Na R. P Kro: XCVI!J. Dnia 7. Grudnia. eeeeeśoeeeeeeeeeeeoę. Kontynuacya Pisma. T 1 Kontentowanie, które było czfov>'wiekowi

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Na R. P Kro: XCVI!J. Dnia 7. Grudnia. eeeeeśoeeeeeeeeeeeoę. Kontynuacya Pisma. T 1 Kontentowanie, które było czfov>'wiekowi"

Dominika Maj
6 lat temu
Przeglądów:

$W - W s S ( W W W W (5 MONITOR Na R. P.1771. Kro: XCVI!J. Dnia 7. Grudnia. di ; \,. ' v > - - eeeeeśoeeeeeeeeeeeoę Kontynuacya Pisma O przyczyn ie N am iętności Ludzkich, Uwaga O VIII.$

1 W - W s S ( W W W W (5 MONITOR Na R. P Kro: XCVI!J. Dnia 7. Grudnia. di ; \,. ' v > - - eeeeeśoeeeeeeeeeeeoę Kontynuacya Pisma O przyczyn ie N am iętności Ludzkich, Uwaga O VIII. ' O UKONTENTOWANIU T 1 Kontentowanie, które było czfov>'wiekowi dane w lianie iego niewinności: nic nie miało w fobie ziemfkiego, cale było Niebiefkie: ale natychmiaft pf-z) tłumione- zoftało, (koro Jdtim.r zgrzefzyi; iako zaś wina iego ſpłodzila w nim miłość właſna, tak wzrufzenie wnętrzne ukontentowania, Bbbbb które tf-k _

X X 853 X & które było do niey przywiązane, cale odmienną od pierwizego naturę wzięło, które iuż było zniknęło,y które ulunąwſzy fię z pod władzy miłości właſney, nie może fif więcey nigdy

2 X X 853 X & które było do niey przywiązane, cale odmienną od pierwizego naturę wzięło, które iuż było zniknęło,y które ulunąwſzy fię z pod władzy miłości właſney, nie może fif więcey nigdy odrodzić,chyba przezieden fpoſob iaſki- Rzecz tedy pewna, iako mowi wybornie Maximus >T y r iu s, że ukontentowanie rodzi fię weſpoł z miłością właſną, rozum ie bynaymniey nie wywodzi, nie ieft ono dziełem czaſu, ani ſztuki lub doświadczenia robotą; przeto niemowlęta we dwóch miefięcach y dwóch dniach śmiać fię iuż mogą, który to śmiech ieft znakiem zewnętrznym ich ukontentowania. Y Pliniuſz twierdzi, że fyn Polliona Konſula, iako też Zoroajler o w mądry kroi Baktryanow, w kilka godzin po urodzeniu Twoim śmiać fię poczęli. - Ta rolkoſz ieft dufzą nayznakomitſzych y nayheroicznieytzych czynów człowieka, uinieiętność bez ukontentowania nie miałaby powodzenia; Mę- ftwo nie znałoby wſpaniałych tych pobudek, które go tak wyſoce wywyżſzaią

X X 854 X X ſziią; Roſtropność bez ukontentowania; które fię znayduie w przyzwoitych iey poflępkach, nie byłaby prawidłem życia rozumnych lu d zi; Sprawiedliwość nie byłaby dofltonaią; moc y odwaga

3 X X 854 X X ſziią; Roſtropność bez ukontentowania; które fię znayduie w przyzwoitych iey poflępkach, nie byłaby prawidłem życia rozumnych lu d zi; Sprawiedliwość nie byłaby dofltonaią; moc y odwaga nie zoftawiłaby potomności tyle ftawnych przykładów dzieł ſwoich ; y wielkość umyftu nie byłaby tylko czczym, próżnym, y znikomym riazwiſkiem. Ukontentowanie a nie co innego, według zdania tegoż Maxyma Tyryiczyka wprowadziło do ſwey beczki Dyogeneſa y taką mu roſhoſz w tym łzczupłym ciaſnego mieyfca obrębie ſprawiło, iaką miał Xerxes w obſzerney Babilonu ſwoiego Rozległości. Ukontentowanie ſprawiło, że znalazł w jęczmiennym chlebie, który tam iadał, daleko więkſze delicye, iakich Smindirides koſztować niemogł wprzepyſznych ucztach, bucznyćh biefiadach: zażywał on tamże przez toż ukontentowanie, y ciepła y światła ftońca z takiemi wygodami, z iakiemi Sardanapaly kcory fię purpurą odzie-

4 » ) M wat, w fcoſztownych 'pałacach "mie? fzkai: ukontentowanie miłą mu czyniło zwyczayną wodę, ktorey ochłody pragnienie gafii z takim Smakiem, ziakim Cambyfcs, któremu Iław na Choa- Jpes rzeka Słodyczy-wod Swoich użyczała: ukontentowanie mu pokazało, że kij iego tak mu był pożyteczny, iak miecz Alex:indrowi pomocny: na koniec toż ukontentowanie tak mu fię cieſzye Swą torbą,kazało, iak Krczus z ſwoich flurbow fię radował. Ukontentowanie daie drugie życie człowiekowi, wydziera go śmierci, ruguie ofowiafy humor pogpney melancholii, pomaga do zdrowia, umyfłowi ſpokoyność przywraca, y do długiego życia przykłada fię. Atoli, iako mądrze mowi Epikur^ ukontentowanie powinno bydż pomiarem okryślone, nie trzeba fię nazbyt gwałtownym iego wzruszeniom podawać, zapędy bowiem iego fą nie beſpieczne, gdyż to niepodobna, aby rzecz iaka acz z przyrodzenia ſwego przednia, mogła bydz dobrą, ieżeli fię za zbytkiem uwodzi. Tak

H & ) 859 C» Tak dawny Chilon, ieden zfiedmiu mędrców Greckich, ktorego zdania poświęcone byiy potomności, nie mógł fię oprzeć wnętrzoym wzrufzeniom radości, które tgk były gwałtowne,że (: gdy fię

5 H & ) 859 C» Tak dawny Chilon, ieden zfiedmiu mędrców Greckich, ktorego zdania poświęcone byiy potomności, nie mógł fię oprzeć wnętrzoym wzrufzeniom radości, które tgk były gwałtowne,że (: gdy fię ten Mędrzec dowiedział, iż ſyn iego wigrzyſkach Olimp/lach palmę zwycięzka odniod.*) życia jego klawifze tak fię rozdroiły, iż ie utracił przez tęniefpodzianą radość, która tak mocną pociechą zmydy iego zachwyciła, że przyiść iuż więcey do ſprawy nie mogły. Chryzyp dawny Stoik, liczeń Zenona, ktorego Seneka herſżtem tey fekty nazywa, nie przypuſzczał żadnych namiętności wmędrcu ſwoim, y owſzem chciał, aby był nie czułym na wſzydko, yumyd iego zahartować ny aby zawſze w iedney mierze zoftawał, z tym wfzyilkim patrząc na oda ziadai cego figi, które dla niego przyniefiono, tak fię tym ukontentował widokiem, iż umarł natych miaft z zbytniego śmiechu, ktorego Filozofia iego utrzym ać w nim nie mogła. Filo-

* 0 *57 r x Filozofia ma piękne wprawdzie wyrazy, unii a ona wynofic kfzrałtnie fwe wiadomości, wyftawia z Zaletą pomyślne ſwoie wynalazki, utrzymuie?

6 * 0 *57 r x Filozofia ma piękne wprawdzie wyrazy, unii a ona wynofic kfzrałtnie fwe wiadomości, wyftawia z Zaletą pomyślne ſwoie wynalazki, utrzymuie? ze iey nauki, które człowiekowi daie, maią mu czym dopomodz do tryumfu z fłabości ludzkiey: atoli mówiąc ſzczerze, gdy przychodzi widzieć powodzenie iey uwag w praktyce, muli fię przyznać, źe Człowiek ieſl pełen wynioftoſći, że fi? udaie inaczey niż ieft przez czas iaki; w okazyi jednak daie to dobrze poznawać, źe ieft zawfze Człowiekiem. Przeto Epiktet, acz z ſekry Stoikonz, bardzo mądrze powiedział: źe naywiękſza część Filozofow, niemi tylko była Iłowem, nie 2aśrzeczą, Cbilon, ktorego wyrok w kościele Apollinowym był wyryty : mc nad to, nic nazbyt * ) ftanowil przez te Iłowa ſaczęśliwośc iycia ludzkiego, co więc było zakładać granice namiętnościom, było, przywodzić człowieka aby ſzedł za ſzczęsliwym natury natchnieniem, krora na małym przeftaie, acz ią tenże fam człowiek chce zawfze w fobie ^przytłumić, ponieważ ieft nienafyeonym. Każdy z tych ffow rozumiał, że ten Filozof był panem wfzech ſwoich chuci, źe fię fatd ćwicząc ftarał to ſkutkiem działać, czego innych nauczał, y że ftanąwſzy zapowodem rad mądrości na ftałym ftopniu, ftał fię nie poruſzonym na ſzturmy wſzelkich namiętności: atoli zwycięftwo fyna w igrzyłkach ocuciło w nim miłość włafną, miłość włafna uftąpiła całego placu tey. miłości, którą natura w znieca, ta zaś uprzeyma miłość oycza wzrufzyła w zmyftach iego to zanudzanie ftodkie, które ich władzy y używania życia pozbawiło. Trzeba tedy ſzczerze wyznać, źc człowiek z u- łożenia ſw ego nie ieft zdolnym utrzymać wynioftość fałſźywych ſwych myśli. Niczym on mniey nie ieft, iak tym, czym fi? bydż pokazu-, * ) n c q iiid n im is ie

7 & ) Sj-8 ( X ie; y Ci Stoicy gornomyślncści ſwoi Zafzybie- ni, którzy mu chcieli odi ć iego namiętności,al-. bo mowigc podług ich wyrazów, affekcye du- 6 y; nie zaniechali to mgdrym pokazać, którzy ich śladem ſzli, iź nagadawſzy fię w tey materyi doſyć z wielką flow pomptj y okazałością, ńic nie powiedzieli, czymby na ſwoie zdanie przyciągnąć mogli, zdanie tak dalekie od rtzſgdkn y doświadczenia. Seneka, który miał więcey próżności y kraſowoftwa, iak który z tych Filozofow, nie m ógł wyznania ſwego utaić: ze Mędrzec >iego, aczby miał wſzelką oftroźnośd, nie mógł iednak bydź wyłączonym od tych poruſzen wnętrznych. które napaftuią umyft, y ieźeli nie dawał fię podbić namiętnościom, miał onych przynaymniey cienie y wſzelkie podobieńftwa. Ten Stoik pozwala, źe mędrzec mieć może te wnętrzne potuſzenia, ale te poruſzenia ( prawi) nie ſ pasſyami, ponieważ nie mieſzaią iego ſpo koyności; tak aby ieźeli ieft raniony, po zago- ' ieniu rany blizna fię zawſze zoftawała* Można z tego przykładu, ktorego Seneka zażywa z Zenona pryncypała y miftrza Stoikow, wyciągnąć mo- 1 cną konſekwencyą: ponieważ mędrzec nagabany bywa od namiętności, poruſzenia, pasſyi, aftekcyi &c, nie ſpieraiąc fię o nazwifko rzeczy, rod iuź ma to wzruſzenie, które w nim działa, acz one uśmierza; ieft to nie mniey coś, co umył? iego nagabuie, y umyfł iego przez to nagaba- (* nie cierpi, a więc to ieft pasſya, z tą tylko rożnie^ ie mądry powściąga iey gwałtowność?, in- 1 ny zaś za fkfonnośdią ſwą idzie, która fię zawłze do zbytku unofi. Po zagoieniu rany, tak iak po naprawie tey wady człowieka, zoftaie fię tak blizna, iak fię aoftaią w nas iſkierki, nafiopa. czyli ślady tegoż wzruſzenia, mało na tym, czy one ſą w przyrodzeniu

8 V;. X > 859 r X dzeniu, iak rozumieją nayrozumnieyfi Filozofa- wie,, C?Y tez z zewnątrz pochodzą, iako rnnierruią Stoicy: n rak kiedy mowi Seneka, że wzruſzenic, krore wzbudza mądrego do zem ſzczcn ia fię śmierci oyca w oczach ſwych zabirego, me ieft an gniewem, ani pobożnością, ani też zera* fiąi coby było według niego znaki m fllbości: ale tylko iakimsi pewnym działaniem, które go przywodzi do tey powinności, zai.be w tym razie ieft {miechu godny, y iako mowi dobrze S. Auguftyn, myśli on tym kſztałrem iak inni Filozofowie, ale inaczey mowi yzwiękſzym o lobie i ogumieniem. Moinalz bowiem patrzyć oczyma {'wemi na zabitego oyca morcierftwo, y zachować teką nieczułośę,- jakity nam abrys Rzymianin ren podaie / zaifte Filozofia nie fiłuie rak nigdy natury. Mówi po tym daley; źe mąż waleczny przez niemały czaſz blednieie, gdy oręż bierze idąc do {potkania; że mu kolana drżą gdv trąbią do boiu: y że Wódz woyika czuje kołatanie w lobie ſerca, niż fię dwa woyſka ku fobie zbliżą y mężnie zetrą. Ale przypatrzmy fię tu z podziwie* niem dziwactwu Stoickich definicyi. Stneka nie nazywa to affekcyą, ponieważ tow ſzyftkof prawi ) co działa przypadkowym ſpoſobem w duſzv, nie ieft poruſzeniem ; prędzey ona zcierpi nagabanie, iakby ie z iiebie wydać miała, Ale daymy nawet ( podług ſpoſobow iego argumentowania ) is duſza nie wydaie te z fiebi poruſzenia, lecz one tylko z zewnąrrz przyimuie izalii przez to mniey ieft nagadaną i nie ieftże to wzruſzenie, krore ią rak trzęfie. Nie chodzi tu tedy więcey tylko o umiarkowanie tego wzruizenia; y ie ten który blednieie, ieft mniey lub więcey bladym, wedle miary uftaiącego, lub też trwaiącego dłużey w nim pdruſzenia* Reſzta te nafłepuiitcym Monitorze

Podobne dokumenty

JESION nieieftmniey godzien zalecenia, MONITOR. Nro: GIII.S. Na R. P. 1774, Dnia 24. Grudnia* «9 i

«9 i MONITOR Nro: GIII.S Na R. P. 1774, Dnia 24. Grudnia* Kontynuacya o zakładaniu y JzcŁipić* niu nowych lasów. JESION nieieftmniey godzien zalecenia, ponieważ do gatunku prędko wyraftaiących drzew należy,