ZADANIA PRZEWOZOWE DLA SYSTEMU LOGISTYCZNEGO POLSKI

Transkrypt

1 PRACE NAUKOWE POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ z. 75 Transport 2010 Konrad Lewczuk, Roland Jachimowski Politechnika Warszawska Wydzia Transportu Ilona Jacyna, Micha K odawski Studia Doktoranckie Politechnika Warszawska Wydzia Transportu ZADANIA PRZEWOZOWE DLA SYSTEMU LOGISTYCZNEGO POLSKI R kopis dostarczono, grudzie 2010 Streszczenie: W artykule przedstawiono ogólne uj cie zadania logistycznego dla Systemu Logistycznego Polski (LSP). Okre lono ród a i uj cia strumieni adunków dla LSP oraz wyszczególniono ich g ówne elementy funkcjonalne. Ponadto zidentyfikowano zadania logistyczne dla LSP oraz przedstawiono je w formie graficznej. S owa kluczowe: System, zadanie logistyczne, dystrybucja 1. ZA O ENIA OGÓLNE System Logistyczny Polski (LSP) w swoim za o eniu terytorialnie ogranicza si do obszaru Polski. Podstaw do kszta towania ca ego systemu logistycznego dla LSP stanowi zadanie logistyczne. Oczywi cie system ten ju jest ukszta towany w znacznym stopniu co do infrastruktury i technologii, jednak e pozostaje du a mo liwo zmian organizacyjnych. Wielko ci wej ciowe to zadania logistyczne opisuj ce jako ciowo i ilo ciowo przep ywy dóbr materialnych w obr bie Polski. W tej cz ci uzyskuje si odpowied na pytania: Co? (podzia i wst pna charakterystyka towarów wchodz cych do systemu), Ile? (szacowane, na podstawie danych statystycznych, wielko ci przep ywu materia ów na wej ciu), Sk d? (identyfikacja dostawców grup towarowych i ich powi zanie z poszczególnymi blokami funkcjonalnymi na wej ciu), Kiedy? (ustalenie rytmów dostaw, sezonowo ci itd.). Wielko ci wyj ciowe to struktura jako ciowa i ilo ciowa materia ów wysy anych z LSP. Podobnie jak przy okre laniu wej cia, w tej cz ci zadania logistycznego uzyskujemy odpowied na pytania: Co?, Ile?, Dok d?, Kiedy?

2 82 Konrad Lewczuk, Roland Jachimowski, Ilona Jacyna, Micha K odawski Na potrzeby ukszta towania modelu LSP niezb dna jest identyfikacja: - podstawowych róde i uj towarów w postaci bloków funkcjonalnych gospodarki; - przep ywu strumieni towarów ( ) w relacjach mi dzy poszczególnymi blokami; - przep ywu strumieni informacji (I) inicjuj cych, potwierdzaj cych, towarzysz cych; - otoczenia LSP w postaci wej i wyj z europejskiego systemu logistycznego. Bloki funkcjonalne wraz z dok adnym opisem zosta y przestawione w sprawozdaniu z zadania 1 projektu Model systemu logistycznego Polski jako droga do komodalno ci transportu w UE. Elementami bloków funkcjonalnych s tzw. zak adowe systemy logistyczne (ZSL), obejmuj ce podsystem informatyczny oraz bloki odpowiedzialne za przemieszczanie i sk adowanie adunków. Natomiast pomi dzy blokami funkcjonalnymi wyst puj relacje w postaci przep ywu strumieni dóbr rzeczowych (towarów), i towarzysz cych im strumieni informacji. Realizacja przep ywu odbywa si z wykorzystaniem sieci transportowej ró nych rodzajów transportu i powinna by przeprowadzana w aspekcie jak najlepszego wykorzystania ich potencja u. Ze wzgl du na dost pno, przep yw strumieni towarów w LSP odbywa si g ównie transportem drogowym oraz kolejowym. Dodatkowo rozwa a si transport ródl dowy, oraz marginalnie, lotniczy. Wyró nia si przy tym: - transport daleki pomi dzy punktami adunkowymi, których zadaniem jest czenie strumieni materia owych, - transport dowozowo-odwozowy, pomi dzy punktami czenia i rozdzia u materia ów a odbiorcami i dostawcami finalnymi, - transport tranzytowy nie zmierzaj cy do adnego z wymienionych bloków, maj cy ród o i uj cie poza granicami miasta. W analizowanym zadaniu logistycznym przemieszczanie ludzi realizowane przez LSP nie jest rozwa ane i traktowane jest jako zadanie sta e, obci aj ce LSP w ustalony sposób, który nale y wzi pod uwag przy rozk adaniu potoku adunków. Przep yw strumieni informacji mo liwy jest dzi ki wysoko rozwini tej informatyzacji i telekomunikacji. Poniewa System Logistyczny Polski jest systemem wzgl dnie odosobnionym, to niezb dne jest ustalenie elementów, które do niego nie nale a stanowi jego otoczenie. Za otoczenie LSP uwa a mo na: rodowisko przyrodnicze i rodowisko spo ecznogospodarcze (miasta, kraje europejskie, doj cie do morza, system prawny i administracyjny). Mo na uzna, e transport stanowi ogniwo cz ce bloki funkcjonalne LSP. Do jego realizacji niezb dna jest odpowiednia infrastruktura transportowa tj. drogi, linie kolejowe, porty ródl dowe i morskie, lotniska i punkty adunkowe z wyposa eniem organizacji ruchu jak równie suprastruktura i rodki transportu tj. samochody, urz dzenia i wyposa enie u atwiaj ce sprawny za adunek, przewóz, wy adunek. Sformu owanie zadania logistycznego w przypadku Systemu Logistycznego Polski (LSP) jest problemem z o onym. Wynika to zarówno ze specyfiki obs ugi logistycznej obszarów gospodarki, jej wieloaspektowo ci, jak równie z konieczno ci sprostania cz sto niepokrywaj cym si potrzebom podmiotów uczestnicz cych w przep ywie materia ów. Dlatego na zadanie logistyczne sk ada si wiele zada cz stkowych zwi zanych z przekszta caniem strumieni (materia ów, informacji) wyst puj cych w relacjach mi dzy poszczególnymi blokami funkcjonalnymi systemu jak i otoczeniem. Wa na jest organizacja transportu w a cuchach logistycznych, efektywne sterowanie przep ywami

3 Zadania przewozowe dla Systemu Logistycznego Polski 83 w obr bie kraju, jak równie d enie do integracji i koordynacji przep ywów w celu wype nienia oczekiwa u ytkowników systemu logistycznego na ustalonym poziomie. 2. IDENTYFIKACJA ZADA DLA LSP 2.1. RÓD A I UJ CIA SYSTEMU LOGISTYCZNEGO Zgodnie z istot zadania logistycznego, którego celem jest przekszta canie strumieni adunków i zwi zanych z nimi strumieni informacji na wej ciu do systemu w strumie adunków i informacji na wyj ciu z systemu, w przypadku LSP niezb dnym jest scharakteryzowanie róde i uj tych adunków. Do róde i uj strumieni adunków i zwi zanych z nimi strumieni informacji zaliczono: 1. Przedsi biorstwa produkcyjne i us ugowe. 2. Przedsi biorstwa wydobywcze. 3. Import, eksport. 4. Przedsi biorstwa zwi zane z recyklingiem. Graficzn prezentacja róde i uj LSP zamieszono w rozdziale ZADANIE LOGISTYCZNE DLA LSP Sformu owanie zadania logistycznego dla Systemu Logistycznego Polski oprócz okre lenia róde i uj wymaga ustalenia wielko strumieni adunków nale cych do poszczególnych grup towarowych mi dzy dostawcami i odbiorcami. W zwi zku z tym na potrzeby realizacji zadania logistycznego dla LSP zdefiniowano nast puj ce zbiory: Dostawców A = {i a1, i a2,, i a,, i A }, liczno zbioru wynosi A, Odbiorców B = {i b1, i b2,, i b,, i B }, liczno zbioru wynosi B, Grup adunkowych GP = {1,2,,gp,,GP}, liczno zbioru wynosi GP, W z ów po rednich V = { i v1, i v2,, i v,, i V }, liczno zbioru wynosi V. Na tej podstawie przyj to, e na iloczynie kartezja skim GP A B zadane jest odwzorowanie Q przeprowadzaj ce elementy tego iloczynu w zbiór liczb rzeczywistych nieujemnych R + {0} postaci: Q: GP A B R + {0} przy czym Q(gp, i a, i b ) R + {0} oznacza wielko przep ywu strumieni adunków gptego typu przemieszczany od i a -tego dostawcy do i b -tego odbiorcy.

4 84 Konrad Lewczuk, Roland Jachimowski, Ilona Jacyna, Micha K odawski Wielko zada logistycznych wyst puj cych mi dzy blokami funkcjonalnymi mo emy zapisa macierz trójwymiarow Q o elementach Q(gp, i a, i b ) tj.: Q=[Q(gp, i a, i b )] GP A B Przep yw strumieni materia ów mo e wyst powa mi dzy blokami funkcjonalnymi LSP. Z jednej strony mog to by potrzeby a z drugiej zwroty. Na potrzeby formu owania zadania logistycznego dla LSP za o ono, e zbiór elementów LSP mo na podzieli na trzy podzbiory A, V, B, b d ce kolejno zbiorem wej do LSP (punktów nadania powstawania strumieni materia ów), zbiorem w z ów po rednich w przep ywie materia ów i zbiorem róde (miejsc zanikania strumieni materia ów). Wzajemne relacje pomi dzy tymi zbiorami przedstawia Tablicy 1. Wielko przep ywu strumieni materia ów wyst puj cych pomi dzy poszczególnymi obszarami funkcjonalnymi LSP oraz w powi zaniu z otoczeniem mo na przedstawi w postaci tablicy krzy owej. Tablica 1. Relacje pomi dzy podzbiorami zbioru elementów LSP V = { i v1, i v2,, i v,, i V } B = {i b1, i b2,, i b,, i B } A = { i a1, i a2,, i a,, i A } [Q (gp, i a, i v )] [Q (gp, i a, i b )] V = { i v1, i v2,, i v,, i V } [Q (gp, i v, i v )] [Q (gp, i v, i b )] ród o: opracowanie w asne. Wybrane wielko ci strumieni materia ów mi dzy wyró nionymi blokami funkcjonalnymi LSP przedstawiono w Tablicy 2. Zgodnie z definicj, ka dy podsystem to zbiór podmiotów gospodarczych funkcjonuj cych w okre lonym obszarze gospodarki. W zwi zku z tym ka dy element tablicy 2. to macierz trójwymiarowa, której elementy maj interpretacj wielko ci przep ywu strumieni materia ów gp-tego typu mi dzy ustalonymi podmiotami gospodarczymi z wyró nionych podsystemów funkcjonalnych. Tablica 2. Zadania transportowe wyst puj ce pomi dzy obszarami funkcjonalnymi LSP a otoczeniem Odbiorcy strumieni adunków EK, DD, PU, KZ, KI, RE Nadawcy strumieni adunków IM, ZP, PU, DH, RE EK ZP PU DH RE IM ZP PU DH RE Q IM-EK = [gp, i im,i ek ] Q ZP-EK = [gp, i zp,i ek ] Q PU-EK = [gp, i pu,i ek ] Q DH-EK = [gp, i dh,i ek ] Q RE-EK = [gp, i re,i ek ] Q IM-ZP = [gp, i im,i zp ] - Q PU-ZP = [gp, i pu,i zp ] Q DH-ZP = [gp, i dh,i zp ] Q RE-ZP Q IM-PU = [gp, i im,i pu ] Q ZP-PU = [gp, i zp,i pu ] Q PU-PU = [gp, i pu,i pu ] Q DH-PU = [gp, i dh,i pu ] Q RE-PU = [gp, i re,i zp ] = [gp, i re,i pu ] ród o: opracowanie w asne Q IM-DH = [gp, i im,i dh ] Q ZP-DH = [gp, i zp,i dh ] Q PU-DH = [gp, i pu,i dh ] - Q RE-DH = [gp, i re,i dh ] Q IM-RE = [gp, i im,i re ] Q ZP-RE = [gp, i zp,i re ] Q PU-RE = [gp, i pu,i re ] Q DH-RE = [gp, i dh,i re ] -

5 Zadania przewozowe dla Systemu Logistycznego Polski 85 I tak na przyk ad Q (gp, i im, i zp ) R + {0} interpretuje si jako wielko strumienia towarów gp-tego typu mi dzy i im -tym ród em nale cym do bloku importu (IM) a i zp - tym uj ciem z bloku wydobycia, rolnictwa i rybo ówstwa (ZP). Zatem wielko przep ywu strumieni towarów realizowanych miedzy dwoma wyró nionymi blokami funkcjonalnymi, w tym przypadku mi dzy blokiem IM a blokiem ZP, zapiszemy jako macierz Q IM-ZP, przy czym Q IM-ZP = [gp, i im,i zp ]. Zauwa y nale y, e nie ka de zapotrzebowanie na transport przetwarzane przez System Logistyczny Polski przechodzi przez punkty po rednie (V). 3. GRAFICZNE UJ CIE ZADANIA LOGISTYCZNEGO Na potrzeby sformu owania zadania logistycznego dla Systemu Logistycznego Polski w rozdziale 2.1 scharakteryzowano ród a i uj cia strumieni adunków dla LSP. Przyk adowe ród a i uj cia dla bloku funkcjonalnego produkcji i us ug przedstawiono na Rys.1. Przyk adowe ród a i uj cia dla bloku ZP przedstawiono na Rys.2. IMPORT PORTY SRÓDL DOWE DROGOWE PRZEJSCIA GRANICZNE KOLEJOWE PRZEJSCIA GRANICZNE PORTY MORSKIE LOTNISKA KOPALNIE Przep yw materia ów QIM PU HODOWLA PO OWY LESNICTWO ROLNICTWO WYDOBYCIE ROLNICTWO RYBO ÓSTWO QZP PU Przep yw informacji QPU ZP QDH DH QDH PU QZP DH QZP DH QZP DH Q PU PU QPU RE PE T AL QRE PU QZP DD LSP (SYSTEM LOGISTYCZNY POLSKI) QPU EK EKSPORT PORTY SRÓDL DOWE DROGOWE PRZEJSCIA GRANICZNE KOLEJOWE PRZEJSCIA GRANICZNE PORTY MORSKIE LOTNISKA Rys. 1. Identyfikacja róde i uj dla bloku produkcji i us ug w ramach LSP ród o: opracowanie w asne.

6 86 Konrad Lewczuk, Roland Jachimowski, Ilona Jacyna, Micha K odawski Rys.2. Bloki funkcjonalne LSP stanowi ce ród a i uj cia przedsi biorstw wydobywczych ród o: opracowanie w asne. Gdzie: Q IM - wielko przep ywu strumieni towarów oraz informacji mi dzy podmiotem gospodarczym funkcjonuj cym w bloku importu (IM) a podmiotem z bloku produkcji i us ug (PU); Q ZP-PU - wielko przep ywu strumieni towarów oraz informacji mi dzy podmiotem gospodarczym funkcjonuj cym w bloku wydobycia, rolnictwa i rybo ówstwa (ZP) a podmiotem z bloku produkcji i us ug (PU); Q PU-ZP - wielko przep ywu strumieni towarów oraz informacji mi dzy podmiotem gospodarczym funkcjonuj cym w bloku produkcji i us ug (PU) a podmiotem z bloku wydobycia, rolnictwa i rybo ówstwa (ZP); Q PU-EK - wielko przep ywu strumieni towarów oraz informacji mi dzy podmiotem gospodarczym funkcjonuj cym w bloku produkcji i us ug (PU) a podmiotem z bloku eksportu (EK); Q ZP - wielko przep ywu strumieni towarów oraz informacji mi dzy podmiotem gospodarczym funkcjonuj cym w bloku produkcji i us ug (PU) a podmiotem z bloku dystrybucji hurtowej (DH), podmiotem z bloku konsumpcji zbiorowej (KZ), podmiotem z bloku konsumpcji indywidualnej (KI) oraz podmiotem z bloku dystrybucji detalicznej (DD); Q DH - wielko przep ywu strumieni towarów oraz informacji mi dzy podmiotem gospodarczym funkcjonuj cym w bloku

7 Zadania przewozowe dla Systemu Logistycznego Polski 87 dystrybucji hurtowej (DH) a podmiotem z bloku produkcji i us ug (PU); Q PU - wielko przep ywu strumieni towarów oraz informacji mi dzy podmiotem gospodarczym funkcjonuj cym w bloku produkcji i us ug (PU) a podmiotem z bloku recyklingu i utylizacji (RE); Q RE - wielko przep ywu strumieni towarów oraz informacji mi dzy podmiotem gospodarczym funkcjonuj cym w bloku recyklingu i utylizacji (RE) a podmiotem z bloku produkcji i us ug (PU); Q PU-PU - wielko przep ywu strumieni towarów oraz informacji mi dzy przedsi biorstwami funkcjonuj cymi w bloku produkcji i us ug (PU); Q DH-DH - wielko przep ywu strumieni towarów oraz informacji mi dzy przedsi biorstwami funkcjonuj cymi w bloku dystrybucji hurtowej (DH). 4. WNIOSKI Systemy logistyczne s systemami celowymi, rozwijanymi na potrzeby realizacji przekszta cenia strumieni materia ów ze wzgl du na czas, miejsce i posta. Oznacza to, e ich zadaniem w ogólno ci jest transportowanie, sk adowanie, prze adunki, konsolidacja i dekonsolidacja strumieni materia ów w celu realizacji zada gospodarczych zwi zanych z funkcjonowaniem ró nych ga zi gospodarki. Modelowanie systemu logistycznego opiera si z kolei na zapisie tych przekszta ce za pomoc dowolnego formalnego j zyka w celu umo liwienia pracy na modelu, jako odwzorowania obiektu rzeczywistego, w którym oddane s jedynie te cechy rzeczywistego systemu, niezb dne dla realizacji konkretnych zada. Zapis formalny umo liwia implementacj modelu w postaci programów komputerowych lub algorytmów rozwi zywania problemów decyzyjnych w systemie. Tym samym mo liwe jest rozwi zywanie problemów rzeczywistych na modelach. Dla poprawnego zapisu modelu konieczne jest zidentyfikowanie wszystkich niezb dnych cech systemu i charakterystyk obci enia tego systemu. W przypadku LSP takie charakterystyki zapisane s ilo ciowo i jako ciowo w postaci zadania logistycznego dla systemu. System Logistyczny Polski jest struktur o znacznych rozmiarach i niezwykle du ym zakresie przekszta ce. Z tego wzgl du nie jest mo liwe dokonanie szczegó owego zapisu zadania ca o ciowego, a jedynie dokonuje si identyfikacji zadania ogólnego. Jednak e posiadanie tak zidentyfikowanych zada ogólnych umo liwia identyfikowanie zada szczegó owych i zwi kszanie stopnia szczegó owo ci rozwa a. Artyku jest efektem prac realizowanych w ramach grantu rozwojowego R /2009 nt. Model systemu logistycznego Polski jako droga do komodalno ci transportu w Unii Europejskiej. Realizacja projektu zosta a dofinansowana przez Narodowe Centrum Bada i Rozwoju

8 88 Konrad Lewczuk, Roland Jachimowski, Ilona Jacyna, Micha K odawski Bibliografia 1. Fija kowski J.: Transport wewn trzny w systemach logistycznych. OWPW, Warszawa Hall R. W. (editor) Handbook of Transportation Science (2nd ed.), Kluwer Academic Publishers, Dordrecht Jacyna M., Nowakowski T., Pyza D., Wasiak M.: Koncepcja krajowego systemu logistycznego w aspekcie komodalno ci transportu. WROLOG, Wroc aw, pa dziernik Jacyna M.: Uwarunkowania techniczne kszta towania centrów logistycznych. Oficyna Wydawnicza PW. z.57 Warszawa Jakubowski L.: Technologia prac adunkowych, OWPW, Warszawa 2003, s Kisperska Moro D., Krzy aniak S. (red.): Logistyka, Instytut Logistyki i Magazynowania, Pozna 2009, s Prawo ochrony rodowiska. (Dz. U. Nr 62 z dnia 20 czerwca 2001 r.). 8. Stadtler H., Kilger Ch., (Edt.), Supply Chain Management and Advanced Planning. Concepts, Models, Software and Case Studies, (3rd ed.), Springer Berlin Heidelberg Tundys B., Logistyka miejska, Wydawnictwo Difin, Warszawa Raport z zadania 1 Opracowanie za o e koncepcji krajowego systemu logistycznego wykonywanego w projekcie rozwojowym pt. Model systemu logistycznego Polski jako droga do komodalno ci transportu w Unii Europejskiej. Nr R / Raport z zadania 7 Koncepcja modelu systemu logistycznego Polski wykonywanego w projekcie rozwojowym pt. Model systemu logistycznego Polski jako droga do komodalno ci transportu w Unii Europejskiej. Nr R /2009 TRANSPORTATION TASKS FOR LOGISTICS SYSTEM OF POLAND Abstract: The paper presents a general recognition of the logistic task for Logistic System of Poland (LSP). The sources and the outs of the material stream are listed for the LSP with their main functional elements. In addition the logistic tasks for LSP were identified and presented in graphical form. Keywords: System, logistic task, distribution Recenzent: Jerzy Kwa nikowski