P rzewodnik. Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt

Transkrypt

1 P rzewodnik Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt Warszawa 2005

2 Wydawca: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich Organ Zarządzający Planem Rozwoju Obszarów Wiejskich ul. Wspólna Warszawa tel. (+48 22) , fax (+48 22) Projekt okładki, skład i druk: Prodruk sp. jawna Publikacja współfi nansowana ze środków Sectoral Counterpart Funds (CPF Sektorowe)

3 SPIS TREŚCI Słowniczek... 4 Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich... 4 Ważne akty prawne... 5 Ogólnie o Krajowym Programie Rolnośrodowiskowym... 6 Krok za krokiem... 8 Więcej o tym, co trzeba zrobić... 9 Jak realizujemy program rolnośrodowiskowy w gospodarstwie? Więcej o wymaganych dokumentach Zwykła dobra praktyka rolnicza Co trzeba wiedzieć o pakietach rolnośrodowiskowych Co trzeba wiedzieć o płatnościach rolnośrodowiskowych

4 Słowniczek ARiMR Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa akredytowana agencja płatnicza odpowiedzialna za wydatkowanie środków PROW Beneficjent Osoba, instytucja uprawniona do korzystania z działań PROW CDR Centrum Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Brwinowie Doradca rolnośrodowiskowy osoba posiadająca wiedzę i umiejętności w zakresie Krajowego Programu Rolnośrodowiskowego, potwierdzone odbyciem stosownego szkolenia lub stażu oraz zdaniem egzaminu przeprowadzonego przez dyrektora Centrum Doradztwa Rolniczego. Działalność rolnicza produkcja roślinna i zwierzęca, w tym również produkcja materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego i reprodukcyjnego, produkcja warzywnicza, roślin ozdobnych i grzybów uprawnych, sadownictwo, hodowla i produkcja materiału zarodowego ssaków, ptaków i owadów użytkowych, produkcja zwierzęca typu przemysłowego lub fermowego oraz chów i hodowla ryb. Działka rolna zwarty obszar gruntu rolnego, na którym prowadzona jest jedna uprawa, o powierzchni nie mniejszej niż 0,10 ha, wchodzący w skład gospodarstwa rolnego. EFOiGR Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej. Główna powierzchnia paszowa powierzchnia trwałych użytków zielonych i gruntów ornych z uprawą roślin pastewnych na paszę. Gospodarstwo rolne gospodarstwo rolne o powierzchni, co najmniej 1 ha użytków rolnych. MRiRW Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, instytucja odpowiedzialna za programowanie PROW i zarządzanie jego wdrażaniem NATURA 2000 tworzona w Polsce europejska sieć obszarów przyrodniczo cennych na podstawie Dyrektywy o ochronie naturalnych siedlisk (tzw. Dyrektywa Siedliskowa Dyrektywa Rady Nr 92/43/EWG) i Dyrektywy o ochronie dziko żyjących ptaków (tzw. Dyrektywa Ptasia Dyrektywa Rady Nr 79/409/EWG). Pakiet rolnośrodowiskowy zestaw wymogów gospodarowania spełniających określony cel, traktowanych łącznie jako wydzielone zadanie programu rolnośrodowiskowego i podstawa obliczenia płatności rolnośrodowiskowej. Plan działalności rolnośrodowiskowej obowiązkowy dokument, który powinien posiadać producent rolny ubiegający się o przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt, wykonywany przy udziale doradcy rolnośrodowiskowego. Producent rolny osoba fi zyczna, prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej prowadząca na własny rachunek działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym, położonym w granicach Rzeczypospolitej Polskiej. PROW Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich Strefa priorytetowa obszar koncentracji zagrożeń dla środowiska lub zbiorowisk roślinnych o wysokich walorach przyrodniczych, wyznaczony przy udziale Wojewódzkiego Zespołu Roboczego ds. programu rolnośrodowiskowego Użytek przyrodniczy nieużytki rolne pełniące funkcje cennych ostoi dzikiej przyrody na obszarach rolnych, takie jak np. naturalne zbiorniki wodne, śródpolne oczka wodne, bagna, kępy drzew i krzewów, miedze, torfowiska, źródliska itd. WPR Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej ZDPR Zwykła dobra praktyka rolnicza, zbiór zasad dotyczących racjonalnej gospodarki rolnej i ochrony środowiska, obowiązujących na terenie całego gospodarstwa rolnego Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich Od dnia 1 maja 2004 r. Polska korzysta z instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) Unii Europejskiej (UE). Głównym źródłem fi nansowania wsparcia rolnictwa i obszarów wiejskich w krajach członkowskich UE jest Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR). Fundusz jest podzielony na Sekcję Orientacji (fundusz strukturalny) oraz Sekcję Gwarancji. Środki fi nansowe Sekcji Gwarancji są przeznaczone m.in. na współfi nansowanie przez UE działań, służących zrównoważonemu wsparciu rozwoju obszarów wiejskich. Katalog tych działań oraz ogólne zasady ich wdrażania są ustalone w przepisach prawa UE. Kraje członkowskie, uwzględniając własne potrzeby, wybierają działania do realizacji i uzgadniają warunki ich wdrażania z Komisją Europejską. Zasady realizacji działań wdrażanych przez kraj członkowski wraz z przewidywanym budżetem przeznaczonym na ich realizację są opisane w dokumencie programowym Planie Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata Pełny tekst ww. dokumentu jest dostępny na stronie internetowej: 4

5 Zgodnie z treścią PROW na lata w Polsce realizowane są następujące działania: Działanie 1. Renty strukturalne Działanie 2. Wspieranie gospodarstw niskotowarowych Działanie 3. Wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Działanie 4. Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt (zwane dalej Krajowym Programem Rolnośrodowiskowym) Działanie 5. Zalesianie gruntów rolnych Działanie 6. Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej Działanie 7. Grupy producentów rolnych Działanie 8. Pomoc techniczna Działanie 9. Uzupełnienie płatności obszarowych Proporcja współfi nansowania działań w latach wynosi: 80% udział UE (środki Sekcji Gwarancji EFOiGR), 20% udział Polski (środki budżetowe). Beneficjenci działań PROW nie muszą wnosić własnego wkładu finansowego, by z nich skorzystać. Warunkiem uczestnictwa we wszystkich działaniach PROW jest zarejestrowanie się w ewidencji producentów, stanowiącej część Krajowego systemu ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności, prowadzonego przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Zgodnie z zasadami UE, wsparcie fi nansowe w ramach poszczególnych działań jest udzielane tylko do wysokości budżetu określonego w PROW. Na lata w PROW przewidziano następujący budżet dla działania 4 Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt. Rok 2004 Rok 2005 Rok 2006 Razem lata Budżet całkowity PROW na lata Budżet działania 4 programu rolnośrodowiskowego Udział budżetu działania 4 w budżecie całkowitym PROW na lata wkład UE wkład Polski Wkład UE Wkład Polski Kwoty w milionach EUR 1.086, , , ,4 862,4 961, , ,4 224,5 240,5 261,0 726,0 70,5 116,2 157,7 348,9 60,0 92,9 126,1 279,0 10,5 23,3 31,6 69,9 6,48% 9,67% 12,09% 9,71% Ważne akty prawne Prawo wspólnotowe Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1257/1999 z dnia 17 maja 1999 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR), zmieniające i uchylające niektóre rozporządzenia (Dz. U. L 160 z , str. 80). Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 817/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) Nr 1257/1999 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR) (Dz. U. L 153 z , str. 30). Rozporządzenie Rady (WE) 2092/91 z dnia 24 czerwca 1991 r. w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych (Dz. Urz. EWG L 198 z ). Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1804/99 z dnia 19 lipca 1999 r. uzupełniające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych w celu włączenia produkcji zwierzęcej (Dz.Urz. WE L 222 z ). Prawo polskie Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (Dz. U. Nr 229, poz. 2273). 5

6 Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 20 lipca 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy fi nansowej na wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz. U. Nr 174, poz z późniejszymi zmianami). Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 sierpnia 2004 r. w sprawie wzoru wniosku o przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt oraz zawartości planu tego działania (Dz. U. Nr 181, poz 1878 z późniejszymi zmianami). Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. Nr 93, poz. 898). Ustawa z dnia 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. z 2000 r. Nr 89, poz. 991). Ustawa z dnia 2 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy o nawozach i nawożeniu (Dz.U. z 2004 r. Nr 91, poz. 876). Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r., Nr 92, poz. 880). Ustawa z dnia 22 października 2004 r. o jednostkach doradztwa rolniczego (Dz. U. Nr 251, poz. 2507). Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia r. w sprawie szczegółowych warunków wytwarzania produktów rolnictwa ekologicznego (Dz. U. Nr 77, poz. 699). Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia r. w sprawie wykazu substancji dodatkowych, innych składników wspomagających i składników pochodzenia rolniczego wytworzonych metodami innymi niż ekologiczne dopuszczonych do stosowania przy przetwarzaniu produktów rolnictwa ekologicznego (Dz. U. Nr 77, poz. 700). Ogólnie o Programie Rolnośrodowiskowym Cele Programu Rolnośrodowiskowego Program Rolnośrodowiskowy jest instrumentem fi nansowym PROW skierowanym do wszystkich producentów rolnych, którzy chcą się przyczynić do poprawy jakości środowiska i zachowania walorów przyrodniczych obszarów wiejskich. Od sposobu, w jaki jest prowadzona produkcja rolnicza, zależy stan środowiska. Wiele cennych siedlisk o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych powstało dzięki tradycyjnym formom gospodarowania, np. dzięki wypasom i systematycznemu wykaszaniu traw. Nadmierna intensyfi kacja rolnictwa w dłuższej perspektywie prowadzi do wzrostu zanieczyszczenia wód i gleb, zachwiania równowagi przyrodniczej i pogorszenia jakości płodów rolnych, gleby i wody, zubożenia dobrego stanu środowiska i towarzyszącej jej przyrody. W krajach Unii Europejskiej działania rolnośrodowiskowe są wdrażane od 1992 r. Działanie to, jako jedyne z długiej listy instrumentów rozwoju obszarów wiejskich jest obowiązkowe i musi być włączone do planów rozwoju obszarów wiejskich każdego kraju członkowskiego UE. Fakt ten wskazuje na wysoką rangę instrumentu rolnośrodowiskowego w strategii zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich Wspólnoty Europejskiej. Obecnie ponad 20% rolników UE prowadzi swoje gospodarstwa zgodnie z zaleceniami rolnośrodowiskowymi. Zainteresowanie tymi programami stale rośnie. Istotą programu rolnośrodowiskowego jest zachęcenie producentów rolnych do działania w służbie ochrony przyrody i środowiska. Beneficjenci programu są zobowiązani do stosowania praktyk rolniczych, które są czymś więcej niż zwykłe dobre praktyki rolnicze stosowane w gospodarstwie rolnym. Cele szczegółowe programu rolnośrodowiskowego sformułowano w sposób następujący: 1. promocja systemów produkcji rolniczej przyjaznej dla środowiska; 2. zachowanie różnorodności biologicznej siedlisk półnaturalnych; 3. zachowanie starych ras zwierząt hodowlanych i odmian roślin uprawnych; 4. podniesienie świadomości ekologicznej wśród społeczności wiejskiej. Program rolnośrodowiskowy zapoczątkuje w naszym kraju nowe podejście do sposobu realizacji ochrony przyrody. Realizacja tego programu umożliwi, nie tylko służbom ochrony przyrody, ale także rolnikom z powodzeniem wykonywać zadania mające na celu zachowanie miejsc o wysokich walorach przyrodniczych. Te aktywne formy ochrony przyrody mają szanse przeniknąć na teren całego kraju, nie ograniczając się do obszarów chronionych parków narodowych, czy rezerwatów. Kto może uczestniczyć w programie rolnośrodowiskowym? Z programu rolnośrodowiskowego mogą skorzystać producenci rolni w całym kraju. Uczestnictwo w tym programie jest dobrowolne i wiąże się z realizacją zadań, określonych w ramach tzw. pakietów rolnośrodowiskowych (zwanych dalej pakietami). Zadania te są związane z produkcją rolniczą i powinny być wykonywane w gospodarstwie rolnym przez 5 kolejnych lat. Producentem rolnym jest rolnik (osoba fi zyczna), ale też osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, który posiada gospodarstwo rolne i prowadzi działalność rolniczą na powierzchni co najmniej 1 ha użytków rolnych. 6

7 Warunkiem przystąpienia do programu jest posiadanie numeru identyfi kacyjnego producenta rolnego nadawanego przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) na wniosek producenta rolnego; na podstawie przepisów o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gruntów rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności. Producent rolny może ubiegać się o płatność rolnośrodowiskową, jeśli: złoży wniosek przygotowany w oparciu o 5-letni plan działalności rolnośrodowiskowej; stosuje zwykłą dobrą praktykę rolniczą na całym obszarze gospodarstwa; podejmie się prowadzenia rejestru 1) działalności dotyczącej gospodarowania i podstawowych danych o zwierzątach gospodarskich (obsady zwierząt wypasanych na 1 ha, ustalanie stanów średniorocznych, przeliczenie obsady na Duże Jednostki Przeliczeniowe DJP/ha); posiada plan działalności rolnośrodowiskowej przygotowany dla gospodarstwa rolnego, poświadczony przez doradcę rolnośrodowiskowego. zobowiąże się do realizacji wymogów programu rolnośrodowiskowego. Na jakich gruntach można realizować program rolnośrodowiskowy? Program rolnośrodowiskowy może być realizowany na użytkach rolnych, zaliczanych do: gruntów ornych, trwałych użytków zielonych i sadów (tylko w przypadku rolnictwa ekologicznego). Płatności rolnośrodowiskowe udzielane są dla działek rolnych o powierzchni nie mniejszej niż 0,1 ha lub liniowych stref buforowych o szerokości 2 lub 5 metrów. Oprócz gruntów własnych będą mogły być zgłaszane do programu rolnośrodowiskowego grunty dzierżawione. Dzierżawa powinna być zawarta na co najmniej 5 lat, czyli tak długo, jak długo trwa okres realizacji programu rolnośrodowiskowego. Pakiety mogą być realizowane na użytkach rolnych sklasyfi kowanych w ewidencji gruntów rolnych i budynków jako: Grunty w stałej uprawie mechanicznej mającej na celu produkcję ziemiopłodów rolniczych lub ogrodniczych. Grunty orne Grunty nadające się do uprawy mechanicznej mającej na celu produkcję ziemiopłodów rolniczych lub ogrodniczych, ale zajętych pod przemienne użytki zielone. Ugory (grunty pozostające w tym stanie maksymalnie do 5 lat). Sady (tylko rolnictwo ekologiczne) Grunty o powierzchni, co najmniej 0,1000 ha obsadzone drzewami i krzewami owocowymi o zwartej więźbie (minimum 600 drzew lub 2000 krzewów na ha) lub plantacjami np. truskawek. Łąki trwałe Grunty pokryte zwartą wieloletnią roślinnością, złożoną z licznych gatunków traw, roślin motylkowych i ziół, tworzących ruń łąkową, w regionach górskich hale i połoniny; użytkowanie kośne lub kośno pastwiskowe. Pastwiska trwałe Grunty pokryte podobną jak na łąkach roślinnością, z reguły wypasane. Pakiety programu rolnośrodowiskowego nie mogą obejmować: siedliska producenta rolnego, gruntów znajdujących się pod wodami powierzchniowymi, płynącymi i stojącymi, gruntów leśnych, dróg dojazdowych do pól, gruntów dzierżawionych na okres krótszy niż okres trwania zobowiązania rolnośrodowiskowego. Natomiast całe gospodarstwo rolne jest objęte wymogami zwykłej dobrej praktyki rolniczej. Pakiety programu rolnośrodowiskowego PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY na lata składa się z siedmiu pakietów rolnośrodowiskowych, które różnicują się na 40 wariantów. Każdy pakiet i jego warianty ma swoją nazwę i określony kod, którymi trzeba się posługiwać podczas wypełniania wniosku rolnośrodowiskowego. 1) Wymóg prowadzenia rejestru działalności rolnośrodowiskowej nie dotyczy pakietu rolnictwo ekologiczne oraz pakietu ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich. 7

8 Kod Nazwa pakietu Liczba wariantów Cel S01 Rolnictwo zrównoważone 1 Przestrzeganie zbilansowanej gospodarki nawozami i odpowiedniego następstwa roślin. S02 Rolnictwo ekologiczne 8 Promocja metod rolnictwa ekologicznego. P01 Utrzymanie łąk ekstensywnych 3 Przywrócenie lub zachowanie późnego wykaszania traw na łąkach o wysokich walorach przyrodniczych. P02 Utrzymanie pastwisk ekstensywnych 4 Przywrócenie lub zachowanie ekstensywnych wypasów na półnaturalnych pastwiskach w sposób gwarantujący utrzymanie walorów fl orystycznych i miejsc przebywania gatunków zagrożonych wyginięciem. K01 Ochrona gleb i wód 3 K02 Strefy buforowe 4 Zwiększenie udziału gleb z okrywą roślinną w okresie jesiennozimowym, ograniczenie zanieczyszczenia wód związkami azotu i przeciwdziałanie erozji gleb. Tworzenie nowych 2 lub 5 metrowych pasów obsianych trawą i roślinnością zielną na granicy gruntów rolnych z wodami powierzchniowymi lub terenami intensywnie użytkowanymi rolniczo, w celu ograniczania zanieczyszczenia wód i degradacji siedlisk. G01 Ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich 17 Zachowanie 17 lokalnych ras zwierząt gospodarskich (bydła, koni i owiec) zagrożonych wyginięciem. Jaki jest zasięg wdrażania programu? PROGRAM ROLNOŚRODOWISKOWY będzie wdrażany w latach (2008) na powierzchni około 1,2 milionów hektarów użytków rolnych, które stanowią około 5% wszystkich użytków rolnych w Polsce. Pakiety oznaczone kodami: S02, K01, K02, G01 (rolnictwo ekologiczne, ochrona gleb i wód, strefy buforowe, ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich) można realizować w całym kraju. Pozostałe pakiety, oznaczone kodami: S01, P01, P02 (rolnictwo zrównoważone, utrzymanie łąk ekstensywnych, utrzymanie pastwisk ekstensywnych) mogą być realizowane tylko w strefach priorytetowych. Strefy priorytetowe wydzielono we wszystkich województwach, na podstawie m.in. oceny walorów przyrodniczych, w tym występowania obszarów chronionych, obecności zagrożeń związanych z zanieczyszczeniem wód, zjawiskiem erozji, itd. Granice stref priorytetowych zostały wyznaczone w oparciu o granice gmin, a w niektórych przypadkach również obrębów geodezyjnych. Szczegółowy wykaz stref priorytetowych wraz z gminami i obrębami geodezyjnymi wchodzącymi w ich skład znajduje się w załączniku nr 3 do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 20 lipca 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy fi nansowej na wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt objętej planem rozwoju obszarów wiejskich. Krok za krokiem Kto co robi? Jakie są terminy? Rok rozpoczęcia realizacji programu rolnośrodowiskowego PRODUCENT ROLNY Zgłasza się do najbliższego ośrodka doradztwa rolniczego i wnioskuje o przygotowanie planu działalności rolnośrodowiskowej i o jego przekazanie do zaopiniowania 1 Przez cały rok: od 1 września 2004 r. PRODUCENT ROLNY i DORADCA ROLNOŚRODOWISKOWY Opracowują plan działalności rolnośrodowiskowej i niezwłocznie przekazują do zaopiniowania 2) 2 DYREKTOR WODR Opiniuje plan działalności rolnośrodowiskowej 3 PRODUCENT ROLNY Pobiera w biurze powiatowym ARiMR formularz wniosku o przyznanie pierwszej płatności rolnośrodowiskowej i instrukcję jego wypełniania 4 W 2005 roku do 15 czerwca 2) Opiniowanie planów działalności rolnośrodowiskowej będzie obowiązywać od 16 czerwca 2005 r. 8

9 PRODUCENT ROLNY Wypełnia wniosek Kompletuje załączniki 5 6 W 2005 r. i kolejnych latach (do wyczerpania środków fi nansowych, ale nie później niż do końca 2007 r.) od 1 sierpnia Składa wniosek wraz z załącznikami w biurze do 31 grudnia rozpoczęcie 7 powiatowym ARiMR realizacji 1 marca 2006 r. i kolejnych latach Weryfi kuje kompletność i poprawność formalną wniosku 8 ARiMR Weryfi kuje spełnienie warunków przez wnioskodawcę 9 Wydaje decyzję o przyznaniu płatności rolnośrodowiskowej 10 W 2005 roku w terminie 2 miesięcy od uzyskania akredytacji dla tego działania. W kolejnych latach od 1 stycznia do końca lutego. PRODUCENT ROLNY Rozpoczyna realizację planu działalności rolnośrodowiskowej 11 1 marca (w 2005 r. i w kolejnych latach) ARiMR Przeprowadza kontrolę w gospodarstwie rolnym 12 Wydaje decyzję i wypłaca płatność rolnośrodowiskową 13 W terminie od 1marca do 31 października. W terminie 12 miesięcy od rozpoczęcia realizacji planu działalności rolnośrodowiskowej, raz na rok W następnych latach realizacji programu rolnośrodowiskowego PRODUCENT ROLNY Pobiera w biurze powiatowym ARiMR formularz wniosku o wypłatę płatności rolnośrodowiskowej, wypełnia go i składa w biurze powiatowym ARiMR 14 W terminie od 1 marca do 30 kwietnia od 2 do 5 roku realizacji 15 programu rolnośrodowiskowego ARiMR Wydaje decyzję i wypłaca płatność rolnośrodowiskową 16 W terminie 12 miesięcy od dnia wypłaty poprzedniej płatności Więcej o tym, co trzeba zrobić 1. Plan działalności rolnośrodowiskowej powinien być opracowany przez producenta rolnego z udziałem doradcy rolnośrodowiskowego. Doradca informuje producenta rolnego o zasadach i wymogach realizacji programu rolnośrodowiskowego oraz zapoznaje z ogólnymi zasadami przygotowania planu działalności rolnośrodowiskowej. Po opracowaniu planu doradca rolnośrodowiskowy podpisuje go i parafuje na każdej stronie. Lista doradców rolnośrodowiskowych jest dostępna na stronach internetowych MRiRW i na stronach internetowych Centrum Doradztwa Rolniczego z siedzibą w Brwinowie. 2. Plan działalności rolnośrodowiskowej, po dniu 15 czerwca 2005 r. musi być pozytywnie zaopiniowany przez właściwy wojewódzki ośrodek doradztwa rolniczego. Ma to na celu potwierdzenie poprawności sporządzonego planu i zgodności z odpowiednimi przepisami prawa. Doradca rolnośrodowiskowy przekazuje plan do zaopiniowania niezwłocznie po jego opracowaniu. Opinia WODR, sporządzana jest w formie pisemnej i dołączana do planu. Oryginał planu wraz z opinią przechowywany jest przez producenta rolnego przez 10 lat 3 od początku realizacji programu rolnośrodowiskowego w gospodarstwie. Kopia planu wraz z kopią opinii jest przechowywana przez 10 lat w jednostce opiniującej plan. 3. Wniosek o przyznanie płatności z tytułu realizacji przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt składa się na formularzu udostępnionym przez ARiMR. Formularz wniosku oraz instrukcję jego wypełnienia można otrzymać w biurze powiatowym ARiMR lub uzyskać ze strony internetowej ARiMR. 4. Wniosek musi być wypełniony zgodnie z zapisami planu działalności rolnośrodowiskowej. Podczas wypełniania wniosku wskazane jest konsultowanie się z doradcą rolnośrodowiskowym, który brał udział w sporządzaniu planu. Przed wypełnieniem formularza wniosku trzeba zapoznać się ze wskazówkami umieszczonymi w instrukcji. Należy sporządzić kopię (ksero) wypełnionego wniosku (wraz ze wszystkimi wymaganymi załącznikami) przed jego złożeniem do ARiMR i dołączyć ją do dokumentów przechowywanych przez wnioskodawcę. 3) Okres ten może ulec przedłużeniu jeśli doszło do wydłużenia okresu realizacji programu rolnośrodowiskowego w gospodarstwie, np.: w sytuacji zwiększenia powierzchni wdrożenia programu rolnośrodowiskowego. 9

10 5. Wymagane załączniki dołącza się do wniosku jako oryginały lub kopie potwierdzone notarialnie. W dalszej części broszury znajdują się informacje nt. wymaganych załączników do wniosków. Do każdego wniosku składanego w pierwszym roku realizacji programu rolnośrodowiskowego w gospodarstwie dołącza się kopię mapy ewidencyjnej z zaznaczonymi w odpowiedni sposób konturami działek rolnych, objętych programem rolnośrodowiskowym, która została opracowana przy udziale doradcy rolnośrodowiskowego, na potrzeby planu działalności rolnośrodowiskowej. 6. Wypełniony i podpisany wniosek wraz z załącznikami składa się do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania Biura Powiatowego ARiMR. Złożony wniosek może być wycofany przez producenta rolnego przed dniem, w którym Agencja poinformowała o stwierdzeniu nieprawidłowości lub o zamiarze przeprowadzenia kontroli. 7. Wnioski są rozpatrywane według kolejności zgłoszenia. W biurze powiatowym ARiMR sprawdza się, czy wniosek jest kompletny i poprawnie wypełniony (czy nie zostały puste pola obowiązkowe do wypełnienia, czy są wymagane podpisy, czy są wszystkie załączniki). Jeśli wniosek nie jest poprawnie wypełniony lub nie zawiera wszystkich wymaganych załączników, wnioskodawca na wezwanie ARiMR dokonuje korekty wniosku lub dołącza brakujące załączniki. 8. Po stwierdzeniu poprawności i kompletności wniosku, w biurze powiatowym ARiMR sprawdza się, czy wnioskodawca spełnia warunki uzyskania płatności rolnośrodowiskowej. 9. Jeśli nastąpiła pozytywna weryfi kacja wniosku, kierownik biura powiatowego ARiMR wydaje decyzję o przyznaniu płatności rolnośrodowiskowej i przesyła ją producentowi rolnemu wnioskodawcy. Decyzje wydaje się według kolejności złożenia wniosku. Decyzja ta zobowiązuje wnioskodawcę do realizacji programu rolnośrodowiskowego w swoim gospodarstwie rolnym przez 5 kolejnych lat. 10. Po uzyskaniu decyzji o przyznaniu płatności producent rolny rozpoczyna realizację programu rolnośrodowiskowego zgodnie z terminem określonym w decyzji 1 marca. 11. W trakcie realizacji programu rolnośrodowiskowego w okresie od marca do października przeprowadzana jest kontrola przez ARiMR w gospodarstwie rolnym w celu sprawdzenia na miejscu, czy przestrzegane są wymogi zwykłej dobrej praktyki rolniczej i zadania programu rolnośrodowiskowego. Podczas kontroli producent rolny musi okazać zgromadzone dokumenty (plan działalności rolnośrodowiskowej, dowody zakupu środków produkcji, atesty, wyniki analizy gleb itp.) wymagane przy programie rolnośrodowiskowym i rejestr działalności rolnośrodowiskowej z aktualnymi zapisami 4). 12. W kolejnych latach wniosek o pomoc fi nansową na wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt, wypełniony na formularzu ARiMR, jest składany corocznie w terminie od 1 marca do 30 kwietnia. Do wniosku dołącza się zaświadczenie o średniorocznym stanie zwierząt, wydane przez podmiot prowadzący księgi hodowlane albo prowadzący ocenę użytkowości zwierząt. W przypadku nie złożenia wniosku począwszy od drugiego roku realizacji programu rolnośrodowiskowego w ww. terminie, istnieje możliwość składania wniosku do dnia 25 maja z tym, że wysokość płatności zostanie zmniejszona o 1% za każdy dzień roboczy spóźnienia. 13. Raz w roku, w terminie do 12 miesięcy od rozpoczęcia realizacji programu rolnośrodowiskowego, ARiMR dokonuje przelewu kwoty płatności rolnośrodowiskowej na konto bankowe benefi cjenta. Jeśli w wyniku kontroli na miejscu wykazano nieprawidłowości, płatność rolnośrodowiskowa będzie odpowiednio zmniejszana, bądź zawieszana zgodnie z załącznikiem Nr 2 do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 stycznia 2005 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy fi nansowej na wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt (Dz. U. Nr 22, poz. 179). Jak realizujemy program rolnośrodowiskowy w gospodarstwie? Ile pakietów można realizować w gospodarstwie rolnym? W gospodarstwie rolnym można wdrażać od 1 do maksymalnie 3 pakietów, z możliwością zastosowania wszystkich wynikających z nich wariantów. W przypadku wdrażania więcej niż jednego pakietu obowiązują ściśle określone zasady łączenia pakietów (patrz tabela poniżej), przy czym znak minus ( ) określa pakiety, których nie można łączyć, znak plus (+) określa pakiety, które można łączyć, a litery SP wskazują na pakiety, które można łączyć tylko w strefach priorytetowych. 4) Wymóg prowadzenia rejestru działalności rolnośrodowiskowej nie dotyczy pakietu rolnictwo ekologiczne oraz pakietu ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich 10

11 Pakiety S01 S02 P01 P02 K01 K02 G01 Rolnictwo zrównoważone (S01) +SP +SP +SP +SP +SP Rolnictwo ekologiczne (S02) +SP +SP + + Utrzymanie łąk ekstensywnych (P01) Utrzymanie pastwisk ekstensywnych (P02) + SP + SP +SP +SP +SP +SP + SP + SP + SP +SP +SP +SP Ochrona gleb i wód (K01) +SP +SP +SP + + Strefy buforowe (K02) +SP + +SP +SP + + Zachowanie lokalnych ras zwierząt gospodarskich (G01) +SP + +SP +SP + + Nie można jednocześnie realizować pakietu rolnictwo zrównoważone i rolnictwo ekologiczne oraz pakietu rolnictwo ekologiczne oraz ochrona gleb i wód, ponieważ te pakiety albo się wykluczają albo obejmują w części te same zadania. Jeśli na działkach rolnych objętych pakietem rolnictwo zrównoważone lub rolnictwo ekologiczne będą równocześnie wdrażane inne dozwolone pakiety, np. związane z utrzymaniem ekstensywnych pastwisk lub łąk (P01, P02) wówczas płatności rolnośrodowiskowe wynikające z tych różnych pakietów będą sumowane dla danej powierzchni. Czy można zmieniać powierzchnię realizacji programu? Zasadniczo, powierzchnia, na której będzie realizowany program rolnośrodowiskowy nie może być zmniejszana lub zwiększana bez konsekwencji. Zmniejszanie jest wykluczone ze względu na to, że pięcioletnie zobowiązania rolnośrodowiskowe są powiązane z określonymi działkami rolnymi i zaniechanie realizacji programu na tych działkach będzie się wiązało z sankcją fi nansową. Zwiększenie powierzchni zmieniałoby warunki realizacji programu i pociągałaby za sobą konieczność zmiany planu działalności rolnośrodowiskowej. Zapewnienie stałości zasad realizacji programu rolnośrodowiskowego jest ważne ze względu na zarządzanie programem. Przewidziano pewne możliwości powiększenia gospodarstwa rolnego w trakcie realizacji programu rolnośrodowiskowego, jeśli jest to korzystne w świetle celów programu. Zasady w tym przypadku obowiązujące zależą od powierzchni użytków rolnych, na których będzie realizowany program rolnośrodowiskowy (S01, S02, powierzchnia łąk i pastwisk), powiększającej gospodarstwo rolne i terminu dokonania zmiany: Powierzchnia zwiększenia użytków rolnych Do 5% dotychczasowej powierzchni, lecz nie więcej niż 2 ha Rok realizacji programu od 1 do 5 Zasada Nie jest wymagana rewizja planu działalności rolnośrodowiskowej Powyżej 2 ha 1 lub 2 Od 3 do 5 Dokonanie zmiany planu działalności rolnośrodowiskowej i włączenie nowo nabytych gruntów, przy udziale doradcy rolnośrodowiskowego Opracowanie nowego planu działalności rolnośrodowiskowej dla całego gospodarstwa rolnego, który będzie realizowany przez następnych 5 lat Możliwość zmiany powierzchni realizacji programu rolnośrodowiskowego jest możliwa jedynie w przypadku pakietu ochrona gleb i wód. Co się dzieje w przypadku częściowego położenia gospodarstwa w strefie priorytetowej? Rolnicy mogą wdrażać pakiety: rolnictwo zrównoważone, utrzymanie łąk ekstensywnych lub pastwisk ekstensywnych, jeśli ich gospodarstwo położone jest w całości lub częściowo na obszarze strefy priorytetowej. W tym drugim przypadku, łączna powierzchnia działek, na których mogą być realizowane te pakiety i położonych w strefach musi wynosić, co najmniej 1 ha. W tej sytuacji zarówno zobowiązaniami, jak i płatnościami związanymi z wdrażaniem wspomnianych pakietów rolnośrodowiskowych, mogą być objęte także działki położone poza strefą. Co w przypadku, gdy gospodarstwo jest położone na obszarze szczególnie narażonym? Na terenie Polski Regionalne Zarządy Gospodarki Wodnej wyznaczyły 21 obszarów szczególnie narażonych na zanieczyszczenia pochodzenia rolniczego zgodnie z Dyrektywą Azotanową (91/676/EWG). Obszary te zaj- 11

12 mują ok. 2% powierzchni kraju. Rolnicy gospodarujący na obszarach specjalnie narażonych zobowiązani są do przestrzegania tzw. programów działań. Na obszarach szczególnie narażonych nie można realizować pakietów rolnośrodowiskowych, których zadania są objęte programami działań mającymi na celu ograniczenie odpływu azotu jako obligatoryjne. Porównanie zadań wynikajcych z realizacji pakietów rolnośrodowiskowych i programów działań powinno być dokonywane na etapie przygotowania planu działalności rolnośrodowiskowej. Czy można sprzedać gospodarstwo objęte programem? Przewidziano możliwość sprzedaży gospodarstwa rolnego lub stada zwierząt na rzecz innego producenta rolnego. Dopuszczalne są także inne formy przeniesienia gospodarstwa, np. wydzierżawienie, darowizna. Jeżeli ta sprzedaż nastąpiła po dniu wydania decyzji administracyjnej w sprawie płatności, wówczas płatność rolnośrodowiskowa przysługuje producentowi rolnemu, który przejął gospodarstwo rolne. W takim przypadku, w terminie 35 dni od dnia sprzedaży gospodarstwa lub stada zwierząt producent ten złoży wniosek do kierownika biura powiatowego Agencji i zobowiąże się do kontynuowania realizacji programu rolnośrodowiskowego do końca okresu zobowiązania. Do wniosku należy dołączyć kopię umowy sprzedaży lub innej umowy, w wyniku której nastąpiło przeniesienie posiadania gospodarstwa rolnego lub stada zwierząt. Więcej o wymaganych dokumentach Plan działalności rolnośrodowiskowej Plan działalności rolnośrodowiskowej jest dokumentem, który musi posiadać producent rolny ubiegający się o przyznanie płatności z tytułu realizacji programu rolnośrodowiskowego. Powinien być opracowany przed złożeniem wniosku rolnośrodowiskowego, jednakże nie dołącza się go do wniosku. Oryginał planu jest przechowywany przez producenta rolnego. Brak planu działalności rolnośrodowiskowej grozi poważnymi sankcjami (o sankcjach więcej w rozdziale Sankcje). Dlaczego plan działalności rolnośrodowiskowej jest ważny? Plan dostarcza producentowi rolnemu praktycznych wskazówek co do sposobu wywiązania się z podjętych zobowiązań w czasie 5 lat trwania programu. Dokument ten stanowi także istotne źródło informacji dla służb kontrolnych o przebiegu realizacji programu rolnośrodowiskowego. Plan ma być podstawą działalności producenta rolnego i jego stałym źródłem informacji. Wszelkie konieczne odstępstwa w sposobie realizacji zapisów planu, należy skonsultować z doradcą rolnośrodowiskowym, który brał udział w tworzeniu tego planu, i uzyskać jego akceptację na piśmie przed ich wdrożeniem. Plan składa się z dwóch części: ogólnej i szczegółowej. Część ogólna zawiera dane dotyczące producenta rolnego i jego gospodarstwa, w tym ocenę dostosowania do wymogów zwykłej dobrej praktyki rolniczej. Część szczegółowa powinna zawierać doprecyzowanie zadań wynikających z poszczególnych pakietów, takie jak np.: plan nawożenia, opis zbiorowiska roślinnego łąki, metody wykaszania i zbioru ściętej trawy, plan wypasów itd. Doradca rolnośrodowiskowy może uzupełnić plan działalności rolnośrodowiskowej o dodatkowe informacje, istotne z punktu widzenia programu rolnośrodowiskowego. Kto może opracować plan działalności rolnośrodowiskowej? Plan działalności rolnośrodowiskowej powinien być opracowany przez wnioskodawcę przy udziale doradcy rolnośrodowiskowego. Wniosek Wniosek, w pierwszym roku realizacji programu rolnośrodowiskowego, musi być uzupełniony odpowiednimi załącznikami. Załącznikami do wniosku są: 1) kopia części mapy ewidencji gruntów i budynków obejmująca grunty wnioskodawcy, które zostały obwiedzione kolorowym konturem w sposób pokazany na rysunku 1. W efekcie powstaje mapa gospodarstwa, która ma ułatwić producentowi rolnemu i służbom ARiMR identyfi kację działek objętych poszczególnymi pakietami rolnośrodowiskowymi. 2) w przypadku realizacji pakietu rolnictwo ekologiczne kopia certyfi katu zgodności wymaganego przepisami o rolnictwie ekologicznym albo 12

13 dokument poświadczający, że gospodarstwo rolne znajduje się w okresie przestawiania na produkcję rolniczą metodami ekologicznymi, albo dokument poświadczający, że gospodarstwo rolne jest objęte planem kontroli, wydawane przez upoważnioną jednostkę certyfi kującą. 3) w przypadku realizacji pakietu utrzymanie łąk ekstensywnych lub pakietu utrzymanie ekstensywnych pastwisk, na obszarze chronionym w rozumieniu przepisów o ochronie przyrody zaświadczenie wojewódzkiego konserwatora przyrody (działającego z upoważnienia wojewody) lub dyrektora parku narodowego o zgodności planu działalności rolnośrodowiskowej z planem ochrony dotyczącym danego obszaru, a w przypadku braku planu ochrony opinię o zgodności planu rolnośrodowiskowego z celami ochrony obszaru chronionego. 4) w przypadku realizacji pakietu ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich zaświadczenie, że stado zwierząt ras lokalnych jest objęte programem ochrony zasobów genetycznych wydane przez Instytut Zootechniki. W drugim roku realizacji programu w przypadku realizacji pakietu ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich, do wniosku dołącza się zaświadczenie o średniorocznym stanie zwierząt wpisanych do ksiąg zwierząt hodowlanych, wydane przez Polski Związek Owczarski (dla owiec), Polski Związek Hodowców Koni (dla koni), Krajowe Centrum Hodowli Zwierząt (dla bydła). Zaświadczenie to składa się razem z wnioskiem. Rejestr działalności rolnośrodowiskowej Rejestr działalności rolnośrodowiskowej jest sformalizowanym dokumentem, który musi posiadać i prowadzić benefi cjent programu rolnośrodowiskowego z wyjątkiem pakietu rolnictwo ekologiczne (S02) objętego corocznym systemem kontroli i oceny prowadzonym przez akredytowane jednostki certyfi kujące. W przypadku, gdy producent ekologiczny wdraża w swoim gospodarstwie inne pakiety rolnośrodowiskowe, jest on zobowiązany do prowadzenia rejestru w odniesieniu do tych pakietów. Ponadto wymóg powadzenia rejestru nie dotyczy pakietu ochrona lokalnych ras zwierząt gospodarskich (G01). Formularz rejestru działalności rolnośrodowiskowej jest udostępniany przez biura powiatowe ARiMR. W rejestrze należy zapisywać wydarzenia związane z prowadzeniem wypasów zwierząt gospodarskich (terminy wypasów, numery działek rolnych, gatunki i liczbę sztuk zwierząt wypasanych) oraz działań agrotechnicznych, w tym terminy, ilość i rodzaj zastosowanych nawozów oraz informacje na temat wykonania zabiegów przy użyciu środków ochrony roślin. Systematyczne prowadzenie rejestru działalności rolnośrodowiskowej jest obowiązkiem benefi cjenta programu rolnośrodowiskowego. Wypełniony rejestr należy okazywać podczas kontroli na miejscu w gospodarstwie rolnym. Brak aktualnych wpisów do rejestru wiąże się z utratą płatności rolnośrodowiskowych w danym roku. Jakie dokumenty należy przechowywać? Producent rolny, któremu przyznano płatność rolnośrodowiskową, musi stosownie do realizowanego programu rolnośrodowiskowego zbierać i przechowywać następujące dokumenty: dowody zakupu nawozów i środków ochrony roślin (faktury, rachunki, etykiety); atest dla opryskiwacza ciągnikowego, zaświadczenie potwierdzające ukończenie szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin w produkcji roślinnej oraz dokument potwierdzający prowadzenie ewidencji zabiegów wykonywanych przy użyciu środków ochrony roślin (ewidencja zabiegów ochrony roślin); wyniki analizy zasobności gleb przeprowadzonej zgodnie z przepisami o nawozach i nawożeniu; zaświadczenie o wpisie zwierząt gospodarskich ras lokalnych do ksiąg zwierząt hodowlanych wydane przez Polski Związek Owczarski w przypadku owiec, Polski Związek Hodowców Koni w przypadku koni, Polską Federację Hodowców Bydła i Producentów Mleka w przypadku bydła czerwonego polskiego, Akademię Rolniczą w Lublinie w przypadku bydła białogrzbietego. Dokumenty te pozwolą potwierdzić wywiązywanie się z pewnych zadań programu rolnośrodowiskowego i przepisów zwykłej dobrej praktyki rolniczej. Dokumenty te, podobnie jak plan i rejestr działalności rolnośrodowiskowej, należy przechowywać przez okres 5 lat od dnia zakończenia realizacji programu rolnośrodowiskowego (w sumie 10 lat). Ponadto zaleca się przechowywanie w gospodarstwie kopii wniosków, jakie zostały złożone do ARiMR wraz z kopiami wszystkich załączników do wniosków. Zaświadczenie w przypadku realizacji programu rolnośrodowiskowego na obszarach chronionych W przypadku realizacji pakietu utrzymanie łąk ekstensywnych lub utrzymanie pastwisk ekstensywnych na obszarze parku narodowego, parku krajobrazowego, obszaru NATURA 2000, lub na terenie rezerwatu przyrody, producent rolny zobowiązany jest do dołączenia do wniosku, składanego w roku rozpoczęcia realizacji programu rolnośrodowiskowego, zaświadczenia wydanego przez: dyrektora parku narodowego w przypadku, gdy grunty rolne w danym gospodarstwie leżą na obszarze parku narodowego; 13

14 wojewódzkiego konserwatora przyrody (działającego z upoważnienia wojewody) w przypadku, gdy grunty rolne w danym gospodarstwie leżą na obszarze rezerwatu przyrody, lub na obszarze NATURA 2000; dyrektora parku krajobrazowego lub konserwatora przyrody (działającego z upoważnienia wojewody) w przypadku, gdy grunty rolne w danym gospodarstwie leżą na obszarze parku krajobrazowego o zgodności planu działalności rolnośrodowiskowej z planem ochrony danego obszaru. W przypadku braku planu ochrony dla danego obszaru organy wskazane powyżej wystawiają opinię o zgodności planu działalności rolnośrodowiskowej z celami (zadaniami) ochrony danego obszaru chronionego. Ubiegając się o wystawienie zaświadczenia należy zgłosić się do odpowiedniej instytucji wraz z planem działalności rolnośrodowiskowej. Dyrektor parku narodowego lub wojewódzki konserwator przyrody (działający z upoważnienia wojewody) powinien wydać zaświadczenie nie później niż w terminie 7 dni od dnia doręczenia przez producenta rolnego prośby o wydanie zaświadczenia (opinii) wraz z planem działalności rolnośrodowiskowej. Przy wydawaniu zaświadczenia (opinii) może być pobierana opłata skarbowa. Zwykła dobra praktyka rolnicza Warunkiem uczestnictwa i uzyskania płatności w programie rolnośrodowiskowym jest przestrzeganie zwykłej dobrej praktyki rolniczej (ZDPR) w całym gospodarstwie rolnym, tj. nawet na działkach rolnych, które nie są objęte zobowiązaniami rolnośrodowiskowymi. ZDPR oznacza podstawowe standardy gospodarowania uwzględniające ochronę środowiska, które każdy racjonalnie postępujący rolnik w danym kraju powinien przestrzegać. Te standardy są wymagane także w przypadku ubiegania się o pomoc w ramach działania 3 PROW Wspieranie gospodarstw na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW). Koszty związane ze stosowaniem ZDPR nie mogą być brane pod uwagę podczas kalkulacji płatności rolnośrodowiskowej. Płatności rolnośrodowiskowe są wynagrodzeniem za przedsięwzięcia wykraczające poza ZDPR. ZDPR obejmuje 35 różnych wymogów w zakresie: 1. rolniczego wykorzystania ścieków w gospodarstwie; 2. rolniczego wykorzystania komunalnych osadów ściekowych; 3. przechowywania i stosowania nawozów; 4. stosowania środków ochrony roślin; 5. gospodarowania na użytkach zielonych; 6. ochrony siedlisk objętych ochroną prawną na mocy przepisów ustawy o ochronie przyrody; 7. utrzymania czystości i porządku; 8. ochrony gleb; 9. ochrony wód. Wymogi ZDPR muszą być spełnione w dniu przystąpienia do programu rolnośrodowiskowego. Jedynie w przypadku przechowywania nawozów naturalnych (obornika, gnojówki i gnojowicy) wymóg ten będzie obowiązywał po 25 października 2008 r. Budowa odpowiednich urządzeń do przechowywania nawozów naturalnych może być wspierana fi nansowo z innych działań PROW (Działanie 6 Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej ) i SPO (Działanie Inwestycje w gospodarstwach rolnych ). Doradca rolnośrodowiskowy sprawdzi, czy Twoje gospodarstwo jest pod tym względem przygotowane. Co trzeba wiedzieć o pakietach rolnośrodowiskowych Wymogi ogólne Niezależnie od tego, który pakiet realizuje producent rolny, musi on przestrzegać zasad zwykłej dobrej praktyki rolniczej na terenie całego gospodarstwa oraz gospodarować zgodne z ustaleniami planu dzialaności rolnosrodowiskowej. Pakiet: rolnictwo zrównoważone (kod: S01) Polega na dostosowaniu metod produkcji rolniczej do zasad racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody i ograniczenia negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko. Istotą tego pakietu jest wprowadzenie integrowanej ochrony roślin poprzez stosowanie zmianowania oraz planu nawożenia, opartego na bilansie azo- 14

15 tu. Racjonalne zmianowanie ogranicza rozwój chorób grzybowych zbóż i chwastów, utrzymuje odpowiednią zawartość substancji organicznej w glebie. Jeśli wysoki udział zbóż w strukturze zasiewów jest zjawiskiem wieloletnim dochodzi do tzw. zmęczenia gleby, objawiającego się zmniejszeniem plonów. W takim przypadku więcej nakładów przeznacza się na środki ochrony roślin i nawozy. Dozowanie i limitowanie środków plonotwórczych na użytkach rolnych pozwala na minimalizację strat składników nawozowych i redukcję zanieczyszczeń pochodzących z terenów rolniczych. Celem pakietu jest upowszechnienie prowadzenia płodozmianu i bilansowania nawożenia prowadzącego do redukcji zanieczyszczenia gleb i wód związkami pochodzenia rolniczego. Zadania w ramach pakietu: 1) Przestrzeganie prawidłowego doboru i następstwa roślin; jako minimum obowiązują 3 gatunki roślin w zmianowaniu, dany gatunek może być uprawiany na tym samym polu nie dłużej niż 2 lata, przy czym warunek ten nie dotyczy upraw wieloletnich; udział zbóż w strukturze zasiewów nie więcej niż 66% obszaru gruntów ornych. 2) Opracowanie planu nawozowego 5), opartego na analizie gleby 6) oraz bilansie azotu wykonywanym dla każdego roku. 3) Nie stosowanie osadów ściekowych. 4) Maksymalne nawożenie gruntów ornych azotem do 150 kg N/ha/rok, a trwałych użytków zielonych do 120 kg N/ha/rok. Dawka N/ha/rok dotyczy zawsze ogólnej ilości nawozu pochodzacego z nawozów naturalnych, kompostów i nawozów mineralnych. 5) Maksymalna obsada zwierząt (bydło, owce, kozy, konie) do 1,5 DJP/ha głównej powierzchni paszowej (użytki zielone i grunty orne z uprawą roślin pastewnych na paszę w plonie głównym). 6) Zachowanie na terenie gospodarstwa powierzchni trwałych użytków zielonych i wszystkich elementów krajobrazu tworzących ostoje dzikiej przyrody (naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, bagna, kępy drzew i krzewów, miedze, torfowiska, źródliska itp.). Płatność za pakiet rolnictwo zrównoważone: 160 zł/ha rocznie. Podlega ona tzw. degresywności, czyli zmniejszeniu w zależności od wielkości gospodarstwa. Wysokość płatności, w zależności od powierzchni gospodarstwa, wyniesie: 100% stawki podstawowej (od 1 ha do 50 ha), 50% stawki podstawowej za kolejne 50 ha (od 50,1 do 100 ha), 25% stawki podstawowej za kolejne 200 ha (od 100,1 do 300 ha), 5% stawki podstawowej za obszar powyżej 300 ha. Na przykład gospodarstwo o powierzchni 350 ha gruntów ornych i użytków zielonych będzie otrzymywać rocznie: 50 ha x 160 zł + 50 ha x 80 zł ha x 40 zł + 50 ha x 8 zł = zł. Pakiet: Rolnictwo ekologiczne (Kod: S02) Rolnictwo ekologiczne wiąże się z przestrzeganiem przepisów o rolnictwie ekologicznym 7). Opiera się ono na stosowaniu przyjaznych dla środowiska metod produkcji polegających m.in. na wyeliminowaniu syntetycznych: środków ochrony roślin, nawozów, środków żywienia zwierząt, a także stosowaniu odpowiedniej agrotechniki. Płatności z tytułu realizacji tego pakietu obejmują gospodarstwa ekologiczne posiadające ważny certyfikat wydany przez upoważnioną jednostkę certyfikującą i gospodarstwa przestawiające się na produkcję metodami ekologicznymi. O płatności z tytułu wdrażania rolnictwa ekologicznego mogą ubiegać się producenci rolni w trakcie przestawiania gospodarstwa rolnego pod warunkiem posiadania dokumentu poświadczającego, że gospodarstwo rolne znajduje się w okresie przestawiania na produkcję metodami ekologicznymi albo dokument poświadczający, że gospodarstwo rolne jest objęte planem kontroli. Upoważnienia do wydawania takich dokumentów w Polsce posiada szereg jednostek certyfikujących (upowanionych przez ministra rolnictwa), których wykaz można znaleźć na stronie internetowej Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi ( Płatności rolnośrodowiskowe obejmują dwa lata przestawiania się na produkcję ekologiczną. Celem pakietu jest wsparcie rozwoju rolnictwa ekologicznego w Polsce 5) Przy pomocy Planou RS opracowanego przez pracowników Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa na potrzeby programu rolnośrodowiskowego, 6) Analizy gleby powinny być już zrobione na potrzeby opracowania planu działalności rolnośrodowiskowej. 7) Rozporządzenie 2092/91/EWG z dnia 24 czerwca 1991 r. w sprawie ekologicznego otrzymywania produktów rolnych oraz oznaczeń z tym związanych umieszczanych na produktach rolnych i artykułówach spożywczych (Dz. Urz. EWG L 198, ) oraz rozporządzenie 1804/99/WE z dnia 24 sierpnia 1999 roku uzupełniające rozporządzenie 2092/91/EWG w sprawie produkcji ekologicznej produktów rolnych oraz znakowania produktów rolnych i środków spożywczych w celu włączenia produkcji zwierzęcej (Dz. Urz WE L 222, ), Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o rolnictwie ekologicznym 15

16 Zadania w ramach pakietu: 1) Prowadzenie produkcji rolnej, zgodnie z regułami określonymi w przepisach o rolnictwie ekologicznym 2) Zachowanie na terenie gospodarstwa powierzchni trwałych użytków zielonych i wszystkich elementów krajobrazu tworzących ostoje dzikiej przyrody (naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, bagna, kępy drzew i krzewów, miedze, torfowiska, źródliska, itp.); w uzasadnionych przypadkach zmniejszenie powierzchni ostoi jest dopuszczalne przy zachowaniu co najmniej 3% ich powierzchni w gospodarstwie rolnym. Płatności za rolnictwo ekologiczne zostały zróżnicowane w zależności od rodzaju uprawy, w podziale na: uprawy rolnicze (np.: zboża, ziemniaki, rośliny oleiste), użytki zielone, uprawy warzywne (np.: kapusta, cebula, marchew, buraki, ogórek, pomidory, kalafi or, zioła) oraz uprawy sadownicze, w tym jagodowe. Prowadzenie produkcji zwierzęcej zbilansowanej z produkcją roślinną pozwala na podwyższenie stawek płatności o 20%. Produkcja jest zbilansowana z produkcją roślinną, jeśli obsada zwierząt wynosi co najmniej 30% maksymalnej obsady zwierząt na ha użytków rolnych. Ta maksymalna obsada zwierząt została określona w załączniku VII do rozporządzenia 2092/1991/EWG. Kod pakietu Pakiety i ich warianty Stawka podstawowa 120% stawki podstawowej zł/ha S02a01 Uprawy rolnicze (bez certyfi katu) S02a02 Uprawy rolnicze (z certyfi katem) S02b01 Trwałe użytki zielone (bez certyfi katu) S02b02 Trwałe użytki zielone (z certyfi katem) S02c01 Uprawy warzywnicze (bez certyfi katu) S02c02 Uprawy warzywnicze (z certyfi katem) S02d01 Uprawy sadownicze, w tym jagodowe (bez certyfi katu) S02d02 Uprawy sadownicze, w tym jagodowe (z certyfi katem) Podobnie jak w przypadku rolnictwa zrównoważonego, stosowana jest degresywność płatności według następującej reguły: 100% stawki podstawowej (od 1 ha do 100 ha), 50% stawki podstawowej za kolejne 50 ha (od 100,1 do 300 ha) 10% stawki podstawowej za obszar powyżej 300 ha. Producent rolny, który chce realizować pakiet S02, powinien zgłosić się do dowolnie wybranej upoważnionej jednostki certyfi kującej, deklarując chęć poddania się kontroli przez tę jednostkę. Wzory zgłoszeń są dostępne w jednostkach certyfi kujących i wojewódzkich inspektoratach jakości handlowej artykułów rolno spożywczych. Pakiet: Utrzymanie łąk ekstensywnych (Kod: P01) Powierzchnia przyrodniczo cennych łąk i pastwisk wciąż się zmniejsza. Zaniechanie użytkowania jest główną przyczyną degradacji walorów przyrodniczych użytków zielonych na obszarach, gdzie produkcja rolnicza napotyka na utrudnienia naturalne (obszary górskie, nieuregulowane doliny rzek). W innych regionach problemem staje się intensyfi kacja gospodarki łąkarskiej i przechodzenie na produkcję pasz z zastosowaniem nowoczesnej technologii. Pakiet będzie stosowany na trwałych użytkach zielonych, które odznaczają się znacznymi walorami przyrodniczymi i krajobrazowymi. W tej grupie znajdują się półnaturalne zbiorowiska roślinne, które powstały w wyniku stosowania od lat tradycyjnych form gospodarki łąkarskiej i pasterskiej. Najcenniejsze zbiorowiska półnaturalne charakteryzują się bogactwem roślinności zielnej, tworzącej kwietne łąki. Wskazane w tym pakiecie zbiorowiska roślinne mają kluczowe znaczenie dla sieci NATURA 2000 i krajowego systemu obszarów chronionych (parki narodowe i krajobrazowe, rezerwaty przyrody, użytki ekologiczne). Jeśli pakiety łąkowe będą realizowane na obszarach chronionych (park narodowy, park krajobrazowy, rezerwat przyrody, obszar sieci NATURA 2000) wówczas producent rolny musi posiadać zaświadczenie o zgodności planu działalności rolnośrodowiskowej z planem ochrony tego obszaru. 16

17 Wyróżniono następujące warianty pakietu: 1) Półnaturalne łąki jednokośne wykaszanie ręczne (Kod P01a01); 2) Półnaturalne łąki jednokośne wykaszanie mechaniczne (Kod P01a02); 3) Półnaturalne łąki dwukośne (Kod P01b). Do wszystkich wyróżnionych wariantów będą obowiązywać następujące wymogi i zadania: 1) Zakaz: przyorywania, wałowania, budowy nowych systemów melioracyjnych, stosowania pestycydów, ścieków i osadów ściekowych oraz dosiewanie nasion traw 8). 2) Usuwanie skoszonej (biomasy) runi. Półnaturalne łąki jednokośne (Kod: P01 a) Do łąk jednokośnych zaliczono łąki bagienne (turzycowiska i mechowiska), łąki trzęślicowe i łąki ciepłolubne, które mają niską wartość paszową, ale wysoką rangę ze względu na ochronę przyrody. Łąki bagienne tworzą ważne miejsca gniazdowania i żerowania rzadkich gatunków ptaków (batalion, dubelt, wodniczka) oraz w znaczący sposób przyczyniają się do wzrostu retencji wodnej. Tradycyjne użytkowanie polega głównie na koszeniu raz w roku lub rzadziej, niekiedy połączonym z ekstensywnym wypasem. Większość tego typu siedlisk zajmuje małą powierzchnię. Łąki trzęślicowe, niegdyś rozpowszechnione w kraju, należą obecnie do ginących zbiorowisk roślinnych na skutek porzucania ich przez rolników. Charakterystyczne dla nich są barwne, późno kwitnące byliny, często występują storczyki. Łąki te powstały dzięki systematycznie prowadzonej, ekstensywnej gospodarce polegającej na jednorazowym jesiennym wykaszaniu, we wrześniu lub październiku, z pozyskiwaniem siana przede wszystkim na ściółkę. Łąki ciepłolubne zaliczane są do najbogatszych pod względem fl orystycznym i faunistycznym zbiorowisk w Polsce. W ich skład gatunkowy wchodzi wiele rzadkich gatunków, w tym liczne gatunki bylin i traw stepowych zagrożonych wyginięciem, np. miłek wiosenny, pajęcznica liliowata, różne gatunki ostnic. Występują one głównie na wyżynach oraz sporadycznie na niżu i w górach, na suchych siedliskach wapiennych, gipsowych i lessowych. Warunkiem uzyskania płatności jest przestrzeganie następujących zadań (oprócz wspólnych zadań): 1) Zakaz stosowania nawozów 2) Dopuszcza się wypas przy obsadzie do 0,5 DJP/ha 3) Pierwszy pokos w terminie: od 15 sierpnia w przypadku łąk trzęślicowych, natomiast od 1 lipca w przypadku pozostałych łąk 4) Wykaszanie ręczne w przypadku wariantu (P01a01) pólnaturalne łąki jednokośne wykaszanie ręczne Wykaszanie mechaniczne przy użyciu lekkiego sprzętu w przypadku wariantu (P01a02) półnaturalne łąki jednokośne wykaszanie mechaniczne 5) Koszenie od środka do zewnątrz łanu 9) i stosowanie wypłaszaczy 10) w przypadku wariantu (P01a02) półnaturalne łąki jednokośne wykaszanie mechaniczne Stawki płatności za warianty: Półnaturalne łąki jednokośne wykaszanie ręczne (kod: P01aP01) 1030 zł/ha rocznie Półnaturalne łąki jednokośne wykaszanie mechaniczne (kod: P01aP02) 400 zł/ha rocznie Wariant: Półnaturalne łąki dwukośne (Kod: P01b) Do tej kategorii zaliczono półnaturalne, żyzne łąki nizinne i górskie na siedliskach świeżych i wilgotnych, bogate pod względem fl orystycznym i faunistycznym. Występują na naturalnie żyznych siedliskach lub siedliskach umiarkowanie zmeliorowanych i nawożonych. Obejmują spontaniczne zbiorowiska roślinne, wyłączając te, które powstały ze sztucznie wprowadzonych mieszanek siewnych. Na niżu i w niższych położeniach górskich szczególne znaczenie mają łąki rajgrasowe, występujące na siedliskach tzw. świeżych (umiarkowanie wilgotnych) oraz łąki kaczeńcowe na siedliskach wilgotnych oraz w strefi e długotrwałych zalewów. Na polanach reglowych w regionie Karpat (do 600 m n.p.m. i powyżej) najcenniejsze są łąki mieczykowo-mietlicowe z krokusami. Z łąkami dwukośnymi, zwłaszcza na niżu, związanych jest wiele cennych gatunków ptaków. 8) Zakaz dosiewania nasion traw ma na celu zachowanie struktury gatunkowej łąki. 9) Dające szansę ucieczki zwierzętom bytującym na tej łące jak np. ptakom wysiadującym jaja, pisklętom, młodym zającom. 10) Wypłaszacze mogą mieć postać łańcuchów zamontowanych w przedniej części ciągnika (przed urządzeniem koszącym). 17

18 Warunkiem uzyskania płatności jest przestrzeganie następujących zadań (oprócz wspólnych zadań): 1) Niestosowanie pestycydów, z wyjątkiem selektywnego i miejscowego niszczenia uciążliwych chwastów z zastosowaniem odpowiedniego sprzętu (np. mazaczy herbicydowych), po uzgodnieniu z doradcą rolnośrodowiskowym 2) W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się wapnowanie i ograniczone nawożenie azotem (do 60 kg/ ha/rok) z wyłączeniem łąk nawożonych przez namuły rzeczne, 3) W przypadku użytkowania kośno-pastwiskowego łąk dopuszcza się kontrolowany wypas kwaterowy lub wypas wolny po pierwszym bądź drugim pokosie, przy maksymalnej obsadzie stada nie większej niż 1.0 DJP/ha, 4) Pierwszy pokos w terminie od dnia 1 lipca. 5) Koszenie od środka do zewnątrz i stosowanie wypłaszaczy. Stawka płatności za półnaturalne łąki dwukośne 880 zł/ha rocznie. Pakiet: Utrzymanie pastwisk ekstensywnych (Kod: P02) Pastwiska zaliczane do muraw ciepłolubnych, użytków nizinnych i górskich występują na siedliskach żyznych, umiarkowanie zmeliorowanych i nawożonych. Charakteryzują się bogatą roślinnością i występowaniem miejsc lęgowych wielu cennych gatunków ptaków. W skład gatunkowy muraw ciepłolubnych wchodzi wiele rzadkich gatunków, w tym liczne gatunki bylin i traw stepowych, zagrożonych wyginięciem np. miłek wiosenny, pajęcznica liliowata, różne gatunki ostnic. Występują one głównie na wyżynach oaz sporadycznie na niżu i w górach, na suchych siedliskach wapiennych, gipsowych i lessowych. Najwartościowsze pastwiska nizinne, zlokalizowane są w dolinach rzek, na glebach mineralnych, np. zespół życicy trwałej i grzebienicy pospolitej. W przypadku pastwisk górskich na ochronę zasługuje np. zespół roślinny grzebienicy pospolitej i kostrzewy czerwonej. Ekstensywnie użytkowane pastwiska odznaczają się bogatą roślinnością trawiastą z dużym udziałem roślinności zielnej, niekiedy z udziałem turzyc i kęp sitowia, krzaków i drzew. Wykazują one duże walory krajobrazowe, stanowią cenne siedliska dla ptaków i odznaczają się bogactwem owadów ze względu na duży udział roślin motylkowych. Ekstensywne pastwiska są zagrożone przede wszystkim intensyfi kacją. Nadmierny wypas prowadzi do przekształcania się pastwisk w ubogie murawy i do niszczenia lęgów ptaków. Pastwiska górskie i murawy ciepłolubne są zagrożone odłogowaniem w wyniku wyludniania się wsi i spadku pogłowia zwierząt wypasanych. Murawy ciepłolubne są też narażone na erozję wietrzną. Celem pakietu jest ochrona przyrodniczo cennych pastwisk polegająca na stosowaniu mało intensywnego wypasu jako głównego sposobu użytkowania gruntów opisanych siedlisk. Wyróżniono następujące warianty pakietu: Pastwiska na murawach ciepłolubnych (Kod: P02a) Pastwiska nizinne (Kod: P02b) Pastwiska górskie od 350 do 500 m n.p.m. (Kod: P02c01) Pastwiska górskie powyżej 500 m n.p.m. (Kod: P02c02) Do wszystkich wyróżnionych wariantów będą obowiązywać następujące zadania: Zakaz przyorywania, wałowania, budowy nowych systemów melioracyjnych, stosowanie ścieków i osadów ściekowych, dosiewanie nasion traw. Zadania (oprócz wspólnych zadań) dla poszczególnych wariantów: Pastwiska na murawach ciepłolubnych (Kod P02a) 1) Zakaz stosowania nawozów. 2) W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się wapnowanie. 3) Niestosowanie pestycydów, z wyjątkiem selektywnego i miejscowego niszczenia uciążliwych chwastów z zastosowaniem odpowiedniego sprzętu (np.: mazaczy herbicydowych), po uzgodnieniu z doradcą rolnośrodowiskowym. 4) Kontrolowany wypas wolny owiec, kóz i krów, przy obsadzie do 0.5 DJP/ha. 5) Urządzanie na pastwiskach wodopojów i systematyczne uzupełnianie wody lub dostarczanie przenośnych poideł. Stawka płatności za pastwiska na murawach ciepłolubnych (Kod: P02a) 300 zł/ha rocznie. Pastwiska nizinne z wypasem tradycyjnym (Kod: P02b) 1) Niestosowanie pestycydów, z wyjątkiem selektywnego i miejscowego niszczenia uciążliwych chwastów z zastosowaniem odpowiedniego sprzętu (np.: mazaczy herbicydowych), po uzgodnieniu z doradcą rolnośrodowiskowym. 2) Nawożenie azotem w ilości do 60 kg/ha/rok w dawkach podzielonych. 18

19 3) Sezon pastwiskowy w terminie od dnia 20 maja do dnia 15 października; na obszarach zalewowych termin rozpoczęcia wypasów nie wcześniej niż w dwa tygodnie po ustąpieniu wód. 4) W uzasadnionych przypadkach możliwy jest całoroczny wypas koni. 5) Wypas bydła, koni lub owiec (a także innych zwierząt, jeśli jest to zgodne z celami ochrony tego zbiorowiska), przy obsadzie nie większej niż 1,0 DJP/ha. 6) Urządzanie na pastwiskach wodopojów i systematyczne uzupełnianie wody lub dostarczanie przenośnych poideł. Stawka płatności za pastwiska nizinne (Kod: P02b) 400 zł/ha rocznie. Pastwiska górskie (Kod P02c) 1) W uzasadnionych przypdkach dopuszcza się wapnowanie. 2) Niestosowanie pestycydów, z wyjątkiem selektywnego i miejscowego niszczenia uciążliwych chwastów z zastosowaniem odpowiedniego sprzętu (np.: mazaczy herbicydowych), po uzgodnieniu z doradcą rolnośrodowiskowym. 3) Nawożenie azotem w ilości do 60 k/ha/rok w dawkach podzielonych. 4) Wypas kontrolowany lub rotacyjny bydła, koni lub owiec (a także innych zwierząt, jeśli jest to zgodne z celami ochrony siedlisk) przy obsadzie nie większej niż 1,0 DJP/ha. 5) Sezon pastwiskowy trwa co najmniej 90 dni, począwszy od dnia 20 maja, z wyjątkiem wypasu koni. 6) Urządzanie na pastwiskach wodopoju i systematyczne uzupełnianie wody lub dostarczanie przenośnych poideł. 7) Wykaszanie niedojadów na 65%-85% powierzchni pastwiska górskiego w okresier lipiec sierpień i usuwanie ściętej biomasy. Stawki płatności za pastwiska górskie: Pastwiska górskie m. n.p.m. (Kod: P02c01) 230 zł/ha rocznie; Pastwiska górskie powyżej 500 m n.p.m. (Kod: P02c02) 560 zł/ha rocznie. Pakiet: Ochrona gleb i wód (K01) Utrzymywanie pokrywy roślinnej ma znaczenie przeciwerozyjne, ogranicza spływ powierzchniowy biogenów do wód, ułatwia zwiększenie zawartości materii organicznej w glebie. Ma to również znaczenie dla zimujących zwierząt jako baza pokarmowa. Roślinność powinna okrywać glebę do rozpoczęcia uprawy roli pod roślinę jarą uprawianą w plonie głównym (tj. przez okres zimy). Wsiewki poplonowe są to trawy wsiane wiosną w rosnącą roślinę ozimą (najczęściej zboże), lub razem z siewem roślin jarych. Wsiewki traw udają się w warunkach zadowalającej wilgotności. Siew międzyplonu ścierniskowego następuje natychmiast po sprzęcie plonu głównego (np. żyta, jęczmienia) na początku sierpnia. Termin siewu zależy od przebieg pogody. Dobór gatunków roślin międzyplonowych zależy od rodzaju gleby oraz warunków wilgotnościowych. Zasiew może być jednogatunkowy lub może być mieszanką 2 3 komponentów. Biomasa międzyplonowa pozostawia na zimę okrywę ochronną tzw. mulcz. Do siewu w międzyplonie ścierniskowym nadaje się wiele gatunków roślin, które wysiewane w mieszance z roślinami innymi niż motylkowe pozwalają na zmniejszenie dawki nawozów azotowych. Międzyplon ozimy jest wysiewany po zbiorze późno dojrzewających zbóż (pszenica, pszenżyto, owies). Ze względu na warunki siedliskowe (gleba, klimat) uprawa międzyplonów ozimych daje największe korzyści w regionach o wcześnie rozpoczynającej się wegetacji. Zapewnia to uzyskanie większego plonu biomasy, jak i następującego po nim plonu wtórnego. Głównym celem uprawy międzyplonu ozimego jest produkcja paszy, której użytkowanie rozpoczyna się w okresie wiosennym. Wyróżniono następujące warianty pakietu: 1) Wsiewka poplonowa (Kod: K01a) 2) Międzyplon ozimy (Kod: K01b) 3) Międzyplon ścierniskowy (Kod: K01c) Do wszystkich wyróżnionych wariantów będą obowiązywać następujące zadania: 1) Nie stosowanie ścieków i osadów ściekowych 2) W okresie zimy, co najmniej 33% gruntów ornych danego gospodarstwa jest pokrytych roślinnością 11) 3) Zabiegi agrotechniczne można wznowić w terminie od 1 marca. 4) Wsiewki poplonowe i międzyplony muszą być przyorane, za wyjątkiem uprawy gleb w systemie bezorkowym. 5) Wsiewki i międzyplony można stosować przemiennie na różnych działkach rolnych w ciągu 5 lat. Ponadto w przypadku realizacji pakietu ochrona gleb i wód łączna powierzchnia działek rolnych, na którym realizowany jest ten pakiet, musi wynosić co najmniej 1 ha w danym roku. 11) Zapis ten dotyczy roślinności w ogóle, np.: w postaci oziminy, a nie tylko wsiewek lub międzyplonów; 19

20 Zadania (oprócz wspólnych zadań) dla poszczególnych wariantów: Wsiewki poplonowe (K01a) 1) Wsianie mieszanki traw wiosną w rosnące rośliny ozime lub razem z siewem roślin jarych. 2) Uprzątnięcie słomy z pola po żniwach 12) 3) W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się stosowanie obornika. 4) Niestosowanie pestycydów, z wyjątkiem selektywnego i miejscowego niszczenia uciążliwych chwastów z zastosowaniem odpowiednego sprzętu (np.: mazaczy herbicydowych), po uzgodnieniu z doradcą rolnośrodowiskowym. Wypas dopuszczalny przy obsadzie do 0,4 DJP/ha. Stawka płatności za wsiewkę poplonową 330 zł/ha rocznie, Międzyplon ozimy i międzyplon ścierniskowy (K01b i K01c) 1) Zaniechanie stosowania nawozów mineralnych, organicznych i wapniowych, z wyjątkiem obornika w uzasadnionych przypadkach; 2) W zależności od uprawianych gatunków roślin w plonie głównym, obsiew pola w terminie 30 września: bobikiem, kapustą pastewną, rzepą ścierniskową, łubinem żółtym i wąskolistnym, peluszką, słonecznikiem, wyką siewną, rzepakiem jarym, rzodkwią oleistą, gorczycą, seradelą lub facelią w wariancie K01c (międzyplon ścierniskowy) mieszanką wyki z żytem, żytem lub w uzasadnionych przypadkach innymi roślinami w wariancie K01b (międzyplon ozimy) Stawki płatności za: międzyplon ozimy 570 zł/ha rocznie międzyplon ścierniskowy 520 zł/ha rocznie. Pakiet: Strefy buforowe Strefy buforowe to podłużne pasy roślinności zakładane w celu ograniczenia zanieczyszczenia wód lub przeciwdziałania erozji i zwiększenia różnorodności biologicznej terenów rolnych. W ramach pakietu płatności przysugują za tworzenie 2 lub 5 metrowych stref buforowych. Mogą być one zakładane wzdłuż linii brzegowej rowów melioracyjnych i cieków wodnych, wzdłuż brzegów zbiorników wód powierzchniowych. Celem tego typu stref jest ochrona wód przed zanieczyszczeniami. Strefy buforowe mogą mieć także charakter miedz śródpolnych - ich rola polaga wówczas na ograniczaniu erozji i zwiększaniu różnorodności biologicznej. Zadania (oprócz wspólnych zadań) dla poszczególnych wariantów pakietu K02: 1. Utrzymanie istniejących pasów buforowych wzdłuż rowów melioracyjnych i cieków wodnych; 2. Niestosowanie ścieków i osadów ściekowych, nawozów i pestycydów; 3. Zakładanie strefy buforowej o szerokości 2 metrów lub 5 metrów, oddzielającej pole od krawędzi skarpy rowu, cieku wodnego, wód stojących lub miedzy rozdzielającej pole, przez obsianie odpowiednio dobraną mieszanką traw z dodatkiem roślin zielnych 13) ; 4. Wykaszanie: dwa razy w roku do czasu wytwarzania darni na całej powierzchni, raz w roku w terminie od dnia 15 lipca po wytworzeniu darni; 5. W przypadku, gdy strefa buforowa sąsiaduje z pastwiskiem, na którym prowadzony jest wypas zwierząt, należy ją zabezpieczyć przed niszczeniem. Ponadto długość stref buforowych (zarówno wzdłuż wód, rowów jak i o charakterze miedz) nie może być mniejsza niż 50 metrów. Stawka płatności za utworzenie strefy buforowej (miedzy śródpolnej), zależy od szerokości strefy i współczynnika bonitacji gleby. Płatność jest przeliczona na 100 metrów bieżących w sposób następujący: 2-metrowa strefa buforowa i miedza śródpolna na glebach słabych (K02a01) 18 PLN/100 mb 2-metrowa strefa buforowa i miedza śródpolna na glebach dobrych (K02b01) 26 PLN/100 mb 5-metrowa strefa buforowa i miedza śródpolna na glebach słabych (K02a02) 46 PLN/100 mb 5-metrowa strefa buforowa i miedza śródpolna na glebach dobrych (K02b02) 64 PLN/100 mb Gleby słabe chrakteryzują się o współczynnikiem bonitacji do 0,85, a gleby dobre współczynnikiem bonitacji równym lub większym od 0,86. 12) Zapis ten ma na celu ułatwienie naturalnej regeneracji trawy i roślinności zielonej. 13) Wskazane rośliny miododajne 20