Wymagania edukacyjne z wiedzy o społeczeństwie dla klasy III gimnazjum.

Transkrypt

1 Wymagania edukacyjne z wiedzy o społeczeństwie dla klasy III gimnazjum. Wymagania niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych. SYSTEM POLITYCZNY PAŃSTWA POLSKIEGO nazywa ustrój RP, rozumie czym jest konstytucja, wskazuje funkcję Trybunału Konstytucyjnego, wie, jaki system władzy funkcjonuje w Polsce, omawia, na czym polega trójpodział władzy, wie, kto sprawuje władzę ustawodawczą w Polsce, podaje nazwy obu izb parlamentu, rozumie pojęcie Zgromadzenie Narodowe, wymienia co najmniej dwie funkcje parlamentu, wie, jaki wiek musi osiągnąć, by móc głosować i kandydować, rozumie pojęcie ordynacja wyborcza, nazywa organy władzy wykonawczej, trzy uprawnienia prezydenta i rządu, wie, kto tworzy rząd, wymienia dwie instytucje mogące zgłosić projekt nowej ustawy, nazywa przedstawiciela rządu w województwie, rozumie pojęcie normy prawnej, odróżnia ją od innych norm, dostrzega potrzebę przestrzegania prawa, wymienia organy władzy sądowniczej, przykładowe gałęzie prawa i rodzaje kar stosowanych w Polsce, rozumie pojęcia: obrona konieczna, prawo oskarżonego do obrony, wie, że nieletni również odpowiadają za łamanie prawa, wie, że prawo podlega ochronie, wymienia organ kontroli państwowej i ochrony prawa, rozumie, na czym polegają poszczególne zasady, obowiązujące w demokratycznych wyborach, potrafi je wymienić, wie, kto w Polsce ma prawo wyborcze, rozumie różnice między biernym a czynny prawem wyborczym, rozumie pojęcie kampania wyborcza, spot, hasło wyborcze, wyjaśnia, czym jest opinia publiczna oraz kogo nazywamy przywódcą opinii, podaje chociaż jeden sposób badania opinii publicznej, wydobywa najważniejsze informacje z wyników prostego sondażu opinii publicznej, rozumie pojęcie środki masowego przekazu, podaje ich najważniejsze rodzaje i funkcje, rozumie, na czym polega stronniczość mediów, wymienia funkcje reklamy. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: definiuje pojęcia: konstytucja, referendum konstytucyjne, wymienia dwa zadania Trybunału Konstytucyjnego, podstawowe funkcje ustawy zasadniczej, odszukuje w dokumencie potrzebne informacje, wymienia rodzaje systemów: prezydencki, parlamentarny, mieszany i państwa, w których one obowiązują, rozumie pojęcia: mandat, komisja sejmowa, immunitet poselski, wymienia cztery zadania parlamentu, wyjaśnia, kto kieruje pracą jego izb, rozumie zasady ordynacji wyborczej, wymienia zasady prawa wyborczego, wymienia minimum cztery uprawnienia prezydenta, trzy kompetencje rządu i podstawowe resorty, rozumie pojęcie kontrasygnata, inicjatywa ustawodawcza, wymienia organy władzy, którym ona przysługuje, wskazuje przykładowe normy obowiązujące w życiu społecznym, trzy zasady prawa i dwie jego funkcje, wymienia gałęzie prawa, rozumie pojęcia: jawność rozpraw, niezawisłość sędziów, wie, jakie sądy sądzą nieletnich i jakim karom mogą oni podlegać, określa funkcję sędziego, prokuratora, obrońcy, rzecznika praw obywatelskich, wymienia organy kontroli państwowej i ochrony prawa, objaśnia, na czym polegają poszczególne zasady demokratycznych wyborów, wyjaśnia różnice między biernym a czynnym prawem wyborczym, wie, czym powinien się kierować obywatel, podejmując decyzje wyborcze, rozumie, czym jest kampania wyborcza i jakie są jej cele, rozumie pojęcia populacja, ankieta, respondent, sonda, potrafi wymienić dwa sposoby badania opinii publicznej, wskazuje najważniejsze czynniki, kształtujące opinię publiczną, odczytuje wyniki sondażu opinii publicznej, wymienia funkcje środków masowego przekazu w życiu obywateli, wymienia rodzaje mediów, wyszukuje informacje na zadany temat w różnych mediach, rozumie pojęcie pluralizm mediów, omawia funkcje reklamy, podaje przykład wpływu reklamy na odbiorcę, dostrzega perswazję i manipulację w reklamie, objaśnia, na czym polega stronniczość mediów. 1

2 Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: tłumaczy, na czym polega nadrzędność konstytucji względem innych aktów prawnych, omawia jej funkcje, stara się wykorzystywać informacje zawarte Konstytucji RP do rozwiązywania problemów, podaje najważniejsze cechy systemu parlamentarnego, prezydenckiego i mieszanego, omawia funkcje władzy wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej, organizacje pracy polskiego parlamentu, zadania Sejmu i Senatu, rozumie pojęcia: absolutorium, veto prezydenckie, wotum nieufności, omawia zasady prawa wyborczego, rozróżnia wybory proporcjonalne i większościowe, wyjaśnia pojęcia: czynne i bierne prawo wyborcze, władza uprawniona i nieuprawniona, klasyfikuje uprawnienia prezydenta i podaje przykłady uprawnień w zakresie każdej z dziedzin, wie, kto powołuje premiera i kto może go odwołać, wie, kiedy może dojść do zmiany rządu, określa rolę prezydenta i parlamentu w tworzeniu ustawy, najważniejsze etapy procesu legislacyjnego, zna najważniejsze uprawnienia wojewody, odróżnia administrację rządową od samorządowej, rozpoznaje przykłady różnych norm społecznych, zasady, jakimi powinni się kierować urzędnicy służby cywilnej, wymienia funkcje i zasady prawa i wyjaśnia ich znaczenie, porządkuje akty prawne wg hierarchii ważności, rozumie pojęcia: niezawisłość, dwuinstancyjność sądów, omawia strukturę wymiaru sprawiedliwości, objaśnia, czym zajmuje się sąd karny i cywilny, pojęcia: zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych, rozumie pojęcia ordynacja wyborcza, okręgi wyborcze, obwodowa komisja wyborcza, listy wyborców, lokal wyborczy, urna wyborcza, wskazuje, czym powinien kierować się obywatel, podejmując decyzje wyborcze, uzasadnia potrzebę udziału w wyborach, wyjaśnia, na czym polegają różne sposoby badania opinii publicznej, definiuje pojęcia sonda, ankieta, respondent, rozumie pojęcia próba losowa, próba reprezentatywna, omawia znaczenie opinii publicznej we współczesnym świecie, odczytuje i stara się interpretować wyniki sondażu opinii publicznej, omawia wybrany tytuł, stację czy portal ze względu na specyfikę przekazu i odbiorców, omawia funkcje oraz wyjaśnia znaczenie mass mediów w życiu obywateli, objaśnia, dlaczego media są nazywane czwartą władzą, analizuje przekaz reklamowy, wskazując elementy perswazji i manipulacji, na przykładach omawia oddziaływanie reklam na ludzi, na wybranym przykładzie obrazuje stronniczość mediów, wyjaśnia, na czym polega pluralizm mediów. objaśnia pojęcia konstytucjonalizm, preambuła, omawia krótko historię polskiego konstytucjonalizmu, rozstrzyga problemy korzystając z zapisów zawartych w wybranych rozdziałach Konstytucji RP, omawia i porównuje na przykładach system parlamentarny, prezydencki i mieszany, rozróżnia interpelacje poselskie od zapytań, charakteryzuje uprawnienia Sejmu i Senatu wskazując na ich różne role, wyjaśnia pojęcia: mandat imperatywny i wolny, kworum, komisja, klub parlamentarny, koalicja rządowa, opozycja i podaje ich aktualne przykłady, wyjaśnia, na czym polegają wybory proporcjonalne i większościowe, klasyfikuje i omawia uprawnienia prezydenta, rodzaj odpowiedzialności prezydenta i procedurę wyborów, omawia procedurę powoływania rządu, posługuje się słownictwem: desygnata, wotum zaufania, omawia i objaśnia etapy procesu legislacyjnego, uwzględnia różne jego warianty, omawia na przykładach naruszanie różnego rodzaju norm, przyczyny korupcji i podaje przykłady jej zapobiegania, zna hierarchię aktów prawnych, podstawowe różnice w postępowaniu w sprawach karnych i cywilnych, omawia strukturę i zadania organów kontroli państwowej i ochrony prawa, ocenia wybory w szkole, klasie pod kątem zgodności z zasadami demokratycznymi, omawia procedurę związaną z organizacją wyborów, posługuje się pojęciami: ordynacja wyborcza, okręgi wyborcze, obwodowa komisja wyborcza, listy wyborców, lokal wyborczy, urna wyborcza, formułuje argumenty, przemawiające za udziałem w wyborach, krytycznie analizuje ulotki, hasła i spoty wyborcze, wyjaśnia znaczenie środków masowego przekazu w kształtowaniu opinii publicznej, interpretuje wyniki sondażu, ocenia znane formy badania opinii publicznej pod kątem wiarygodności wyników, sporządza pytania do ankiety, dokonuje klasyfikacji mediów ze względu na specyfikę przekazu, wskazuje te o najsilniejszym oddziaływaniu i uzasadnia swój wybór, wyjaśnia, dlaczego pluralizm mediów jest ważny, wskazuje czynniki, mające wpływ na wiarygodność mediów, 2

3 porównuje informacje przedstawione w różnych mediach, krytycznie analizuje przekaz reklamowy, podaje sposoby obrony przed manipulacją. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: samodzielnie interpretuje wydarzenia polityczne w Polsce i na świecie w kontekście posiadanych wiadomości, poszerza swoją wiedzę, bardzo dobrze orientuje się w uprawnieniach organów władzy w państwie demokratycznym, współorganizuje wybory w klasie, szkole, dba o zachowanie demokratycznych zasad podczas głosowania, objaśnia różnice między ordynacją większościową a proporcjonalną, śledzi wywiązywania się władzy z obietnic wyborczych, dostrzega w hasłach wyborczych elementy manipulacji ocenia etyczny wymiar kampanii wyborczych, ocenia rolę opinii publicznej w państwie demokratycznym, sporządza pytania do ankiety i wybiera grupę reprezentatywną do badań sondażowych w szkole lub swojej miejscowości (przeprowadza badanie, opracowuje wyniki i wyciąga wnioski), wskazuje techniki perswazyjne w przekazie reklamowym, krytycznie odbiera informacje z różnych środków masowego przekazu, ocenia ich wiarygodność, formułuje własne niezależne poglądy. SAMORZĄDNA RZECZPOSPOLITA rozumie pojęcia: mała ojczyzna, samorząd, dostrzega potrzebę samorządności w państwie demokratycznym, rozumie, na czym polega zasada decentralizacji i pomocniczości, podaje nazwę swojego powiatu i województwa, umie zlokalizować je na mapie Polski, przedstawia podstawowe informacje o swojej gminie, np. podaje miejscowości wchodzące w jej skład, wymienia szczeble samorządu terytorialnego, podaje po jednym przykładzie zadań samorządu powiatowego i wojewódzkiego, potrafi przyporządkować organy władzy do właściwego szczebla samorządu (powiatowego, wojewódzkiego), wie, które organy wybierają bezpośrednio obywatele, wymienia najważniejsze zadania samorządu gminnego, wymienia organy władzy w gminie, najważniejsze zadanie rady gminy, rozumie pojęcie budżet gminy, wymienia organy władzy, biorące udział w jego uchwalaniu, wie, gdzie mieszczą się urzędy gminy i powiatu, podaje przykłady najważniejszych spraw, jakie można załatwić w urzędzie gminy, wypełnia prosty druk urzędowy, z pomocą nauczyciela redaguje podanie, rozumie pojęcie referendum. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: ilustruje na przykładach potrzebę samorządności, objaśnia pojęcie samorząd, wie, co to jest samorząd terytorialny, wymienia rodzaje samorządów, podaje przykład jednego z nich, wyjaśnia, na czym polega zasada decentralizacji i pomocniczości, potrafi przytoczyć najważniejsze wydarzenia i podać nazwiska postaci ważnych dla historii i rozwoju gminy, wymienia organy władzy samorządu wojewódzkiego, powiatowego i gminnego, zna sposoby ich wybierania, wskazuje po trzy najważniejsze zadania samorządu powiatowego i wojewódzkiego, wymienia przykładowe kompetencje rady gminy, wójta(burmistrza, prezydenta miasta), omawia najważniejsze zadania samorządu gminnego, objaśnia pojęcie budżet gminy, rozumie pojęcia: deficyt budżetowy, rezerwa budżetowa, wymienia najważniejsze etapy uchwalania budżetu, wie, jakie sprawy dotyczące go w przyszłości można załatwić w urzędzie gminy, podaje przykłady spraw, jakie można załatwić w urzędzie powiatowym i wojewódzkim, 3

4 redaguje podanie, pisze krótki list urzędowy, podaje przykłady praw obywateli oraz sposobów wpływania na decyzje władz gminy. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: formułuje argumenty, uzasadniające potrzebę samorządności, podaje przykłady działania samorządów zawodowych i samorządów mieszkańców, ilustruje przykładami funkcjonowanie zasady decentralizacji i pomocniczości, przedstawia podstawowe informacje o swojej gminie, wydarzenia i postaci z jej dziejów, przedstawia sposoby wybierania samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego, omawia ich zadania, omawia kompetencje rady gminy i wójta(burmistrza, prezydenta miasta), omawia zadania samorządu gminnego, objaśnia podział na własne i zlecone, przedstawia sposób podejmowania decyzji w sprawie budżetu gminy, podaje przykładowe źródła dochodów gminy, omawia sposoby wpływania na decyzje władz gminy, wie, na czym polega prawo do informacji i kontroli, wie, w jakim wydziale można załatwić wybrane sprawy, redaguje list w sprawie publicznej. wyjaśnia rolę samorządów w państwie demokratycznym, próbuje określić konsekwencje ich braku dla obywateli, odnosi zasady decentralizacji i pomocniczości do przykładów z życia własnego regionu, wzbogaca informacje na temat gminy o ciekawostki, legendy, wskazuje organy władzy na poszczególnych szczeblach władz samorządowych z rozgraniczeniem na organy władzy ustawodawczej i wykonawczej, objaśnia, co stanowi majątek gminy, podaje źródła jej dochodów, omawia zadania samorządu gminnego z podziałem na własne i zlecone oraz odnosi je do jego codziennego życia, omawia sposoby realizacji uprawnień obywateli wobec władz gminy. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: omawia korzyści, płynące z istnienia samorządu, dostrzega również zagrożenia związane z decentralizacją władzy, wykazuje się wszechstronną wiedzą na temat gminy omawia kwestie społeczne, gospodarcze, kulturalne, szczegółowo omawia strukturę władz samorządowych oraz ich kompetencje. POLSKA I ŚWIAT wyjaśnia, jak podzielona została Europa po II wojnie światowej, -podaje przykłady państw komunistycznych, wymienia symbole Unii Europejskiej, wie, kiedy Polska przystąpiła do UE, wie, ile państw należy obecnie do Unii Europejskiej, wie, jaki jest główny cel NATO, podaje datę powstania NATO, wie, co to jest region i jakie czynniki go wyróżniają, podaje kilka przykładów euroregionów w Polsce, określa najważniejsze zadanie ONZ, wie, z jakiego powodu powołano do życia ONZ, podaje przykład państw tzw. Trzeciego Świata, podaje przykłady najważniejszych problemów we współczesnym świecie, wymienia najważniejsze państwa i miejsca konfliktów, rozumie, na czym polega zjawisko globalizacji. 4

5 Ocenę dostateczna otrzymuje uczeń, który: rozumie pojęcie zimnej wojny, wylicza organizacje międzynarodowe, które powstały po II wojnie światowej, wymienia cele, jakie stawia przed sobą UE, pojęcia: unia walutowa, ratyfikacja, euroregiony, wylicza tzw. Ojców UE. rozumie pojęcia: Karta Atlantycka, NATO. wymienia państwa spoza Europy, które były sygnatariuszami i NATO, wyjaśnia pojęcia: region, euroregion, autonomia, separatyzm, zna genezę powstania ONZ, przedstawia cele ONZ, rozumie pojęcia: ONZ, Rada Bezpieczeństwa, Zgromadzenie Ogólne, rezolucja misja pokojowa, wyjaśnia pojęcia: eksport zagrożeń, lekarze bez granic, wymienia przykłady pomocy krajom najbiedniejszym, wymienia przyczyny konfliktów na świecie, pojęcia: globalizacja, kultura masowa, konflikty etniczne. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: przedstawia ekonomiczne i polityczne przemiany, jakie dokonały się w Europie Wschodniej po 1989r., charakteryzuje genezę i cele: RWPG, EWG, Układu Warszawskiego, NATO, wymienia państwa należące do UE, opowiada historię integracji europejskiej, rozumie strukturę UE, wylicza szanse i zagrożenia dla Polski jako członka UE, zna genezę NATO, wymienia przyczyny, dlaczego Polska starała się o przystąpienie do Paktu, wylicza najważniejsze instytucje NATO, dostrzega cel tworzenia euroregionów, wymienia najważniejsze organy ONZ, zna skład Rady Bezpieczeństwa oraz Zgromadzenia Ogólnego, określa, w jaki sposób wspólnota międzynarodowa może pomagać krajom ubogim i gospodarczo zacofanym, wie, gdzie toczą się aktualnie konflikty wojenne -opisuje metody działań terrorystów, podaje przykłady pozytywnych i negatywnych przejawów globalizacji, podaje najważniejsze cechy społeczeństwa globalnego. omawia główne przyczyny rozpadu bloku komunistycznego, -podaje daty: aksamitnej rewolucji, upadku muru berlińskiego i rozpadu ZSRR, rozumie genezę integracji gospodarczej Europy, prezentuje główne założenia Traktatu w Maastricht, opisuje uprawnienia poszczególnych instytucji WE, wymienia państwa, które są członkami NATO oraz te które starają się o przystąpienie do tej organizacji, podaje nazwisko Sekretarza Generalnego NATO, zauważa niebezpieczeństwo separatyzmu, podaje przykłady działań Organizacji zmierzające do zachowania pokoju na świecie, charakteryzuje działalność poszczególnych organów ONZ, opisuje sytuację ludności w krajach biednych, omawia aktualne konflikty wojenne oraz charakteryzuje problem terroryzmu, wie, kto sformułował pojęcie globalizacji. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który: omawia i ocenia pierestrojkę, krótko charakteryzuje zmiany polityczne, jakie dokonywały się po 1989 roku w Czechosłowacji, Rumunii, na Węgrzech i w NRD, przedstawia historyczne koncepcje integracji europejskiej, zna nazwisko polskiego Komisarza UE, przewodniczącego Komisji Europejskiej i Parlamentu Europejskiego, omawia aktualną politykę prowadzoną przez UE, 5

6 opisuje wydarzenia, podczas których NATO okazało się skuteczną organizacją obronną, charakteryzuje aktualną polityką prowadzoną przez NATO, ocenia znaczenie regionów i współpracy międzyregionalnej w Europie oraz we współczesnym świecie, zna nazwisko Sekretarza Generalnego ONZ, opisuje działalność ONZ na rzecz poprawy warunków życia w państwach Trzeciego Świata, wie, jaką rolę odgrywa Polska w ONZ, opisuje przyczyny olbrzymich różnic w zamożności państw Trzeciego Świata i państw wysoko rozwiniętych, zna nazwy organizacji terrorystycznych oraz teren ich działania, opisuje działalność organizacji sprzeciwiających się globalizacji, ocenia proces globalizacji. MOJA PRZYSZŁOŚĆ ZAWODOWA wie, co to jest pośrednictwo pracy, doradztwo zawodowe, czym zajmuje się powiatowy urząd pracy, gdzie szukać ofert pracy, rozumie potrzebę kształcenia się, dostrzega zjawisko bezrobocia w swoim środowisku, wskazuje normy etyczne obowiązujące pracownika i pracodawcę, rozpoznaje przykłady nieetycznych zachowań, wie, w jakim wieku może rozpocząć pracę, jakie dokumenty trzeba przedłożyć pracodawcy ubiegając się o pracę, redaguje CV, z pomocą nauczyciela pisze list motywacyjny, wie, co to jest kodeks pracy, na podstawie fragmentu ustawy wyjaśnia, co to jest przedsiębiorstwo i przedsiębiorca, wie, jakie musi spełniać warunki, aby rozpocząć działalność gospodarczą, rozpoznaje kroki zakładania działalności, podejmuje najprostsze działania związane z napisaniem biznesplanu, np. projektuje logo firmy. Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który: wie, co należy brać pod uwagę przy wyborze zawodu, rozumie pojęcie mobilność zawodowa w związku z problemem bezrobocia, ma świadomość wagi wyboru szkoły dla kariery zawodowej, rozumie, na czym polega mobbing, nazywa wymagania etyczne wobec niektórych zawodów, określa formy zatrudnienia młodocianych pracowników, redaguje CV i list motywacyjny o treści dostosowanej do oferty, estetyczny, poprawny kompozycyjnie, wystrzega się słownictwa potocznego, zna podstawowe zasady zachowania się na rozmowie kwalifikacyjnej, odszukuje w kodeksie pracy podstawowe prawa pracowników, wie, jak ocenić, czy przedsiębiorstwo wypracowało zysk, rozumie pojęcia: przychód, koszt, wymienia podstawowe sposoby dokumentowania działalności, podstawowe rodzaje spółek, różnice między spółką a firmą jednoosobową, porządkuje chronologicznie podane kroki zakładania działalności, rozumie pojęcie biznesplan, marketing, dystrybucja, promocja, przygotowuje wybrane punkty biznesplanu, np. opisuje produkt, proponuje elementy strategii marketingowej. Ocenę dobrą otrzymuje uczeń, który: wymienia podstawowe przyczyny i skutki bezrobocia oraz sposoby jego zwalczania, wykazuje orientację w sytuacji na rynku pracy, zna oczekiwania pracodawców i cechy dobrego pracownika, zauważa i omawia przykłady nieetycznych zachowań wśród pracowników i pracodawców, wie, na co ma zwrócić uwagę podpisując umowę, rozróżnia rodzaje umów, pisze list motywacyjny, w którym przedstawia swoje kwalifikacje, podkreśla cechy dobrego pracownika, posługując się kodeksem pracy rozstrzyga problemy, ocenia, czy przedsiębiorstwo wypracowało zysk uwzględniając koszty stałe i zmienne, omawia podział spółek rozpoznaje ich rodzaje, wie, jakie działania musi podjąć rozpoczynając działalność gospodarczą, oblicza zysk brutto i netto, realizuje bardziej złożone zadania związane z biznesplanem, np. opracowuje strategię marketingową. omawia problem bezrobocia, wykazuje się myśleniem strategicznym projektując swój zawód, podaje sposoby przeciwdziałania lobbingowi, 6

7 pisze niebanalny list motywacyjny z umiejętnie zastosowaną autoreklamą- wystrzega się zarozumialstwa i arogancji, charakteryzuje elementy przedsiębiorstwa, wie, co informuje nas o stanie firmy(bilans, wskaźnik rentowności), charakteryzuje rodzaje spółek i ich organizację, sporządza analizę finansową, ocenia szanse i zagrożenia wybranego przedsięwzięcia. Ocenę celującą otrzymuje uczeń, który ocenia szanse i bariery w rozwoju gospodarczym Polski, tworzy biznesplan, analizuje potrzeby rynku. 7