UZNAWANIE KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH NABYTYCH W SYSTEMACH NIEFORMALNYCH I POZA-FORMALNYCH NA PRZYKŁADZIE DZIAŁU BUDOWNICTWA

Transkrypt

1 UZNAWANIE KWALIFIKACJI ZAWODOWYCH NABYTYCH W SYSTEMACH NIEFORMALNYCH I POZA-FORMALNYCH NA PRZYKŁADZIE DZIAŁU BUDOWNICTWA Warszawa 8 marca 2011 r. Waldemar Mazan 1

2 Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 kwietnia 2010 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności na potrzeby rynku pracy oraz zakresu jej stosowania (Dz.U. z 2010 r. Nr 82 poz.537) Wymienione rozporządzenie zawiera usystematyzowany zbiór 2360 zawodów i specjalności, występujących na polskim rynku pracy. Zbiór opracowano na podstawie Międzynarodowego Standardu Klasyfikacji Zawodów ISC-08 z grudnia 2007 roku. W odniesieniu do działu budownictwa w ww. zbiorze jest wymienionych 141 zawodów, z czego edukacją formalną jest objętych 39, zaś reszta tj. 102 zawodów dotyczy systemu edukacji nieformalnej i poza-formalnej. 2

3 Spośród 39 zawodów, 12 dotyczy szkolnictwa wyższego, a 27 szkolnictwa średniego i zawodowego. Standardy zawodowe opracowane są w dziale budownictwa w odniesieniu do 21 zawodów. W branży budownictwa istnieje potrzeba stworzenia zasad uznawania kompetencji nabytych w systemach edukacji nieformalnej i poza-formalnej w 102 zawodach. Wymienione liczby nie obejmują osób, które pracują w budownictwie w takich zawodach jak np. operatorzy maszyn oraz urządzeń związanych z realizacją robót budowlanomontażowych i gospodarką nieruchomościami, pracownicy transportu, pracownicy administracyjno-biurowi itp. Jest to obszar zawodów nadzorowanych przez Ministra Gospodarki oraz inne resorty działowe gospodarki narodowej. 3

4 W budownictwie, tak jak w innych działach gospodarki narodowej, nawet w przypadku posiadania prawomocnego dokumentu informującego o zakończonej edukacji w systemie formalnym w konkretnej specjalności zawodowej, wymagane jest posiadanie tzw. uprawnień nadających prawo do wykonywania zawodu. Są to: - uprawnienia budowlane (wydawane na całe życie) oraz obowiązek obligatoryjnej przynależności do Polskiej Izby Inżynierów Budownictwa, - uprawnienia energetyczne (odnawiane co pięć lat), - oraz inne o charakterze specjalistycznym (wydawane na całe życie lub okresowo). Nie są to jednak dokumenty potwierdzające posiadanie kwalifikacji zawodowych w zakresie określonym w ERK. 4

5 W Polsce mamy trzy zasadnicze formy poświadczania kompetencji zawodowych nabytych w systemach edukacji poza-formalnej i nieformalnej. Są to: -oświata powszechna (Rozporządzenie MEN z 3 lutego 2006 r. w sprawie uzyskiwania i uzupełniania przez osoby dorosłe wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych w formie pozaszkolnej), - rzemiosło (Ustawa o Rzemiośle), - certyfikacja przez podmioty prawne notyfikowane przez Polskie Centrum Akredytacji na podstawie normy PN-EN ISO/IEC 17024:2004. Inne formy potwierdzania kompetencji poza wyżej wymienionymi to: licencje zawodowe (wydawane np. w budownictwie w oparciu o Ustawę o gospodarce nieruchomościami), uprawnienia na operatorów maszyn i urządzeń budowlanych (w oparciu o Rozporządzenie Ministra Gospodarki), uprawnienia do wydawania certyfikatów energetycznych (w oparciu o Rozporządzenie Ministra Infrastruktury). 5

6 Wybrane elementy porównania trzech systemów wymienionych jako podstawowe: Lp. Oświata powszechna Rzemiosło Jednostki akredytowane przez PCA Zawody wymienione w wykazie zawodów nauczanych w systemie oświaty powszechnej. Ograniczona możliwość potwierdzania doświadczenia zawodowego bez ścieżki edukacji formalnej. Zawody wymienione w wykazie związanym z ustawą o rzemiośle. Ograniczona możliwość potwierdzania doświadczenia zawodowego. Zawody i ich kwalifikacje cząstkowe bez ograniczeń. Możliwość potwierdzania doświadczenia zawodowego. Zawody wymienione w wykazie zawodów nauczanych w systemie oświaty powszechnej. Ograniczona możliwość potwierdzania doświadczenia zawodowego bez ścieżki edukacji formalnej.zawody wymienione w wykazie związanym z ustawą o rzemiośle. Ograniczona możliwość potwierdzania doświadczenia zawodowego. Zawody i ich kwalifikacje cząstkowe bez ograniczeń. Możliwość potwierdzania doświadczenia zawodowego. Zawody wymienione w wykazie zawodów nauczanych w systemie oświaty powszechnej. Ograniczona możliwość potwierdzania doświadczenia zawodowego bez ścieżki edukacji formalnej. Zawody wymienione w wykazie związanym z ustawą o rzemiośle. Ograniczona możliwość potwierdzania doświadczenia zawodowego. Zawody i ich kwalifikacje cząstkowe bez ograniczeń. Możliwość potwierdzania doświadczenia zawodowego. 6

7 Wybrane elementy porównania trzech systemów wymienionych jako podstawowe: c.d. (2) Lp. Oświata powszechna Rzemiosło Jednostki akredytowane przez PCA Całe zawody Całe zawody z podziałem na dwa elementy poziomu. tj. czeladnik i mistrz Zawody bez ograniczeń. Kwalifikacje jako elementy cząstkowe zawodu. Specjalistyczne kwalifikacje w obrębie zawodu 3. Unormowanie krajowe Unormowanie krajowe Unormowanie międzynarodowe 4. Regulacje uznawania zawodów oparte o przepisy krajowe, ograniczone do tytułu zawodowego określonego przepisami prawnymi MEN Regulacje uznawania zawodów oparte o przepisy krajowe, ograniczone do poziomu czeladnika i mistrza. Regulacja w oparciu o normę międzynarodową oraz formalnie z nią związany dokument interpretacyjny IAF, tj. Międzynarodowej Federacji Jednostek Akredytacyjnych. 7

8 Wybrane elementy porównania trzech systemów wymienionych jako podstawowe: c.d. (3) Lp. Oświata powszechna Rzemiosło Jednostki akredytowane przez PCA Potwierdzenie posiadania kwalifikacji w zawodzie na całe życie. Bez możliwości ich uznawania czasowego. 6. Wymagania kwalifikacyjne uznania zawodu oparte o programy nauczania w systemie oświaty powszechnej. Potwierdzenie posiadania kwalifikacji w zawodzie na całe życie. Bez możliwości ich uznawania czasowego. Wymagania kwalifikacyjne uznania zawodu oparte o programy nauczania w systemie oświaty powszechnej. Uznanie zawodu, kwalifikacji w ramach zawodu lub specjalistycznej kwalifikacji na czas ograniczony z podaniem terminu i zasad odnowienia. Wymagania oparte o standardy kwalifikacji zawodowych lub standardy egzaminacyjne oraz przepisy prawne (co nie wyklucza kompatybilności z podstawami programowymi). 8

9 Wybrane elementy porównania trzech systemów wymienionych jako podstawowe: c.d. (4) Lp. Oświata powszechna Rzemiosło Jednostki akredytowane przez PCA Brak w zasadzie wpływu na egzekwowania odpowiedzialności zawodowej przez organ wydający potwierdzenia kwalifikacji zawodowych. Bardzo ograniczony wpływ na egzekwowanie odpowiedzialności zawodowej przez organ wydający świadectwo potwierdzające posiadanie kwalifikacji zawodowych. Możliwość praktyczna egzekwowania odpowiedzialności zawodowej od osób, których uznanie kwalifikacji potwierdzono certyfikatem. 8. Brak formalnego obowiązku doskonalenia i potwierdzania posiadanych kompetencji zawodowych. Brak formalnego obowiązku doskonalenia i potwierdzania posiadanych kompetencji zawodowych. Obowiązek doskonalenia i potwierdzania posiadanych kompetencji zawodowych. 9

10 Wybrane elementy porównania trzech systemów wymienionych jako podstawowe: c.d. (5) Lp. Oświata powszechna Rzemiosło Jednostki akredytowane przez PCA Ograniczony zakres oddziaływania na system ze strony instytucji rynku pracy i partnerów społecznych oraz izb i stowarzyszeń zawodowych. Ograniczony zakres oddziaływania na system ze strony instytucji rynku pracy i partnerów społecznych oraz izb i stowarzyszeń zawodowych, poza podmiotami prawnymi stanowiącymi ZRP. Możliwość znacznego oddziaływania na system ze strony instytucji rynku pracy i partnerów społecznych oraz izb i stowarzyszeń zawodowych. Ponadto możliwość tworzenia środowiskowych /branżowych/ akredytowanych jednostek certyfikujących kwalifikacje zawodowe. 10

11 Wybrane elementy porównania trzech system wymienionych jako podstawowe: c.d. (6) Lp. Oświata powszechna Rzemiosło Jednostki akredytowane przez PCA Bardzo dobre unormowanie prawne i organizacyjne uznawania kwalifikacji zawodowych w odniesieniu do zakresu zawodów nauczanych w systemie oświaty powszechnej. 11. Dokument potwierdzający posiadanie kwalifikacji zawodowych, czyli świadectwo wprowadzone do obiegu prawnego. Bardzo dobre unormowanie prawne i organizacyjne uznawania kwalifikacji zawodowych w odniesieniu do zakresu zawodów na poziomie czeladnik i mistrz występujących w obszarze Rzemiosła. Dokument potwierdzający posiadanie kwalifikacji zawodowych, czyli świadectwo wprowadzone do obiegu prawnego. Aktualnie ograniczony prawnie i organizacyjnie zakres stosowania w Polsce. Dokument potwierdzający posiadanie kwalifikacji zawodowych, czyli certyfikat nie wprowadzony do obiegu prawnego. 11

12 Ze względu na postanowienia dyrektywy 2005/36/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 7 września 2005 r. w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych, podjęty został projekt APL-Bud UZNAWANIE KOMPETENCJI PRACOWNIKÓW SEKTORA BUDOWNICTWA W POLSCE. Był to projekt międzynarodowy. Organizacją uczestniczącą w projekcie był Związek Zawodowy Budowlani, a jednym z partnerów Konfederacja Budownictwa i Nieruchomości, która realizowała pilotażowe egzaminy dotyczące uznawania zawodu poprzez uznawanie kwalifikacji cząstkowych. Do pilotażowego egzaminu wybrano trzy zawody: - murarz [kod KZSZ 712(06), kod KZiS ], dwie kwalifikacje, 6 osób, - dekarz [ kod KZSZ 713(01), kod KZiS , dwie kwalifikacje, 5 osób, - monter instalacji i urządzeń sanitarnych [ kod KZSZ 713(02), kod KZiS , trzy kwalifikacje (pominięto instalacje i urządzenia gazowe ponieważ są tu wymagane uprawnienia do ich wykonywania), osób 5. 12

13 W zawodzie murarz wyodrębnionymi kwalifikacjami cząstkowymi były: - wykonywanie, naprawa i konserwacja murów i ścianek działowych, - wykonywanie robót tynkarskich i okładzinowych oraz ich naprawa i konserwacja. W zawodzie dekarz wyodrębnionymi kwalifikacjami cząstkowymi były: - wykonywanie pokryć dachowych oraz ich naprawa i konserwacja - wykonywanie wykończeniowych robót dekarskich oraz ich naprawa i konserwacja. W zawodzie monter instalacji i urządzeń sanitarnych wyodrębnionymi kwalifikacjami cząstkowymi były: - montaż, konserwacja oraz naprawa instalacji wodociągowych i kanalizacyjnych, - montaż, konserwacja oraz naprawa instalacji grzewczych, - montaż, konserwacja oraz naprawa instalacji wentylacyjnych i klimatyzacyjnych. Poza sprawdzeniem wiedzy zawodowej, każdy z uczestników egzaminu pilotażowego musiał się wykazać wiedzą z zakresu bhp, dotyczącą swojego zawodu. 13

14 Realizację samego egzaminu pilotażowego oparto o normę EN ISO/IEC 17024:2003. Norma ta w polskim ujęciu jest znana jako PN-EN ISO/ICE 17024:2004 i dotyczy oceny zgodności, ogólnych wymagań dotyczących jednostek certyfikujących osoby oraz związanych z nimi Wytycznych IAF dotyczących stosowania ISO/IEC, Wydanie 2, wersja 2 (IAF GD 24:2009). Uznano bowiem, że jest to aktualnie jedyny dokument o charakterze międzynarodowym, określający standard organizacji i funkcjonowania jednostki egzaminacyjnej, której zadaniem jest uznawanie przygotowania zawodowego. Ponadto mieliśmy świadomość, że Ministerstwo Infrastruktury wdrożyło ww. normę w 2003 r. dla rzeczoznawców ruchu drogowego. W ujęciu graficznym struktura jednostki certyfikującej personel przedstawia się następująco: 14

15 Schemat organizacyjny jednostki certyfikującej personel Kierownik Jednostki Certyfikacyjnej Rada Zarządzająca Biuro Jednostki Certyfikacyjnej Komisja Egzaminacyjna Komitet Odwoławczy Rada Programowa Komitet Techniczny 15

16 Kierownik Jednostki Certyfikacyjnej Kierownik odpowiada za funkcjonowanie Jednostki zgodnie z wymaganiami normy PN-EN ISO/IEC W szczególności do zadań Kierownika należy powoływanie i koordynacja prac wszystkich zespołów w strukturze oraz wydawanie decyzji odnośnie przyznania certyfikatu na podstawie opinii Komisji Egzaminacyjnej, Komitetu Technicznego i/lub Komitetu Odwoławczego. Biuro Jednostki Certyfikacyjnej Biuro składa się z pracowników etatowych Jednostki Certyfikującej. Do zadań Biura należeć będzie organizacja procesów certyfikacji. Rada Zarządzająca - Radę tworzą przedstawiciele możliwych do zidentyfikowania zainteresowanych programem stron. Do zadań Rady należy udział w tworzeniu polityki oraz zasad dotyczących zakresu i metod działania jednostki certyfikującej. 16

17 Rada Programowa Radę stanowią specjaliści branżowi. Do zadań Rady należy tworzenie Programów Certyfikacji, Kryteriów Certyfikacji, Kodeksów Etycznych oraz opracowywanie pytań na egzaminy zawodowe. Komisja Egzaminacyjna Zespół tworzą specjaliści branżowi. Do zadań Komisji Egzaminacyjnej należy powadzenie egzaminów zgodnie z Programami Certyfikacji i wydawanie opinii dotyczących umiejętności egzaminowanych. Komitet Techniczny Komitet Techniczny stanowią specjaliści branżowi. Komitet zajmuje się oceną przebiegu procesu certyfikacji oraz wydawaniem opinii na ten temat. Komitet Odwoławczy Komitet Odwoławczy składa się ze specjalistów branżowych nie zaangażowanych w proces certyfikacji. Do zadań Komitetu należy rozpatrywanie skarg i zażaleń od wszystkich stron procesu certyfikacji. Biuro Jednostki Certyfikacyjnej wykonuje zadania organizacyjnoadministracyjne niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania jednostki certyfikacyjnej. 17

18 W przypadku pilotażowego wdrożenia zasady uznawania kwalifikacji zawodowych przyjęto model uproszczony. Przedstawia się on następująco: Kierownik Jednostki Certyfikacyjnej Rada Programowa Biuro Jednostki Certyfikacyjnej Komisja Egzaminacyjna Komitet Odwoławczy 18

19 W pilotażu powierzono wykonanie przeprowadzenia egzaminu jednostce akredytowanej w Polskim Centrum Akredytacji, które jest związane z Konfederacją Budownictwa i Nieruchomości poprzez przynależność członkostwo jej właściciela Ośrodka Badania Jakości Wyrobów ZETOM Sp. z o.o. Jednostka ta jest ZETOM-CERT Sp. z o.o. 19

20 Prezes ZETOM-CERT Sp. z o.o. powołał: -Radę Programową, -Komisję Egzaminacyjną, -Komisję Odwoławczą. Członkowie Komisji Egzaminacyjnej mimo, że byli to członkowie PKE umieszczeni na listach OKE, uczestniczyli w specjalnie dla nich przygotowanym seminarium, zapoznającym z zasadami prowadzonego pilotażowego egzaminu uznawania kwalifikacji w oparciu o opracowany model. Przyjęto, że: -za wiedzę teoretyczną otrzymuje się - max. 40 punktów, -za wiedzę praktyczną otrzymuje się - max. 60 punktów, Razem jest to - max 100 punktów. 20

21 Egzamin teoretyczny miał charakter testu dydaktycznego z 20 zadaniami testowymi z trzema deskryptorami, z czego jeden był prawidłowy. Za każdą prawidłową odpowiedź zdający otrzymywał przy teście z wiedzy: - bhp - 0,5 pkt., - zawodowej przy dwóch testach 1,5 pkt., przy trzech testach 1 pkt. W przypadku złej odpowiedzi lub jej braku zdający otrzymywał 0 punktów. Do zaliczenia egzaminów testowych trzeba było udzielić odpowiedzi pozytywnych na co najmniej 75%pytań. Wykluczone było łączenie otrzymanych wyników z poszczególnych testów. Każdy test był oceniany indywidualnie. Warunkiem zdawania testów z wiedzy zawodowej było zaliczenie testu z wiedzy o bhp. Nie zaliczenie testu z wiedzy zawodowej dla danej kwalifikacji uniemożliwiało przystąpienie do egzaminu praktycznego. 21

22 Egzamin pilotażowy odbył się w dniach czerwca 2010 r. w Państwowych Szkołach Budownictwa im. prof. Mariana Osińskiego w Gdańsku, ul. Grunwaldzka 238. W dniu 18 czerwca 2010 r. odbył się egzamin teoretyczny z wiedzy o bhp oraz z wiedzy zawodowej. Natomiast w dniu 19 czerwca 2010 r. przeprowadzono egzaminy z posiadanych manualnych umiejętności technicznych. Proces przebiegu egzaminu był obserwowany przez wizytatora z Pomorskiego Kuratorium Oświaty w Gdańsku. Należy podkreślić, że Szkoła w której prowadzono egzamin pilotażowy, ma w przypadku zawodów budowlanych, bardzo dobre warunki dla tego rodzaju przedsięwzięć. Dopuszczeni do zdawania egzaminu pilotażowego: - zamieszkiwali na trenie województw: mazowieckiego, podlaskiego, pomorskiego, warmińsko-mazurskiego oraz lubelskiego. 22

23 - średni staż pracy kandydatów wynosił niecałe 17 lat pracy, przy czym rozpiętość stażu pracy wynosiła od 3 do 39 lat pracy. Jeden kandydat pracował w kilku firmach zagranicznych Z reguły kandydaci posiadali wykształcenie zawodowe ale nie posiadali zaświadczeń o posiadanych kwalifikacjach. Najczęściej przekwalifikowywali się z zawodu ślusarza. Kandydaci z reguły pracowali wykonując prace w budownictwie mieszkaniowym, oraz wykonując remonty. Żaden z kandydatów nie pracował przy budowie budynków biurowych, budowie mostów, wież tv czy też innych rodzajach budownictwa. Trzech kandydatów kierowało zespołem pracowników. Bardzo rzadko kandydaci korzystali z jakichkolwiek form podnoszenia kwalifikacji takich jak np. czytanie profesjonalnych czasopism lub książek w domu, zwiedzanie wystaw lub uczestniczenie w wykładach, branie udziału w instruktażach dotyczących pracy w przedsiębiorstwie lub organizowanych przez producentów nowych materiałów lub nowych urządzeń, naukę na odległość (internet) itp. 23

24 - z reguły kandydaci posiadali wykształcenie zawodowe, ale nie posiadali zaświadczeń o posiadanych kwalifikacjach. Najczęściej przekwalifikowywali się z zawodu ślusarza, - w grupie zawodowej murarz, w egzaminie brali udział: o 1 osoba z wyższym wykształcenia z Akademii Rolniczej, o 2 osoby z wykształceniem zawodowym, o 3 osoby z wykształceniem podstawowym. -W grupie zawodowej dekarz, w egzaminie brali udział: o 3 osoby z wykształceniem średnim technicznym, o 2 osoby z wykształceniem zawodowym. -W grupie zawodowej monter instalacji i urządzeń sanitarnych, w egzaminie brały udział: o 2 osoby z wykształceniem średnim technicznym, w tym 1 ze średnim technicznym, o 3 osoby z wykształceniem zawodowym. Egzaminowani z reguły pracowali wykonując prace w budownictwie mieszkaniowym oraz w robotach remontowych. Żaden z kandydatów nie pracował przy budowie budynków użyteczności publicznej, budynków i obiektów przemysłowych oraz infrastruktury. 24

25 Lp. Zawód Osoba egzaminowana Egz. 1 BHP INFORMACJE O WYNIKACH EGZAMINÓW TEORETYCZNYCH Testy egzaminacyjne Egz.2 zawodowy Egz.3 zawodowy Egz.4 zawodowy Dopuszczenie do egzaminu praktycznego Tak lub Nie Grupa murarz 1. Daniel 8, x Tak 2. Sławomir 8, x Tak 3. Zbigniew 8, X Tak 4. Dariusz 8, x Tak 5. Adam 8, x Tak 6. Marek 8, x Tak 25

26 C.D. Tabeli ze strony Dekarz 1. Stanisław 9, X TAK 2. Rafał 8, X TAK 3. Dariusz 8, X TAK 4. Krzysztof 9, X TAK 5. Emil 9, X TAK Monter instalacji urządzeń sanitarnych 1. Dariusz 9, Tak, bez kwa. wentylacja i klimatyzacja 2. Stefan 8, Tak, bez kwa. wentylacja i klimatyzacja 3. Tomasz 9, TAK 4. Mariusz 8, TAK 5. Piotr 9, TAK 26

27 Lp. Zawód 0soba egzaminowana INFORMACJA O WYNIACH EGZAMINU PRAKTYCZNEGO Punktacja w zadawanej kwalifikacji Kw. 1 Kw.2 Kw.3 Efekty w zdawanym egzaminie odniesione do kwalifikacji + lub - Kw.1 Kw.2 Kw MURARZ 1. Daniel X + + X 2. Sławomir X + + X 3. Zbigniew X + + X 4. Dariusz X + + X 5. Adam X + + X 6. Marek X + + X 27

28 C.d. tabeli ze strony Dekarz 1. Stanisław x + + x 2. Rafał x + + x 3. Dariusz x + + x 4. Adam x + + x 5. Marek x + + x Monter instalacji i urządzeń sanitarnych 1. Dariusz x + + x 2. Stefan x + + x 3. Tomasz Mariusz Piotr

29 CERTYFIKAT potwierdzenia kwalifikacji zawodowych wyodrębnionych w zawodzie: Niniejszym dokumentem zaświadczamy, że Pan/Pani; Imię i nazwisko :... PESEL:... Zdał/ła egzamin potwierdzający kwalifikacje zawodowe nabyte w wyniku kształcenia nieformalnego oraz przez doświadczenie w pracy: Niniejszy dokument jest rekomendowany przez Pomorskiego Kuratora Oświaty w Gdańsku Przewodniczący Rady Programowej Przewodniczący Komisji Egzaminacyjnej /-/ Waldemar Mazan /-/ Andrzej Jachnik PREZES ZETOM CERT Sp. z o.o.... Warszawa lipiec 2010 /-/ Jacek Majkowski 29

30 Wnioski i propozycje. Wyniki pilotażowego egzaminu uznawania kwalifikacji zrealizowanego w Polsce w ramach projektu APL-Bud UZNAWANIE KOMPETENCJI PRACOWNIKÓW SEKTORA BUDOWNICTWA W POLSCE, prowadzą do następujących wniosków: 1. Liczebność zawodów i specjalizacji w budownictwie uzyskiwanych w systemach poza-formalnych i nieformalnych nakazuje pilną potrzebę unifikacji ich uznawania np. w formie certyfikacji opartej o standardy międzynarodowe, które stanowi norma PN-EN ISO/ICE 17024:2004, gdyż jest to gwarancja jakościowa procedur postępowania ograniczająca do minimum ingerencję administracji państwowej w proces uznawania kwalifikacji zawodowych. Ponadto norma wyraźnie oddziela uczących od egzaminujących oraz zmusza do podnoszenia kwalifikacji, jak również o zachowanie zasad etyki zawodowej. 2. Powszechne wdrożenie certyfikacji zawodowej wymaga prawnego unormowania poprzez uznanie dokumentu certyfikacyjnego za dokument prawem chroniony, tak jak obecnie uznawane są świadectwa szkolne czy dyplomy szkoły wyżej. Aby jednak tak się stało, należałoby ustalić zasady finansowania certyfikacji zawodowej. 30

31 3. Wskazane jest w Polsce - wzorem większości krajów UE - stworzenie warunków prawnych do tworzenia i funkcjonowania funduszy parytetarnych, związanych z kształceniem i doskonaleniem zawodowym, którym zarządzają partnerzy społeczni. 4. W reformie oświaty, w tym szkolnictwa zawodowego, nie powinno zabraknąć miejsca dla certyfikacji zawodowej jako istotnego instrumentu weryfikującego efekty uczenia realizowanego przez system oświaty powszechnej. Uprzejmie dziękuję za uwagę i zapraszam do dyskusji 31