P rzewodnik. Wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)

Transkrypt

1 P rzewodnik Wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) Warszawa 2005

2 Wydawca: Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich Organ Zarządzający Planem Rozwoju obszarów Wiejskich ul. Wspólna Warszawa tel. (+48 22) , fax (+48 22) Projekt okładki, skład i druk: Prodruk sp. jawna Publikacja współfi nansowana ze środków Sectoral Counterpart Funds (CPF Sektorowe)

3 SPIS TREŚCI 1. Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich Ogólne zasady dotyczące wsparcia z tytułu gospodarowania na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania Ważniejsze akty prawne polskie i UE Procedura składania wniosków Kto może otrzymać wsparcie z tytułu gospodarowania na obszarach ONW? Krok za krokiem Wysokość wsparcia ONW Zwykła Dobra Praktyka Rolnicza Gdzie otrzymać dodatkowe informacje? Słowniczek

4 1. Plan rozwoju obszarów wiejskich Od dnia 1 maja 2004 r. Polska korzysta z instrumentów Wspólnej Polityki Rolnej (WPR) Unii Europejskiej. Głównym źródłem fi nansowania wsparcia rolnictwa i obszarów wiejskich w krajach członkowskich UE jest Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR). Fundusz jest podzielony na Sekcję Orientacji (fundusz strukturalny) oraz Sekcję Gwarancji. Środki fi nansowe Sekcji Gwarancji są przeznaczone m.in. na współfi nansowanie przez UE działań towarzyszących WPR, służących zrównoważonemu wsparciu rozwoju obszarów wiejskich. Katalog tych działań oraz ogólne zasady ich wdrażania są ustalone w przepisach prawa UE. Kraje członkowskie, uwzględniając własne potrzeby, wybierają działania do realizacji i uzgadniają warunki ich wdrażania z Komisją Europejską. Zasady dotyczące korzystania z działań wdrażanych przez kraj członkowski wraz z przewidywanym budżetem przeznaczonym na ich realizację są opisane w dokumencie programowym w Polsce nosi on tytuł Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata Pełny tekst PROW na lata jest dostępny na stronie internetowej: Zgodnie z treścią PROW na lata w Polsce będzie realizowanych 9 działań: Działanie 1. Renty strukturalne; Działanie 2. Wspieranie gospodarstw niskotowarowych; Działanie 3. Wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW); Działanie 4. Wspieranie przedsięwzięć rolnośrodowiskowych i poprawy dobrostanu zwierząt; Działanie 5. Zalesianie gruntów rolnych; Działanie 6. Dostosowanie gospodarstw rolnych do standardów Unii Europejskiej; Działanie 7. Grupy producentów rolnych; Działanie 8. Pomoc techniczna; Działanie 9. Uzupełnienie płatności obszarowych. Proporcja współfi nansowania działań PROW na lata wynosi: 80% udział UE (środki Sekcji Gwarancji EFOiGR) 20% udział Polski (środki budżetowe) Benefi cjenci działań PROW nie muszą wnosić własnego wkładu fi nansowego, by z nich skorzystać. Warunkiem uczestnictwa we wszystkich działaniach PROW jest zarejestrowanie się w Krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności, prowadzonym przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. W tabeli przedstawiono budżet PROW na lata , a także budżet dla działania 3 wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW); Istnieje możliwość modyfi kacji wysokości budżetu na poszczególne działania PROW. Rok 2004 Rok 2005 Rok 2006 Razem lata kwoty w milionach EUR całkowity 1.086, , ,4 Budżet całkowity PROW na lata wkład UE 862, ,4 wkład Polski 224,5 240, całkowity 244,8 366,0 366,0 976,8 Budżet Działania 3 wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) wkład UE 195,8 292,8 292,8 781,4 wkład Polski 49,0 73,2 73,2 195,4 Udział budżetu Działania 3 wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW) w budżecie całkowitym PROW na lata ,52% 30,46% 28,07% 27,19% 4

5 2. Ogólne zasady dotyczące wsparcia z tytułu gospodarowania na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania W jakim celu wdrażane jest ONW? Wyobraźmy sobie dwie sąsiadujące ze sobą wsie. Obydwie położone pośród pól i łąk, z dala od miasta. Większość mieszkańców tych wsi utrzymuje się z pracy na roli, inni natomiast z usług dla ludności. W obydwu wsiach są sklepy, szkoła, poczta i gospoda. Ziemie wokół pierwszej wsi są żyzne, a klimat sprzyja uprawie. Natomiast gleby wokół drugiej są piaszczyste i nieurodzajne, a długo utrzymujące się przymrozki wiosenne utrudniają uprawę roślin. Rolnicy z pierwszej wsi produkują żywność taniej i w większej ilości, a wieś rozwija się pomyślnie. W miarę upływu lat, rolnicy z drugiej wsi nie mogą sprostać konkurencji sąsiadów, porzucają rolę i wyprowadzają się w poszukiwaniu pracy. Ziemia leży odłogiem. Życie nielicznych gospodarzy, którzy pozostali we wsi staje się coraz trudniejsze. W wyludnionej miejscowości brakuje dzieci zamyka się szkołę, brakuje klientów zamyka się sklepy. Mieszkańcy na zakupy muszą jeździć do sąsiedniej wsi. Porzucenie rolnictwa przez większość mieszkańców, odbija się niekorzystnie na tych nielicznych, którzy pozostali w rolnictwie oraz na całej społeczności wiejskiej. Aby przeciwdziałać zagrożeniom, takim jak we wspomnianej wsi, Komisja Europejska przewidziała pomoc fi - nansową dla rolników z obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania (w skrócie ONW). Miała ona przeciwdziałać masowemu porzucaniu rolnictwa i przenoszeniu się do miast ludności wiejskiej, co miało miejsce w latach 70 tych ubiegłego stulecia, w skutek dynamicznego rozwoju przemysłowego w państwach członkowskich UE. Ta płatność cieszy się dużym zainteresowaniem ze strony rolników gospodarujących w krajach UE i posiada największy budżet spośród działań planów rozwoju obszarów wiejskich. Pomoc fi nansowa dla gospodarstw rolnych położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania ma na celu zapewnienie ciągłości rolniczego użytkowania ziemi oraz zachowanie walorów krajobrazowych obszarów wiejskich, a także poprzez stosowanie zwykłej dobrej praktyki rolniczej promocję rolnictwa przyjaznego dla środowiska. Płatności te mają za zadanie przeciwdziałanie wyludnianiu się obszarów wiejskich i zatracaniu ich rolniczego charakteru i związanym z tym konsekwencjom społecznym i gospodarczym. Wsparcie fi nansowe przeznaczone jest dla gospodarstw rolnych położonych na terenach, na których produkcja rolnicza jest utrudniona ze względu na niekorzystne warunki naturalne. Dopłaty wyrównawcze dla gospodarstw w ramach ONW powinny zrekompensować utrudnienia istniejące w stosunku do gospodarstw położonych na pozostałych obszarach. Ponieważ rolnictwo w miastach ma charakter marginalny i na ogół nie stanowi podstawy egzystencji ludności miejskiej, a ze względu na bardziej rozwiniętą infrastrukturę porzucanie ziemi rolnej w miastach nie wiąże się z tymi samymi konsekwencjami społecznymi, jak na wsi, ze wsparcia ONW wyłączone są grunty położone w gminach miejskich i częściach miejskich gmin miejsko-wiejskich. 3. Ważniejsze akty prawne dotyczące ONW 1. Rozporządzenie Rady (WE) Nr 1257/1999 z dnia 17 maja 1999 r. w sprawie rozwoju obszarów wiejskich z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR), zmieniające i uchylające niektóre rozporządzenia; 2. Rozporządzenie Komisji (WE) Nr 817/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) Nr 1257/1999 w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich z Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR); 3. Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (Dz.U. Nr 229, poz. 2273, z późn. zm.) 4. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 30 marca 2004 r. w sprawie określenia wzorów wniosków o przyznanie płatności oraz szczegółowych warunków przyznawania płatności (Dz.U. Nr 52, poz. 523). 5. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy fi nansowej na wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz.U. Nr 73, poz. 657). 6. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 czerwca zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy fi nansowej na wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz.U. Nr 158, poz. 1652). 5

6 7. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 września zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy fi nansowej na wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz.U. Nr 213, poz. 2159) Jak opracowano mapę ONW w Polsce? W ramach obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania w Polsce wyróżniono: 1) obszary górskie gdzie produkcja rolna jest utrudniona przede wszystkim ze względu na niekorzystne warunki klimatyczne i ukształtowanie terenu, tj. wysokość nad poziomem morza i nachylenie stoków (Tab. 1). Do obszarów górskich zalicza się gminy, w których ponad połowa użytków rolnych znajduje się na wysokości powyżej 500 m n.p.m.; 2) obszary nizinne gdzie występują ograniczenia produktywności rolnictwa związane z niską jakością gleb, niekorzystnymi warunkami klimatycznymi, niekorzystnymi warunkami wodnymi, niesprzyjającą rzeźbą terenu oraz gdzie występuje znaczny udział ludności związanej z rolnictwem. Zasięg ONW został wyznaczony za pomocą wskaźnika waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej (WWRPP) i warunków demografi cznych. ONW Nizinne II obejmuje gminy o wartości WWRPP poniżej 52 zlokalizowane w powiatach o zaludnieniu poniżej 75 os./km 2. Natomiast do strefy ONW Nizinne I zakwalifi kowano gminy o: WWRPP poniżej 72,5 i zaludnieniu poniżej 40 os./km 2, WWRPP poniżej 66,0 i zaludnieniu poniżej 60 os./km 2, WWRPP poniżej 56,0 zlokalizowane w powiatach o zaludnieniu poniżej 75 os./km 2. Obręby geodezyjne w tej strefi e były kwalifi kowane tylko w oparciu o wartość WWRPP. WWRPP został opracowany przez Instytut Nawożenia, Uprawy i Gleboznawstwa. Wskaźnik ten określa przydatność gruntów do produkcji rolnej głównie pod kątem jakości gleb, ale także agroklimatu, rzeźby terenu i warunków wodnych. Warto podkreślić, że zasięg przestrzenny ONW w Polsce jest zbieżny z lokalizacją granic ONW w sąsiednich krajach (Mapa 1). Wskazuje to na fakt, że podejścia różnych krajów były oparte o zbieżne kryteria oddające naturalne utrudnienia w produkcji rolniczej. W przypadku ONW nizinnego zasięg pokrywa się z rozmieszczeniem gleb piaszczystych. Mapa 1. Porównanie zasięgu ONW w Polsce i sąsiednich krajach 3) obszary ze specyficznymi naturalnymi utrudnieniami obejmują gminy i obręby geodezyjne rejonów podgórskich, w których: średnia wielkość gospodarstwa wynosi poniżej 7,5 ha, występują zagrożenia erozją wodną, udział gospodarstw, które zaprzestały działalności rolniczej jest na poziomie niższym niż 25% całkowitej liczby gospodarstw rolnych oraz udział trwałych użytków zielonych w strukturze użytków rolnych wyno- 6

7 si ponad 40%. Gminy, aby zakwalifi kować się do tej strefy ONW, powinny spełnić przynajmniej dwa z wymienionych powyżej warunków. Do tej kategorii ONW zakwalifi kowano większość gmin i obrębów geodezyjnych wymienionych w zarządzeniach wojewodów dotyczących listy terenów korzystających z tzw. ulgi górskiej w podatku rolnym wydanych na podstawie Ustawy z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym. Tabela 1. Porównanie warunków gospodarowania na ONW i terenach pozostałych. ONW górskie ONW ze spec. utr. ONW nizinne II ONW nizinne I Tereny poza ONW Wartość WWRP 42,7 56,4 48,6 59,9 75,7 Odsetek trwałych użytków zielonych [%] 60,3 40,9 29,4 21,4 12,9 Odsetek gruntów odłogowanych [ %] 50 39,9 26,1 15,5 7 Zagęszczenie ludności (osób/km 2 ) 63,7 96,6 40,6 34,9 247,5 Produktywność [PLN/ha] Spadek produktywności w % średniej krajowej Powierzchnia użytków rolnych [tys. ha] 191,6 790, , ,0 Gdzie jest wdrażane ONW? Dopłata z tytułu ONW jest dostępna dla wszystkich gospodarstw zlokalizowanych w wyznaczonych strefach ONW. Lista gmin i obrębów geodezyjnych zakwalifi kowanych do stref ONW stanowi załącznik do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy fi nansowej na wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania objętej planem rozwoju obszarów wiejskich (Dz U. Nr 73, poz. 657, z późn. zm.). Rolnik może się dowiedzieć, czy jego gospodarstwo jest zlokalizowane na obszarze ONW, np. w biurze powiatowym ARiMR, czy też ze stronach internetowych MRiRW i ARiMR (Mapa 2). 4. Procedura składania wniosków Rolnik może ubiegać się o płatność ONW poprzez wypełnienie wniosku o płatność w zakresie wspierania działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (wspólny formularz z płatnościami obszarowymi). Wniosek składa się w biurze powiatowym ARiMR w terminie 15 marca 15 maja. Jeśli rolnik z jakiegoś powodu nie zdąży złożyć wniosku w terminie, może to zrobić jeszcze w ciągu 25 dni kalendarzowych (licząc od dnia ofi cjalnego zakończenia składania), z tym że za każdy dzień roboczy będzie mu potrącany 1 proc. wysokości dopłat, jakie mu się należą. 5. Kto może otrzymać wsparcie z tytułu gospodarowania na obszarach ONW? Kto może złożyć wniosek o wsparcie z tytułu ONW? O wsparcie w ramach tego działania może ubiegać się producent rolny zarejestrowany w krajowym systemie ewidencji producentów i prowadzący działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym położonym w całości lub w części w granicach ONW. Czy płatność ONW jest kolejną dopłatą bezpośrednią? Należy podkreślić, że płatność ONW w przeciwieństwie do dopłat bezpośrednich jest przyznawana rolnikom, którzy podejmą zobowiązanie pięcioletnie i spełnią dodatkowe, bardziej rygorystyczne wymogi. Zatem nie należy jej traktować jako kolejnej kwoty wyrównującej stawkę płatności bezpośredniej. Jakie warunki trzeba spełnić, aby otrzymać płatność ONW? Dopłata wyrównawcza z tytułu ONW może być przyznana, jeśli: 1. Gospodarstwo w całości lub częściowo jest zlokalizowane w granicach ONW, przy czym płatność z tytułu ONW dotyczy tylko działek rolnych, zlokalizowanych w granicach ONW. 7

8 2. Powierzchnia użytków rolnych należących do danego gospodarstwa, zlokalizowanych w obszarze ONW i wykorzystywanych do produkcji rolniczej wynosi co najmniej 1 ha. 3. Wnioskodawca zobowiąże się do przestrzegania zasad zwykłej dobrej praktyki rolniczej na terenie całego gospodarstwa. 4. Wnioskodawca zobowiąże się do prowadzenia działalności rolniczej na min. 1 ha powierzchni położonej na obszarze ONW, przez okres co najmniej 5 lat od daty otrzymania pierwszej płatności z tytułu gospodarowania na terenie ONW. 5. Wnioskodawca zobowiąże się do przestrzegania zakazów odnośnie stosowania substancji o działaniu hormonalnym, tyreostatycznym i beta agonistycznym w żywieniu zwierząt (substancje takie nie są dopuszczone do obrotu na polskim rynku). Czy można przesuwać zobowiązanie pomiędzy poszczególnymi działkami? We wniosku rolnik może zadeklarować tylko część gospodarstwa do płatności z tytułu ONW. W oświadczeniu o sposobie wykorzystywania działek rolnych (pkt VIII Wniosku) zaznacza działki zadeklarowane do ONW. W kolejnych latach trwania zobowiązania, możliwe jest przesunięcie zobowiązania na inne działki zlokalizowane na obszarach ONW. Czy można zwiększyć powierzchnię objętą zobowiązaniem ONW? Jeżeli rolnik złoży wniosek ONW, a w kolejnych latach trwania zobowiązania powiększy gospodarstwo lub zdecyduje się użytkować grunty leżące do tej pory odłogiem, może powiększyć obszar zadeklarowany do płatności ONW. Dodatkowe działki rolne będą objęte dotychczasowym zobowiązaniem. Przykład: Rolnik złożył wniosek w roku 2004, w którym zadeklarował 10 ha do płatności ONW. Na zadeklarowanej powierzchni musi prowadzić działalność rolniczą do 2008 r. W roku 2005 dokupuje dodatkowe 2 ha, które zgłasza do płatności ONW w zmianie do wniosku. Na tych dodatkowych 2 ha, też musi prowadzić działalność rolniczą do 2008 r. (a nie 2009 r.), gdyż jest to kontynuacja dotychczasowego zobowiązania, natomiast płatność ONW jest naliczana do powierzchni 12 ha (10+2). Do kiedy można wycofać wniosek ONW? Rolnik może wycofać wniosek ONW, bez ponoszenia żadnych kosztów, tylko w pierwszym roku trwania zobowizania, do dnia, kiedy ARiMR poinformuje go o stwierdzeniu nieprawidłowości w złożonym wniosku lub o zamiarze przeprowadzenia kontroli na miejscu. Jeżeli w wyniku wyjaśnień złożonych kierownikowi biura powiatowego Agencji przez rolnika lub w wyniku kontroli na miejscu, kierownik biura powiatowego uznał, że producent rolny spełnia wymagania do uzyskania płatności ONW, rolnik może wycofać wniosek, aż do dnia poprzedzającego dzień, w którym została doręczona decyzja administracyjna w sprawie przyznania mu płatności ONW. Czy można zalesić działki rolne objęte zobowiązaniem ONW? Ponieważ zalesienie działki rolnej oznacza wyłączenie jej z produkcji rolnej, nie można zalesiać działek objętych zobowiązaniem z tytułu ONW w danym roku bez konieczności zwrotu otrzymanej płatności. Wsparcie na zalesienie (w ramach działania 5 PROW) takiej działki możliwe jest dopiero w roku kolejnym. Wtedy nie należy we wniosku ONW wskazywać działki planowanej do zalesiania, a zwrot płatności będzie odnosi si tylko do powierzchni działki rolnej przeznaczonej do zalesienia. Czy można przekazać działkę objętą zobowiązaniem ONW innemu rolnikowi? Rolnik, który zamierza sprzedać, wydzierżawić, albo przekazać następcy gospodarstwo, np. gdy chce przejść na rentę strukturalną, może wnioskować o ONW, jeśli kolejny właściciel lub użytkownik zobowiąże się do kontynuacji zobowiązań z tytułu ONW we wniosku złożonym do biura powiatowego ARiMR, w terminie 35 dni od zakupu lub wydzierżawienia. We wniosku do ARiMR deklaruje on kontynuowanie działalności rolniczej, na działkach zgłoszonych do ONW, do końca okresu objętego zobowiązaniem z tytułu ONW złożonym przez poprzedniego właściciela. Tym samym przejmuje on wszystkie zobowiązania i płatności ONW w odniesieniu do tych działek. W przypadku zaniechania działalności rolniczej na działkach zgłoszonych do ONW, co ma miejsce np. przy zalesieniu gruntów ornych, producent rolny, który podjął zobowiązanie ONW, zwraca płatność ONW, wraz z odsetkami za cały okres pobierania. 8

9 6. Krok za krokiem Przed złożeniem wniosku o przyznanie płatności, wnioskodawca powinien uzyskać w ARiMR numer identyfi kacyjny. W celu uzyskania numeru identyfi kacyjnego należy złożyć wniosek o wpis do ewidencji producentów rolnych. Formularz wniosku można pobrać i wypełnić w biurach powiatowych ARiMR Kto co robi? Jakie są terminy? Rolnik Pobiera w biurze powiatowym ARiMR formularz wniosku ONW Składa wniosek wraz z załącznikami w biurze powiatowym ARiMR 1 2 Wnioski są składane w okresie od 15 marca do 15 maja I krok ARiMR Wydaje decyzję w sprawie przyznania płatności ONW 3 Decyzje są wydawane do 30 kwietnia następnego roku Udziela płatności z tytułu ONW 4 Patność jest wypłacana od 1 grudnia do 30 czerwca następnego roku Rolnik Prowadzi działalność rolniczą na zgłoszoej do ONW powierzchni gospodarstwa 5 Przez okres, co najmniej 5 lat od daty otrzymania pierwszej płatności II krok Więcej o tym, co trzeba zrobić Wniosek ONW składa się na formularzu udostępnionym przez ARiMR. Formularz wniosku oraz instrukcję jego wypełniania można otrzymać w biurze powiatowym ARiM. Wypełniony wniosek składa się do właściwego, ze względu na swoje miejsce zamieszkania, biura powiatowego ARiMR. Na żądanie wnioskodawcy pracownik ARiMR, przyjmujący wniosek, wykona kopię dokumentów i potwierdzi za zgodność z oryginałem, a oryginały zwróci wnioskodawcy. Spóźnione wnioski przyjmowane są przez powiatowe biura ARiMR do 9 czerwca ARiMR weryfi kuje kompletność i poprawność formalną wniosku, a następnie weryfi kuje spełnianie warunków przez wnioskodawcę m.in. kontrolując na miejscu wybrane gospodarstwa. Jeżeli nastąpiła pozytywna weryfi kacja wniosku, kierownik biura powiatowego ARiMR wydaje decyzjo przyznaniu płatności i przesyła je do rolnika wnioskodawcy. Rolnik może odwoływać się od decyzji kierownika biura powiatowego ARiMR w ciągu 14 dni. Po upłynięciu tego okresu, nie później niż w ciągu 30 dni płatność jest przelewana na konto bankowe rolnika wnioskodawcy przez ARiMR. Wypłata wsparcia z tytułu ONW jest wypłacana raz do rok Przez okres, co najmniej 5 lat od daty otrzymania pierwszej płatności, rolnik wnioskodawca zobowiązany jest do prowadzenia działalności rolniczej zgodnej z wymogami ONW. Rolnik, któremu przyznano płatność ONW, przez okres 5 lat powinien przechowywać: 1) dowody zakupu nawozów i środków ochrony roślin, 2) plan nawożenia i kopię pozwolenia wodnoprawnego w przypadku rolniczego wykorzystania ścieków i komunalnych osadów ściekowych, 3) atest dla opryskiwacza ciągnikowego, w przypadku jego posiadania, 4) dokumenty potwierdzające ukończenie szkolenia w zakresie stosowania środków ochrony roślin w produkcji roślinnej i prowadzenie ewidencji zabiegów wykonywanych przy użyciu środków ochrony roślin. 9

10 7. Wysokość wsparcia ONW Jakie są stawki płatności w poszczególnych strefach ONW? Pomoc fi nansowa udzielana jest w postaci corocznych zryczałtowanych płatności (dopłat wyrównawczych) do hektara użytków rolnych, położonych na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania i pozostających w użytkowaniu rolniczym. Płatnością objęte są tylko te działki rolne, które są sklasyfi kowane jako grunty orne, sady, łąki trwałe i pastwiska trwałe. Wysokość dopłat zamieszczono w Tabeli 2. Tabela 2. Wysokość dopłat w ramach ONW. Typ ONW Dopłata zł/ha Górskie 320 Nizinne strefa nizinna I 179 Strefa nizinna II 264 Obszary ze specyfi cznymi naturalnymi utrudnieniami 264 Płatności w ramach ONW, aby spełniały swoje zadanie i nie powodowały nadmiernego, nieuzasadnionego ekonomicznie wsparcia, podlegają tzw. degresywności (Tabela 3), czyli zmniejszeniu w zależności od wielkości gospodarstwa. Ograniczenia tej pomocy zostały ustalone w wyniku analizy poszczególnych typów i grup obszarowych gospodarstw, uwzględniając korzyści skali osiągane przez duże gospodarstwa. Tabela 3.. Zmniejszenie dopłat wyrównawczych z tytułu ONW w zależności od powierzchni gospodarstwa. Areał (ha)gospodarstwa Dopłata ONW % płatności za każdy ha 50, % płatności 100, % płatności Ponad 300 Brak płatności za obszar powyżej 300 ha Przykład: Gospodarstwo o powierzchni 305 ha położone na ONW otrzyma płatność o następującej konstrukcji: za pierwsze 50 ha 100% stawki za każdy ha, za następne 50 ha połowę tej stawki, za hektary od 100 do % przewidzianej stawki, natomiast wszystkie hektary powyżej 300 ha są pozbawione płatności. W przypadku, gdy gospodarstwo jest zlokalizowane w kilku strefach ONW, najpierw jest naliczona płatność dla gruntów położonych na ONW o wyższej stawce dopłat, a później o niższej. Jakie konsekwencje poniesie rolnik, który złożył wniosek z tytułu ONW, a kontrola wykaże nieprawidłowości? Corocznie ponad 5% gospodarstw, które wnioskowały o płatność z tytułu ONW, podlega kontroli na miejscu. Kontrole na miejscu są przeprowadzone przez ARiMR w okresie od marca do września. W przypadku stwierdzenia rozbieżności pomiędzy zadeklarowaną przez rolnika powierzchnią a powierzchnią faktyczną, sankcje będą naliczane oddzielnie dla strefy nizinnej I, nizinnej II, górskiej ONW i obszarów ze specyfi cznymi warunkami gospodarowania w następujący sposób: 1) Jeżeli w odniesieniu do danej strefy ONW obszar zadeklarowany przekracza obszar ustalony w wyniku kontroli, płatność ONW będzie naliczona na podstawie obszaru ustalonego, pomniejszonego o dwukrotność stwierdzonej różnicy, jeśli różnica jest większa niż 3% lub dwa hektary, lecz nie więcej niż 20% ustalonego obszaru. 2) Jeśli różnica jest większa niż 20% obszaru ustalonego, pomoc obszarowa nie jest przyznawana dla danej strefy. W przypadku, gdy rolnik zaniecha działalności rolniczej na powierzchni gospodarstwa objętej zobowiązaniem ONW, musi zwrócić płatność ONW wraz z odsetkami za cały okres jej pobierania. Płatność jest zmniejszana lub wstrzymywana także w przypadku nieprzestrzegania zasad ZDPR (patrz str. 18). Czy można dopłaty ONW łączyć z innymi płatnościami obszarowymi? Jedną działkę rolną można zgłosić do różnych form płatności obszarowych. Nie ma przeciwwskazań, aby wnioskować dla danego pola jednocześnie o dopłatę bezpośrednią, dopłatę ONW i wsparcie w ramach różnych 10

11 pakietów programu rolnośrodowiskowego. Nie można jednak pobierać wsparcia finansowego na zalesianie gruntów objętych zobowiązaniem ONW. 8. Zwykła dobra praktyka rolnicza Co to jest zwykła dobra praktyka rolnicza? Zwykła dobra praktyka rolnicza jest obowiązkowa dla producentów rolnych, którzy zdecydują się na skorzystanie ze wsparcia fi nansowego w ramach ONW, a także programu rolnośrodowiskowego. Zwykła dobra praktyka rolnicza obejmuje zasady gospodarowania, które dotyczą przede wszystkim: racjonalnej gospodarki nawozami zarówno mineralnymi jak i naturalnymi, przestrzegania zasad ochrony gleb i wód oraz zachowania cennych gatunków roślin i zwierząt występujących na obszarach rolnych, w tym wszelkich działań związanych z ochroną krajobrazu rolniczego. Dlaczego warto znać i wdrażać zasady zwykłej dobrej praktyki rolniczej? Realizacja zwykłej dobrej praktyki rolniczej w gospodarstwie rolnym jest odzwierciedleniem bardzo ważnej zasady w polityce rolnej. Zasada ta stanowi, że gospodarka rolna powinna być prowadzona w taki sposób, aby nie niszczyć, a działać w zgodzie z otaczającą przyrodą i środowiskiem. Taka reguła stosowana jest w wielu działaniach, które wiążą się z uzyskiwaniem wsparcia fi nansowego przez rolnika, np. przy wypłacaniu producentom rolnym płatności bezpośrednich. Każdy producent rolny benefi cjent płatności bezpośrednich powinien przestrzegać wymogów związanych z utrzymaniem gruntów rolnych w dobrej kulturze rolnej. Przestrzeganie zasad ochrony środowiska lub dobrostanu zwierząt pojawia się również w innych działaniach w ramach unijnych programów pomocowych. Warto podkreślić, że spełnianie takich wymogów jest regułą, która będzie dotyczyła coraz większej grupy producentów rolnych, korzystających ze środków fi nansowych w ramach funduszy strukturalnych oraz przeznaczonych na rozwój obszarów wiejskich. Dlatego zapoznanie się z tymi zasadami i przestawianie sposobu gospodarowania na zgodny z ochroną środowiska i dobrostanu zwierząt stanowi krok, który powinno podjąć każde gospodarstwo, które będzie funkcjonować w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Jakie są zasady zwykłej dobrej praktyki rolniczej? Zwykła dobra praktyka rolnicza obejmuje zasady związane ze zmianą sposobu prowadzenia gospodarki rolnej w gospodarstwie i z podjęciem działań ochronnych w gospodarstwie, które mają bezpośredni wpływ na stan środowiska naturalnego. Wypełnienie tych wymogów prowadzi do racjonalizacji sposobu gospodarowania, która wiąże się z wymiernymi oszczędnościami dla gospodarstwa rolnego. Z drugiej strony zasady te stanowią bodziec do podjęcia działań ochronnych, w tym inwestycyjnych, które mają zapewnić ochronę środowiska i krajobrazu rolnego, w szczególności gleb i wód. Działania takie stanowią wypełnienie zobowiązań, które nakłada na rolnika nowe podejście do gospodarki rolnej w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Rolnictwo ma pełnić, obok funkcji produkcyjnej, również rolę kształtowania przestrzeni rolniczej w sposób zgodny z wymogami ochrony środowiska. Zasady zwykłej dobrej praktyki rolniczej w tym zakresie obejmują: 1) stosowanie nawozów w gospodarstwie; 2) rolnicze wykorzystanie ścieków i komunalnych osadów ściekowych; 3) stosowanie środków ochrony roślin; 4) gospodarowanie na użytkach zielonych; 5) gospodarowanie zgodne z ochroną siedlisk przyrodniczych; 6) odpowiednią gospodarkę w zakresie ochrony gleb. Jak stosować nawozy w gospodarstwie? W gospodarstwie można stosować nawozy naturalne oraz inne nawozy, które zostały dopuszczone do obrotu i stosowania (zgodnie z obwieszczeniem Ministra Rolnictwa, ogłoszone w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej Monitor Polski ). Roczna dawka nawozu naturalnego nie może zawierać więcej niż 170 kg azotu w czystym składniku na 1 ha użytków rolnych. Dodatkowo rolnik powinien stosować się do wszystkich wymogów i zakazów związanych z odpowiednim stosowaniem nawozów na polu, np. nawozy naturalne i organiczne stosować tylko w okresie od 1 marca 11

12 do 30 listopada (z wyjątkiem nawozów stosowanych na uprawy pod osłonami) oraz przykryć lub wymieszać je z glebą za pomocą narzędzi uprawowych nie później niż następnego dnia po ich zastosowaniu. Jakie są zasady dotyczące rolniczego wykorzystania ścieków i komunalnych osadów ściekowych? Ścieki przeznaczone do wykorzystania w gospodarstwie powinny spełniać normy sanitarne oraz być dostarczone przez zakłady posiadające pozwolenie wodnoprawne. Jednostka prowadząca obrót ściekami musi również wykonać analizę gleby w gospodarstwie producenta rolnego. Rolnik, który stosuje ścieki na swoich polach, musi uwzględnić ten fakt w planie nawożenia. W przypadku komunalnych osadów ściekowych rolnik musi posiadać odpowiednie dokumenty dotyczące składu osadów ściekowych, które wykorzystuje na swoich polach, oraz wyniki analizy gleb. Dodatkowo dawki stosowanych osadów muszą być zgodne z planem nawożenia przygotowanym dla jego gospodarstwa. Jak stosować środki ochrony roślin? Rolnik może stosować w swoim gospodarstwie tylko te środki, które zostały dopuszczone do obrotu i stosowania oraz wyłącznie do celów i w ilości określonych na etykiecie instrukcji stosowania. Zabiegi przy użyciu środków ochrony roślin mogą być wykonywane sprzętem sprawnym technicznie, przez osoby posiadające aktualne zaświadczenie o przeszkoleniu w tym zakresie lub sprzętem ręcznym. Dodatkowo rolnik musi przestrzegać zasad bezpieczeństwa związanych ze stosowaniem tych środków (bezwietrzna pogoda, okresy prewencji i karencji). Rolnik jest zobowiązany do prowadzenia ewidencji zabiegów wykonywanych przy użyciu środków ochrony roślin. Jak gospodarować na użytkach zielonych? Na terenie gospodarstwa obowiązuje zakaz wypalania roślinności na łąkach, pastwiskach, nieużytkach, rowach, pasach przydrożnych, szlakach kolejowych lub w strefi e oczeretów i trzcin. Dodatkowo gospodarowanie na użytkach zielonych nie powinno powodować zanieczyszczenia wód związkami azotu oraz trwałego uszkodzenia darni przez nadmierny wypas. Oznacza to w praktyce, że rolnik powinien zwracać uwagę na obsadę wypasanych zwierząt na łąkach i pastwiskach. Jakie są zasady gospodarowania przyjazne ochronie siedlisk przyrodniczych? Rolnicy, których gospodarstwa znajdują się na terenie obszarów chronionych, są zobowiązani do stosowania się do zaleceń i nakazów wynikających z planów ochrony dla tych terenów. Podstawowe ograniczenia wiążą się głównie z takimi obszarami jak parki narodowe, parki krajobrazowe i rezerwaty przyrody. Jeśli ograniczenia dotyczą sposobu gospodarowania i obejmują grunty należące do rolnika należy bezwzględnie się do nich stosować. Jakie są zasady gospodarowania w zakresie ochrony gleb? Podstawowy wymóg w zakresie gospodarowania zgodnego z ochroną gleb dotyczy zakazu wypalania miedz, ściernisk i słomy. Dodatkowo rolnik jest zobowiązany do utrzymywania w stanie sprawności technicznej urządzeń przeciwerozyjnych oraz urządzeń melioracji szczegółowych na swoich gruntach. Jakie działania ochronne w gospodarstwie rolnym mają bezpośredni wpływ na stan środowiska naturalnego? Zasady zwykłej dobrej praktyki rolniczej w tym zakresie obejmują: 1. przechowywanie nawozów w gospodarstwie; 2. działania związane z utrzymaniem czystości i porządku w gospodarstwie; 3. działania dotyczące ochrony wód. Jak powinny być przechowywane nawozy w gospodarstwie? Przepisy w zakresie przechowywania nawozów naturalnych będą dotyczyły rolnika po 25 października 2008 roku. Nie należy jednak zapominać, że jest to bardzo krótki okres, gdyż spełnienie tych wymogów wiąże się z podjęciem działań inwestycyjnych w gospodarstwie. Nawozy naturalne w postaci stałej (obornik) powinny być gromadzone, fermentowane i przechowywane w pomieszczeniach inwentarskich lub na nieprzepuszczalnych płytach gnojowych ze ścianami bocznymi, posiadających instalację odprowadzającą wyciek do szczelnych zbiorników. Nawozy naturalne w postaci płynnej (gnojowica, gnojówka) należy przechowywać wyłącznie w szczelnych zbiornikach. Pojemność płyty gnojowej oraz zbiorników na gnojowicę i gnojówkę powinna zapewnić możliwość przechowywania tych nawozów przez okres co najmniej 4 miesięcy. 12

13 Istnieje możliwość skorzystania z pomocy finansowej w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) lub Sektorowego Programu Operacyjnego Rolnictwo na wybudowanie odpowiedniej płyty obornikowej lub zbiornika na gnojowicę. Nawozy mineralne należy przechowywać w oryginalnych opakowaniach, w zamkniętych magazynach lub przynajmniej pod dachem. Dopuszcza się składowanie tych nawozów w pryzmach na nieprzepuszczalnym podłożu, pod przykryciem z materiału wodoszczelnego. Jak powinna być utrzymana czystość i porządek w gospodarstwie? Rolnicy zobowiązani są do utrzymania czystości i porządku w obrębie siedliska/zagrody jak i również użytkowanych gruntach oraz do posiadania urządzeń do gromadzenia odpadów komunalnych wytworzonych na terenie gospodarstwa. Jaki powinny być podjęte działania dotyczące ochrony wód? Ze względu na fakt, że ścieki bytowe nie mogą być odprowadzane bezpośrednio do wód powierzchniowych lub do ziemi, rolnik ma obowiązek prawidłowego gromadzenia i odprowadzania ścieków bytowych wytworzonych na terenie gospodarstwa. Oznacza to w praktyce wprowadzenie w gospodarstwie jednego z trzech rozwiązań: podłączenia do zewnętrznej sieci kanalizacyjnej, wykonanie szamba lub wybudowanie/podłączenie do przydomowej oczyszczalni ścieków. Jakie konsekwencje poniesie rolnik, który złożył wniosek z tytułu ONW, a kontrola wykazała, że nie przestrzega on warunków zwykłej dobrej praktyki rolniczej? Zwykła dobra praktyka rolnicza będzie kontrolowana bezpośrednio w gospodarstwie rolnym, w trakcie tzw. kontroli na miejscu, prowadzonej przez ARiMR. Rolnicy, którzy nie przestrzegają zasad zwykłej dobrej praktyki rolniczej, będą karani w formie upomnień lub pociągani do odpowiedzialności fi nansowej. Wysokość kar fi nansowych będzie zależeć od tego, czy dane wykroczenie ma miejsce po raz pierwszy i którego wymogu ono dotyczy. Jeżeli w wyniku pierwszej kontroli na miejscu zostanie stwierdzone, że zasady zwykłej dobrej praktyki rolniczej nie są przestrzegane, uchybienia te zostaną odnotowane w protokole kontrolnym, a rolnik zostanie pouczony o konsekwencjach dalszego nieprzestrzegania tych zasad (wzmianka o pouczeniu jest odnotowywana w protokole kontroli). Jeśli w wyniku następnej kontroli na miejscu zostaną stwierdzone kolejne naruszenia zasad zwykłej dobrej praktyki rolniczej, płatność ONW należna za dany rok podlega zmniejszeniu o 7% za każde inne uchybienie, niż stwierdzone podczas poprzedniej kontroli lub wstrzymaniu w przypadku wystąpienia uchybienia, które zostało już stwierdzone podczas poprzedniej kontroli. 9. Gdzie otrzymać dodatkowe informacje Instytucja Adres Telefony Strona www Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi ul. Wspólna Warszawa (022) Centrala (022) Departament Rozwoju Obszarów Wiejskich Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Centrala Al. Jana Pawła II Warszawa Bezpłatna infolinia 13

14 10.Słowniczek ARiMR Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Działka rolna zwarty obszar gruntu rolnego, na którym prowadzona jest jedna uprawa, o powierzchni nie mniejszej niż 0,1 ha wchodzący w skład gospodarstwa rolnego. Działalność rolnicza za działalność rolniczą uprawnioną do wsparcia z tytułu ONW, uważa się produkcję roślinną i zwierzęcą, w tym również produkcję materiału siewnego, szkółkarskiego, hodowlanego i reprodukcyjnego, produkcję warzywniczą, roślin ozdobnych i grzybów uprawnych, sadownictwo, hodowlę i produkcję materiału zarodowego ssaków, ptaków i owadów użytkowych, produkcję zwierzęcą typu przemysłowego fermowego oraz chów i hodowlę ryb. Gospodarstwo rolne wszystkie nieruchomości rolne będące w posiadaniu tego samego podmiotu. MRiRW Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi ONW obszary o niekorzystnych warunkach gospodarowania PROW Plan Rozwoju Obszarów Wiejskich Wniosek ONW część dotycząca ONW wniosku o przyznawanie płatności bezpośrednich lub o przyznanie płatności z tytułu wsparcia działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania. WPR Wspólna Polityka Rolna Unii Europejskiej Wskaźnik Waloryzacji Rolniczej Przestrzeni Produkcyjnej (WWRPP) wskaźnik oceniający przydatność gruntów do produkcji rolnej pod kątem jakości gleb, agroklimatu, rzeźby terenu i warunków wodnych. Zobowiązanie ONW zakres warunków, które trzeba spełnić, aby uzyskać płatność ONW Zwykła dobra praktyka rolnicza (ZDPR) zbiór zasad dotyczących racjonalnej gospodarki rolnej i ochrony środowiska, obowiązujących na terenie całego gospodarstwa rolnego. Errata W rozporządzeniu Rady Ministrów z marca 2005 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie szczegółowych warunków i trybu udzielania pomocy fi nansowej na wspieranie działalności rolniczej na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania objętej planem rozwoju obszarów wiejskich wprowadzono nowe elementy dotyczące dopłat ONW, w tym: 1. Przypadki wystąpienia tzw. siły wyższej W przypadku wystąpienia jednej z wymienionych okoliczności: a) długotrwałej niezdolności do pracy producenta rolnego, b) wystąpienie klęski żywiołowej, c) zniszczenia budynków inwentarskich w gospodarstwie rolnym producenta rolnego na skutek ognia lub innych zdarzeń losowych w rozumieniu przepisów o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, d) wystąpienia choroby zakaźnej zwierząt w gospodarstwie rolnym producenta rolnego, e) wywłaszczenia nieruchomości, na której są położone działki rolne objęte wnioskiem, rolnik nie zwraca płatności ONW, pod warunkiem, że zawiadomi o tym fakcie kierownika biura powiatowego ARiMR w ciągu 10 dni od dnia ustąpienia tych okoliczności. 2. Tryb dokonywania zmian we wniosku ONW Rolnik może dokonać zmiany złożonego wniosku do 31 maja, pod warunkiem, że kierownik biura powiatowego ARiMR uzna, że spełnione zostały wymogi związane z przyznaniem płatności ONW. 14

15 Notatki

16 Notatki