłem nowych inspiracji oraz pryzmatem, poprzez który organizacje oceniają swoje pomysły. Gdyby nie informacje o tych wspaniałych projektach, nie wiedziałabym, czy mój pomysł jest naprawdę dobry stwierdziła jedna z polskich uczestniczek konferencji. Poza tym, dzięki przykładom dobrej 1 S t r o n a

2 praktyki przekonuję się, że rezultaty projektów są o wiele głębsze, niż wydaje mi się to na etapie opracowywania projektu dodała. Miłym akcentem, służącym wzajemnemu poznaniu i budowaniu atmosfery zaufania, była wspólna degustacja specjałów przywiezionych przez przedstawicieli różnych krajów. Odwiedzenie stolika jakiegoś kraju skutkowało nie tylko zebraniem pokaźnej ilości materiału informacyjnego o projektach, ale też dosłownie posmakowaniem środowiska, w którym projekty te były realizowane. Przykłady dobrej praktyki były omawiane w trakcie całej konferencji. Podczas sesji otwierającej Geraldine Libreau zaprezentowała najnowszą publikację Komisji Europejskiej pt. Adult Volunteering: Learning for Life, która przedstawia najlepsze przykłady dobrej praktyki w obszarze projektów programu Grundtvig dotyczących wolontariatu. Z kolei Kate Glynn, Koordynator Wolontariatu z The Manchester Museum opowiedziała o realizowanym przez muzeum Projekcie Wolontariatu Seniorów oraz o innych działaniach angażujących dorosłych wolontariuszy, w tym osoby niepełnosprawne. Wzruszającym momentem był pokaz krótkiego filmu o pozytywnych zmianach, jakie zaszły w życiu wolontariuszy pracujących w tym muzeum. Przykłady dobrej praktyki prezentowane były również przez doświadczonych beneficjentów programu Grundtvig podczas każdego z warsztatów tematycznych. Warsztaty tematyczne W ramach konferencji odbyły się trzy warsztaty tematyczne, każdy był prowadzony przez europejskich beneficjentów programu Grundtvig i jednocześnie ekspertów w dziedzinie wolontariatu dorosłych, a także przez przedstawicieli Narodowych Agencji tego programu. Pierwszy warsztat, na temat uczenia się na etapie przygotowania do wolontariatu, który prowadzili Izabella Csordás z Muzeum Sztuk Pięknych w Budapeszcie oraz Dennis Wacht z holenderskiej Narodowej Agencji, pozwalał przedyskutować to, czego powinna nauczyć się osoba przygotowująca się do wolontariatu oraz czego uczy się organizacja wysyłająca i przyjmująca wolontariuszy. Wśród najważniejszych spraw wymieniano: rozpoznanie umiejętności, wiedzy i preferencji przyszłego wolontariusza - tak, aby jak najlepiej dopasować je do charakteru przyszłej pracy; poznanie charakteru pracy wolontariackiej, zadań i zakresu odpowiedzialności wolontariuszy oraz dokładne przeszkolenie na stanowisku pracy; poznanie specyfiki organizacji goszczącej i regionu, w tym kultury i kontekstu społecznego; poznanie przyszłych współpracowników, poczucie atmosfery miejsca i wartości, jakie są ważne dla danej organizacji. Drugi warsztat, na temat uczenia się podczas wolontariatu prowadziły Anita Prosser z British Trust for Conservation Volunteers z Wielkiej Brytanii, Carine De Volder z belgijskiej 2 S t r o n a

3 organizacji Het Perspectief oraz Maude Sire z francuskiej Narodowej Agencji. Uczestnicy warsztatu dyskutowali nie tylko o tym, jakie umiejętności i wiedzę przyswajają sobie wolontariusze podczas pracy, ale też jak zmieniają się ich postawy życiowe, stosunek do własnej kariery zawodowej i do swojej roli społecznej. Podczas tego warsztatu omawiano również problematykę rozpoznawania i uznawania, w tym certyfikowania, wyników uczenia się wolontariuszy. Uczestnicy warsztatu podkreślali, że niezwykle ważne jest utrzymanie, naturalnie wysokiego z początku, poziomu motywacji, zaangażowania i odpowiedzialności wolontariuszy. Z uwagi na to, że dorośli wolontariusze są jednocześnie bardzo często facylitatorami uczenia się osób, z którymi mają do czynienia podczas swojej pracy, potrzebują odpowiednich warunków do dzielenia się swoją wiedzą i umiejętnościami. Podczas trzeciego warsztatu, który prowadzili Esther Gelabert z BELIES Consulting z Hiszpanii, Martijn Pakker z European Volunteer Centre w Belgii oraz Renilde Reynders z belgijskiej (flamandzkiej) Narodowej Agencji, rozmawiano o roli programu Grundtvig oraz innych funduszy europejskich we wspieraniu wolontariatu dorosłych. Podkreślano ogromną rolę Grundtviga w kreowaniu atmosfery przyjaznej wolontariatowi osób dorosłych, w oddziaływaniu na świadomość środowisk lokalnych, w których projekty są realizowane oraz w stwarzaniu wolontariuszom możliwości rozwoju osobistego i często również zawodowego. Podczas tego warsztatu szczegółowo omówiono również rekomendowane udoskonalenia akcji programu Grundtvig, co mogłoby przyczynić się do lepszego wspierania przez program wolontariatu jako sposobu na uczenie się dorosłych. Zaproponowane zmiany odnosiły się zwłaszcza do Projektów Wolontariatu Seniorów i dotyczyły m.in.: otwarcia tej akcji dla wszystkich dorosłych w wieku 30+; opracowania prostego narzędzia umożliwiającego ocenę umiejętności nabytych podczas wolontariatu; wprowadzenia finansowania jedynie w formie ryczałtu (na wzór Projektów Partnerskich Grundtviga), skrócenia długości trwania projektów do 1 roku i zwiększenia minimalnej liczby wysyłanych wolontariuszy. Warsztaty, prowadzone metodami aktywizującymi, pozwoliły przedstawicielom Narodowych Agencji i beneficjentom-ekspertom wymienić się pomysłami i doświadczeniami oraz wzajemnie zmotywować do dalszej pracy na rzecz lepszego wykorzystania skromnych środków programu Grundtvig na cele związane z wolontariatem dorosłych. Poznać się, by lepiej pracować Bardzo ważną częścią programu konferencji była sesja konsultacyjna dla beneficjentów programu Grundtvig, podczas której mogli oni znaleźć partnerów i wspólnie opracować nowe projekty dotyczące różnych tematów związanych z wolontariatem dorosłych. W czasie tej półtoragodzinnej sesji powstały założenia dziewięciu projektów, dotyczących m.in. 3 S t r o n a

4 uznawania kompetencji nabytych podczas wolontariatu, środowiska naturalnego, zaangażowania społecznego osób starszych i współpracy międzypokoleniowej. Warto podkreślić, że projekty, których pomysłodawcy i przyszli partnerzy poznali się osobiście już na etapie tworzenia pierwszych koncepcji mają największą szansę na skuteczną realizację. W takich warunkach bowiem partnerzy mogą dogłębnie przedyskutować zasadność pomysłu i zaplanować konkretne działania. Najlepsze nasze projekty powstały podczas seminariów kontaktowych powiedział beneficjent z Finlandii dlatego zawsze szukam możliwości poznania osobiście partnerów, zanim złożę wniosek. A dzisiaj wracam z prawie gotowym wnioskiem. Cóż za wspaniała oszczędność czasu. Wolontariat dorosłych ważny i potrzebny Podsumowania konferencji dokonał Alan Smith, Koordynator Programu Grundtvig w Komisji Europejskiej. Podkreślił, że wolontariat jest niezwykle ważną formą edukacji nieformalnej osób dorosłych. Pozwala nabyć wiele umiejętności technicznych i organizacyjnych, ale przede wszystkim doskonalić umiejętności miękkie: przywództwo, odpowiedzialność, umiejętność pracy w grupie, poczucie własnej wartości i pewność siebie, świadomość własnych kompetencji, poczucie solidarności międzypokoleniowej i z osobami wymagającymi szczególnego wsparcia, umiejętności komunikacyjne i międzykulturowe, itp. W swoim wystąpieniu Alan Smith sformułował również rekomendacje, które należy wdrożyć, by wolontariat dorosłych skutecznie pełnił swoje funkcje. Podkreślił między innymi potrzebę wzmacniania świadomości zarówno u samych wolontariuszy, jak i organizatorów i decydentów że wolontariat dorosłych zawiera w sobie niezwykle istotny wymiar uczenia się. Na pewno kluczową sprawą jest również współpraca pomiędzy różnymi akcjami programu Grundtvig, służąca wspieraniu wolontariatu. Alan Smith stwierdził również, że kilka kwestii administracyjnych, dotyczących zwłaszcza akcji Projekty Wolontariatu Seniorów powinno zostać udoskonalonych, np. minimalny czas trwania wyjazdu, minimalna liczba wolontariuszy, bardziej elastyczne korzystanie z budżetu. Proponowane zmiany zwiększą zainteresowanie tą najbardziej nastawioną na wolontariat akcją Grundtviga. Wnioski i sugestie Alana Smitha dotyczyły obecnego kształtu programu, który funkcjonuje w ramach programu Uczenie się przez całe życie. Zgodnie z zapowiedzią Komisji Europejskiej ogłoszoną publicznie 23 listopada 2011, od 2014 roku wejdą w życie zmiany strukturalne dotyczące kształtu przyszłego unijnego programu edukacyjnego. Grundtvig ma przestać istnieć jako oddzielny program, zastąpiony przez nową inicjatywę o proponowanej nazwie Erasmus dla wszystkich. Nie oznacza to jednak, że tak ważne sprawy, jak możliwość uczenia się dorosłych dzięki wolontariatowi przestaną mieć znaczenie dla Komisji Europejskiej. Temat ten będzie można rozwijać np. w ramach strategicznych projektów partnerskich. 4 S t r o n a

5 Podwójne pożegnanie Zakończenie konferencji miało wyjątkowo uroczysty charakter. Była to ostatnia oficjalna konferencja obecnego Koordynatora Programu Grundtvig, odchodzącego na emeryturę Alana Smitha, który przyjmując podziękowania za wieloletnią współpracę, żartobliwie zapowiedział: Kończę pracę w Grundtvigu, teraz nadszedł czas na bycie wolontariuszem. Rozmowy w czasie oficjalnych sesji, na warsztatach i w kuluarach, praca nad wspólnymi wnioskami oraz poznanie dobrych praktyk, pozwoliły uczestnikom konferencji ocenić, jak wiele ważnych funkcji w życiu osoby dorosłej może pełnić wolontariat. Zgromadzeni zgodnie stwierdzali, że czują się zainspirowani i jeszcze lepiej zmotywowani, a wnioski i doświadczenia z konferencji będą miały bezpośredni i bardzo korzystny wpływ na ich pracę zawodową oraz na osobiste zaangażowanie w wolontariat. Głęboko w serca uczestników zapadły słowa Mahatmy Gandhiego, zacytowane podczas pracy warsztatowej: Żyj, jakbyś miał umrzeć jutro. Ucz się, jakbyś miał żyć wiecznie. 5 S t r o n a