Rola sędziego prawa krajowego w stosowaniu unijnego prawa antydyskryminacyjnego Dr Alicja Sikora
|
|
- Władysława Zielińska
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Rola sędziego prawa krajowego w stosowaniu unijnego prawa antydyskryminacyjnego Dr Alicja Sikora Referendarz w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej Gabinet Pierwszego Rzecznika Generalnego N. Jääskinena ERA Trewir
2 Część 1 Rola sądów państw członkowskich w stosowaniu zasad ogólnych prawa Unii Europejskiej
3 1.1 Ewolucja zasady równego traktowania zarys Zrodzona w kontekście integracji gospodarczej oraz uznana przez TSUE za ogólną zasadę prawa (117/76, Ruckdeschel) W kontekście zakazu dyskryminacji ze względu na płeć, zdefiniowana jako część praw o wymiarze fundamentalnym (49/77, Defrenne) Podlegająca procesowi konstytucjonalizacji zarówno w relacjach między obywatelami UE jak i w następstwie przyjęcia art. 13 TAmst. (kompetencje UE w dziedzinie dyskryminacji ze względu na płeć, rasę, pochodzenie etniczne, religię, światopogląd, niepełnosprawność, wiek, orientację seksualną), NB: brak bezpośredniego skutku! Z czasem, uznana za autonomiczną gałąź prawa UE, wykraczając daleko poza założenia wspólnego rynku
4 1.1 Ewolucja zasady równego traktowania zarys Zasięg zasady równego traktowania Ewolucja od zasady niedyskryminacji ze względu na narodowość oraz płeć Ustawodawstwo drugiej generacji na podstawie art. 19 TFUE Wąskie ujęcie w odniesieniu do obywateli państw trzecich (Dyrektywa 2003/109) Stosowanie zasady do kategorii pracowników zatrudnionych na czas określony (Porozumienia ramowe) Esencja zasady równego traktowania Zasada o wymiarze konstytucyjnym Status ogólnej zasady prawa UE w świetle orzecznictwa Wpisana w Karcie Praw Podstawowych Problematyka charakteru wykładni w kontekście różnych podstaw dyskryminacji (różnorodność uzasadnienia wyjątków od zasady równego traktowania np. wiek)
5 1.2. Sędzia prawa krajowego a stosowanie zasady pierwszeństwa prawa UE - zarys Wykreowana w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości (16/64 Costa v. Enel) Przynależność do UE sprawia, że państwa członkowskie pozbawione są możliwości przyznania środkom krajowym pierwszeństwa w stosunku do prawa UE. Żadne przepisy prawa krajowego nie mogą przeważać nad prawem wywodzącym się z traktatu. Zasada o nieograniczonym zasięgu. Z pierwszeństwa korzystają wszystkie normy prawa UE. Konsekwencje zasady obejmują wszystkie normy prawa krajowego, w tym normy konstytucyjne. Wykluczona jest dopuszczalność oceny norm prawa UE z punktu widzenia zgodności z normami konstytucyjnymi. Z pierwszeństwa korzystają normy prawa UE niezależnie od tego czy są wcześniejsze czy późniejsze niż niezgodne z nimi normy prawa krajowego
6 1.2. Sędzia prawa krajowego a stosowanie zasady pierwszeństwa prawa UE - zarys Konflikt norm : Pierwszeństwo obowiązywania = uchylenie normy prawa krajowego? Pierwszeństwo stosowania = potwierdzone w orzecznictwie (106/7, Simmenthal) Niezgodność nie powoduje utraty mocy obowiązującej przez normę prawa krajowego, lecz norma ta nie może być stosowana w konkretnych przypadkach (nie oznacza to, że w ogóle nie może znaleźć zastosowania, gdyż może być stosowana poza zakresem obowiązywania prawa UE)
7 1.2. Sędzia prawa krajowego a stosowanie zasady pierwszeństwa prawa UE - zarys Obowiązek odmowy stosowania niezgodnej normy prawa krajowego spoczywa na każdym sądzie rozpoznającym sprawę. Brak konieczności zwrócenia się do sądów wyższej rangi a zwrócenie się do TSUE na podstawie art. 267 TFUE w celu wykładni normy prawa UE ma charakter fakultatywny (C- 505/07, Kücükdeveci, p. 55) NB: na podstawie praw państw członkowskich, w razie konfliktu norm, a w szczególności w przypadku niezgodności ustaw z konstytucją, podobne kompetencje nie zawsze przysługują sądom Granice zasady pierwszeństwa : zasady pewności prawa i poszanowania trwałości rozstrzygnięć organów krajowych Problematyka wzruszalności ostatecznych decyzji administracyjnych (C-453/00 Kühne&Heitz) oraz orzeczeń sądowych (C-234/04, Kapferer)
8 1.2. Sędzia prawa krajowego a stosowanie zasady pierwszeństwa prawa UE - zarys Na podstawie zasady pierwszeństwa prawa UE, z której korzysta także zasada niedyskryminacji ze względu na wiek, uregulowanie krajowe, które wchodzi w zakres zastosowania prawa Unii, a jest z nim sprzeczne, nie powinno być stosowane (C-144/04, Mangold, p. 77)
9 1.2. Sędzia prawa krajowego a stosowanie zasady pierwszeństwa prawa UE - zarys Kwestia konieczności niestosowania przepisu krajowego z powodu jego sprzeczności z prawem UE powstaje dopiero wtedy, gdy okaże się, że nie jest możliwa żadna wykładnia tego przepisu zgodna z prawem Unii [XXX] (C-282/10, Dominguez, pkt 23).
10 1.2. Sędzia prawa krajowego a stosowanie zasady pierwszeństwa konflikt norm Układ zbiorowy, przyjęty na podstawie ustawy prawa krajowego regulującej prawo do urlopu, zawiera przepisy dotyczące płatnego urlopu rocznego Układ wydaje się sprzeczny z ustawą krajową oraz dyrektywą 2003/88 dotyczącą organizacji czasu pracy. PP dotyczy też art. 31 KPP (warunki pracy) Spór zawisły przed sądem prawa krajowego : pracownik przedsiębiorca (jednostki!) Sprawa Reimann (C-317/11) w toku Sprawa Kassner (C-311/12) w toku
11 1.3. Sędzia prawa krajowego a zasada bezpośredniego skutku - zarys Bezpośrednie obowiązywanie prawa UE Od dnia wejścia w życie, normy prawa UE stają się częścią porządku prawnego państw członkowskich Bezpośrednie stosowanie Normy prawa UE stanowią podstawę prawną działań organów państw członkowskich (dotyczy ogółu norm) Bezpośredni skutek (wyrok 26/62, van Gend) Normy prawa UE mogą być samodzielnym źródłem praw lub obowiązków jednostek (os. fiz. i pr.) Przepisy wystarczająco precyzyjne i bezwarunkowe, niezależne od późniejszych działań organów UE lub krajowych Układ wertykalny i horyzontalny
12 1.3. Sędzia prawa krajowego a zasada bezpośredniego skutku - zarys Normy traktatowe np. art. 157 TFUE równouprawnienie kobiet i mężczyzn w zakresie warunków pracy i płacy (43/75, Defrenne II) Normy Karty Praw Podstawowych w świetle art. 52(5) KPP - rozróżnienie między prawem (wolnością) a zasadą Postanowienia Karty zawierające zasady mogą być wprowadzane w życie przez akty prawodawcze i wykonawcze przyjęte przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii oraz przez akty Państw Członkowskich, gdy wykonują one prawo Unii, korzystając ze swoich odpowiednich uprawnień. Można się na nie powoływać w sądzie jedynie w celu wykładni tych aktów i kontroli ich legalności. A contrario, prawa i wolności mogą mieć walor bezpośredniego skutku
13 1.3. Sędzia prawa krajowego a zasada bezpośredniego skutku - zarys Normy dyrektyw Dopuszczalne powołanie się przez jednostkę na normy dyrektywy w relacji wertykalnej, jeśli płyną z nich obowiązki dla państw członkowskich (41/74, van Duyn), ale nie na odwrót [penalizacja braku implementacji] Niedopuszczalne powołanie się na normy w stosunkach prawnych między jednostkami układ horyzntalny (152/84, Marshall), ale TSUE opiera się na szerokiej interpretacji pojęcia państwa w orzecznictwie TSUE (103/88, Fratelli Constanzo, C-243/09, Fuß)
14 1.3. Sędzia prawa krajowego a zasada bezpośredniego skutku - zarys Czy na normy o randze traktatowej (w tym KPP) mogą powoływać się jednostki w sporze w układzie horyzontalnym? Trzy możliwości: Spór między jednostką (A) o organem państwowym (O) dotyczący środka skierowanego do innej jednostki (B) = sytuacja trójkątna, ale nie horyzontalna [C-112/00, Schmidberger] Spór między dwoma jednostkami (A v. B), kiedy B powołuje się na niezgodność normy prawa krajowego (N) z normą prawa UE. Pracownik v. pracodawca sektora prywatnego, powołał się na niezgodność N z zasadą niedyskryminacji ze względu na wiek. TSUE potwierdził obowiązek niestosowania przez sądy N w przypadku jej sprzeczności z powyższą zasadą [ww. wyroki Mangold, Kücükdeveci] Spór między dwoma jednostkami (A v. B), który nie dotyczy środków prawnych, ale polega na powołaniu się bezpośrednio na swobody podstawowe v. prawa podstawowe [C-438/05, Viking Line]
15 1.4. Sędzia prawa krajowego a wykładnia zgodna z prawem UE Konstrukcja prawna służąca zapewnieniu efektywności (effet utile) prawu UE Po raz pierwszy sformułowany w orzeczeniu dot. dyrektywy o równouprawnieniu kobiet i mężczyzn w stosunkach pracy (14/83, Colson/Kamann) Początkowo rozważana w kontekście nie implementowanych lub nieprawidłowo implementowanych dyrektyw, aktualnie ma zastosowanie do innych źródeł prawa UE, w tym prawa pierwotnego NB. linia orzecznicza Inter-Environnement Wallonie obowiązek powstrzymania się przez państwa od przyjmowania przepisów sprzecznych z celami dyrektyw zarówno okresie przewidzianym na dokonanie ich transpozycji jak i w okresie przejściowym (C-463/10, Aftodioikisi Aitoloakarnanias)
16 1.4. Sędzia prawa krajowego a wykładnia zgodna z prawem UE Zakres obowiązku : stosując prawo wewnętrzne, sądy krajowe zobowiązane są tak dalece, jak jest to możliwe, dokonywać jego wykładni w świetle brzmienia i celu rozpatrywanej dyrektywy, by osiągnąć przewidziany w niej rezultat. Wymóg dokonywania wykładni prawa krajowego zgodnej z prawem Unii jest nierozerwalnie związany z systemem traktatu FUE, gdyż zezwala sądom krajowym na zapewnienie, w ramach ich właściwości, pełnej skuteczności prawa Unii przy rozpoznawaniu zawisłych przed nimi sporów Zasada wykładni zgodnej z prawem Unii wymaga ponadto, by sądy krajowe czyniły wszystko, co leży w zakresie ich kompetencji, uwzględniając wszystkie przepisy prawa krajowego i stosując uznane w porządku krajowym metody wykładni, by zapewnić pełną skuteczność rozpatrywanej dyrektywy i dokonać rozstrzygnięcia zgodnego z realizowanymi przez nią celami
17 1.4. Sędzia prawa krajowego a wykładnia zgodna z prawem UE W sytuacji, gdyby dokonanie zgodnej wykładni nie było możliwe, należy zbadać, czy przepisy dyrektywy wywołują bezpośredni skutek, a jeżeli tak, czy strona może powoływać się na nie oraz w stosunku do kogo (C-97/11, Amia) Sędzia prawa krajowego zobowiązany jest do dokonania zgodnej wykładni przed podjęciem decyzji o niestosowaniu przepisów krajowych niezgodnych z prawem UE
18 Część 2 Rola sądów państw członkowskich w ramach procedury pytań prejudycjalnych
19 2.1. Uwagi wprowadzające o Trybunale Sprawiedliwości UE TSUE Podstawy prawne Traktaty, statut TSUE (protokół nr 3), regulamin postępowania TSUE («Rgl») [zmiana od 01/11/2012] Artykuł 19 TUE : TSUE obejmuje TS, Sąd i sądy wyspecjalizowane TSUE zapewnia poszanowanie prawa w procesie wykładni i stosowania Traktatów Trybunał orzeka : [ ] b) w trybie prejudycjalnym, na wniosek sądów państw członkowskich, w sprawie wykładni prawa Unii lub ważności aktów przyjętych przez instytucje
20 2.1. Uwagi wprowadzające o Trybunale Sprawiedliwości UE TSUE - skład 27 sędziów ( w tym prezes i wiceprezes TSUE) 8 rzeczników generalnych (w tym pierwszy rzecznik generalny) Sekretarz Izby «5 sędziów» (skład: 5 sędziów, Izby od I do IV) Izby «3 sędziów» (skład: 4 sędziów, Izby od VI do IX) TSUE składy orzekające Pełny skład - (27 sędziów; 0,18 % spraw) Wielka Izba - (15 sędziów,11,40% spraw) [od 01/11/2012] Izba 5 sędziów - (55,15% spraw) Izba 3 sędziów - (32,54 % spraw) Prezes Trybunału - (0,73% spraw )
21 2.2. Uwagi wprowadzające o procedurze pytań prejudycjalnych Art. 267 TFUE Trybunał Sprawiedliwości jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym o: a) o wykładni Traktatów b) o ważności i wykładni aktów przyjętych przez instytucje, organy lub jednostki organizacyjne Unii; W przypadku gdy pytanie z tym związane podniesione jest przed sądem jednego z państw członkowskich, sąd ten może, jeśli uzna że decyzja w tej kwestii jest niezbędna do wydania wyroku, zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o rozpatrzenie tego pytania. W przypadku gdy takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym, którego orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, sąd ten jest zobowiązany wnieść sprawę do TS. Jezeli takie pytanie jest podniesione w sprawie zawisłej przed sądem krajowym dotyczącej osoby pozbawionej wolności, Trybunał stanowi w jak najkrótszym terminie.
22 2.2. Uwagi wprowadzające o procedurze pytań prejudycjalnych Tryby postępowania prejudycjalnego : Zwykły tryb prejudycjalny (Art Rgl) Przyspieszony tryb prejudycjalny (Art Rgl) Pilny tryb prejudycjalny (PPU) (Art Rgl) Wspólne przepisy proceduralne (art Rgl)
23 2.2. Uwagi wprowadzające o procedurze pytań prejudycjalnych TRYB PRZYSPIESZONY Na wniosek sądu krajowego, na podstawie propozycji sędziego sprawozdawcy, po wysłuchaniu RG Jeśli okoliczności wskazują, że wydanie wyroku jest sprawą szczególnie pilną Wniosek składa się w osobnym piśmie Prezes wyznacza niezwłocznie datę rozprawy Pisma procesowe i uwagi na piśmie - Prezes wyznacza termin nie krótszy niż 15 dni; ograniczenie do zasadniczych kwestii prawnych; przekazuje się je stronom i innym podmiotom przed rozprawą TSUE orzeka po wysłuchaniu RG
24 2.2. Uwagi wprowadzające o procedurze pytań prejudycjalnych TRYB PILNY (PWBS - tytuł V, część III TFUE) Wniosek sądu krajowego (lub w wyjątkowych przypadkach rozpoznanie z urzędu) Decyzję o rozpoznaniu w trybie pilnym podejmuje, na podstawie sprawozdania SSpr po wysłuchaniu RG wyznaczona Izba PPU Decyzja o skierowaniu lub nieskierowaniu do rozpoznania w trybie pilnym jest natychmiast doręczana sądowi krajowemu, stronom postępowania przed tym sądem, państwu członkowskiemu, którego ustawodawstwu podlega sąd pytający i instytucjom z art. 23 STSUE W wypadkach wyjątkowo pilnych Izba może zdecydować o pominięciu fazy pisemnej Data rozprawy zostaje podana do wiadomości stron i innych zainteresowanych podmiotów wraz z doręczeniami pism procesowych i uwag na piśmie Izba PPU orzeka po wysłuchaniu RG
25 2.3. Dynamika roli sędziego krajowego w ramach procedury pytań prejudycjalnych Złożenie pytania prejudycjalnego prowadzi do Interpretacji prawa pierwotnego i wtórnego UE Kontroli relacji prawa krajowego z prawem UE Kontroli ważności prawa pochodnego UE Sędziemu krajowemu przysługuje przywilej: wdrażania pojęć, zasad prawa UE przyznania gwarancji ochrony prawnej stosowania sankcji
26 2.3. Dynamika roli sędziego krajowego w ramach procedury pytań prejudycjalnych Kategorie sądów prawa krajowego w świetle art. 267 TFUE Pytania prejudycjalne mogą być zadane przez każdy sąd prawa krajowego Sądy, których orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu wg prawa wewnętrznego są zobowiązane wnieść pytanie do TSUE podstawa systemu pytań prejudycjalnych - służy jednolitej wykładni i unikaniu nieprawidłowego stosowania prawa unijnego w porządku krajowym Sądy niższej instancji charakter fakultatywny ale Sprawa Foto-Frost - nie mogą orzekać o ważności aktów prawa pochodnego- winny wnieść sprawę do TSUE
27 2.3. Dynamika roli sędziego krajowego w ramach procedury pytań prejudycjalnych «Sądy krajowe, których orzeczenia podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, mogą badać ważność aktów wspólnotowych, a jeśli nie uznają za uzasadnione zgłaszanych przez strony zarzutów dotyczących ich nieważności, mogą odrzucić te zarzuty, stwierdzając, że akt prawny jest w pełni ważny. Działając w ten sposób, nie podważają bowiem istnienia aktu wspólnotowego. Natomiast sądy krajowe, niezależnie od istnienia możliwości zaskarżenia ich orzeczenia, nie mają prawa orzekać o nieważności aktów wydawanych przez instytucje wspólnotowe [ ]» (C-314/85, Foto Frost)
28 2.4. Jak sformułować pytanie prejudycjalne? Postawienie pytania istotne jest by pytania sądów krajowych były zadane w sposób umożliwiający udzielenie odpowiedzi (C-14/86, Pretore di Salo) Czy dany przepis prawa unijnego U zezwala (albo zakazuje) P? ( i tutaj co wynika z przepisu prawa krajowego ) Przedmiotem pytania nie może być wykładnia prawa krajowego. Pytanie nie może dotyczyć zgodności przepisu prawa krajowego z prawem unijnym
29 2.4. Jak sformułować pytanie prejudycjalne? Fakty niezbędne dla zrozumienia prawnego zakresu skargi głównej Prawo krajowe mające zastosowanie w sprawie Pozycja stron postępowania Powody dla których sąd krajowy zwraca się z pytaniem Jeśli możliwe opinia sądu co do aspektów prawa unijnego istotnych dla sprawy Samo pytanie Istnieje możliwość zadania tzw. pytań kaskadowych (C-267/06, Maruko)
30 2.4. Jak sformułować pytanie prejudycjalne? Instrumenty stosowane w przypadku pytań nieodpowiednio sformułowanych: TSUE wybierze wątki które mogą być przedmiotem orzeczenia wstępnego: «Trybunał jest władny wybrać z całości materiałów te elementy prawa Wspólnot które odnosząc się do przedmiotu sporu wymagają interpretacji lub oceny ich ważności» (C- 83/78, Pigs Marketing Board) Art. 101 Rgl Wniosek o wyjaśnienia : TSUE może zwrócić się do sądu odsyłającego o udzielenie wyjaśnień w wyznaczonym terminie (!) Art. 62(1) Rgl SSpr lub RG mogą zwrócić się do stron z prośbą do stron o dostarczenie informacji o faktach, dokumentach i innych danych Art. 62(2) Rgl - SSpr lub RG - pytania do stron, na które odpowiedź udzielona ma być na rozprawie
31 2.5. Aspekty proceduralne prawa krajowego a postępowanie przed TSUE Skierowanie pytania prejudycjalnego - wyłączna prerogatywa sądu krajowego (Por. C-137/08) Istotna autonomia sędziego krajowego - sąd nie jest związany wnioskiem stron (C-283/81, CILFIT) Prawo krajowe przesądza zarówno o tym czy postanowienie o zawieszeniu postępowania jest zaskarżalne jak i o momencie przekazania pytania (tj. przed czy po uprawomocnieniu się postanowienia) Od sądu zadającego pytanie zależy możliwość skutecznego cofnięcia pytania do momentu wydania przez TSUE orzeczenia (wtedy wiąże sad i wywołuje skutki prawne) Postanowienie w sprawie wystąpienia z odesłaniem prejudycjalnym jest wiążące i powinno ono być skuteczne tak długo, jak nie zostanie wycofane lub zmienione przez sąd, który je wydał, gdyż jedynie ten sąd może decydować o wycofaniu go lub zmianie (C-210/06, Cartesio, pkt 89, 97) Prawo krajowe reguluje podstawę prawną zawieszenia postępowania Sady krajowe przedstawiają pytania bezpośrednio na podstawie art. 267 TFUE
32 2.5. Aspekty proceduralne prawa krajowego a postępowanie przed TSUE Orzeczenia, które można zaskarżyć na drodze sądowej wg prawa krajowego : Art. 267 TFUE nie stoi na przeszkodzie temu, by postanowienia sądu w sprawie wystąpienia do Trybunału w trybie prejudycjalnym podlegały zwykłym środkom odwoławczym przewidzianym w prawie krajowym Gdy sprawa po raz drugi trafia przed sąd niższej instancji po tym, jak wydany przez niego wyrok został uchylony przez sąd orzekający w ostatniej instancji, tenże sąd niższej instancji może nadal zwrócić się do Trybunału na mocy art. 267 TFUE, pomimo istnienia w prawie krajowym zasady, że ocena co do prawa wydana przez sąd wyższej instancji jest dla sądu wiążąca (C-210/06, Cartesio, pkt 94) Do sądu I inst. należy wyciągnięcie konsekwencji z wyroku wydanego w ramach apelacji od postanowienia w sprawie wystąpienia z odesłaniem prejudycjalnym, a w szczególności uznanie, że należy bądź to utrzymać wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, bądź też zmienić go lub wycofać.
33 2.5. Aspekty proceduralne prawa krajowego a postępowanie przed TSUE Środek odwoławczy prawa krajowego skutkuje: Odroczenie postępowania przed TSUE jeśli złożenie odwołania ma skutek zawieszający w prawie krajowym (postanowienia: 31/68, Chanel, C- 132/87; Nationaal Instituut; C-34/90, Plapied i Gallez) W braku skutku zawieszającego, postępowanie przed TSUE toczy się dalej Uwzględnienie środka odwoławczego od orzeczenia sądu odsyłającego skutkuje wykreśleniem sprawy z rejestru TSUE (postanowienia: C-269/92, Bosman; C-310/94, Ardon i in.) Rozstrzygnięcie sporu przed sądem krajowym przez sąd apelacyjny skutkuje umorzeniem postępowania przed TSUE (non-lieu à statuer) (C-525/06 Nationale Loterij) Polubowne załatwienie sporu sprawa staje się bezprzedmiotowa - wykreślenie sprawy z rejestru TSUE (postanowienie C- 132/07, Group Beecham)
34 2.6. Problematyka dopuszczalności pytania prejudycjalnego «Jeśli postawione pytania dotyczą wykładni prawa Unii, Trybunał jest co do zasady zobowiązany do wydania orzeczenia» (C-45/09, Rosenbladt) Pytania dotyczące wykładni prawa Unii, z którymi zwrócił się sąd krajowy w ramach stanu prawnego i faktycznego, za którego ustalenie jest on odpowiedzialny i którego prawidłowość nie podlega ocenie Trybunału, korzystają z domniemania znaczenia dla sprawy (C-45/09, Rosenbladt) «Jednakże, w szczególnych okolicznościach, w celu zweryfikowania swojej kompetencji, do Trybunału należy zbadanie okoliczności, w jakich sąd krajowy kieruje do niego wniosek» (C-318/00, Bacardi-Martini)
35 2.6. Problematyka dopuszczalności pytania prejudycjalnego «Obowiązkiem Trybunału nie jest wyrażanie doradczych opinii odnoszących się do ogólnych albo hipotetycznych kwestii, ale wspomaganie wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich. Zakres jurysdykcji Trybunału nie obejmuje odpowiedzi na pytania ( ) które nie odpowiadają warunkowi niezbędności dla rozstrzygnięcia sporu» (C-104/79, Foglia/Novello) «Wyłącznie do sądu krajowego przed którym toczy się spór i który wobec tego musi przyjąć na siebie odpowiedzialność za wydane orzeczenie, należy ocena, w świetle konkretnych okoliczności sprawy, zarówno niezbędności orzeczenia prejudycjalnego do wydania wyroku, jak i istotnego charakteru pytań skierowanych do Trybunału.» (C-379/98, Preussen Elektra, pkt 38; C-169/07, Hartlauer, pkt 24, C- 544/07, Rüffler, pkt 36)
36 2.6. Problematyka dopuszczalności pytania prejudycjalnego «Odmowa udzielenia odpowiedzi na pytanie prejudycjalne jest możliwa jedynie wtedy, gdy : żądana wykładnia prawa wspólnotowego w sposób oczywisty nie ma żadnego związku ze stanem faktycznym lub przedmiotem sporu toczącego się przed sądem krajowym, lub gdy problem ma charakter hipotetyczny albo, gdy Trybunał nie posiada wystarczającej wiedzy na temat okoliczności faktycznych i prawnych, aby odpowiedzieć na postawione mu pytania w sposób użyteczny» (C-379/98, Preussen Elektra, pkt 39; C-221/07, Zablocka- Weyhermüller, pkt 20; C 222/05 - C 225/05, van der Weerd, pkt 22)
37 2.6. Problematyka dopuszczalności pytania prejudycjalnego W świetle art. 53(2) Rgl, jeżeli TSUE jest oczywiście niewłaściwy do rozpoznania sprawy lub wniosek jest oczywiście niedopuszczalny, TSUE po zapoznaniu się ze stanowiskiem RG może w każdej chwili wydać postanowienie z uzasadnieniem, bez dalszych czynności procesowych
38 2.6. Brak kompetencji TSUE do wydania orzeczenia w trybie prejudycjalnym Granica między zakresem prawa krajowego i prawa unijnego brak związku z prawem UE lub środek krajowy poza zakresem prawa UE Sprawa Kremzow, C-299/95 swoboda przepływu Sprawa Vajnani, C-328/04 użycie symboli totalitaryzmu Sprawa Corpul Naţional, C-434/11 legalność przepisów prawa krajowego wprowadzających obniżkę płac wielu kategorii funkcjonariuszy służby publicznej w świetle KPP lub EKPCz Sprawa Noël, C-333/09 zróżnicowanie traktowania pracowników w świetle systemu zwolnień z powodów ekonomicznych
39 2.7. Wydanie przez TSUE wyroku w trybie prejudycjalnym Formy orzekania TSUE w odpowiedzi na pytanie prejudycjalne : Wyrok Postanowienie z uzasadnieniem art. 99 Rgl Zadane pytanie jest identyczne jak pytanie w przedmiocie którego ETS już orzekał Odpowiedź można wywieść w sposób jednoznaczny z istniejącego orzecznictwa Odpowiedź na pytanie nie budzi wątpliwości
40 2.7. Wydanie przez TSUE wyroku w trybie prejudycjalnym Zakres odpowiedzi udzielanej przez TSUE Pełna wykładnia Odesłanie przez TSUE sędziemu prawa krajowego kwestii do definitywnego rozstrzygnięcia lub interpretacji C-276/06, Maruko C-391/09, Runevič Vardyn, Wardyn
41 2.7. Wydanie przez TSUE wyroku w trybie prejudycjalnym Skutki wydania przez TSUE wyroku w odpowiedzi na pytanie prejudycjalne : Wiąże ono sąd w danej sprawie, inter partes, ex tunc tj. od chwili wejścia w życie środka prawnego którego dotyczy wyrok Wiąże także inne sądy rozpatrujące tę sprawę w wyniku wniesienia środków odwoławczych Orzeczenia stwierdzające nieważność aktu unijnego prawa pochodnego uznaje się za wiążące również w innych sprawach Wykładnia prawa UE ma skutek erga omnes
42 2.8. Varia Odpowiedzialność państw członkowskich z tytułu naruszenia prawa unijnego - Pojęcie «uchybienia orzeczniczego» C-224/01, Köbler Naruszenie przez sąd musi mieć charakter oczywisty, aby stanowić przesłankę odpowiedzialności państwa członkowskiego C-173/03, Traghetti del Mediterraneo Państwo członkowskie ponosi odpowiedzialność za szkody wyrządzone jednostkom w zw. z naruszeniem prawa unijnego przez sąd orzekający w ostatniej instancji w wyjątkowym przypadku, gdy sąd ten naruszy obowiązujące prawo Prawo unijne stoi na przeszkodzie obowiązywaniu ustawodawstwa krajowego, które ogranicza odpowiedzialność wyłącznie do przypadków winy umyślnej i innego poważnego uchybienia sędziego, jeśli ograniczenie to prowadzi do wyłączenia odpowiedzialności państwa członkowskiego Pytania prejudycjalne w świetle Europejskiej Konwencji Praw Człowieka Brak naruszenia art. 6 EKPCz w braku zwrócenia się z pytaniem prejudycjalnym do TSUE pomimo wniosku stron, jeśli odmowa ma charakter wystarczająco uzasadniony (ETPCz, wyrok z dnia 20 września 2011 w sprawie Ullens de Schooten et Rezabek)
43 2.8. Varia Aspekty praktyczne składania PP Pytanie sądu krajowego (orzeczenie odsyłające plus akta sprawy) Sekretariat TSUE potwierdza wpłyniecie wniosku (sąd krajowy - potwierdzenie danych sprawy, szczególnie ważne dane stron oraz pełnomocników) Doręczenie sądowi kopii uwag na piśmie Zawiadomienie o rozprawie (ew. opinii RG) Doręczenie sprawozdania na rozprawę [sprawozdanie zniesione w świetle ostatnich zmian statutu i Rgl TSUE] Zawiadomienie o ogłoszeniu wyroku Doręczenie odpisu wyroku (w języku postępowania) O kosztach postępowania prejudycjalnego rozstrzyga sąd krajowy (TSUE ew. koszty stawiennictwa lub reprezentacji) Sąd krajowy proszony jest o informowanie o dalszych losach sprawy i przesłanie odpisu wyroku krajowego ///NB Składanie i doręczanie dokumentów elektronicznie: Decyzja w sprawie aplikacji e-curia///
44 2.8. Varia - Pytania prejudycjalne w statystykach Ilość pytań wniesionych: [na 688 spraw ogółem wniesionych przed TSUE] Ilość spraw rozpatrzonych: [na 638 spraw ogółem rozpatrzonych przez TSUE]
Rola sędziego prawa krajowego w stosowaniu unijnego prawa antydyskryminacyjnego
Rola sędziego prawa krajowego w stosowaniu unijnego prawa antydyskryminacyjnego Dr Alicja Sikora Referendarz w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej Gabinet Pierwszego Rzecznika Generalnego N. Jääskinena
Bardziej szczegółowoRola sądów krajowych
PRAWO RÓWNOUPRAWNIENIA PŁCI: SEMINARIUM DLA PRZEDSTAWICIELI WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI Rola krajowego sędziego w stosowaniu dyrektyw UE o zakazie dyskryminacji: relacja krajowych porządków prawnych i pytania
Bardziej szczegółowoTrybunał Sprawiedliwości UE
mgr Ewa Bobin Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, UWr Trybunał Sprawiedliwości UE ZAGADNIENIA OGÓLNE TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ Po co
Bardziej szczegółowoSystem instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej. Autor: Justyna Maliszewska-Nienartowicz CZĘŚĆ I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA UNII EUROPEJSKIEJ
System instytucjonalny i prawny Unii Europejskiej. Autor: Justyna Maliszewska-Nienartowicz CZĘŚĆ I. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA UNII EUROPEJSKIEJ ROZDZIAŁ 1. CHARAKTER PRAWNY UNII EUROPEJSKIEJ ROZDZIAŁ 2. OSOBOWOŚĆ
Bardziej szczegółowoZasady stosowania prawa UE
Zasady stosowania prawa UE Obowiązek wykładni zgodnej Costa vs E.N.E.L. (1964) Żadne normy prawa wewnętrznego nie mogą mieć pierwszeństwa przed prawem stanowionym przez Traktat, aby nie pozbawiać go jego
Bardziej szczegółowoTrybunał Konstytucyjny Warszawa. W n i o s e k
Warszawa, dnia września 2008 r. Trybunał Konstytucyjny Warszawa W n i o s e k Na podstawie art. 122 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej wnoszę o zbadanie zgodności z Konstytucją ustawy z dnia
Bardziej szczegółowoDYREKTYWY ANTYDYSKRYMINACYJNE 2000/43/WE I 2000/78/WE W PRAKTYCE. Rola sędziego krajowego i pytania prejudycjalne. Trewir, 14 listopada 2011
DYREKTYWY ANTYDYSKRYMINACYJNE 2000/43/WE I 2000/78/WE W PRAKTYCE Rola sędziego krajowego i pytania prejudycjalne Trewir, 14 listopada 2011 Rola sądów krajowych Sędzia krajowy = sędzia unijny Zapewnienie
Bardziej szczegółowoEuropejski Trybunał Sprawiedliwości
Europejski Trybunał Sprawiedliwości dr hab. Gertruda Uścińska Uniwersytet Warszawski Ekspert krajowy w programie tress (Training and reporting on European Social Security) dotyczącym implementacji przepisów
Bardziej szczegółowoPostępowanie o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (art. 267 akapit 1 TFUE, )
Postępowanie o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym (art. 267 akapit 1 TFUE, ) Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jest właściwy do orzekania w trybie prejudycjalnym: a) o wykładni Traktatów;
Bardziej szczegółowoSYSTEM OCHRONY PRAWNEJ UNII EUROPEJSKIEJ
SYSTEM OCHRONY PRAWNEJ UNII EUROPEJSKIEJ RODZAJE POSTĘPOWAŃ PRZED TSUE RODZAJE POSTĘPOWAŃ PRZED TSUE skargi przeciwko państwu członkowskiemu z tytułu uchybienia zobowiązaniom skarga o stwierdzenie nieważności
Bardziej szczegółowoOdesłanie (pytanie) prejudycjalne
mgr Ewa Bobin Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, UWr Odesłanie (pytanie) prejudycjalne WNIOSEK O WYDANIE ORZECZENIA W TRYBIE PREJUDYCJALNYM Z ART. 267
Bardziej szczegółowoSTUDIA PODYPLOMOWE "OCHRONA ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM
3 Zadania sądów krajowych w wykonywaniu prawa UE: procedura pytań prejudycjalnych, pojęcie sprawy unijnej, wznowienie postępowania. dr Aleksandra Sołtysińska 8 grudnia 05 roku Pojęcie sprawy unijnej Stan
Bardziej szczegółowoWpływ prawa UE na krajowe porządki prawne w dziedzinie zwalczania dyskryminacji
Wpływ prawa UE na krajowe porządki prawne w dziedzinie zwalczania dyskryminacji dr Przemysław Mikłaszewicz 1. Zakres zastosowania prawa Unii 1.1.Kiedy równość wyrażona w Karcie praw podstawowych UE ma
Bardziej szczegółowoRola ETS w ochronie praw i wolności jednostki
Rola ETS w ochronie praw i wolności jednostki Metody integracji poprzez prawo: 1/ substytucja (inaczej unifikacja): wprowadzenie jednolitych materialnych norm wspólnotowych; całkowite ujednolicenie prawa
Bardziej szczegółowoTRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI
5.12.2009 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 297/1 IV (Zawiadomienia) ZAWIADOMIENIA INSTYTUCJI I ORGANÓW UNII EUROPEJSKIEJ TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI Poniższy tekst zastępuje, w związku z wejściem w życie
Bardziej szczegółowoSystem ochrony prawnej w Unii Europejskiej
System ochrony prawnej w Unii Europejskiej Joanna Siekiera Chair of International and European Law Centre d excellence Jean Monnet University of Wrocław, Poland 1. Karta Praw Podstawowych Charakter prawny
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wykaz literatury... XVII Przedmowa... XIX
Wykaz skrótów... XIII Wykaz literatury... XVII Przedmowa... XIX Rozdział I. Zagadnienia wprowadzające... 1 1. Prawo Unii Europejskiej jako akademicka dyscyplina prawa... 3 I. Rozwój autonomicznej dyscypliny
Bardziej szczegółowoSTUDIA PODYPLOMOWE PRAWO OCHRONY ŚRODOWISKA W PRAWIE UNII EUROPEJSKIEJ I W PRAWIE POLSKIM
Przekazanie kompetencji ustawodawczych UE dr Aleksandra Sołtysińska Źródła prawa i procedury prawodawcze UE 1-2 grudnia 2017 roku przyjmowanie aktów prawnych wykonanie aktów prawnych środki proceduralne
Bardziej szczegółowoOdesłanie prejudycjalne WNIOSEK O WYDANIE ORZECZENIA PREJUDYCJALNEGO PROCEDURA PRZED TSUE
mgr Ewa Bobin Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, UWr Odesłanie prejudycjalne WNIOSEK O WYDANIE ORZECZENIA PREJUDYCJALNEGO PROCEDURA PRZED TSUE WNIOSEK
Bardziej szczegółowoPrawo Unii Europejskiej zagadnienia egzaminacyjne (2014/2015)
Prawo Unii Europejskiej zagadnienia egzaminacyjne (2014/2015) 1. Sposoby pojmowania terminów: prawo europejskie, prawo wspólnotowe, Prawo Unii Europejskiej. 2. Rada Europy charakter prawny, statutowe cele
Bardziej szczegółowoTRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ
6.11.2012 Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej C 338/1 I (Rezolucje, zalecenia i opinie) ZALECENIA TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ Niniejszy dokument powstał w związku z przyjęciem w dniu 25
Bardziej szczegółowoEfektywność prawa wspólnotowego w Polsce na przykładzie VAT
Efektywność prawa wspólnotowego w Polsce na przykładzie VAT Adam Bartosiewicz Oficyna a Wolters Kluwer business Warszawa 2009 Wykaz skrótów 13 Akty prawne 13 Organy 14 Publikatory 14 Uwagi wprowadzające
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI. Wykaz skrótów Słowo wstępne ROZDZIAŁ I. Zaskarżalność apelacją... 19
SPIS TREŚCI Wykaz skrótów.................................................... 15 Słowo wstępne.................................................... 17 ROZDZIAŁ I. Zaskarżalność apelacją..................................
Bardziej szczegółowoTest kwalifikacyjny z zakresu prawa unijnego i europejskiego
. Imię i nazwisko Test kwalifikacyjny z zakresu prawa unijnego i europejskiego 1. Zgodnie z Traktatami założycielskimi, od daty wejścia w życie Traktatu z Lizbony Unia Europejska: a) ma osobowość prawną
Bardziej szczegółowoPostanowienie z dnia 27 marca 2002 r. III RN 9/01
Postanowienie z dnia 27 marca 2002 r. III RN 9/01 Naczelny Sąd Administracyjny nie jest właściwy do rozpoznania skargi wniesionej w związku z niewydaniem przez organ rentowy decyzji w sprawie świadczeń
Bardziej szczegółowoSYSTEM OCHRONY PRAWNEJ UE TOMASZ DĄBROWSKI
SYSTEM OCHRONY PRAWNEJ UE TOMASZ DĄBROWSKI Grupa A: Skutek incydentalny w prawie UE. Grupa B: Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa członkowskiego za naruszenie prawa UE Gdzie można dochodzić roszczeń?
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. Sygn. akt II CZ 15/15. Dnia 24 kwietnia 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:
Sygn. akt II CZ 15/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 24 kwietnia 2015 r. SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Anna Owczarek SSN Karol Weitz w sprawie z wniosku E.
Bardziej szczegółowoSpis treści Rozdział I. Europeizacja prawa administracyjnego pojęcie i konteksty 1. Uwagi wstępne 2. Europeizacja prawa administracyjnego
Przedmowa... V Wykaz skrótów... XIII Rozdział I. Europeizacja prawa administracyjnego pojęcie i konteksty. 1 1. Uwagi wstępne... 10 I. Europeizacja............................................... 10 II.
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący) SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian SSN Marek Sychowicz (sprawozdawca)
Sygn. akt III CK 243/05 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 29 listopada 2005 r. SSN Hubert Wrzeszcz (przewodniczący) SSN Elżbieta Skowrońska-Bocian SSN Marek Sychowicz (sprawozdawca) w sprawie
Bardziej szczegółowoZAKRES ZASTOSOWANIA KARTY PRAW PODSTAWOWYCH (CFR):PODWAŻANIE KRAJOWYCH ŚRODKÓW PRAWNYCH NA PODSTAWIE CFR
ZAKRES ZASTOSOWANIA KARTY PRAW PODSTAWOWYCH (CFR):PODWAŻANIE KRAJOWYCH ŚRODKÓW PRAWNYCH NA PODSTAWIE CFR Laurent Pech Middlesex University London (L.Pech@mdx.ac.uk) PLAN 1. KRÓTKIE OMÓWIENIE WYBRANYCH
Bardziej szczegółowoWyrok z dnia 8 lipca 2005 r. I UK 359/04
Wyrok z dnia 8 lipca 2005 r. I UK 359/04 W sprawie z odwołania sędziego od orzeczenia lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych stwierdzającego zdolność do pełnienia obowiązków sędziego droga
Bardziej szczegółowoEU Human Rights Law STUDIA PRZYPADKÓW: DZIAŁANIA PAŃSTW CZŁONKOWSKICH & ZAKRES ZASTOSOWANIA KARTY PRAW PODSTAWOWYCH UE
STUDIA PRZYPADKÓW: DZIAŁANIA PAŃSTW CZŁONKOWSKICH & ZAKRES ZASTOSOWANIA KARTY PRAW PODSTAWOWYCH UE 1 Studia przypadków: 4 krajowe spory, w których powód powoływał się na KPP UE oraz w których sąd krajowy
Bardziej szczegółowoZasadnicze założenia zasady odpowiedzialności odszkodowawczej Orzeczenie ETS w sprawach C-6/90 i C-9/90 Andrea Francovich i inni v.
Dr Nina Półtorak Zasadnicze założenia zasady odpowiedzialności odszkodowawczej Orzeczenie ETS w sprawach C-6/90 i C-9/90 Andrea Francovich i inni v. Włochy Orzeczenie ETS w sprawach C-46/93 i C-48/93 Brasserie
Bardziej szczegółowoSpis treści. I. Uwagi wprowadzające... 12
Przedmowa... Wykaz skrótów... Wykaz aktów prawnych... Wykaz literatury... Orzecznictwo... Inne źródła... XIII XVII XXV XXIX XLIII Rozdział I. Zakres praw podlegających ochronie sądowej w systemie Rady
Bardziej szczegółowoSpis treści Rozdział I. Geneza, rozwój i model sądownictwa administracyjnego w Polsce
Przedmowa... V Wykaz skrótów... XIII Rozdział I. Geneza, rozwój i model sądownictwa administracyjnego w Polsce... 1 1. Początki sądowej kontroli administracji na ziemiach polskich... 6 2. Najwyższy Trybunał
Bardziej szczegółowoWyrok z dnia 1 kwietnia 2004 r., II CK 130/03
Wyrok z dnia 1 kwietnia 2004 r., II CK 130/03 Sprawy między członkami samorządu zawodowego przedsiębiorców, utworzonego ustawą z dnia 30 maja 1989 r. o samorządzie zawodowym niektórych przedsiębiorców
Bardziej szczegółowoU S T A W A. o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów administracyjnych oraz ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi
Projekt z dnia U S T A W A o zmianie ustawy Prawo o ustroju sądów administracyjnych oraz ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi Art. 1 W ustawie z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący) SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca) SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec
Sygn. akt II UK 88/10 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 1 września 2010 r. SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący) SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca) SSN Małgorzata Wrębiakowska-Marzec w sprawie
Bardziej szczegółowoPostanowienie z dnia 7 grudnia 2000 r. III ZP 27/00
Postanowienie z dnia 7 grudnia 2000 r. III ZP 27/00 1. Akt normatywny uznany przez Trybunał Konstytucyjny za niezgodny z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą nie powinien być stosowany
Bardziej szczegółowoRola sędziego krajowego i procedura trybu prejudycjalnego. Trewir, 17 listopada 2009
DYREKTYWY ANTYDYSKRYMINACYJNE 2000/43/WE I 2000/78/WE W PRAKTYCE Rola sędziego krajowego i procedura trybu prejudycjalnego Trewir, 17 listopada 2009 Rola sędziego krajowego Zapewnienie ochrony uprawnień
Bardziej szczegółowo7. Test z ustawy z r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.)
s. 928 7. Test z ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) 10. Stronom występującym w sprawie bez adwokata, lub radcy prawnego, doradcy
Bardziej szczegółowoPostępowanie w sprawie naruszenia Traktatów przeciwko państwom członkowskim (art TFUE)
Postępowanie w sprawie naruszenia Traktatów przeciwko państwom członkowskim (art. 258-260 TFUE) Postępowanie Komisji przeciwko państwu członkowskiemu art. 258 TFUE Postępowanie państwa członkowskiego przeciwko
Bardziej szczegółowoProblem niezgodności art KPC z prawem Unii Europejskiej
Problem niezgodności art. 1135 5 KPC z prawem Unii Europejskiej mgr Jadwiga Urban-Kozłowska doktorantka w Katedrze Prawa Europejskiego Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Rzeszów, 21.02.2013 r. Przedmiot
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący) SSN Anna Owczarek (sprawozdawca) SSN Karol Weitz
Sygn. akt II CZ 14/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 24 kwietnia 2015 r. SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący) SSN Anna Owczarek (sprawozdawca) SSN Karol Weitz w sprawie z wniosku
Bardziej szczegółowoODPIS WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt II SA/GI 573/17 ODPIS WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Dnia 22 września 2017 r. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym: Przewodniczący Sędziowie Protokolant
Bardziej szczegółowoPostanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 października 2014 r. III CZ 39/14
id: 20385 1. Przedmiotem orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie jest rozstrzygnięcie sporu określonego treścią powództwa albo zakończenie postępowania co do tego sporu. Toczący się przed sądem polubownym
Bardziej szczegółowoWyrok z dnia 23 stycznia 2003 r. III RN 3/02
Wyrok z dnia 23 stycznia 2003 r. III RN 3/02 Stwierdzenie nieważności części decyzji administracyjnej może nastąpić, gdy tylko ta część zawiera wady z art. 156 1 k.p.a., które jednak nie wywierają wpływu
Bardziej szczegółowoSkarga na bezczynność
Ewa Bobin Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, UWr Skarga na bezczynność ART. 265 I 266 TFUE Informacje ogólne Przepis art. 265 stanowi konieczne uzupełnienie
Bardziej szczegółowoPostępowanie karne. Cje. Środki zaskarżenia II
Postępowanie karne Cje II Dr Wojciech Jasiński Katedra Postępowania Karnego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytet Wrocławski 3) nie przysługuje stronie od uzasadnienia orzeczenia sądu II
Bardziej szczegółowoMożliwość rejestracji znaków towarowych zawierających nazwę lub skrót nazwy Rzeczypospolitej Polskiej (Polska, PL, RP)
I. Zmiany w ustawie Prawo własności przemysłowej. Możliwość rejestracji znaków towarowych zawierających nazwę lub skrót nazwy Rzeczypospolitej Polskiej (Polska, PL, RP) Zakaz rejestracji znaków towarowych
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt III UK 134/18 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 23 maja 2019 r. SSN Jolanta Strusińska-Żukowska (przewodniczący) SSN Jolanta Frańczak SSN Krzysztof Staryk
Bardziej szczegółowoWasze pytania. dotyczące Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
Wasze pytania dotyczące Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej DLACZEGO ISTNIEJE TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ (TSUE)? Budując Europę, państwa członkowskie (dzisiaj w liczbie 28) zawarły
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt I CK 405/04 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 21 grudnia 2004 r. SSN Tadeusz Żyznowski (przewodniczący) SSN Marek Sychowicz (sprawozdawca) SSA Wojciech
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ
Sygn. akt III SK 2/10 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 14 kwietnia 2010 r. SSN Kazimierz Jaśkowski (przewodniczący) SSN Małgorzata Gersdorf SSN Andrzej Wróbel (sprawozdawca)
Bardziej szczegółowoZAGADNIENIE PRAWNE U Z A S A D N I E N I E
Sygn. akt III CZP 100/14 ZAGADNIENIE PRAWNE W sprawie ze skargi dłużnika na czynność komornika w sprawie egzekucyjnej o świadczenie pieniężne, prowadzonej przez komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym
Bardziej szczegółowoStosowanie prawa antydyskryminacyjnego Poszukiwanie skuteczności: środki prawne i sankcje
Stosowanie prawa antydyskryminacyjnego Poszukiwanie skuteczności: środki prawne i sankcje Kevin Duffy Przewodniczący Irlandzki Sąd Pracy Trewir, 10-11 czerwca 2013 Prawo do równości jest podstawowym prawem
Bardziej szczegółowoDochodzenie roszczeń opartych na prawie UE przed sądami krajowymi autonomia proceduralna
prof. dr hab. Anna Wyrozumska Katedra Europejskiego Prawa Konstytucyjnego UŁ Jean Monnet Chair of European Constitutional Law Dochodzenie roszczeń opartych na prawie UE przed sądami krajowymi autonomia
Bardziej szczegółowoSylwia Żyrek Katedra Prawa Europejskiego Instytut Prawa Międzynarodowego Wydział Prawa i Administracji Uniwersytet Warszawski
Zasady zapewniające skuteczność prawu europejskiemu. Zasada skutku bezpośredniego. Zasada pierwszeństwa. Zasada autonomii proceduralnej. Zasady efektywności i równoważności. Effet utile prawa europejskiego.
Bardziej szczegółowoUSTAWA z dnia 24 września 2010 r. o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka oraz niektórych innych ustaw 1)
Kancelaria Sejmu s. 1/1 USTAWA z dnia 24 września 2010 r. Opracowano na podstawie Dz. U. z 2010 r. Nr 197, poz. 1307. o zmianie ustawy o Rzeczniku Praw Dziecka oraz niektórych innych ustaw 1) Art. 1. W
Bardziej szczegółowoR E G U L U S. Zrzeszenie Związków Zawodowych Energetyków. zapytanie Zleceniodawcy INFORMACJA PRAWNA
Warszawa, dnia 14 lipca 2009 r. Przedmiot informacji: Zleceniodawca opinii: Podstawy faktyczne informacji: Uprawnienia organizacji związkowej do skierowania sprawy interpretacji przepisów do Sądu Najwyższego
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Jerzy Kwaśniewski
Sygn. akt III SK 8/09 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 29 kwietnia 2009 r. SSN Jerzy Kwaśniewski w sprawie z powództwa PKP Cargo Spółki Akcyjnej w Warszawie przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. Sygn. akt II BP 11/13. Dnia 20 stycznia 2014 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Jerzy Kuźniar
Sygn. akt II BP 11/13 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 20 stycznia 2014 r. SSN Jerzy Kuźniar w sprawie z powództwa E. W. i R. G. przeciwko Przedsiębiorstwu Budowy Kopalń Pe Be Ka S.A. w L.
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp... Wykaz skrótów...
Wstęp... Wykaz skrótów... XI XXI Część I. Komentarz praktyczny... 1 Rozdział I. Ogólne założenia systemu zaskarżania orzeczeń sądowych... 3 1. Zaskarżalność orzeczeń sądowych w historii polskiego sądownictwa
Bardziej szczegółowow składzie: R. Silva de Lapuerta (sprawozdawca), prezes izby, J.C. Bonichot, A. Arabadjiev, J.L. da Cruz Vilaça i C. Lycourgos, sędziowie,
POSTANOWIENIE TRYBUNAŁU (druga izba) z dnia 3 grudnia 2014 r.(*) Dyrektywa 92/83/EWG Harmonizacja struktury podatków akcyzowych od alkoholu i napojów alkoholowych Artykuł 27 ust. 1 lit. f) Zwolnienie od
Bardziej szczegółowoPostępowanie cywilne. Apelacja. Postępowanie apelacyjne I Apelacja. Modele. Środek odwoławczy
Postępowanie cywilne Apelacja Apelacja Modele Pełna Ograniczona Polska: pełna z ograniczeniami Środek odwoławczy Dewolutywny Renowacyjny (kontrola merytoryczna) Suspensywny (zasadniczo) Postępowanie apelacyjne
Bardziej szczegółowoSpis treści. Str. Nb. Wykaz skrótów... XV Wstęp do piątego wydania... XVII
Wykaz skrótów... XV Wstęp do piątego wydania... XVII Rozdział I. Wprowadzenie... 1 1 1. Pojęcie prawa europejskiego i prawa Unii Europejskiej... 1 1 2. Proces integracji państw europejskich po II wojnie
Bardziej szczegółowoUchwała z dnia 4 sierpnia 2006 r., III CZP 51/06
Uchwała z dnia 4 sierpnia 2006 r., III CZP 51/06 Sędzia SN Henryk Pietrzkowski (przewodniczący) Sędzia SN Teresa Bielska-Sobkowicz (sprawozdawca) Sędzia SN Zbigniew Strus Sąd Najwyższy w sprawie ze skargi
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Zbigniew Korzeniowski
Sygn. akt III UK 153/18 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 13 lutego 2019 r. SSN Zbigniew Korzeniowski w sprawie z odwołania A. K. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w O. o ustalenie
Bardziej szczegółowoNSP (Z) III ćwiczenia nr ZASADY DZIAŁANIA UNII EUROPEJSKIEJ
NSP (Z) III ćwiczenia nr 2 24.03.2013 ZASADY DZIAŁANIA UNII EUROPEJSKIEJ ZASADY KONSTYTUCYJNE UE 1. Zasada solidarności (lojalności) 2. Zasada pomocniczości 3. Zasada wzmocnionej współpracy ZASADY, NA
Bardziej szczegółowoStosunek Karty Praw Podstawowych do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności i krajowych przepisów odnoszących się do praw
Stosunek Karty Praw Podstawowych do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności i krajowych przepisów odnoszących się do praw człowieka 1 relacje porządków prawnych systemów ochrony praw
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE z dnia 27 maja 2003 r. Sygn. akt K 43/02
45 POSTANOWIENIE z dnia 27 maja 2003 r. Sygn. akt K 43/02 Trybunał Konstytucyjny w składzie: Mirosław Wyrzykowski przewodniczący Wiesław Johann Ewa Łętowska Jadwiga Skórzewska-Łosiak Marian Zdyb sprawozdawca,
Bardziej szczegółowo1. Ogólne zestawienie informacji o działalności Sądu nowe sprawy, sprawy zakończone, sprawy w toku ( ) 1
. Ogólne zestawienie informacji o działalności u nowe sprawy, sprawy zakończone, sprawy w toku (2005 2009) 200 000 800 600 400 200 0 Nowe sprawy Sprawy zakończone Sprawy w toku Nowe sprawy 469 432 522
Bardziej szczegółowoUchwała walnego zgromadzenia 20/WZ/U/2009 z
Uchwała walnego zgromadzenia 20/WZ/U/2009 z 16.04.2009 Regulamin Postępowania Dyscyplinarnego. Działając na podstawie art. 31 statutu Stowarzyszenia Walne Zgromadzenie uchwala, co następuje: Postanowienia
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE Z DNIA 11 GRUDNIA 2002 R. V KK 135/02
POSTANOWIENIE Z DNIA 11 GRUDNIA 2002 R. V KK 135/02 Sędzia, który wydał postanowienie kończące postępowanie w sprawie, a następnie, w wyniku uwzględnienia w trybie art. 463 1 k.p.k. zażalenia wniesionego
Bardziej szczegółowoWyrok z dnia 18 maja 2010 r. III UK 2/10
Wyrok z dnia 18 maja 2010 r. III UK 2/10 Skutkiem utraty domniemania konstytucyjności ustawy w konsekwencji wydania przez Trybunał Konstytucyjny wyroku stwierdzającego niezgodność jej przepisu z Konstytucją,
Bardziej szczegółowomgr Ewa Bobin Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, UWr Odesłanie prejudycjalne
mgr Ewa Bobin Katedra Prawa Międzynarodowego i Europejskiego Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii, UWr Odesłanie prejudycjalne ODESŁANIE PREJUDYCJALNE Artykuł 267 TFUE Trybunał Sprawiedliwości Unii
Bardziej szczegółowoPrawo pierwotne i prawo wtórne
Prawo UE Prawo pierwotne i prawo wtórne Jednolity reżim prawny Prawo pierwotne = Traktaty założycielskie, rewizyjne, akcesyjne, ogólne zasady prawa Prawo wtórne = stanowione przez instytucje+ umowy międzynarodowe
Bardziej szczegółowoWniosek. Rzecznika Praw Obywatelskich. r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz ze
Naczelny Sąd Administracyjny Izba Ogólnoadministracyjna Wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich Na podstawie art. 264 2 w związku z art. 15 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu
Bardziej szczegółowoC Statystyki sądowe Sądu Pierwszej Instancji
C Statystyki sądowe Sądu Pierwszej Instancji Ogólne zestawienie informacji o działalności Sądu Pierwszej Instancji 1. Nowe sprawy, sprawy zakończone, sprawy w toku (2 27) Nowe sprawy 2. Rodzaje postępowań
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Katarzyna Gonera
Sygn. akt I PZ 4/06 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 28 marca 2006 r. SSN Katarzyna Gonera w sprawie z powództwa J. W. przeciwko M. Polska Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością o przywrócenie
Bardziej szczegółowo7. Test z ustawy z r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.)
s. 984 7. Test z ustawy z 30.8.2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 270 ze zm.) 10. Stronom występującym w sprawie bez adwokata, lub radcy prawnego, doradcy
Bardziej szczegółowoSkarżący : Rzecznik Praw Obywatelskich Organ : Rada m. st. Warszawy. Skarga kasacyjna
RZECZPOSPOLITA POLSKA Rzecznik Praw Obywatelskich RPO-623243-X/09/TS 00-090 Warszawa Tel. centr. 0-22 551 77 00 Al. Solidarności 77 Fax 0-22 827 64 53 Warszawa, lipca 2010 r. Naczelny Sąd Administracyjny
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. Sygn. akt II BU 5/06. Dnia 9 stycznia 2007 r. Sąd Najwyższy w składzie :
Sygn. akt II BU 5/06 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 9 stycznia 2007 r. SSN Beata Gudowska (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Zbigniew Hajn SSN Zbigniew Myszka w sprawie z wniosku M. S. przeciwko
Bardziej szczegółowoPrzedmowa... XVII Wykaz skrótów... XIX Wykaz literatury... XXV
Spis treści Przedmowa... XVII Wykaz skrótów... XIX Wykaz literatury... XXV Część I. Metodyka... 1 Spis treści... 1 Rozdział 1. Rola i pozycja sędziego sądu administracyjnego... 5 1. Uwagi ogólne... 5 2.
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Barbara Myszka (przewodniczący) SSN Maria Szulc (sprawozdawca) SSN Kazimierz Zawada
Sygn. akt II CSK 716/12 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 26 września 2013 r. SSN Barbara Myszka (przewodniczący) SSN Maria Szulc (sprawozdawca) SSN Kazimierz Zawada
Bardziej szczegółowoPostępowanie cywilne. Istota postępowania kasacyjnego. Orzeczenia, od których przysługuje skarga kasacyjna 2012-03-25
Postępowanie cywilne Skarga kasacyjna Wznowienie postępowania Stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia Istota postępowania kasacyjnego Nadzwyczajny środek zaskarżenia To nie trzecia instancja
Bardziej szczegółowoPostanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28 maja 2015 r. III CZ 20/15
id: 20397 1. [P]ostępowanie sądowe w przedmiocie zbadania zarzutu niewłaściwości sądu polubownego jest postępowaniem wpadkowym, nie dotyczącym istoty sprawy, a jedynie kwestii wstępnej i incydentalnej.
Bardziej szczegółowoTRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ
TRYBUNAŁ SPRAWIEDLIWOŚCI UNII EUROPEJSKIEJ ul. Wenecja 2, 33-332 Kraków Struktura TSUE 1. Trybunał Sprawiedliwości 2. Sąd 3. Sądy wyspecjalizowane: Sąd ds. Służby Publicznej (spory między UE a jej pracownikami,
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. Sygn. akt II UZ 18/12. Dnia 1 czerwca 2012 r. Sąd Najwyższy w składzie :
Sygn. akt II UZ 18/12 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie : Dnia 1 czerwca 2012 r. SSN Katarzyna Gonera (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Roman Kuczyński SSN Maciej Pacuda w sprawie z wniosku M. R.
Bardziej szczegółowoPROJEKT REGULAMINU SĄDU KOLEŻEŃSKIEGO ZACHODNIOPOMORSKI ZWIĄZEK BRYDŻA SPORTOWEGO. Postanowienia ogólne
PROJEKT REGULAMINU SĄDU KOLEŻEŃSKIEGO ZACHODNIOPOMORSKI ZWIĄZEK BRYDŻA SPORTOWEGO Postanowienia ogólne 1 Sąd Koleżeński jest jednym z organów Zachodniopomorskiego Związku Brydża Sportowego powoływanym
Bardziej szczegółowoUSTAWA. z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego CZĘŚĆ PIERWSZA POSTĘPOWANIE ROZPOZNAWCZE KSIĘGA PIERWSZA PROCES
Dz. U. 2016 poz. 1822 t.j. z dnia 9 listopada 2016 r. Wersja obowiązująca od: 14 lipca 2017 r. Wejście w życie: 1 stycznia 1965 r. (...) USTAWA z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. Sygn. akt IV CSP 1/15. Dnia 15 kwietnia 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:
Sygn. akt IV CSP 1/15 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 15 kwietnia 2015 r. SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Agnieszka Piotrowska SSN Krzysztof Strzelczyk w sprawie
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. Sygn. akt II UZ 77/14. Dnia 25 lutego 2015 r. Sąd Najwyższy w składzie:
Sygn. akt II UZ 77/14 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 25 lutego 2015 r. SSN Roman Kuczyński (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Halina Kiryło SSN Zbigniew Korzeniowski w sprawie z wniosku D.
Bardziej szczegółowoWYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ. SSN Agnieszka Piotrowska (przewodniczący) SSN Marian Kocon SSN Karol Weitz (sprawozdawca)
Sygn. akt II CSK 56/15 WYROK W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 6 listopada 2015 r. SSN Agnieszka Piotrowska (przewodniczący) SSN Marian Kocon SSN Karol Weitz (sprawozdawca)
Bardziej szczegółowoSądownictwo administracyjne. Ustrój, skarga do sądu, wyroki sądowe
Sądownictwo administracyjne Ustrój, skarga do sądu, wyroki sądowe Sądownictwo administracyjne ISTOTA I USTRÓJ SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Istota sądownictwa administracyjnego Sądownictwo administracyjne zapewnia
Bardziej szczegółowoSĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE. Ustrój, skarga do sądu, wyroki sądowe
SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE Ustrój, skarga do sądu, wyroki sądowe ISTOTA I USTRÓJ SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Sądownictwo administracyjne ISTOTA SĄDOWNICTWA ADMINISTRACYJNEGO Sądownictwo administracyjne zapewnia
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący) SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca) SSN Katarzyna Tyczka-Rote
Sygn. akt I CSK 252/09 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 25 marca 2010 r. SSN Mirosław Bączyk (przewodniczący) SSN Zbigniew Kwaśniewski (sprawozdawca) SSN Katarzyna Tyczka-Rote w sprawie z powództwa
Bardziej szczegółowoPOSTANOWIENIE. Sygn. akt I NSK 99/18. Dnia 21 maja 2019 r. Sąd Najwyższy w składzie: SSN Adam Redzik
Sygn. akt I NSK 99/18 POSTANOWIENIE Sąd Najwyższy w składzie: Dnia 21 maja 2019 r. SSN Adam Redzik w sprawie z powództwa [ ] Bank Spółki Akcyjnej w P. przeciwko Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów
Bardziej szczegółowo