Poznaj gospodarkę: Niemcy. Największa gospodarka w UE

Transkrypt

1 Poznaj gospodarkę: Niemcy Największa gospodarka w UE Analiza gospodarki niemieckiej przygotowana przez członków Studenckiego Koła Naukowego Finansów, w ramach Strefy Analitycznej SKNF WZ UW.

2 Spis treści 1. Wstęp Sytuacja polityczna Bank Centralny i polityka pieniężna Wskaźniki makroekonomiczne Rynek Kapitałowy Struktura gospodarki Znane spółki System podatkowy Podsumowanie... 37

3 1. Wstęp Gospodarka Niemiec należy do najbardziej rozwiniętych na świecie. Jest największą w Europie oraz piątą na świecie (pod względem PKB) siłą ekonomiczną, opierającą się głównie na przemysłowej produkcji towarów oraz na usługach. Znana jest przede wszystkim z renomowanych produktów przemysłu maszynowego oraz wyrobów sektora chemicznego. Siłą napędową gospodarki jest eksport, co sprawia, że jest ona w dużej mierze powiązana z sytuacją gospodarczą na świecie. W niniejszej publikacji prezentujemy szczegółową charakterystykę obecnej sytuacji gospodarczej Niemiec. W każdym kolejnym rozdziale opisane zostały wybrane przez nas aspekty pozwalające ocenić jakość oraz konkurencyjność tej gospodarki. 2. Sytuacja polityczna Republika Federalna Niemiec to demokratyczne państwo z systemem kanclerskoparlamentarnym. Podstawowym aktem prawnym jest konstytucja - obecnie obowiązująca z dnia 23 maja 1949 r. Głównymi jej założeniami są: federalizm (kraj podzielony jest na tzw. landy o ograniczonej suwerenności), demokratyzm, zasada podziału władz oraz samorządności i zasada państwa socjalnego. Głową państwa w Niemczech jest prezydent - Joachim Gauck - jednakże podobnie jak w Polsce, pełni on przede wszystkim rolę reprezentacyjną. Nie dziwi, więc fakt, że powszechnie znana na świecie jest raczej osoba kanclerza Niemiec. Jego funkcją jest przede wszystkim kierowanie pracami rządu (łącznie z określeniem jego składu). W tej chwili, od 2005 roku, kanclerzem RFN jest Angela Merkel, wybrana na trzecią kadencję z rzędu w wyborach parlamentarnych 22 września 2013 roku. Od czasu wyborów w roku 2005, największym poparciem cieszy się Unia Chrześcijańsko- Demokratyczna, zwana również CDU. Na jej czele stoi Angela Merkel. Założona zaraz po II wojnie światowej partia określana jest mianem centroprawicowej - głównie ze względu na postulaty: konserwatywne społecznie oraz socjalliberalne gospodarczo. CDU od wielu lat występuje w wyborach w sojuszu z inną chadecką partią - Unią Chrześcijańsko-Społeczną w Bawarii, zwaną CSU. W 2013 roku - Unia, bo tak potocznie nazywany jest sojusz obu partii, uzyskał w wyborach wynik 41,5% głosów, co dało im razem prawie 50% mandatów w

4 parlamencie. Resztę liczących się partii na niemieckiej scenie politycznej, prezentuje wykres poniżej, zawierający oficjalne wyniki wyborów. 45% Oficjalne wyniki wyborów parlamentarnych z dnia 22 września 2013 roku 40% 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Unia Socjaldemokratyczna Partia Niemiec Lewica Związek 90/Zieloni Wolna Partia Demokratyczna Według najnowszych sondaży, poparcie dla Unii utrzymuje się stale na równie wysokim poziomie. Spowodowane jest to przede wszystkim niesłabnącą pozycją RFN na arenie międzynarodowej, bowiem wskaźniki makroekonomiczne nie są zbyt korzystne. Wzrost PKB w roku 2013 wyniósł 2%, zaś inflacja 1,6%. Jest to i tak znaczna poprawa po roku 2012, w którym inflacja znacznie przewyższyła przyrost PKB. Największymi problemami gospodarki Niemieckiej są dziś podobnie jak w Polsce: rosnące koszty systemu opieki zdrowotnej i systemu emerytalnego, które tworzą coraz większy deficyt budżetowy. Obecnie dług publiczny Niemiec wynosi około 80% PKB. Pomimo pewnych socjalistycznych ukierunkowań gospodarczych oraz przynależności do Unii Europejskiej, Niemcy uważa się za kraj liberalny ekonomicznie. Wskaźnik wolności gospodarczej według indeksu Heritage na rok 2014 wynosi 73.4, co powoduje, że Niemcy plasują się na 18 pozycji w skali świata oraz 8 - w skali Europy. Wydarzeniem aktualnym, a również dość istotnym z punktu widzenia Niemiec są najbliższe wybory do Parlamentu Europejskiego. Głównym faworytem jest oczywiście CDU, natomiast, co ciekawe - partia nie może liczyć na poparcie polityków z Bawarii. CSU bowiem nie należy do ugrupowań euroentuzjastycznych. Co więcej, jednym z jej wiceszefów jest

5 obecnie Peter Gaiweiler, znany, jako propagator likwidacji EMS - funduszu ratunkowego dla Euro. Dużym zainteresowaniem cieszy się również stosunkowo nowa partia - Alternatywa dla Niemiec. AfD bowiem już w wyborach parlamentarnych w 2013 roku nieomal przekroczyła próg wyborczy. Najnowsze sondaże jednak dają partii około 6%, co oznacza, że prawdopodobnie zobaczymy ją niedługo w Brukseli. Alternatywa dla Niemiec jest uważana za ugrupowanie skrajnie konserwatywne i eurosceptyczne. Mówi się również o możliwości zdobycia mandatów przez skrajnie-prawicową NPD. Jest to partia neonazistowska, propagująca postulaty o charakterze rasistowskim i ksenofobicznym, niekiedy gloryfikując wręcz samego Adolfa Hitlera. Poparcie wśród tego typu partii (nie tylko w Niemczech) pokazuje, że część ludzi przestaje wierzyć w integrację Europejską i sprzeciwia się Unii w jej obecnej formie. 3. Bank Centralny i polityka pieniężna 1. Wstęp Bundesbank jest bankiem centralnym Niemiec i członkiem Europejskiego Systemu Banków Centralnych. Powstał w 1957 roku, jego siedziba znajduje się we Frankfurcie, podobnie jak siedziba Europejskiego Banku Centralnego. W związku ze swoją wielkością i siłą Bundesbank ma jeden z największych wpływów w Europie na wygląd prowadzonej wspólnej, europejskiej polityki pieniężnej. Od początku istnienia aż do 2001 roku Bundesbank całkowicie odpowiadał za politykę pieniężną Niemiec działając według nowego modelu funkcjonowania bankowości centralnej. W przeciwieństwie do tendencji panujących w drugiej połowie dwudziestego wieku, kiedy to banki centralne pomimo pewnej swobody w działaniu posiadały także cele główne (np. oczekiwana stopa inflacji, stopa bezrobocia) ustalony odgórnie przez państwo, Bundesbank posiadał całkowitą niezależność i swobodę działania w zakresie polityki monetarnej. Jego działania na przestrzeni wielu lat i sposób, w jaki radził sobie z inflacją były podziwiane i szanowane na arenie międzynarodowej, co było pośrednim czynnikiem wpływającym na siłę marki niemieckiej wśród światowych walut. Obecnym przewodniczącym Bundesbanku jest Jens Weidmann, który ma również bardzo duży wpływ na kierunek europejskiej polityki pieniężnej.

6 2. Historia Po drugiej wojnie światowej powstał Länder Bank, czyli swoisty poprzednik Bundesbanku, przed którym od początku działalności stało bardzo trudne zadanie, ponieważ trzeba było pilnie zastąpić Reischmarke, walutę wprowadzoną w 1924 roku, która po drugiej wojnie światowej całkowicie straciła wartość. Wraz z pomocą zachodnich sił, głównie Stanów Zjednoczonych, stworzony został pierwszy dwupoziomowy system bankowości centralnej wzorowany na sposobach funkcjonowania amerykańskiej Rezerwy Federalnej, a bezwartościowa już Reischmarka została zastąpiona przez nową walutę, markę niemiecką. W 1957 roku powstał Bundesbank jednocześnie znosząc dwupoziomowy system bankowości centralnej, a niezależne dotychczas landbanki stały się regionalnymi oddziałami banku centralnego. Przez następne lata niemiecki bank centralny sukcesywnie prowadził politykę pieniężną dbając o rezerwy walutowe, transakcje walutowe i operacje otwartego rynku. Bardzo poważne wyzwanie pojawiło się wraz z symbolicznym upadkiem muru berlińskiego, kiedy doszło do pojednania niemieckich republik żyjących dotychczas osobno. Na mocy traktatu z 1990 roku doszło do zjednoczenia Niemiec i połączenia ich gospodarek i ekonomii, niemiecka marka stała się legalnym środkiem płatniczym w całym kraju, a Bundesbank stał się odpowiedzialny za krajową politykę monetarną. Kolejnym bardzo ważnym wydarzeniem z historii funkcjonowania niemieckiego banku centralnego jest przystąpienie do strefy euro. Przyjęcie wspólnej waluty spowodowało, że całkowitą kontrole i odpowiedzialność nad walutą przejmuje Europejski Bank Centralny, a więc stopy procentowe są odgórnie ustalane przez tą instytucję. Jednak oczywiście Bundesbank nie zakończył swojego istnienia i nadal pełni wiele ważnych funkcji dla całej gospodarki. 3. Obecny wygląd i funkcje Bundesbanku Zgodnie ze statusem niemieckiego banku centralnego 1, jest on integralną częścią Europejskiego Systemu Banków Centralnych i powinien uczestniczyć w jego działaniach, których głównym celem jest zachowanie stabilności cen. Do jego zadań należy też odpowiednie zarządzanie i utrzymywanie rezerw walutowych oraz organizowanie i dbanie krajowy system płatności i rozliczeń. Jednak wraz z przynależnością do strefy euro, Bundesbank przestał pełnić rolę ostatniej instancji kredytowej, czyli bardzo ważnej funkcji bankowości centralnej, którą obecnie pełni ECB. Możemy wyróżnić cztery najważniejsze obszary działalności Bundesbanku, które oczywiście pokrywają się z zadaniami Europejskiego Banku Centralnego. 1 ct.pdf? blob=publicationfile

7 a) Dbanie o przepływ pieniędzy w państwie Bundesbank sprawuje całkowitą kontrolę nad cyrkulacją pieniędzy w gospodarce, zapewniając fizyczny przepływ gotówki. Sprawdza również pieniądze dostarczane przez banki dbając o legalność używanych banknotów. b) Bank banków, czyli instytucja rozliczeniowa dla banków komercyjnych i innych instytucji finansowych. Bank centralny pełni bardzo ważną funkcje rozliczeniową dla banków komercyjnych i innych instytucji finansowych. Każdy bank komercyjny posiada własny rachunek w banku centralnym, na którym rejestrowane są wszystkie operacje z innymi bankami i na tych kontach znajduje się również wymagana odgórnie rezerwa obowiązkowa. Bundesbank może również przyjmować depozyty od banków komercyjnych i udzielać im kredytów, co pozwala na odpowiednie zarządzanie płynnością w całym systemie finansowym państwa. Do obowiązków banku centralnego w tym obszarze należy też realizowanie transakcji z zagranicznymi bankami i instytucjami międzynarodowymi oraz nadzorowanie krajowego systemu bankowego razem z przydzielonymi do tego zadania organami regulującymi. c) Bank państwa Bundesbank prowadzi również rachunki instytucji państwowych oraz obsługuje budżet i dług publiczny. Zakazaną praktyką jest finansowanie sektora rządowego z powodu dużych szans na wystąpienie zjawisk inflacyjnych, a z tym niemiecka gospodarka miała już do czynienia w okresach wojen światowych. d) Obsługa rezerw walutowych Do zadań Bundesbanku należy również obsługa i dbanie o rezerwy walutowe w państwie. Mogą to być zarówno waluty jak i złoto, bo warto zauważyć, że niemieckie rezerwy w złocie swoją wielkością są drugie na świecie, zaraz po Stanach Zjednoczonych. Rezerwy walutowe mogą posłużyć, jako inwestycja w celu osiągnięcia zysków, ale również, jako zabezpieczenie przed niepożądanymi zmianami kursu waluty. Warto pamiętać, że emisja gotówki należy całkowicie do zadań Europejskiego Banku Centralnego, jedynie emisja monet to zadanie państwowych mennic.

8 4. Najważniejsze wskaźniki polityki pieniężnej a) Stopa procentowa Stopa procentowa jest taka sama w całej strefie euro i ustalana jest przez Europejski Bank Centralny. Obecnie znajduje się na bardzo niskim 0,25% w związku z bardzo powolnym wzrostem inflacji w całej strefie euro. b) Agregaty pieniężne M1 i M3 Agregat M1 obejmuje pieniądz gotówkowy, czyli monety i banknoty w obiegu, natomiast agregat M3 zawiera dodatkowo zobowiązania banków wobec podmiotów niebankowych z terminem zapadalności do 2 lat i dłużne papiery wartościowe z taką samą zapadalnością.

9 c) Rezerwy walutowe Rezerwy walutowe Niemiec są dziesiątymi największymi rezerwami na całym świecie, jednak od 2012 roku następuje ich systematyczny spadek. d) Stopa międzybankowa 3 miesięczna stopa międzybankowa, czyli EURIBOR jest taka sama dla wszystkich banków w strefie euro i obecnie wynosi 0,33%

10 4. Wskaźniki makroekonomiczne Produkt Krajowy Brutto Gospodarka niemiecka jest największą w Europie i piątą na świecie (pod względem PKB) siłą ekonomiczną. Mimo problemów gospodarczych w latach związanych z długiem i deficytem publicznym, Niemcy utrzymywały wówczas pozycję trzeciej gospodarki świata. W roku 2006 wyprzedziły ją dynamicznie rozwijające się Indie, a w 2008 roku Chiny. Nominalny produkt krajowy brutto Niemiec w 2013 roku (wg szacunków) wyniósł 3,635 bilionów USD. Jest to wielkość niemalże identyczna jak w roku 2011 (3,631 bln USD) oraz 2008 (3,640 bln USD). Spadek PKB po tych latach wynikał odpowiednio z kryzysu fiskalnego oraz osłabienia popytu zewnętrznego na przełomie lat oraz światowego kryzysu finansowego rozpoczętego w roku PKB per capita za rok 2013 (wg IMF) wyniósł USD. PKB wg parytetu siły nabywczej za ostatni rok wyniósł 3,227 bln USD (w poprzednich dwóch latach 3,211 oraz 3,182 bln USD), natomiast na osobę USD. PKB w wielkości nominalnej (w mln USD) Źródło: countryeconomy.com (IMF, Eurostat, The World Bank, ECB) Jak możemy zauważyć na wykresie przedstawiającym stopy wzrostu realnego PKB (skorygowanego o inflację, r/r), wnioski są niemalże identyczne z powyższym rozważaniami. W ostatnim roku tempo wzrostu realnego PKB wyniosło 0,4%. Wg wstępnych szacunków resortu gospodarki Niemiec w roku 2014 i 2015 stopa wzrostu PKB powinna wynieść 1,8% (o ile kryzys na Ukrainie nie popsuje planów). Kluczowe znaczenie w tych latach stanowi wzrost

11 popytu wewnętrznego z racji zaobserwowanych tendencji rosnących wydatków gospodarstw domowych oraz inwestycji (z powodu niskiej inflacji i niskich stóp procentowych). 6% Stopa wzrostu realnego PKB 4% 3,1% 3,7% 3,3% 4,0% 3,3% 2% 0% -2% 1,7% 1,7% 1,9% 1,9% 1,5% 1,2% 1,1% 0,8% 0,7% 0,7% 0,4% 0,0% ,4% -4% -6% -5,1% Źródło: countryeconomy.com (IMF, Eurostat, The World Bank, ECB) Na koniec, w celach informacyjnych, przedstawiamy porównanie gospodarek krajów według PKB (wg parytetu siły nabywczej pieniądza stan na 2013 rok). Kraj PKB (w bln USD) Kraj PKB (w bln USD) 1. Stany Zjednoczone 16, Włochy 1, Chiny 13, Korea Płd. 1, Indie 4, Kanada 1, Japonia 4, Hiszpania 1, Niemcy 3, Indonezja 1, Rosja 2, Turcja 1, Brazylia 2, Australia 0, Wielka Brytania 2, Iran 0, Francja 2, Arabia Saudyjska 0, Meksyk 1, Tajwan 0, Polska (0,814 bln USD) Źródło: Central Intelligence Agency (

12 Inflacja Wskaźnik inflacji rocznej Niemiec za rok 2013 (1,6%) niemalże pokrywa się ze średnią Unii Europejskiej (1,5%). W poprzednich latach inflacja Niemiec była niższa od średniej UE, co w pewien sposób stanowiło przewagę cenową nad pozostałymi krajami. Inflację za poprzedni rok osłabiały surowce typu ropa i gaz, które stawały się tańsze, natomiast wzmacniały głównie żywność oraz energia elektryczna. Obecnie inflacja w opisywanym przez nas kraju wykazuje tendencje malejące. Indeks HICP (zharmonizowany wskaźnik cen konsumpcyjnych Harmonised Index of Consumer Prices), w ujęciu r/r, za marzec 2014 roku wykazuje wartość równą 0,9% i systematycznie spada od listopada 2013 roku. Sprzyjać to będzie zwłaszcza popytowi wewnętrznemu, co przełoży się na wzrost konsumpcji w tym kraju. Warto zwrócić uwagę, iż indeks HICP w Polsce jest jeszcze niższy obecnie, tj. za marzec 2014 roku, wynosi 0,6%. Dodatkowo indeks ten, przynajmniej w ostatnim roku, nie przekroczył dla Polski wartości 3,0% Inflacja Niemiec (HICP) r/r 2,8% 2,5% 2,0% 1,8% 1,9% 1,8% 2,3% 2,5% 2,1% 1,5% 1,0% 1,4% 1,0% 1,2% 1,6% 0,5% 0,2% 0,0% Inflacja Niemiec (HICP) r/r 2,0% 1,8% 1,6% 1,4% 1,2% 1,0% 0,8% 0,6% 0,4% 0,2% 0,0% 1,9% 1,9% 1,6% 1,6% 1,6% 1,6% 1,2% 1,2% 1,2% 1,1% 1,0% 0,9% kwi-rr maj-rr cze-rr lip-rr sie-rr wrz-rr paź-rr lis-rr gru-rr sty-rr lut-rr mar-rr

13 Stopy procentowe Począwszy od roku 2008, EBC w miarę systematycznie obniżało podstawową stopę procentową (głównych operacji refinansowych odpowiednik stopy referencyjnej w NBP) z wyjątkiem okresu między latami 2009 oraz Ostatnie obniżki, począwszy od roku 2011 związane są głównie z pobudzaniem gospodarki (popytu konsumpcyjnego oraz inwestycji) jako działanie zapobiegające kryzysowi w strefie Euro. Do innych czynności EBC w zakresie utrzymania płynności i ograniczenia zmienności (ryzyka) na rynkach finansowych w związku z ostatnimi wydarzeniami należą także m.in. operacje otwartego rynku (skup państwowych i prywatnych papierów dłużnych) z jednoczesną sterylizacją, przeprowadzanie operacji typu swap z Fed-em, refinansowanie systemu bankowego w strefie Euro (22 grudnia 2011 EBC przekazało 489 miliardów USD 523 bankom na okres trzech lat po oprocentowaniu 1%.; później w lutym 2012 roku przeprowadzono drugą tego typu operację na kwotę netto wynoszącą 313 miliardów USD). Ostatnia obniżka miała miejsce 13 listopada 2013 roku. Od tego czasu nie są planowane zmiany stopy procentowej (przynajmniej w horyzoncie najbliższych kilku miesięcy o czym poinformował niedawno na konferencji prezes EBC Mario Draghi). Uwzględniając powyższy fakt w połączeniu z działaniami naprawczymi w strefie Euro oraz sugestią programu luzowania ilościowego (Quantitative Easing, QE) należy się spodziewać poprawy koniunktury gospodarczej w strefie Euro. Oprócz podstawowej stopy procentowej, stopa depozytowa EBC wynosi obecnie 0% (już od 11 lipca 2012 roku; z reguły jest niższa od podstawowej o 50 lub 75 p.b.), natomiast stopa kredytów overnight wynosi 0,75 (ostatnia obniżka 13 listopada 2013 roku; z reguły jest wyższa od podstawowej o p.b.). 4,5% 4,0% 3,5% 3,0% 2,5% 2,0% 1,5% 1,0% 0,5% 0,0% Podstawowa stopa procentowa EBC Źródło: Eurostat

14 April 30, 2004 Aug, 31, 2004 Dec, 31, 2004 April 30, 2005 Aug, 31, 2005 Dec, 31, 2005 April 30, 2006 Aug, 31, 2006 Dec, 31, 2006 April 30, 2007 Aug, 31, 2007 Dec, 31, 2007 April 30, 2008 Aug, 31, 2008 Dec, 31, 2008 April 30, 2009 Aug, 31, 2009 Dec, 31, 2009 April 30, 2010 Aug, 31, 2010 Dec, 31, 2010 April 30, 2011 Aug, 31, 2011 Dec, 31, 2011 April 30, 2012 Aug, 31, 2012 Dec, 31, 2012 April 30, 2013 Aug, 31, 2013 Dec, 31, 2013 Studenckie Koło Naukowe Finansów Bezrobocie Niemiecka gospodarka, z racji tego, iż jest eksporterem wielu złożonych dóbr, czerpie duże korzyści z wykwalifikowanej siły roboczej. Podobnie jak inne kraje zachodnie, jednym z głównych problemów Niemiec są nadchodzące wyzwania związane z demografią (niskim przyrostem naturalnym, imigracją), długoterminowym rozwojem gospodarczym i systemem socjalnym. To wszystko przekłada się na politykę związaną z zatrudnieniem. Reformy dedykowane tym problemom rozpoczął kanclerz Niemiec, Gerhard Schroeder (w latach ). Dotyczyły głównie obniżki podatków, likwidacji państwa opiekuńczego oraz zmniejszenia regulacji prawa pracy. W międzyczasie następowały inne zmiany (np. redukcja tygodniowego czasu zatrudnienia wynosi on obecnie średnio godzin, podczas gdy w Polsce 40-42,2 godzin). Powyższe usprawnienia przyczyniły się do wyjścia z kryzysu na przełomie lat (najpoważniejszego od czasów II wojny światowej) obronną ręką wówczas nastąpił niewielki, bo prawie 1% wzrost stopy bezrobocia. Od tego czasu stopa bezrobocia systematycznie spada, co oznacza, iż Niemcy wyszły z recesji praktycznie bez szwanku. Na koniec roku 2013 stopa bezrobocia wynosiła 5,3%, natomiast na dzień 28 lutego 2014 roku 5,1%. Stopa bezrobocia 14,0% 12,0% 11,5% 10,0% 8,0% 8,0% 6,0% 4,0% 2,0% 0,0% 7,1% 5,1% Źródło: ycharts.com PMI Niedawno opublikowany wskaźnik PMI dla Niemiec za kwiecień wyniósł 54,2. Jest to wielkość wyższa od prognozy, która wynosiła 54. Już od kilkunastu miesięcy wskaźnik PMI systematycznie wzrasta, co sugeruje lepszą i stale poprawiającą się kondycję sektora przemysłowego w niemieckiej gospodarce. Podobnie przedstawia się sytuacja wskaźnika PMI

15 lip-rr sie-rr wrz-rr paź-rr lis-rr gru-rr sty-rr lut-rr mar-rr kwi-rr maj-rr cze-rr lip-rr sie-rr wrz-rr paź-rr lis-rr gru-rr sty-rr lut-rr mar-rr kwi-rr lip-rr sie-rr wrz-rr paź-rr lis-rr gru-rr sty-rr lut-rr mar-rr kwi-rr maj-rr cze-rr lip-rr sie-rr wrz-rr paź-rr lis-rr gru-rr sty-rr lut-rr mar-rr kwi-rr Studenckie Koło Naukowe Finansów dla usług wielkość dla ostatniego miesiąca wyniosła 55 wobec oczekiwanej wielkości 53,4. Warto jedynie dodać, że wartość tego wskaźnika większa od 50 oznacza wzrost aktywności przemysłowej (ożywienie w sektorze), natomiast poniżej jej spadek Wskaźnik PMI dla przemysłu Wskaźnik PMI dla usług Źródło: tradingeconomics.com

16 Deficyt budżetowy Walka z kryzysem zadłużeniowym (fiskalnym) w strefie euro przyczyniła się do spadku deficytu budżetowego praktycznie do zera. Ostatnią kryzysową sytuacją był deficyt za rok 2010 wynoszący ok. 4,2% PKB. Zgodnie z kryteriami konwergencji wartość tego wskaźnika nie powinna przekraczać 3% PKB. Podobnie sytuacja się przedstawiała w latach , kiedy Niemcy przechodziły przez problemy związane z zadłużeniem (wówczas rekordowym 1,49 biliona EUR, czyli 18 tys. EUR per capita), kosztami jego obsługi oraz kosztami systemu emerytalnego i opieki zdrowotnej. W przypadku zadłużenia, dług publiczny praktycznie cały czas wynosi ponad 60% PKB (wartość referencyjna z Maastricht). Obecnie Niemcy są na dobrej drodze do spadku wielkości tej relacji. Dla porównania, obecnie dług publiczny w Grecji wynosi 175% (!) PKB, Polski wg wstępnych szacunków, 55% PKB (dokładne dane zostaną zaprezentowane w maju), Stanów Zjednoczonych 71,8%, natomiast Chin 40%. Rok Deficyt budżetowy (wielkość ujemna) w mln EUR Deficyt budżetowy (wielkość ujemna) jako % PKB Dług publiczny (w mln EUR) Dług publiczny (jako % PKB) Dług publiczny (w EUR per capita) ,2% ,30% ,5% ,90% ,1% ,20% ,1% ,10% ,8% ,70% ,2% ,40% ,8% ,20% ,3% ,60% ,6% ,00% ,2% ,20% ,1% ,80% ,1% ,50% ,2% ,50% ,8% ,00% ,1% ,00% ,01% ,06% Źródło: countryeconomy.com (IMF, Eurostat, The World Bank, ECB) Eksport i import Gospodarka niemiecka ma największy potencjał gospodarczy w Europie i jest jedną z najlepiej rozwiniętych na świecie. Skoncentrowana jest na przemysłowej produkcji towarów oraz na usługach. Jest także znana z olbrzymiego eksportu wyroby niemieckie cieszą się międzynarodową renomą od produktów przemysłu maszynowego, pojazdów mechanicznych, przez wyroby przemysłu chemicznego. Nastawienie na eksport sprawia, iż

17 Niemcy są silnie powiązane z gospodarką światową. Najważniejszymi partnerami handlowymi Niemiec są Francja (9,21% udziału eksportu), Holandia (6,5%), Stany Zjednoczone (8,1%), Wielka Brytania (6,53%) i Chiny (6,1%). Z punktu widzenia importu, największy udział mają: Holandia (10%), Francja (7,61%), Chiny (6,25%), Belgia (6,13%) i Włochy (5,31%). Udział Polski w imporcie Niemiec wynosi 4%. Wejście krajów Europy Środkowo-Wschodniej do Unii Europejskiej znacząco się przyczyniło do wzrostu eksportu. Po wahaniach na rynkach finansowych i spadkach wymiany handlowej w roku, Niemcy nieznacznie poprawiły swój eksport (oraz import). W roku 2013 (wg wstępnych szacunków) eksport wyniósł mld EUR, natomiast import 896 mld EUR, co pozwoliło osiągnąć nadwyżkę eksportową w wielkości mln EUR. W ostatnich dwóch latach zmiany eksportu i importu oscylowały w okolicach 0%, natomiast obecnie uważa się, iż eksport w tym roku wzrośnie o 4,1%, natomiast import o 4,7%. Oznacza to, iż handel zagraniczny nie przyczyni się do wzrostu PKB. Stąd też kluczowe znaczenie dla wzrostu produktu krajowego będzie miał popyt wewnętrzny (o czym już wspomnieliśmy wcześniej) Eksport oraz import Niemiec (w mln EUR) Eksport Import Źródło: destatis.de (Statistisches Bundesamt) Wskaźnik wolności gospodarczej Zgodnie z rankingiem z 2014 roku, wskaźnik opracowany przez Wall Street Journal i Heritage Foundation dla Niemiec wynosi 73,4 co plasuje ten kraj na 17. miejscu na 179 klasyfikowanych państw świata, natomiast w Europie na 8. miejscu. Polska zajęła 50. miejsce (awans z 57.). Wynik ten jest nieco lepszy w stosunku do poprzedniego z racji wprowadzenia drobnych usprawnień w sferze inwestycji (przepływu kapitału), prawa pracy i

18 przepływu towarów. Do roku 2006, Indeks ten wykazywał wolność gospodarczą Niemiec jako średnią, natomiast obecnie jest zaliczana do kategorii w zasadzie wolnej. Jedynymi obecnymi mankamentami gospodarki Niemiec w kontekście przytaczanego wskaźnika są kwestie regulacji prawa pracy oraz płac, które są nieco poniżej standardów oraz swoboda działalności gospodarczej, która odrobinę się pogorszyła. Podsumowanie wskaźnika z jego składowymi zawiera tabela poniżej. Rządy prawa Ograniczony rząd Prawa własności 90 (0) Wydatki rządowe 38,2 (+) Wolność od korupcji 80,1 (+) Wolność fiskalna 61,2 (-) Efektywność regulacji Wolne rynki Swoboda działalności gospodarczej 89,9 (-) Wolny handel 87,8 (+) Stosunki, prawo pracy i płace 46,4 (+) Wolność inwestycyjna 90 (+) Stabilność monetarna 80,8 (-) Wolność finansowa 70 (0) Wskaźnik wolności gospodarczej 73,4 (+) Pozycja w rankingu #18 Źródło: (0) oznacza brak zmiany, (-) spadek, (+) wzrost wartości w porównaniu z poprzednim rokiem Zwieńczając tę część raportu, przedstawiamy pozostałe, nieco mniej istotne wskaźniki makroekonomiczne: Oszczędności narodowe brutto: 24,7% PKB (2013) Struktura PKB (2013): Konsumpcja gospodarstw domowych (57,6% PKB) Wydatki rządowe (19,4% PKB) Inwestycje (17,6% PKB) Eksport (49,5% PKB) Import (-44,1% PKB) Struktura PKB w podziale na sektory (2013): Rolnictwo (0,8% PKB) Przemysł (30,1% PKB) Usługi (69% PKB) Liczba zatrudnionych: 44,2 mln osób (2013) Wskaźnik nierówności Giniego: 27 (2006) Wielkość podatków: 45,3% PKB (2013)

19 5. Rynek Kapitałowy Frankfurt Stock Exchange Frankfurt Stock Exchange jest jedną z największych oraz najbardziej istotnych giełd papierów wartościowych w Europie. Giełdą zarządza spółka Deutsche Börse, do której należy także europejska giełda instrumentów pochodnych Eurex oraz izba rozliczeniowa Clearstream. Obrót większością akcji notowanych na frankfurckiej giełdzie dokonywany jest za pomocą elektronicznego systemu Xetra. Kapitalizacja giełdy wynosi obecnie prawie 2 biliony USD i co ciekawe, jeśli spojrzymy na znajdujący się w dalszej części rozdziału wykres indeksu DAX to zauważymy duże podobieństwo do wykresu przedstawiającego właśnie łączną wartość kapitalizacji notowanych spółek. Fakt ten pokazuje jak duży wpływ na całą giełdę ma trzydzieści największych notowanych na niej spółek Kapitalizacja w mln USD Źródło: opracowanie własne Analizując poniższy wykres przedstawiający liczbę notowanych na frankfurckiej giełdzie spółek zauważalny jest długotrwały trend spadkowy. Obecnie notowanych jest 705 spółek, w tym 77 spółek zagranicznych. Zastanawiając się nad powodem tak regularnego spadku tej liczby można wyróżnić takie przyczyny jak regularna konsolidacja rynku, czy też coraz większe wymogi informacyjne obejmujące emitentów.

20 1 100 Liczba notowanych spółek Źródło: opracowanie własne Najważniejszym indeksem giełdy we Frankfurcie, w skład, którego wchodzi 30 największych pod względem kapitalizacji oraz obrotów spółek jest DAX. Jest to indeks dochodowy, co oznacza, iż przy obliczaniu jego wartości brane pod uwagę są także wypłacone przez spółki dywidendy. W skład indeksu wchodzą między innymi takie spółki jak: Adidas, Alianz, BASF, BMW, Continental, Siemens, Volkswagen, SAP czy Henkel DAX Źródło: opracowanie własne

21 Jak widzimy na poniższym wykresie istnieje silna dodatnia korelacja pomiędzy indeksem DAX a amerykańskim S&P500. Porównane ze sobą wykresy wspomnianych indeksów niemal nakładają się na siebie. Oba indeksy poruszają się w trendzie wzrostowym, nieprzerwanym żadnymi większymi korektami aż od września 2011 roku. Z takiego badania korelacji można wywnioskować, że sytuacja na frankfurckiej giełdzie uzależniona jest w dużym stopniu od ogólnej koniunktury panującej na rynkach światowych. Korelacja pomiędzy DAX 30 a S&P500 Źródło: opracowanie własne Obligacje Niemieckie obligacje powszechnie uznawane są za jedne z najbardziej bezpiecznych. Fakt ten dobrze obrazuje ich poziom rentowności. Można przestawić dwa główne przyczyny tak niskich rentowności obligacji skarbowych. Po pierwsze obecnie obligacje skarbowe uznawane są za instrument finansowy charakteryzujący się najmniejszym poziomem ryzyka, mniejszym nawet od tradycyjnych lokat bankowych. Dlaczego tak się dzieje? Spłata tych obligacji gwarantowana jest majątkiem skarbu państwa, dlatego trudno sobie wyobrazić sytuację, w której zobowiązania z niemieckich obligacji nie zostaną spłacone. Po drugie coraz lepsza sytuacja makroekonomia w Unii Europejskiej sprawia, że inwestorzy coraz niżej wyceniają ryzyko kredytowe związane z opisywanymi instrumentami. Podsumowując niemieckie obligacje potocznie nazywane bundami są najniżej oprocentowanymi w Europie oraz posiadają dobre perspektywy. Można przyjąć, że obecnie są to papiery wartościowe niemal pozbawione ryzyka.

22 5,00% 4,50% 4,00% 3,50% 3,00% 2,50% 2,00% 1,50% 1,00% 0,50% 0,00% 10-Year German Bond Yield Źródło: opracowanie własne 6. Struktura gospodarki Niemcy są jednym z najbardziej rozwiniętych krajów na świecie, a ich gospodarka jest piątą, co do wielkości, po gospodarkach USA, Chin, Indiach i Japonii. PKB nominalny w 2012 roku wyniósł mld USD. Około 28% PKB stanowi przemysł, 71% to usługi, a niecały 1% to rolnictwo. W Niemczech widać tendencję charakterystyczną dla krajów rozwiniętych miejsce przemysłu w coraz większym stopniu zajmuje sektor usług. Mimo to jest to bardzo ważny sektor gospodarki, chociażby ze względu na liczbę zatrudnionych w niej pracowników. Najważniejszymi gałęziami przemysłu są: budowa samochodów (przemysł motoryzacyjny), maszyn oraz elektrotechnika i przemysł chemiczny. Ogromna liczba firm z sektora MŚP (zatrudniające do 500 osób), działających zwłaszcza w sektorze budowy maszyn, a również w dziedzinie nano i biotechnologii, silnie oddziałuje na postępujący rozwój gospodarczy. Przedsiębiorstwa te często łączą się i tworzą klastry. Sektor ten zatrudnia najwięcej osób - ponad 25 mln. Niemcy są jednocześnie trzecim największym eksporterem na świecie - w 2013 roku wartość eksportu dóbr produkcyjnych wyniosła mld USD, a usług 270,5 mld USD. Widzimy, więc, że ponad 48% potęgi gospodarczej Niemiec stanowi handel zagraniczny.

23 Przemysł Niemieckie przedsiębiorstwa przemysłowe mogą pochwalić się mianem jednych z największych i najbardziej rozwiniętych technologicznie producentów stali, żelaza, węgla, cementu, chemikaliów, maszyn, pojazdów, elektroniki, a także żywności i napojów. Najbardziej istotnymi gałęziami przemysłu są przemysł motoryzacyjny, budowa maszyn, elektrotechnika oraz przemysł chemiczny. Tylko w tych czterech sektorach zatrudnienie znajduje niemal 3 mln osób. Najważniejszymi ośrodkami gospodarczymi są Zagłębie Ruhry, rejon Monachium i Stuttgartu, Frankfurt nad Menem, Hamburg oraz Lipsk w mld euro Maszyny Motoryzacja Elektrotechnika Przemysł chemiczny Źródło: własne na podst. TGTI by ING oraz Według danych banku ING NL w 2011 roku wartość produkcji w sektorze motoryzacji wyniosła 283 mld euro. Z kolei wartość wyprodukowanych maszyn to 209 mld euro, z czego aż 62% to eksport. Pozostałe dwa z czterech największych sektorów to elektrotechnika 200 mld euro, oraz przemysł chemiczny 145 mld euro. Za sprawą sześciu koncernów (Volkswagen, Audi, BMW, Daimler, Porsche i Opla) Niemcy należą, obok Japonii, Chin i USA, do największych producentów samochodów. Na całym świecie Niemcy znani są nie tylko z powodu liczby produkowanych samochodów, ale przede wszystkim z powodu jakości i ich niezawodności. W branży budowy maszyn, która jest wiodącą branżą eksportową, zatrudnienie znajduje ok. 965 tys. osób, co czyni z niej głównego przemysłowego pracodawcę. W przemyśle elektrotechnicznym z kolei realizowane jest ponad 20% wszystkich inwestycji w dziedzinie badań naukowych i rozwoju. Przemysł chemiczny również jest wysoko rozwinięty i produkuje głównie surowce do bieżącej produkcji. W Niemczech znajduje się największy koncern chemiczny na świecie BASF z siedzibą w Ludwigshafen.

24 Warto w tym miejscu wymienić również znane i cenione na świecie niemieckie marki, takie jak Siemens (elektronika), Bayer (przemysł farmaceutyczny) czy Adidas (odzież). Eksport produktów przemysłowych Wspomniana wcześniej siła eksportowa jest doskonale widoczna w najbardziej rozwiniętych gałęziach przemysłu sektor transportowy (lotnictwo oraz motoryzacja) i inżynieryjny (maszyny oraz elektrotechnika) ponad 60% swoich przychodów generuje ze sprzedaży za granicą kraju. W przypadku tworzyw sztucznych oraz metali (wydobycie oraz ich obróbka) jest to już około 30-40%. Strukturę sprzedaży wybranych grup dóbr przemysłowych przedstawia poniższy wykres. 100% 80% 60% 40% Kraj Eksport 20% 0% Tworzywa sztuczne Metale Obróbka metali Elektrotechnika Maszyny Transport Źródło: własne na podst. The German Technology Industry by ING Swój eksport Niemcy skupiają głównie na Europie, gdzie koncentrują 60% sprzedaży (najważniejsi partnerzy to Francja 9,2% oraz Holandia i Wielka Brytania po 6,5%), Azji (około 25%) oraz obu Amerykach (około 15% - w tym ponad połowa to USA). Niemieckie przedsiębiorstwa najwięcej eksportują maszyn oraz produktów motoryzacyjnych (niemal 50% całej wartości eksportu). Kolejnymi również istotnymi dla eksportu sektorami przemysłu są elektrotechnika (14%) oraz farmaceutyka (7,3%), tworzywa sztuczne oraz aparatura techniczna (po około 6,7%). Najmniejszy udział w eksporcie ma przemysł chemiczny, co nie jest zaskoczeniem, ponieważ produkuje się tam głównie surowce wykorzystywane w bieżącej produkcji krajowej.

25 6,72% 7,30% 6,58% 4,58% 4,43% 3,29% 3,29% Eksport 25,04% 24,75% Maszyny Motoryzacja Elektrotechnika Farmaceutyka Tworzywa sztuczne Aparatura techniczna Lotnictwo Paliwa Stal i żelazo 14,02% Chemikalia Źródło: własne na podst. WorldsTopExports Na podstawie powyższych wykresów jednoznacznie możemy stwierdzić, że eksport jest bardzo istotną częścią Niemieckiej produkcji przemysłowej. Usługi Sektor usług w Niemczech jest bardzo silnie rozwinięty. Obroty przez niego generowane tworzą aż 70% PKB. Łącznie niemal 29 mln osób pracuje w usługach: 12 mln w prywatnych i publicznych przedsiębiorstwach usługowych, 10 mln w handlu, hotelach i gastronomii, a 7 mln w sektorze finansów. Niemieckim (a także jednym z najważniejszych europejskich i światowych) centrum finansowym jest Frankfurt nad Menem, gdzie swoją siedzibę mają Europejski Bank Centralny, niemiecki bank centralny Bundesbank oraz Frankfurter Wertpapierbörse jedna z największych w Europie giełda papierów wartościowych (pod względem kapitalizacji giełda ta jest na dziesiątym miejscu na świecie) Ważnym filarem sektora usług są banki i przedsiębiorstwa ubezpieczeniowe. Największe i najbardziej znane z nich to Allianz (trzecia największa firma ubezpieczeniowa na świecie), Deutsche Bank (trzeci największy bank na świecie), Deutsche Telekom (największy operator w UE m.in. T-Mobile) oraz DZ Bank czy Deutsche Bahn. Niemcy to także coraz bardziej popularny region turystyczny. W 2013 roku odnotowano 50,4 mln noclegów co oznacza wzrost o 3,8%. Co najważniejsze, odwiedzający to w coraz większym stopniu turyści spoza Europy głównie z Chin i krajów arabskich (wzrost o 19,5%), jednak wciąż 75,11% turystów pochodzi ze Starego Kontynentu. Branża turystyczna w Niemczech w roku 2012 wypracowała 97 mld euro, co stanowi około 4% PKB. Warte uwagi

26 jest także to, że w 2012 roku międzynarodowi turyści poprzez swoje wydatki zasilili niemiecką gospodarką w aż 20,6 mld euro, a klienci biznesowi 13 mld euro. Rolnictwo Sektor rolniczy wytwarza jedynie 0,8% PKB, co oznacza wartość około 29 mld USD. Pracuje tutaj około 2,5% zatrudnionych. Głównie opiera się on na uprawie pszenicy, jęczmienia, buraków cukrowych, kapusty oraz hodowli bydła, świń, drobiu i produkcji wyrobów mlecznych. Według danych Ministerstwa Rolnictwa, Gospodarki Żywnościowej i Ochrony Konsumentów w roku 2009 wyprodukowano m.in. 5,25 mln ton mięsa, 10,8 mld jajek, 10 mln hektolitrów wina (co stanowi 4% światowej produkcji) oraz hodowano 27 mln świń. W Niemczech w sektorze rolniczym pracuje bardzo dużo cudzoziemców. W roku 2007 było to aż 41% zatrudnionych, z czego 65% to nie pracownicy stali, ale zatrudnieni dorywczo, do prac sezonowych. Grunty orne Łąki Winorośle Sady Szkółki leśna 28,33% 0,40% 0,10% 70,57% 0,60% Źródło: opracowanie własne na podst. BMEL Podział ziem rolniczych ze względu na przeznaczenie w 2009 roku przedstawia powyższy wykres. Widzimy, że wyraźną większość stanowią grunty orne (70,6%) oraz łąki (28,3%). Aż 59% gruntów uprawnych stanowi zboże, które uprawiane jest w Niemczech na powierzchni 7 mln ha. Pozostałe rodzaje upraw (winorośl, sady oraz szkółki leśne) zajmują jedynie około 1,1% całej powierzchni rolnej.

27 Jednostkowy zysk (w euro) / / / / /09 Źródło: własne na podst. BMEL Wykres przedstawia średni jednostkowy zysk uzyskany przez pełno etatowe przedsiębiorstwa rolnicze. Widzimy znaczny spadek wraz z nadejściem kryzysowego roku 2008, który zahamował szybki wzrost w roku poprzednim. Mimo to w ciągu ostatnich lat zysk przedsiębiorstw jest na względnie stałym poziomie i oznacza stabilność w sektorze rolniczym niemieckiej gospodarki. W roku 2009 eksport produktów rolniczych stanowił 5,9% wartości sprzedaży za granicą kraju. Niemieckie Ministerstwo co roku przeznacza znaczne kwoty (w 2010 roku 5,86 mld euro) na wsparcie rolnictwa. Coraz więcej osób pracuje także w sektorze energii odnawialnej (około 280 tys.), gdzie największy nacisk kładzie się na biopaliwa (68,9%) oraz energię wiatrową (17%). Jednak mimo ciągłego postępu, sektor rolniczy ma znikomy wpływ na rozwój niemieckiej gospodarki. 7. Znane spółki Najlepiej reprezentowanym sektorem gospodarki niemieckiej jest z pewnością motoryzacja. Jedną z największych na świecie motoryzacyjnych grup kapitałowych jest Volkswagen z siedzibą w Wolfsburgu. Grupa ta posiada pod swoimi skrzydłami takie marki jak Audi, Seat, Skoda, Porsche, Man, Scania, Ducati, Bugatti, Bentley czy Lamborghini, a

28 całkowity udział w światowym rynku samochodów osobowych szacuje się na 12,8% w 2013 roku sprzedając 9,73 mln samochodów. Głównymi akcjonariuszami spółki są Porsche Automobil Holding, który posiada 50,73% głosów na zgromadzeniu akcjonariuszy, drugim największym udziałowcem jest stan Dolnej Saksonii, który posiada 20% głosów. Spółka Branża* Przychody w mld EUR* Zysk netto w mln EUR* Liczba zatrudnionych* Kapitalizacja rynkowa w mld EUR** Volkswagen Motoryzacja 197,000 9, ,67 Daimler Motoryzacja 117,982 8, ,387 Allianz Usługi Finansowe 110,773 6, ,4 BASF Chemia 73,973 4, ,58 Siemens Technologia 75,882 4, ,93 E.ON Energetyka 122,450 2, ,0 Deutsche telekom Deutsche Bank Metro Group Daimler Telekomunikacja 60,100 0, ,212 Bankowość 31,915 0, ,1 Handel 46,321 (0,514) ,0 *Dane za 2013 rok **Stan na To drugi niemiecki koncern motoryzacyjny, który swoją pozycje zawdzięcza w dużej mierze dzięki marce Mercedes-Benz. Grupa kapitałowa z siedzibą w Stuttgarcie jest trzynastym pod względem sprzedaży samochodów osobowych koncernem na świecie, natomiast drugim spośród producentów samochodów ciężarowych. Koncern zarządza takimi markami jak: Mercedes-Benz, Smart, AMG a także Freghtliner, Western Star, Mitsubishi Fuso, czy Setra. 73% udziałów w koncernie należy do wielu inwestorów instytucjonalnych jak np. BlackRock Asset Management lub Government Pension Fund of Norway. Obecna nazwa koncernu obowiązuje od 2007 roku, kiedy to sprzedano funduszowi Cerberus Capital Management amerykański koncern Chrysler, a który obecnie jest w posiadaniu Fiata. Allianz Allianz to jedno z największych na świecie przedsiębiorstw ubezpieczeniowych. Grupa ma swoją siedzibę w Monachium i działa w 70 krajach na całym świecie. Poza działalnością ubezpieczeniową zajmuje się także m.in. zarządzaniem aktywami posiadając największy na świecie fundusz inwestycyjny rynku obligacji Pacific Investment Management Company (PIMCO).Do koncernu należy również grupa ubezpieczeniowo-finansowa Euler Hermes, w której udział Allianz wynosi 67,8%. Koncern należy do wielu inwestorów instytucjonalnych, których łączny udział wynosi 85,8%

29 BASF BASF to jedna z największych na świecie firm chemicznych oferująca produkty związane z chemikaliami, tworzywami sztucznymi, rozwiązaniami dla rolnictwa a także ropą i gazem. Grupa ta z siedzibą w Ludwigshafen posiada ponad 100 dużych zakładów produkcyjnych i działa aktywnie w 170 państwach świata. BASF jest jedną z największych spółek publicznych z bardzo wysokim wskaźnikiem free float. Kapitał akcyjny jest bardzo rozwodniony i nie ma w nim wiodących grup akcjonariuszy. Przykładowo, jednym z większych akcjonariuszy jest fundusz BlackRock posiadający 6,96% kapitału akcyjnego. Największą grupę akcjonariuszy stanowią niemieccy inwestorzy detaliczni, którzy razem posiadają ok 26% udziałów. Siemens Siemens jest grupą kapitałową działającą w branżach energetycznej, ochrony zdrowia, przemyśle, infrastrukturze jak również w wielu innych dziedzinach np. usług finansowych. Koncern z siedzibą w Monachium obecny jest w 190 krajach i zarządza 656 spółkami w Niemczech i na całym świecie. Dodatkowo zaangażowany jest w 126 spółkach, w których posiada nie więcej niż 50% udziału. Udziały w spółce na poziomie 59% posiadają inwestorzy instytucjonalni, 18% w rękach prywatnych inwestorów natomiast 6% udziału należy do członków rodziny Siemens. E.ON Spółka powstała jako efekt połączenia przedsiębiorstw VEBA i VIAG i posiada siedzibę w Düsseldorfie. Działa na rynku energetycznym zajmując się dystrybucją elektryczności, dostarczania rozwiązań dla sektora energetycznego, a od 2003 roku również gazu poprzez spółkę zależną E.ON Ruhrgas. Głównym miejscem działalności jest Europa. Spółka rozwija się także w Ameryce Północnej, Brazylii czy Turcji. Struktura akcjonariatu zdominowana jest przez inwestorów instytucjonalnych, którzy posiadają 78% udziału w spółce. Deutsche Telekom Deutsche Telekom to główny operator telekomunikacyjny w Niemczech sprywatyzowany w 1998 roku, z siedzibą w Bonn. Obecnie o jego sile na arenie międzynarodowej świadczy pozycja spółki córki T-Mobile, która na całym świecie obsługuje 142,5 mln klientów. Największymi rynkami poza niemieckim są amerykański, grecki, holenderski, polski. Obecnie największymi udziałowcami spółki są KfW Bankengruppe (17,4%), natomiast 14,5% jest w posiadaniu Rządu Federalnego Niemiec. Ponadto w rękach inwestorów instytucjonalnych znajduje się 51,7% udziału grupy.

30 Deutsche Bank Deutsche Bank to największy niemiecki bank, działający na całym świecie. Od 1995 zmienił profil działalności z typowego banku komercyjnego na bank inwestycyjny, który stanowi obecnie główny obszar działania banku. W ostatnich latach trudna sytuacja finansowa, a także niewielkie zyski są powodem istotnych działań oszczędnościowych i reorganizujących pracę banku, m.in. poprzez masowe redukcję zatrudnienia. Akcjonariat stanowią w 79% inwestorzy instytucjonalni (wliczając banki) a w 21% prywatni inwestorzy. Metro Group Metro Group to koncern handlowy z siedzibą w Düsseldorfie, który zajmuje się handlem hurtowym poprzez sieć samoobsługowych hurtowni Makro Cash&Carry, handlem sprzętu elektronicznego dzięki sieciom sklepów Media Markt i Saturn, organizowaniem domów towarowych Kaufhof, a także handlem detalicznym poprzez hipermarkety Real. W 2012 roku koncern zawarł porozumienie z grupą Auchan dotyczące sprzedaży 91 sklepów Real w Europie Środkowo-Wschodniej za ok. 1,1 mld EUR. Głównymi udziałowcami są Haniel and Schmidt-Ruthenbeck posiadający 45,78% głosów, natomiast 9,10% przypada grupie należącej niegdyś do zmarłego założyciela Metro AG - Otto Beisheim. 8. System podatkowy System prawny w Niemczech cechuje najbardziej złożony na świecie system aktów prawnych dotyczących prawa podatkowego. Jest on bardzo rozbudowany i na każdym kroku wymaga wprowadzania licznych zmian i poprawek celem udoskonalenia obowiązujących przepisów. Podstawa prawna: - Konstytucja Republiki Federalnej Niemiec - ustawa z dnia 16 marca 1976 roku ordynacja podatkowa - Dodatkowo istnieje szereg różnych dodatkowych ustaw regulujących szczegółowo poszczególne podatki. Niemiecki system podatkowy Podstawę niemieckiego systemu podatkowego polegającego na ustalaniu zobowiązania podatkowego, określaniu podmiotu i przedmiotu opodatkowania, wymiaru podatku oraz postępowania egzekucyjnego w sprawach o niewywiązywania się z wynikających obowiązków podatkowych.

31 Uprawnienia ustawodawcę podzielone zostały pomiędzy federację i kraje związkowe. W zakresie administracji podatkowej, wydzielone zostały obszary prawa finansowego i prawa podatkowego leżącego w gestii federacji i krajów związkowych. Konstytucja RFN rozróżnia następujące obszary ustanawiania prawa na: uprawnienia pozostające wyłącznie w mocy federacji, uprawnienia w zakresie ustaw konkurujących (dochody federacji i krajów związkowych) pozostające wyłącznie w kompetencji krajów związkowych. W kompetencji federacji pozostają działania dotyczące cła i monopolu finansowego na napoje o wysokiej zawartości alkoholu. Kraje związkowe mogą również uczestniczyć w procesie tworzenia tych ustaw (jeżeli zostało to zaznaczone w ustawach wydanych przez federację) Ustawy podatkowe o charakterze tzw. konkurującym, w zakresie dochodów należących do federacji, landów i gmin, które uchwalane są w oparciu o wspólne ustalenia federacji z krajami związkowymi. Federacja ma jednak prawo do tworzenia prawa podatkowego w zakresie najważniejszych rodzajów podatków (dot. wspólnych dochodów). podział kompetencji podatkowej kompetencje na szczeblu federalnym kompetencje na poziomie krajów związkowych pod administracją urzędów federalnych pozostają: 1. cła 2. monopol finansowy 3. uregulowane przez ustawy federalne podatki pośrednie, w tym VAT od importu 4. daniny dla UE pod administracją i kompetencją krajów związkowych pozostają pozostałe podatki np. 1. podatek dochodowy od osób fizycznych 2. podatek dochodowy od osób prawnych 3. podatek VAT 4. podatek od prowadzenia działalności gospodarczej Źródło: W przypadku ustaw, których dochody w całości lub części należą do krajów związkowych lub gmin - wprowadzenie ich w życie wymaga zgody Bundesratu. W kompetencji ustawodawczej krajów związkowych pozostają podatki, których dochody należy wyłącznie do krajów związkowych lub gmin, jednakże tak długo dopóki nie zostaną te podatki uregulowane ustawami federalnymi. Obecnie do takich podatków należy podatek kościelny, który uregulowany jest ustawami krajów związkowych.

32 W przypadku podatków, których dochody należą w całości do gmin (np. podatek od gruntu) kompetencje w tym zakresie mogą zostać przekazane przez kraje związkowe na gminy. Budowa i zadania organów podatkowych Struktura organizacyjna i kompetencja administracji podatkowo-finansowej określona została w ustawie z 30 sierpnia 1971 roku o administracji finansowej (Gesetz über die Finanzverwaltung) wraz z 6 ordynacji podatkowej. Administracja podatkowo-finansowa składa się z dwóch struktur administracji federalnej i administracji podległej ministerstwom krajom związkowym. System podlegania w wyznaczonych strukturach przedstawia poniższy wykres: Administracja finansowa federalna feredalny minister finansów urzędy federalne (np. federalny urząd finansowy) krajów związkowych minister finansów kraju związkowego centra rachunkowe izby skarbowe wydziały federalne wydziały krajów związkowych główne urzędy celne urzędy skarbowe Źródło: Federalny Minister Finansów kieruje federalną administracją finansową, natomiast ministrowie finansów, względnie senatorzy finansów, poszczególnych krajów związkowych zarządzają krajową administracją finansową stosownie do 3 ustawy o administracji finansowej. Do zadań ministerstw należy organizacja administracji, sprawy personalne, kierownicze, sprawowanie kontroli i kierownictwo w obszarach działania, w takim zakresie, w jakim posiada kompetencje administracyjne. Do tych kompetencji należy prawo udzielania w poszczególnych przypadkach zaleceń stosowania prawa podatkowego na danym obszarze.

33 Projekty poszczególnych ustaw wzgl. zmian w ustawach podatkowych opracowywane są z reguły w poszczególnych ministerstwach, a następnie za pośrednictwem rządu przedłożone w parlamencie. Wprowadzenie jakiejkolwiek zmiany, w tym również wprowadzenie dyrektyw UE do przepisów krajowych, poprzedzone jest konsultacjami i uzyskaniem akceptacji przez ministerstwa krajów związkowych. Tak samo dotyczy to wprowadzenia w przepisach prawa podatkowego instytucji wykładni prawa. Prawo podatkowe nadzorowane jest przez Federalny Urząd Skarbowy (Bundessteueramt). Zadania urzędów skarbowych i urzędów celnych Urzędy skarbowe zarządzają i nadzorują podatki dochodowe i pośrednie, które w całości lub w części wpływają do kasy federacji. Ustają, wymiar, pobór podatków należących do dochodów krajów związkowych i gmin jak i podatków ustalanych prawem krajowym danego kraju związkowego. Główne urzędy celne właściwe są do poboru podatków akcyzowych, wraz z podatkiem VAT od importu i ceł, jak i pozostałych danin obowiązujących w ramach wspólnej polityki UE. Dodatkowo urzędy celne odpowiedzialne są za nadzór obrotu towarów pomiędzy poszczególnymi państwami członkowskimi i krajami trzecimi. Klasyfikacja podatków Rok podatkowy w Niemczech, podobnie jak w Polsce odpowiada roku kalendarzowemu. Niemiecki system podatkowy dzieli się ze względu na miejsca powstania obowiązku podatkowego u podatnika. Miejscem tym może być powstanie dochodu, majątek (substancja majątkowa, przekazanie majątku, zmiana warstwowej struktury majątku) oraz dochód od wartości dodanej. Można wyróżnić 5 głównych grup podatków: Dochodowe: Majątkowe: Od obrotu Podatek dochodowy od osób fizycznych (income tax), Podatek dochodowy od osób prawnych (corporation tax), Podatek solidarnościowy (solidarity surcharge) Podatek kościelny (church tax) w części Podatek od spadków i darowizn (Inheritance tax) Podatek od nieruchomości (Real property tax) Podatek kościelny (Church tax) w części Podatek od towarów i usług (VAT)

34 Podatek od nabycia nieruchomosci, gruntów (Real property transfer tax) Podatek od pojazdów (Motor vehicle tax) Podatek lotniczy (Aviation tax) Podatek od gier i zakładów wzajemnych (Betting and lottery tax) Danina z kasyn gry (Gaming casinos levy) Podatek od ubezpieczeń (Insurance tax) Podatek od ubezpieczeń przeciwpożarowych (Fire protection tax) Opłaty celne Od importu i eksportu (on imports and exports) Opłaty akcyzowe: Akcyza od napojów alkoholowych (alcopops duty) Akcyza na piwo (Beer duty) Akcyza na kawę (Coffee duty) Akcyza na energię elektryczną (Electricity duty) Akcyza na oleje mineralne (Energy duty) Akcyza na wyroby pośrednie (Intermediate products duty) Akcyza na paliwa jądrowe (Nuclear fuel duty) Akcyza na wina musujące (Sparkling wine duty) Cła (Spirits duty) Akcyza na tytoń (Tobacco duty) Tabela nr 1 zawiera wartości przychodów budżetowych osiąganych w związku z wpływami podatkowymi. (Raport Niemieckiego Ministra Finansów z kwietnia 2014r.) Aktualności: W 2014 roku pojawiło się wiele nowelizacji przepisów w zakresie opodatkowania przedsiębiorstw, prawa podatkowego w zakresie kosztów podróży oraz kwoty wolnej od podatku. Nowe przepisy rozszerzają liberalizm podatkowy obciążenia podatkowe są znacznie niższe niż przed kilkoma laty. Stanowiąca minimum egzystencji stawka wolna od podatku wynosi w Niemczech 224 euro (w Polsce 111,25/139,63 zł) Od początku 2014 roku został wprowadzony podatek miejski obowiązujący w Berlinie, dla turystów nocujących w mieście krócej niż 21 dni. Stawka podatku wynosi 5%.

35 Tabela nr 1. Przychody podatkowe do budżetu państwa Źródło: t/ english-version.html