Wychowanie i profilaktyka w szkole; jak opracować program wychowawczoprofilaktyczny , SOD Częstochowa Joanna Biczak Katarzyna Patrzykont

Transkrypt

1 Wychowanie i profilaktyka w szkole; jak opracować program wychowawczoprofilaktyczny , SOD Częstochowa Joanna Biczak Katarzyna Patrzykont

2 Co to jest wychowanie? wspieranie dziecka w rozwoju ku pełnej dojrzałości fizycznej, emocjonalnej, intelektualnej, duchowej i społecznej, które powinno być wzmacniane i uzupełniane przez działania z zakresu profilaktyki dzieci i młodzieży (art. 1 pkt 3 Ustawy Prawo oświatowe).

3 Zgodnie z przepisem art. 26 ustawy Prawo oświatowe, nastąpi połączenie szkolnego programu wychowawczego i programu profilaktyki w jeden dokument zawierający treści i działania o charakterze wychowawczym i profilaktycznym

4 Program wychowawczo-profilaktyczny będzie uwzględniał wnioski z przeprowadzonej diagnozy potrzeb wychowawczych i środowiskowych danej społeczności szkolnej.

5 ROZPORZĄDZENIE MEN z dnia 18 sierpnia 2015 r. w sprawie zakresu i form prowadzenia w szkołach i placówkach systemu oświaty działalności wychowawczej, edukacyjnej, informacyjnej i profilaktycznej w celu przeciwdziałania narkomanii Szkoły i placówki prowadzą systematyczną działalność profilaktyczną wśród uczniów i wychowanków, ich rodziców lub opiekunów oraz nauczycieli, wychowawców i innych pracowników szkoły i placówki w celu przeciwdziałania narkomanii.

6 6. 1. Szkoła i placówka, przy prowadzeniu działalności, o której mowa odpowiednio w 2 5, współpracuje z jednostkami samorządu terytorialnego, poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli, podmiotami realizującymi świadczenia zdrowotne z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej, opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień, wojewódzkimi i powiatowymi stacjami sanitarno-epidemiologicznymi, Policją, pracodawcami, a także podmiotami, o których mowa w art. 5 ust. 3 ustawy, oraz podmiotami, o których mowa w art. 2a ustawy o systemie oświaty, w szczególności przy opracowaniu diagnozy w zakresie występujących w środowisku szkolnym czynników chroniących oraz czynników ryzyka, o których mowa odpowiednio w ust. 3 i 4, dotyczącej uczniów lub wychowanków, rodziców lub opiekunów, nauczycieli, wychowawców i innych pracowników szkoły lub placówki.

7 Zadaniem szkoły jest wychowywanie dzieci i młodzieży do wartości.

8 Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku Prawo oświatowe podkreśla, że: Nauczanie i wychowanie respektując chrześcijański system wartości za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki

9 Podstawowe wartości chrześcijańskie godność osoby ludzkiej; świętość życia ludzkiego; centralną rolę rodziny opartej na małżeństwie; wykształcenie; wolność myśli i słowa; wolność głoszenia własnych poglądów; wolność wyznawania religii; ochronę prawną jednostek i grup; współpracę wszystkich na rzecz wspólnego dobra; pracę pojmowaną jako dobro osobiste i społeczne oraz władzę polityczną pojmowaną jako służba, podporządkowaną prawu i rozumowi, a ograniczoną przez prawa osoby i narodów.

10 Zespół pracujący nad kształtowaniem u uczniów oczekiwanych postaw powinien ( Model czterech aspektów wychowania w praktyce. Jak go wykorzystać przy tworzeniu programu wychowawczego?, T. Garstka 1. Przygotować przegląd aktualnej wiedzy naukowej na temat sposobów kształtowania postaw (psychologia społeczna). 2. Przygotować przegląd postulatów formułowanych w różnych nurtach pedagogicznych. 3. Przygotować argumentację na rzecz wartości promowanych w podstawie programowej, charakteryzujących demokratyczne społeczeństwo obywatelskie (współpraca, tolerancja, wolność, odpowiedzialność, respektowanie praw, bezpieczeństwo, dbanie o zdrowie, rodzina). 4. Przeanalizować prawo oświatowe pod kątem postulatów wychowawczych. 5. Zebrać informacje (wywiady, grupy fokusowe, kwestionariusze) od rodziców uczniów, a także od nauczycieli, dotyczące naczelnych wartości, uznanych zasad i oczekiwanych postaw, które miałyby być kształtowane u młodych ludzi.

11 Zespół pracujący nad kształtowaniem u uczniów oczekiwanych postaw powinien ( Model czterech aspektów wychowania w praktyce. Jak go wykorzystać przy tworzeniu programu wychowawczego?, T. Garstka 6. Zebrać informacje (wywiady, grupy fokusowe, kwestionariusze) od uczniów zapytać, co na swoim etapie rozwoju uznają za ważne i wartościowe. 7. Zintegrować wiedzę psychologiczną, pedagogiczną oraz zebrane oczekiwania i zaproponować wizję wychowanka oraz sformułować cele, których realizacja będzie polegać na kształtowaniu pożądanych wychowawczo postaw, przekonań i zachowań. 8. Sformułować postulaty dotyczące oddziaływań wychowawczych (codziennych i planowanych zdarzeń), zasad oraz metod postępowania nauczycieli i innych pracowników szkoły oraz sposobów współpracy z rodzicami uczniów, które sprzyjałyby osiąganiu zakładanych celów w zakresie kształtowania postaw.

12 Od roku szkolnego 2017/2018 działalność edukacyjna szkoły określona będzie przez: szkolny zestaw programów nauczania, program wychowawczo-profilaktyczny szkoły. Szkolny zestaw programów nauczania oraz program wychowawczo-profilaktyczny szkoły mają tworzyć spójną całość i muszą uwzględniać wszystkie wymagania opisane w podstawie programowej. Ich przygotowanie i realizacja są zadaniami zarówno całej szkoły, jak i każdego nauczyciela. Oprócz realizacji zadań wychowawczych i profilaktycznych nauczyciele mają obowiązek podejmowania działań opiekuńczych odpowiednio do istniejących potrzeb.

13 W podstawie programowej kształcenia ogólnego określono zadania wychowawczo-profilaktyczne szkoły, w tym zagadnienia omawiane na zajęciach z wychowawcą oraz zadania wychowawcze realizowane na zajęciach przedmiotowych na każdym etapie edukacyjnym w poszczególnych typach szkół (art. 4 pkt 24 Ustawy Prawo oświatowe).

14 Uchwalanie programu wychowawczo-profilaktycznego szkoły lub placówki należy do rady rodziców, która powinna działać w porozumieniu z radą pedagogiczną. Jeżeli rada rodziców w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia roku szkolnego (do 30 września każdego roku szkolnego) nie osiągnie porozumienia z radą pedagogiczną w sprawie programu wychowawczoprofilaktycznego szkoły lub placówki, program ten ustala dyrektor szkoły lub placówki w uzgodnieniu z organem sprawującym nadzór pedagogiczny (art. 84 ust. 1 3 Ustawy Prawo oświatowe).

15 Uwarunkowania formalno-prawne Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej (zwłaszcza art. 72); Powszechna Deklaracja Praw Człowieka; Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych; Konwencja o Prawach Dziecka; Ustawy i rozporządzenia MEN (zwłaszcza Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 roku Prawo Oświatowe oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej); Karta Nauczyciela; Programy narodowe i krajowe w zakresie profilaktyki i promocji zdrowia itd.

16 Co zawiera program w-p treści i działania wychowawcze skierowane do uczniów, treści i działania profilaktyczne dostosowane do potrzeb rozwojowych uczniów, przygotowane w oparciu o diagnozę potrzeb i problemów występujących w danej społeczności szkolnej, skierowane do uczniów, nauczycieli i rodziców.

17 Filary programu wychowawczego Programy wychowawcze poszczególnych przedmiotów. Nauczanie i wychowanie są nieodłączne. Treści nauczania poszczególnych przedmiotów i sposoby ich realizacji, poziom wymagań, sposób kontrolowania i oceniania, mają duży potencjał wychowawczy.

18 Filary programu wychowawczego Program wychowawczy klasy szkolnej tworzyć powinny następujące podsystemy: ważne wydarzenia w życiu klasy; tematyka godzin do dyspozycji wychowawcy; programy wychowawcze poszczególnych przedmiotów; program o wąskim spektrum aksjologicznym decydujący o tożsamości klasy, np. wychowanie do prawdy, odpowiedzialności, poszanowania godności, etc.

19 Plany wychowawczo-profilaktyczne w poszczególnych oddziałach klasowych KROK PIERWSZY - identyfikacja zasobów i potrzeb rozwojowych uczniów KROK DRUGI - określenie szczegółowych celów wychowawczych KROK TRZECI prowadzi do opracowania szczegółowych zadań wychowawczych. KROK CZWARTY - przypisanie odpowiedzialności za realizację poszczególnych zadań wychowawczych i profilaktycznych wychowawcy oraz nauczycielom poszczególnych przedmiotów. KROK PIĄTY - określenie terminów realizacji poszczególnych zadań

20 Charakterystyka sylwetki absolwenta szkoły PIERWSZY KROK - opracowanie profilu absolwenta KROK DRUGI - diagnoza oczekiwań rodziców KROK TRZECI - ocena potencjałów i możliwości rozwojowych uczniów KROK CZWARTY - analiza uwarunkowań lokalnej społeczności KROK PIĄTY - zebraniu informacji o zasobach szkoły KROK SZÓSTY debata w gronie pedagogicznym służąca scharakteryzowaniu sylwetki absolwenta szkoły

21 Analiza dotychczasowych działań wychowawczych i profilaktycznych szkoły KROK PIERWSZY wychowawcze i profilaktyczne sukcesy szkoły. KROK DRUGI porażki szkoły w sferze wychowania i profilaktyki KROK TRZECI skuteczne i nieskuteczne metody i działania wychowawcze KROK CZWARTY potrzeby rozwojowe nauczycieli KROK PIĄTY - wskazanie źródeł zewnętrznego wsparcia w wychowaniu i profilaktyce

22 Opracowanie strategii wychowawczoprofilaktycznej PIERWSZY KROK - wyznaczenie sfer rozwoju ucznia KROK DRUGI - wyznaczenie szczegółowych celów wychowawczych, które zostały określone w sylwetce absolwenta. KROK TRZECI - zadania do realizacji KROK CZWARTY - przypisanie osobistej odpowiedzialności PIĄTY KROK - określenie terminów realizacji poszczególnych zadań

23 Sfery rozwoju ucznia fizyczna, emocjonalna, intelektualna, duchowa i społeczna fizyczna (rozwój biologiczny), psychiczna (rozwój poznawczy i emocjonalny), społeczna i aksjologiczna (rozwój moralny).

24 Czym są działania profilaktyczne w szkole? Profilaktyka to kompleksowa interwencja kompensująca niedostatki wychowania, która obejmuje równolegle trzy obszary działania (Z. Gaś): wspomaganie wychowanka w radzeniu sobie z trudnościami zagrażającymi jego prawidłowemu rozwojowi i zdrowemu życiu (czyli budowanie odporności i konstruktywnej zaradności); ograniczanie i likwidowanie czynników ryzyka, które zaburzają prawidłowy rozwój i dezorganizują zdrowy styl życia; inicjowanie i wzmacnianie czynników chroniących, które sprzyjają prawidłowemu rozwojowi oraz umożliwiają prowadzenie zdrowego stylu życia.

25 Standardy profilaktyki Planowanie działań profilaktycznych Jasno określone cele i zadania programu Różnorodność działań uwzględniona w programie działań profilaktycznych Zróżnicowane grono odbiorców programu Ocena programu działań profilaktycznych pod kątem jego skuteczności Integracja programu działań profilaktycznych z innymi działaniami promującymi zdrowie

26 Standardy profilaktyki skoncentrowanie programu działań profilaktycznych na całej społeczności szkolnej długofalowe działanie programu działań profilaktycznych powtarzalność przedsięwzięć zawartych w programie działań profilaktycznych promocja programu działań profilaktycznych w środowisku szkolnym i poza nim

27 Działania profilaktyczne należy prowadzić na trzech poziomach Poziom pierwszy - tzw. profilaktyka I stopnia lub profilaktyka uniwersalna Działania na drugim poziomie - tzw. profilaktyka II stopnia lub profilaktyka selektywna Działania na trzecim poziomie - tzw. profilaktyka III stopnia lub profilaktyka skoncentrowana na jednostce

28 Strategie profilaktyczne i ich skuteczność Strategie informacyjne Strategie edukacyjne Strategie alternatyw Strategie interwencyjne Strategie zmian środowiskowych

29 Część profilaktyczna Zawiera opis wszystkich zaplanowanych celowych działań zapobiegawczych, dostosowanych do potrzeb rozwojowych uczniów oraz rzeczywistych problemów i potrzeb szkoły Jest adresowany do całej społeczności szkolnej uczniów, rodziców i nauczycieli Wykorzystuje wiele strategii profilaktycznych Może zawierać propozycje dla środowiska lokalnego

30 Część profilaktyczna Zawiera metody i narzędzia monitorowania i diagnozowania problemów i potrzeb szkoły Szkolne procedury reagowania w sytuacjach kryzysowych Wypracowane zasady zatwierdzone przez nauczycieli, uczniów i rodziców Działania edukacyjne (podstawa programowa, samodzielne edukacyjne programy) Działania interwencyjne Działania na rzecz środowiska lokalnego (artystyczne, społeczne, w tym charytatywne)

31 Metody działań profilaktycznych W odniesieniu do jednostki W odniesieniu do rodziny W odniesieniu do grupy rówieśniczej W odniesieniu do szkoły W odniesieniu do lokalnej społeczności W odniesieniu do szerokiego społeczeństwa

32 Ewaluacja KROK PIERWSZY- określenie celu ewaluacji i sformułowaniu pytań ewaluacyjnych KROK DRUGI - opracowanie planu oraz strategii działania. KROK TRZECI - zaplanowanie sposobu opracowania wyników ewaluacji i ich upublicznienia.

33 Prezentacja przygotowana na podstawie materiałów dostępnych na stronie

34 Opracowanie Joanna Biczak Katarzyna Patrzykont , SOD Częstochowa