digital_obrazowanie digital

Transkrypt

1 _obrazowanie 3_

2 _laboratorium Życie dla pasji pasja w życiu Life for passion passion in life Autorka_Dorota Michalik Streszczenie: Autorka z 30-letnim doświadczeniem w pracy w ceramice stara się przekazać wiele istotnych czynników mających wpływ na estetyczne i pełne harmonii uzupełnienia ceramiczne. Artykuł bogato ilustrowany własną 30-letnią twórczością. Summary: The author dental technician with 30 year experience in work with ceramics wants to convey many important factors that had impact on esthetics and harmony in ceramic restorations. Article is richly illustrated with the author's artworks. Słowa kluczowe: ceramika, barwa, kształt, mikrostruktura, perspektywa. Key words: ceramic, color, shape, micro structure, perspective. _W tym roku mija dokładnie 30 lat mojej pracy zawodowej. Z perspektywy upływu tych lat warto dokonać analizy wszystkiego, co zakończyło się w moim życiu zawodowym sukcesem, a co porażką Czy 30 lat to dużo, czy mało, aby stać się spełnionym w obliczu mijającego czasu? Pytanie bardzo złożone i zapewne trudno jednoznacznie na nie odpowiedzieć. Zawód technika dentystycznego wybrałam niezależnie od jakichkolwiek powiązań rodzinnych czy mody na ten kierunek. Odkąd pamiętam, zawsze informowałam wszystkich, że chcę być technikiem dentystycznym. Jedno jest pewne: moje zdolności manualne były widoczne już na poziomie szkoły podstawowej. Bardzo chętnie malowałam i szkicowałam, naśladując naturę. Sprawiało mi ogromną radość, kiedy na papierze odtwarzałam otaczający mnie świat. Być może sugestie części mojej rodziny, której członkowie byli lekarzami, ale innych spe- 30 3_2017

3 _laboratorium Ryc. 1_Graika, barwny motyl. Ryc. 1 Ryc. 2_Szkic ołówkiem siekaczy dolnych. Ryc. 2a_Graika, siekacze dolne, kolor. cjalności niż stomatologia, poddała mi myśl, aby połączyć duszę artystyczną z medycyną. Padło na technikę dentystyczną. Czasy, w których przyszło mi stanąć na progu wymarzonej szkoły wymagały ogromnego zaangażowania i poświęcenia, ponieważ na jedno miejsce przypadało 15 chętnych! Rygor ówczesnej szkoły oraz wysokie kwaliikacje kadry nauczycielskiej pozwoliły mi na osiągnięcie wysokiego poziomu jako absolwenta MSZ nr 3 w Warszawie. Ale to był dopiero początek mojej przygody, która dzisiaj rodzi wspaniałe wspomnienia. Kolejne lata mojej kariery zawsze kojarzyłam z ciężką pracą do osiągnięcia ideału. Nie mogę zapomnieć o wydarzeniach, które miały istotny wpływ na moją przyszłość, a także ludziach, których spotkałam przez te 30 lat. W gronie tych osób znaleźli się: dr Andrzej Krocin, dr Jerzy Pytko, dr Zbigniew Piankowski, dr Krystian Owczarczak, znakomity technik dentystyczny Klaus Muthertis i Claud Siber. Każda z wymienionych i niewymienionych postaci (jak chociażby Nasser Shademan) wniosła w moje życie wiedzę i sposób postrzegania sztuki i piękna. Ryc. 2 _Czym jest piękno? Sama deinicja wskazuje pozytywną właściwość estetyczną wynikającą z zachowania pro- Ryc. 2a 3_

4 _laboratorium Ryc. 4_ Jedynka szkic ołówkiem. Ryc. 4a_ Jedynka graika, kolor. Ryc. 5_Siekacze górne szkic ołówkiem. Ryc. 4 Ryc. 4a Ryc. 5 porcji, harmonii barw lub dźwięków odbieranych przez zmysły. Pojęcie to jest silnie związane z teorią estetyki, która została rewelacyjnie opisana przez autorkę Marię Gołaszewską w jej książce pt.: Zarys estetyki, gdzie opisano estetykę jako naukę zajmującą się tzw. sytuacją estetyczną. W ramy sytuacji estetycznej wchodzą: artysta (twórca), proces twórczy, dzieło sztuki, odbiorca, proces percepcji sztuki oraz wartości estetyczne. Te czynniki świetnie komponują się z moją codzienną pracą zawodową, gdzie w roli artysty występuję ja, proces twórczy odnosi się do pracy protetycznej, a dzieło sztuki ocenia odbiorca w roli pacjenta. Każdy z nas jest artystą bez względu na to czy nim zostaje świadomie, czy żyje w poczuciu niedowartościowania. Jedno jest pewne: bycie świadomym artystą wymaga od nas talentu w tworzeniu piękna. Technika dentystyczna jest zawodem skupiającym w sobie wiele dziedzin, które w połączeniu dają możliwość wykonywania prawidłowych uzupełnień protetycznych. Sama część artystyczna nie jest na tyle wystarczająca, aby sprostać wszystkim wymaganiom. Dlatego tak często odnosimy się do zagadnień izyki, a w szczególności 32 3_2017

5 _laboratorium mechaniki, do zagadnień z obszaru chemii czy anatomii człowieka. Współczesny technik dentystyczny dodatkowo wspierany jest działem informatyki. Ta swoista mieszanka gwarantuje sukces nie tylko na pograniczu sztuki, ale też w procesie wytwarzania produktu użytkowego. Moje pierwsze doświadczenia z ceramiką 30 lat temu nie były tak spektakularne, jak są obecnie. Przez wiele lat starałam się przede wszystkim pojąć ideę piękna. W naszej codziennej pracy trudno jest czasami odnieść się do kompozycji, która będzie scalała nasze dzieło z resztą projektu, bowiem większość techników pracuje w izolacji od pacjenta. To jest zasadniczy błąd mający wpływ na naszą karierę. Natura jest ukryta w twarzy pacjenta i żaden model gipsowy ani przekaz cyfrowy nie zastąpi bezpośredniego kontaktu z odbiorcą naszego działa sztuki. Każdy pacjent jest indywidualną osobowością, do której schematy naszej pracy często zupełnie nie pasują. Relacja z pacjentem oparta na współpracy w niesamowity sposób wpływa na zrozumienie jego potrzeb, nasza obserwacja potrai wychwycić wszelkie niedoskonałości budowy twarzy, które będą miały istotny wpływ na przyszłą pracę protetyczną. Często, widząc pacjenta, staram się narysować jego twarz, a szczególnie jego uzębienie. To pozwala mi na zapamiętanie obrazu, kiedy będę Ryc. 6 Ryc. 6_Baletnica szkic ołówkiem. Ryc. 7 Ryc. 7_Forma i kolor w ceramice. 3_

6 _laboratorium tworzyła indywidualne zęby właśnie dla tej konkretnej osobowości. Ciekawostką jest to, że większość techników dentystycznych tworzy kształty zębów w podobnej formie dla wszystkich pacjentów. Skąd taka tendencja? Obraz, jaki zapamiętujemy i przywołujemy podczas modelowania to obraz naszych zębów. Te zapamiętujemy najczęściej, patrząc na siebie w lustrze. Niestety, powielanie tego schematu często kreuje kształty zębów na przekór harmonii twarzy pacjenta. _Pędzel-ceramika, inlay-modelarstwo Podstawowym materiałem, jakiego używam to ceramika i wosk. Nie znam ceramisty, który nie modelował w wosku. Moja praca wielokrotnie zahacza o korzystanie z tego materiału chociażby przy projektach wax-up. Jestem wyznawcą starej szkoły propagowanej m.in. przez dr. Andrzeja Krocina i dr. Jerzego Pytko: Jeżeli chcesz dobrze poznać anatomię i morfologię naturalnego zęba, musisz codziennie ćwiczyć modelarstwo. To pozwoli na prawidłowe ustawianie zębów w bezzę- Ryc. 8 Ryc. 8_Gradacja koloru w koronie ceramicznej. Ryc. 9_Mikrostruktura powierzchni licowej. Ryc _2017

7 _laboratorium biu, na pracę w 3D i oczywiście, zbliży do pracy w ceramice. Zgodnie z tą zasadą, każda osoba, która chce ze mną pracować i rozwijać się, musi przejść etap modelowania w wosku. Codzienne mozolne poznawanie naturalnej budowy zębów w szybkim tempie przekłada się na artystyczne kopiowanie natury. Praca ceramiką jest podobna do budowy zamków na piasku. Nakładanie warstw wymaga od nas stałego nawilżania, ponieważ zbyt sucha porcelana wypali się matowo bez przezierności. Dodatkowo, rodzi problemy przy formowaniu kształtu, gdyż staje się sypka jak wspomniany piasek wysuszony słońcem. Czołowi producenci ceramiki prześcigają się w nowościach, które mają zachęcić klienta do zakupu tej właściwej, jednak musimy pamiętać, że większość rodzajów ceramiki jest na podobnym poziomie jakości. Wiara w to, że zmiana producenta ma rozwiązać nasze problemy związane z modelarstwem czy rozkładem Ryc. 10 kolorów jest mocno błędna. Proszę zauważyć, kto zostaje demonstratorem danej marki zapewne nie jest to technik o miernych walorach artystycznych Ryc. 10_Anatomia zęba naturalnego odtworzona w ceramice. Ryc. 11 Ryc. 12 Ryc. 11_Sztuka w ceramice. Ryc. 12_Charakterystyka barw w koronie ceramicznej 3_

8 _laboratorium Ryc. 13_Piękno natury ceramiki. Ryc. 14_Szczegóły kolorystyczne ukryte w głębi korony ceramicznej. Ryc. 15_Proces napalania ceramiki. Ryc. 12 Ryc. 13 Ryc. 15 Przejście etapu kształcenia w modelarstwie zbliża nas do zgłębienia wiedzy o barwach. Czym jest barwa? W szerszym znaczeniu jest całościowym pojęciem dotyczącym odbioru opisywanych wrażeń, w węższym zaś jakościowym określeniem odbieranego światła, zwanym walorem barwy (czyli porównaniem do najbliższej wrażeniowo barwy prostej), a wtórują temu pojęcia jasności barwy (czyli udziału ilości światła pochodzącego z danej barwy w stosunku do ogółu bieżących warunków oświetleniowych) oraz nasycenia barwy (czyli udziału achromatyczności w danej barwie). W moich pracach ceramicznych staram się na uzyskanie maksymalnego naturalnego efek- 36 3_2017

9 _laboratorium Ryc. 16 Ryc. 16_Korony wykonane w technice feltspat. Ryc. 17_Korony pełnoceramiczne. Ryc. 17 3_

10 _laboratorium Ryc. 19 Ryc. 20 Ryc. 23 Ryc. 19_Warstwowanie ceramiki kopia. Ryc. 20_Wax-up. Ryc. 23_Modelowanie koron w pełnym kształcie. tu kolorystycznego. Aby głębiej poznać tajniki barwienia, musimy poznać pojęcie jasności koloru, transparencji oraz szczegółowych efektów w głębi naturalnego zęba. Pobór koloru jest jedną z najtrudniejszych czynności, jakie musi wykonać lekarz dentysta, aby przekazać opis technikowi dentystycznemu. Wszystko, co towarzyszy deformacji rzeczywistej barwy musi być wyeliminowane. Pamiętajmy, że zęby naturalne mają cechę kameleona. Barwa pobierana dziś, nie gwarantuje tego samego efektu za tydzień, jeżeli jama ustna będąca tłem dla koloru zęba będzie ulegała zmianom kolorystycznym (np. pacjent używa naturalnych przebarwiaczy typu wino czerwone albo niektóre leki). Korzystanie z kolornika Vita lub Ivoclar odnosi się wyłącznie do jasności. Musimy szczegółowo podzielić ząb naturalny na strefę: przyszyjkową, środkową oraz brzegu siecznego. Każda z tych stref ma inne zadanie i charakteryzuje się indywidualnymi cechami. Strefa przyszyjkowa należy do najbardziej opakującej części zęba. Jej zadaniem jest połączenie kolorystyki korony z korzeniem. Jest to strefa bardzo newralgiczna dla technika dentystycznego, bowiem w tym miejscu korona ma najmniejsza grubość warstwy. Błąd grubości konstrukcji podpierającej zdecydowanie wpłynie na efekt końcowy koloru. Często spotykamy rozjaśnienie tej okolicy wbrew zasadzie ciemniejszej szyjki. Łatwo poddać weryikacji prawidłowe rozłożenie jasności korony przez ułożenie jej na ciemnym tle. Uzyskamy zaskakujący wniosek, że szyjka jest jaśniejsza niż reszta pola korony. Z czego to wynika? Problem zaczyna się na etapie preparacji zęba. To miejsce musi być szczególnie starannie podcięte, aby technik uzyskał odpowiednią ilość miejsca na wykonanie podbudowy (ok. 0,3 mm) oraz na położenie warstw ceramiki (ok. 0,5-0,7 mm). Nieznajomość techniki perspektywy kolorystycznej nie dość, że optycznie rozjaśnia tę okolicę, to jeszcze dodatkowo powiększa kształt zęba. 38 3_2017

11 _laboratorium Ryc. 24_Efekty indywidualnej charakteryzacji. Ryc. 25_Morfologia. Ryc. 24 Ryc. 25 Anatomia jednak narzuca pewne cechy, które musimy uwzględnić przy modelowaniu korony, a więc wyszczuplenie korony przy szyjce oraz gradacja koloru od ciemniejszego do jaśniejszego w kierunku brzegu siecznego. W swojej praktyce to miejsce zawsze pokrywam kolorami w odcieniu brązowo-pomarańczowym na etapie samej podbudowy. To zdecydowanie ułatwia nałożenie cienkiej warstwy dentyny bez obawy uzyskania jasnej poświaty. Ten sam zabieg stosuję na stycznych zębów i w bruzdach. Analizując poszczególne warstwy zęba, dochodzimy do trzpienia kolorystycznego, jakim jest początek zębiny. Pomiar koloru wykazuje całkowicie inną barwę niż opisywana strefa, która charakteryzuje się właśnie dużym nasyceniem pomarańczu. Ten efekt generuje ciepły odcień koloru ostatecznego pomimo nakładania kolejnych warstw ceramiki. Pamiętajmy o tym, że piękno ceramiki nie leży na zewnątrz korony, lecz w jej wnętrzu. Dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na dobarwianie pierwszych warstw (konstrukcja). Staram się podzielić ząb na 8 stref, które wypełniam odpowiednimi kolorami i efektami. Zaawansowany ceramista posługuje się różnymi trickami w kreowaniu perspektywy nie tylko wymiaru 3D, ale także perspektywy kolorystycznej. _Kształt i mikromorfologia Kształt jest składową piękna, ale nie jest jego wyznacznikiem. Kształt musi tworzyć harmonię. Wielu z nas postrzega idealizm kształtu jako wyznacznik wykonywania pracy protetycznej, tworząc lustrzane odbicia naturalnych zębów pacjenta. Pamiętajmy, że piękno tkwi w szczegółach, a te czasami generuje natura. Trudno, aby zęby wykonane dla osoby w wieku średnim i starszym świetnie wkomponowały się w osobowość nastolatka. Dlatego tak ważna jest obserwacja osobowości pacjenta i bezpośredni kontakt z nim. Małe detale nadane jako cechy indywidualne potraią czasem diametralnie zmienić wykonaną koronę czy licówkę. Oczywistym jest konieczność posiadania umiejętności budowy harmonii, co wymaga doskonałej wiedzy na temat morfologii naturalnego uzębienia. Przeraża mnie czasami sytuacja, kiedy techniką zajmują się osoby nieznające podstawowych informacji o anatomii zęba, nie wspomina- 3_

12 _laboratorium Ryc. 26 Ryc. 26_Modelowanie i kolor dla pacjenta o indywidualnych cechach zębów. _autorka jąc o nieznajomości całego układu stomatognatycznego. Pacjent to funkcjonujący organizm, który łączy estetykę i funkcję. Naszym moralnym obowiązkiem jest wykonywanie takich uzupełnień, które nie wpłyną na deformację całego układu. Estetyka jest pojęciem drugoplanowym w odniesieniu do funkcji. Jak zbudować osobowość w koronie? W opisie barwa zęba zawarłam wiele istotnych informacji na temat indywidualnego koloru. Analizując kształt i mikrostrukturę, znajdziemy kilka istotnych cech wpływających na wygląd ostatecznej pracy. Jedną z nich są listwy świetlne genialny twór odpowiadający za kształt zarysu korony, jak też za jej ustawienie względem światła (releksja świetlna). Ceramista znający pojęcie wklęsłości i wypukłości powierzchni doskonale potrai manipulować odbiciem światła, co przekłada się na postrzeganie kształtu. Wszystko, co wypukłe odbija falę, a wszystko, co wklęsłe pochłania ją. Listy świetlne mają za zadanie optyczne powiększenie lub zmniejszenie korony. Odpowiednie ustawienie pozwoli na zmianę perspektywy w taki sposób, że coś, co się wydaje się zbyt szerokie przy szyjce, ulegnie redukcji w perspektywie. Ten efekt w połączeniu z grą kolorów (ciemniejszy pomniejsza) sprawi, że korony pomimo dużego obrysu, wizualnie staną się szczuplejsze. Kolejna cecha to gładkość powierzchni. Ząb ludzki nie jest gładki i taki powinien być odtworzony w naszej pracy. Jeżeli powierzchnia odbijająca falę nie jest gładka, zachodzi rozpraszanie odbiciowe. Fala nie odbija się w jednym kierunku, ale rozprasza we wszystkie strony. Przykładem może być odbicie światła od powierzchni kartki w książce. Lampa oświetla stronę, fale odbite rozchodzą się we wszystkich kierunkach. W ten sposób osoba czytająca może dostrzec litery, gładki papier zdjęć fotograicznych uniemożliwia ich oglądanie pod niektórymi kątami, gdyż utrudnia je światło odbite zwierciadlanie od gładkiej powierzchni. Światło słońca podobnie rozprasza się na większości powierzchni występujących w naturze. Ludzki zmysł wzroku może na podstawie fal rozproszonych na przedmiotach określać ich kształty i kolory. Naturalna mikrostruktura powinna być nadawana odpowiednimi narzędziami na powierzchni wypalonej korony. Dodatkowo powinniśmy zadbać, aby podczas modelacji wytwarzać tzw. skórkę pomarańczy na powierzchni. Takie efekty z pewnością wywołają zachwyt odbiorcy działa sztuki! 30 lat doświadczeń i testów. 30 lat pracy, która nadal sprawia mi satysfakcję. Odpowiedź na pytanie, co było porażką, a co sukcesem jest zawarta w treści tego artykułu. Moja znajomość wielu czynników wpływających na końcowy efekt zdecydowanie ułatwia mi moja pracę. Sukces. Dorota Michalik absolwentka Wydziału Techniki Dentystycznej w Warszawie. Od 28 lat pracuje w zawodzie technika dentystycznego jako ceramista. Swoje zdolności rozwijała u boku największych sław w ceramice, jak: Klaus Mutherthis, Cloude Sieber czy Nasser Shademan. Od początku swojej kariery zawodowej pracuje w laboratorium dentystycznym Inter-Dent w Warszawie. Kontakt: info@inter-dent.pl Chęć rozwoju i poznawania technik nakładania ceramiki sukces. Osiągane efekty sukces. Pozycja w świecie ceramistów sukces. Czas dochodzenia do doskonałości, ten czas, który już przeminął porażka _ 40 3_2017