Wyniki monitoringu czajki Vanellus vanellus i kszyka Gallinago gallinago w Kampinoskim Parku Narodowym

Transkrypt

1 ARTYKUŁY Chrońmy Przyr. Ojcz. 70 (2): , 2014 Wyniki monitoringu czajki Vanellus vanellus i kszyka Gallinago gallinago w Kampinoskim Parku Narodowym Preliminary results of monitoring of northern lapwing Vanellus vanellus and common snipe Gallinago gallinago in Kampinos Na onal Park DANUTA PEPŁOWSKA MARCZAK Kampinoski Park Narodowy Izabelin, ul. Tetmajera 38 d.marczak@kampinoski-pn.gov.pl Słowa kluczowe: czajka, Vanellus vanellus, kszyk, Gallinago gallinago, monitoring ptaków, Kampinoski Park Narodowy. W latach monitorowano stan populacji czajki Vanellus vanellus i kszyka Gallinago gallinago w Kampinoskim Parku Narodowym. Wyniki monitoringu wskazują, że wprowadzenie koszeń podmokłych łąk w Parku sprzyja zwiększaniu się liczebności czajki na tym obszarze, a mozaika terenów koszonych i zarastających stwarza dogodne siedliska dla kszyka. Liczebność czajki na badanych powierzchniach w latach wzrastała, a w roku 2012 drastycznie się zmniejszyła (o ponad 88%), co mogło być spowodowane jednorazowym wstrzymaniem koszeń, w efekcie ulewnych deszczy i zbyt wysokim poziomem wód gruntowych w okresie lęgowym. Czynniki te nie miały wpływu na liczebność kszyka, która w trakcie monitoringu wzrastała. Wstęp Liczebność czajki Vanellus vanellus (ryc. 1) i kszyka Gallinago gallinago (ryc. 2) w Polsce zmniejsza się, na co wskazują m.in. wyniki krajowego monitoringu, a ich obszary występowania się kurczą (Chylarecki, Jawińska 2007; Neubauer i in. 2011; Kuczyński, Chylarecki 2012). Czajka i kszyk to gatunki ptaków, dla których zaleca się coroczne oceny populacji lęgowej na stałych reprezentatywnych powierzchniach próbnych (Chylarecki 2004, Zielińska 2004). W Kampinoskim Parku Narodowym (dalej: KPN) zarówno populacja czajki, jak i kszyka podlegają corocznemu monitoringowi od 2008 roku. Liczebność czajki na terenie całego Parku wynosi par (Danyłow i in. 2012). Wcześniej gatunki te nie były tu monitorowane (Olech 2003), a dane z ostatniego półwiecza, oparte na wyrywkowych obserwacjach, wskazywały na spadek liczebności czajki (Michalska-Hejduk, Bomanowska 2009). W niniejszej pracy przedstawiono pierwsze wyniki dotychczasowego monitoringu populacji lęgowej czajki i kszyka w KPN. Teren badań i metody Obserwacje prowadzono w okresie lęgowym ptaków w latach na łąkach i turzycowiskach KPN (ryc. 3), które stanowią około 20% powierzchni Parku i znajdu- 117

2 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 2, 2014 A B Ryc. 1. Zniesienia czajki Vanellus vanellus (B) najczęściej składają się z 4 jaj, a młode (A) osiągają zdolność do lotu w wieku dni (od 35. do 40. dnia życia) (A: r., B: r.; fot. Henryk Kościelny) Fig. 1. Clutch of lapwing Vanellus vanellus (B) usually consists of 4 eggs, and nestlings (A) are able to fly at the age of days (from the 35th to the 40 th day of life) (A: 17 July, 2013, B: 14 May, 2013, photo by Henryk Kościelny) ją się w pradolinie Wisły (Michalska-Hejduk, Bomanowska 2009). Często są to grunty, na których od wielu lat nie prowadzi się już gospodarki rolnej. Do roku 2008 na terenie Parku okazjonalnie wykaszano niewielkie fragmenty łąk w celu ochrony cennych płatów siedlisk (Michalska-Hejduk, Bomanowska 2009), natomiast regularne koszenie zaczęto wprowadzać od roku Ze względu m.in. na ochronę młodych ssaków (zajęcy, saren) oraz gniazd ptaków zakładających lęgi na ziemi, koszenia wykonuje się najwcześniej 15 sierpnia. Na niektórych obszarach koszenie przeprowadza się dopiero we wrześniu z uwagi na fenologię i biologię rozrodu cennych gatunków motyli. Obserwacje terenowe prowadzono corocznie od początku kwietnia do końca czerwca, wykonując po trzy kontrole na każdej powierzchni. O terminie rozpoczęcia obserwacji decydowały warunki atmosferyczne. Rejestrowano pary lęgowe czajek, obserwując przez lunetę wysiadujące samice oraz terytorialne, tokujące kszyki, zaznaczając ich stanowiska na mapach. Postępowano zgodnie z metodyką Chylareckiego (2004) i Zielińskiej (2004); nie poszukiwano gniazd. W cenzusach nie uwzględniano osobników przelotnych, przemieszczających się w stadach, a więc nielęgowych. Monitoring prowadzono na dziesięciu stałych, losowo wybranych powierzchniach próbnych o wymiarach 1 1 km, czyli łącznie 10 km², tj. > 12% powierzchni terenów otwartych Parku. W celu poznania trendów liczebności, zastosowano metodę badawczą opartą na wytycznych opublikowanych w opracowaniu Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych (Neubauer i in. 2011). Jest to metoda pozwalająca śledzić zmiany liczebności ptaków w kolejno następujących po sobie latach, bez konieczności rozpoznania liczebności całej populacji danego obszaru. Na każdej powierzchni badawczej wyznaczono dwa transekty, biegnące wewnątrz kwadratu, oddalone od siebie o 500 m, a od boków kwadratu o 250 m. W metodzie tej zakłada się, że obserwator może zauważyć ptaki w polu widzenia 250 m, w ten sposób powierzchnia objęta obserwacją wo- 118

3 D. Pepłowska-Marczak Monitoring czajki i kszyka w Kampinoskim PN kół transektów pokrywa cały obszar kwadratu. W przypadku stwierdzenia czajek lub kszyków obserwator opuszczał transekt i zbliżał się do ptaków w celu zebrania bardziej detalicznych informacji i naniesienia danych na mapę. Obserwacje prowadzono losowo na wybranych powierzchniach, wyliczając dla ptaków tzw. wskaźnik liczebności gatunku. Wskaźnik liczebności jest ilorazem liczebności danego gatunku w roku t do jego liczebności w roku wyjściowym, za który przyjmuje się pierwszy rok podjęcia obserwacji. Wskaźnik wyraża relatywną liczebność przy założeniu, że wielkość populacji w roku bazowym wynosi 1.00 (inaczej Ryc. 2. Kszyk Gallinago gallinago wyróżnia się nieproporcjonalnie długim i prostym dziobem, którego czubek jest giętki i niezwykle wrażliwy ( r.; fot. Krzysztof Belik) Fig. 2. Common snipe Gallinago gallinago is dis nguished (from other species of birds) by a dispropor- onately long and straight beak, the p of which is flexible and extremely sensi ve (27 May, 2013; photo by Krzysztof Belik) 119

4 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 2, 2014 Ryc. 3. Rozmieszczenie powierzchni badawczych na tle obszarów nieleśnych KPN: a granica parku, b powierzchnie badawcze, c tereny nieleśne, d miejscowości Fig. 3. The distribu on of study sites in rela on to open areas in Kampinos Na onal Park: a border of the park, b study sites, c open areas, d locali es 100%) (Chylarecki, Jawińska 2007; Chylarecki i in. 2009; Kuczyński, Chylarecki 2012). W niniejszych badaniach wyjściowy (referencyjny) był rok Liczebności ptaków dla poszczególnych lat przedstawiono na wykresach za pomocą programu Statistica 10.0 StatSoft, uwzględniając medianę, pierwszy i trzeci kwartyl oraz maksimum i minimum liczebności. Poziom wód podziemnych na omawianych terenach przedstawiono na podstawie odczytów wartości z trzech piezometrów zlokalizowanych w ekosystemach nieleśnych blisko wyznaczonych powierzchni monitoringowych. Przykładowo przedstawiono wyniki pomiarów pozyskane z piezometrów od roku 2005 (A.Andrzejewska - npbl.). Wyniki Na badanych powierzchniach próbnych (kwadratach) w KPN czajka i kszyk występowały nielicznie. Na 5 powierzchniach badawczych każdego roku liczba par czajki wahała się pomiędzy 0 a 1. Gatunek ten odnotowano na 8 powierzchniach (n = 10). Najwyższe zagęszczenie, przypadające na jedną powierzchnię badawczą, zanotowano w 2011 roku 8 par/km² (ryc. 4). W tym roku sumaryczna liczba par czajki na wszystkich polach próbnych była najwyższa i wyniosła 18, co daje średnie zagęszczenie 1,8 par/km 2 (zakres: 0 18 par/km 2 ). Liczebność czajki w latach w badanych kwadratach wzrastała. Suma stwierdzonych par lęgowych w kolejnych latach w tym okresie wynosiła odpowiednio: 5, 11, 16 i 18. W roku 2012 nastąpił spadek liczebności czajki do 2 par, czyli o 88% w stosunku do roku poprzedniego, a wskaźnik liczebności w roku 2012 wyniósł 0,4 (ryc. 5). Analizując skład zbiorowisk roślinnych stwierdzonych na powierzchniach zajętych przez lęgowe czajki zauważono, że ptaki zajmują 4 typy zbiorowisk roślinnych (ryc. 6). Blisko połowa par zakładała gniazda na zmiennowilgotnych łąkach trzęślicowych. Czajki gniazdowały wyłącznie w obszarach koszonych (ryc. 7). 120

5 D. Pepłowska-Marczak Monitoring czajki i kszyka w Kampinoskim PN Ryc. 4. Liczebność par czajki Vanellus vanellus w latach : 1 mediana, %, 3 maksimum minimum Fig. 4. The number of northern lapwing Vanellus vanellus pairs in : 1 median, %, 3 maximum minimum Ryc. 6. Udział procentowy zbiorowisk roślinnych, stwierdzonych w terytoriach lęgowych czajki Vanellus vanellus: a zmiennowilgotna łąka trzęślicowa, b łąka z dominacją śmiałka darniowego, c łąka rajgrasowa, d torfowisko niskie Fig. 6. Percentage of plant communi es in breeding territories of the northern lapwing Vanellus vanellus a Molinion, b Deschampsia caespitosa community, c Arrhenatherion, d Caricion nigrae Ryc. 5. Wskaźnik liczebności czajki Vanellus vanellus na powierzchniach badawczych w latach Fig. 5. The northern lapwing Vanellus vanellus popula- on index in the study areas in Ryc. 7. Łąka wykaszana od 2008 roku. Fragment powierzchni badawczej, na której szybko następował wzrost liczebności czajki Vanellus vanellus (Kampinoski Park Narodowy, r., fot. D. Pepłowska-Marczak) Fig. 7. A meadow mowed since Fragment of the study area where the number of nothern lapwings quickly increased (Kampinos Na onal Park, 24 April, 2009; photo by D. Pepłowska-Marczak) 121

6 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 2, 2014 Ryc. 8. Liczebność par kszyka Gallinago gallinago w latach : 1 mediana, %, 3 maksimum minimum Fig. 8. The number of common snipe pairs in : 1 median, %, 3 maximum minimum Ryc. 9. Wskaźnik liczebności kszyka Gallinago gallinago na powierzchniach badawczych w latach Fig. 9. The common snipe popula on index at the study sites in Kszyka w roku 2012 obserwowano na wszystkich 10 kwadratach (n = 10), w pozostałych latach ptaki obserwowano na 6 do 9 kwadratów. Liczba par kszyka na poszczególnych powierzchniach wahała się od 0 do 3. Czterokrotnie zanotowano maksymalne zagęszczenie przypadające na pojedynczą powierzchnię badawczą wynoszące 3 pary/km² (ryc. 8). W roku 2012 sumaryczna liczba terytoriów kszyka we wszystkich kwadratach była Ryc. 10. Udział procentowy zbiorowisk roślinnych, stwierdzonych w terytoriach lęgowych kszyka Gallinago gallinago: a szuwary właściwe, b szuwary turzycowe, c niskie szuwary trawiaste, d ziołoroślowe zbiorowiska okrajkowe z dominacją wiązówki błotnej, e łąki z dominacją śmiałka darniowego, f zespół situ rozpierzchłego, g łąka rajgrasowa, h zbiorowiska z wierzbówką kiprzycą Fig. 10. Percentage of plant communi es in breeding territories of the common snipe: a Phragmi on, b Magnocaricion, c Sparganio-Glycerion fluitan s, d Filipendulion ulmariae, e Deschampsia caespitosa community, f Epilobio-Juncetum effusi, g Arrhenatherion, h Epilobietea angus folii najwyższa i wyniosła 19. Liczebność kszyka w latach wzrastała średnio o 25% rocznie, uzyskując wskaźnik zmiany liczebności dla roku 2012 na poziomie 2,37 (ryc. 9). W kolejnych latach suma stwierdzonych par kszyka wyniosła odpowiednio: w roku par, , , i W granicach terytoriów lęgowych kszyka stwierdzono 8 zbiorowisk roślinnych dwukrotnie więcej niż w przypadku czajki. Głównie były to: zespół situ rozpierzchłego i niskie szuwary trawiaste (ryc. 10), które rzadko lub wcale nie podlegały koszeniom. 122

7 D. Pepłowska-Marczak Monitoring czajki i kszyka w Kampinoskim PN Dyskusja Mimo trendów spadkowych populacji lęgowej czajki w Polsce (Chylarecki 2004; Ławicki i in. 2009; Wylęgała i in. 2010; Krupa 2011), w KPN w okresie prowadzenia monitoringu obserwowano początkowy wzrost liczebności tego gatunku (ryc. 4, 5). Powstawały nowe kolonie, a w starych powoli zwiększała się liczba ptaków lęgowych, co może mieć związek z wprowadzonym od roku 2008 na dużym obszarze terenów otwartych KPN wykaszaniem lub/i odkrzaczaniem w ekosystemach nieleśnych, w tym zmiennowilgotnych łąk trzęślicowych (ryc. 11). Tego typu łąki dominowały w terytoriach lęgowych czajki, zatem ich koszenie jest jak najbardziej wskazane. Z przekazów ustnych otrzymanych od mieszkańców wsi w obrębie KPN czajka występowała licznie na łąkach Parku, zanim zaprzestano ich użytkowania. Obecny stan czynnej ochrony ekosystemów nieleśnych, prawdopodobnie sprzyja czajkom, chociaż w tak krótkim czasie prowadzenia obserwacji trudno wyciągnąć ostateczne wnioski. Przedstawione wyniki obserwacji terenowych są elementem zaplanowanego na wiele lat monitoringu ptaków ekosystemów nieleśnych parku. Monitoring siewkowców (Charadrii) na stałej powierzchni w Nadwarciańskim Parku Krajobrazowym wykazał spadek liczebności czajki (Krupa 2011), podobny trend obserwuje się w innych częściach Polski, w dolinach dużych rzek (Ławicki i in. 2009; Wylęgała i in. 2010). Za przyczyny spadku liczebności czajki uważa się m.in. zaprzestanie użytkowania kośnego łąk, wpływające na zarastanie terenów otwartych, zmianę sposobu użytkowania gruntów, sukcesję trzciny Phragmites australis na tereny otwarte oraz zmiany uwilgocenia terenu. Ryc. 11. Wykoszona zmiennowilgotna łąka trzęślicowa fragment powierzchni badawczej. Widoczne stogi siana tworzą charakterystyczny krajobraz Kampinoskiego Parku Narodowego (Kampinoski Park Narodowy, r., fot. D. Pepłowska-Marczak) Fig. 11. Mowed Molinion meadow fragment of the study area. Visible hay stacks create a characteris c landscape of Kampinos Na onal Park (Kampinos Na onal Park, 24 April, 2009; photo by D. Pepłowska-Marczak) 123

8 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 2, 2014 Wskazuje się na potrzebę przywrócenia koszeń i usuwania zakrzaczeń (Chylarecki 2004, Walasz 2007). Niektórzy autorzy (Bednorz i in. 2000; Goławski 2010) zwracają uwagę, że liczebność czajki jest silnie związana z uwilgoceniem gleby i nie ulega większym wahaniom na łąkach zalewowych lub na siedliskach, gdzie obecne jest błotniste dno. W KPN po wzroście liczebności czajki notowanym od roku 2009 nastąpił nagły spadek liczby par w 2012 roku (ryc. 4 i 5). Obserwacje terenowe wykazały, że w wielu miejscach, także poza powierzchniami badawczymi, kolonijne gniazdowanie czajki zanika, a w innych miejscach ptaki pojawiły się w niewielkiej liczbie par. Próba wyjaśnienia tego zjawiska wymaga przeanalizowania sytuacji populacji czajki na terenie całego KPN. Odpowiedzi należy szukać prawdopodobnie w poziomie wód podziemnych, który wzrastał powoli od roku 2010 (ryc. 12). Na początku roku 2011 poziom wód podziemnych był bardzo wysoki i tereny otwarte zostały zalane. Na szczęście później wody częściowo opadły i w kwietniu czajki mogły założyć gniazda, w niektórych przypadkach przenosząc się na w sąsiednie, wyżej położone miejsca. W lipcu 2011 roku wystąpiły ulewne deszcze, zanotowano wówczas najwyższe opady w historii pomiarów parku, prowadzonych od 1987 roku (A. Andrzejewska npbl.). Utrzymujący się dość wysoko poziom wód podziemnych zaczął gwałtownie narastać zalewając łąki. Woda z kanałów i rowów wylewała się na okoliczne grunty, miejscami pokrywając cały obszar łąk i tworząc otwartą taflę. W tej sytuacji na terenie Parku wstrzymano koszenie łąk. Wysoki poziom wód utrzymywał się do wiosny roku następnego. Dotychczasowe i potencjalne tereny lęgowe czajek w okresie wiosennym 2012 roku zarosły i jednocześnie były Ryc. 12. Głębokość wód podziemnych w latach na terenach nieleśnych Kampinoskiego PN (A. Andrzejewska); P1 P3 numery piezometrów Fig. 12. Groundwater depth in at the open areas of Kampinos NP (data of A. Andrzejewska); P1 P3 numbers of piezometers 124

9 D. Pepłowska-Marczak Monitoring czajki i kszyka w Kampinoskim PN zalane wodą. Czajki utraciły swoje tradycyjne siedliska i miejsca lęgowe, nie pojawiły się więc na zalanych terenach parku, nie tylko tych objętych monitoringiem. Dopiero od maja 2012 roku poziom wód podziemnych zaczął powoli spadać, jednak zbyt późno, by czajki mogły przystąpić do lęgów, przy tym łąki były nadal zarośnięte. Od lipca 2012 roku poziom wód podziemnych sukcesywnie spadał (ryc. 12), co umożliwiło wykonanie wszystkich jesiennych koszeń. Kszyk na terenie KPN w latach zwiększał swoją liczebność (ryc. 8 i 9). Jego liczebność na terenie Polski miejscami się zmniejsza lub jest stabilna (Bednorz i in. 2000; Chylarecki, Jawińska 2007; Ławicki i in. 2009; Neubauer i in. 2011). Gatunek ten zajmuje tereny częściowo podmokłe przez cały rok z roślinnością zielną, turzycami, miejscami zakrzewione (Bednorz i in. 2000; Zielińska 2004; Wylęgała i in. 2010). Na powierzchniach badawczych, w terytoriach kszyka dominuje zespół situ rozpierzchłego i niskie szuwary trawiaste, które zazwyczaj w KPN nie podlegają koszeniom. Dodatkowo kszyk w trakcie żerowania obserwowany był na sąsiednich terenach wykaszanych. Liczebność kszyka wzrastała nawet w roku 2011 i 2012, kiedy większość powierzchni KPN były zalana (ryc. 12), a terytoria zajmowane były w obszarach zalanych. Być może struktura roślinności jest czynnikiem decydującym o liczebności kszyka, co w przyszłości wymaga wykonania dodatkowych analiz. W badaniach przeprowadzonych na terenie KPN (Hoste-Danyłow i in. 2010) wskazano, że ptaki łąk i pastwisk wybierając miejsce żerowania w większym stopniu kierują się strukturą roślinności niż obfitością pokarmu. Kszyk jest również wskazywany jako gatunek mniej wrażliwy na zarastanie i zalewanie gruntu niż czajka (Woziwoda, Janiszewski 2011). Odpowiednia wysokość wody dla kszyka w siedlisku lęgowym to cm (Zielińska 2004). Koszenia wprowadzone od 2008 roku nie obejmują wszystkich fragmentów terenów otwartych KPN, część obszaru pozostawia się procesom sukcesji, koszenia wykonywane są nierównomiernie i z różnym natężeniem. Dzięki temu powstaje mozaika siedlisk, płatów zarośniętych i płatów wykoszonych to daje kszykom duże możliwości wyboru miejsc lęgowych. Wnioski 1. Wprowadzenie koszeń podmokłych łąk na terenie KPN przyczyniło się do wzrostu liczebności czajki. 2. Połączenie dwóch czynników wysokiego stanu wód podziemnych w okresie lęgowym czajek w 2012 roku oraz odstąpienie od koszeń jesienią w roku 2011 prawdopodobnie było przyczyną spadku liczebności tego gatunku na monitorowanym obszarze KPN. 3. Wysoki poziom wód podziemnych oraz jednorazowe zaprzestanie koszeń wydają się nie mieć wpływu na liczebność kszyka, który w okresie lęgowym preferuje wysoką roślinność zielną. Podziękowania Składam podziękowania pracownikom Działu Nauki i Monitoringu Przyrody Kampinoskiego Parku Narodowego: Annie Andrzejewskiej za udostępnienie danych z piezometrów oraz Mariuszowi Klimkiewiczowi za pomoc w obliczeniach statystycznych. Recenzentom dziękuję za wnikliwe uwagi podczas przygotowywania pracy do druku. PIŚMIENNICTWO Bednorz J., Kupczyk M., Kuźniak S., Winiecki A Ptaki Wielkopolski. Monografia faunistyczna. Bogucki Wyd. Nauk., Poznań. Chylarecki P Vanellus vanellus (L., 1758) czajka. W: Gromadzki M. (red.). Ptaki (część I). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 podręcznik metodyczny. Tom 7. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: Chylarecki P., Jawińska D Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych Raport z lat Warszawa, OTOP. Chylarecki M., Sikora A., Cenian Z Monitoring ptaków lęgowych. Poradnik metodyczny 125

10 Chrońmy Przyr. Ojcz. rocznik 70, zeszyt 2, 2014 dotyczący gatunków chronionych Dyrektywą Ptasią. GIOŚ, Warszawa. Danyłow J., Figat E., Jeziorski J., Marczak D., Olech B., Olszewski A., Okołów G., Pepłowska-Marczak D., Siwak A Operat Ochrony Fauny. Projekt Planu Ochrony Kampinoskiego Parku Narodowego na lata Biblioteka Kampinoskiego Parku Narodowego, Izabelin (mscr). Goławski A Zmiany liczebności wybranych gatunków ptaków lęgowych na stawach w Siedlcach w latach Ornis Pol. 51: Hoste-Danyłow A., Romanowski J., Żmichorski M Effects of management on invertebrates and birds in extensively used grassland of Poland. Agric. Ecosyst. Environ. 139: Krupa A Czajka Vanellus vanellus ginący symbol Nadwarciańskiego Parku Krajobrazowego. Chrońmy Przyr. Ojcz. 67 (4): Kuczyński L., Chylarecki P Atlas pospolitych ptaków lęgowych Polski. Rozmieszczenie, wybiórczość środowiskowa, trendy. GIOŚ, Warszawa. Ławicki Ł., Guentzel S., Jasiński M., Kajzer Z., Żmihorski M Awifauna lęgowa Doliny Dolnej Odry. Not. Ornit. 50: Michalska-Hejduk D., Bomanowska A Rola Kampinoskiego Parku Narodowego w zachowaniu różnorodności biologicznej i krajobrazowej dawnych obszarów wiejskich. Kampinoski Park Narodowy, Łódź Izabelin. Neubauer G., Sikora A., Chodkiewicz T., Cenian Z., Chylarecki P., Archita B., Betleja J., Rohde Z., Wieloch M., Woźniak B., Zieliński P., Zielińska M Monitoring populacji ptaków Polski w latach Biul. Monit. Przyr. 8 (1): Olech B Monitoring ptaków w Kampinoskim Parku Narodowym w latach Biul. Monit. Przyr. 1 (4): Walasz K Rola parków narodowych w poznaniu i ochronie ptaków. Parki Nar. Rez. Przyr. 26 (3): Woziwoda B., Janiszewski T Zanikanie cennych gatunków ptaków w wyniku utraty siedlisk nieleśnych na rzecz roślinności leśnej i zaroślowej na przykładzie torfowiska Ługi. Studia i Materiały CEPL w Rogowie. Roczn. 13, 2 (27): Wylęgała P., Batycki A., Rudzionek B., Drab K., Blank M., Blank T Awifauna doliny Noteci i kanału Bydgoskiego stan aktualny oraz zmiany liczebności. Ornis Pol. 51: Zielińska M Gallinago gallinago (L., 1758) kszyk. W: Gromadzki M. (red.). Ptaki (część I). Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 podręcznik metodyczny. Tom 7. Ministerstwo Środowiska, Warszawa: SUMMARY Chrońmy Przyrodę Ojczystą 70 (2): , 2014 Pepłowska-Marczak D. Preliminary results of monitoring of northern lapwing Vanellus vanellus and common snipe Gallinago gallinago in Kampinos Na onal Park The study was conducted in in open areas of Kampinos National Park. The results of monitoring of northern lapwing and common snipe were analysed. The monitoring was carried out on 10 randomly selected plots, the size of 1 1 km. To determine changes in the number of birds, guidelines included in Monitoring of Common Breeding Birds were applied. During the monitoring, the number of northern lapwing initially increased, but then in 2012 a drastic decrease was observed. This was probably caused by a high groundwater level, which was observed during the nesting season and habitats covered with vegetation. The number of common snipe increased during the monitoring regardless of the water level and progress of mowing, and it probably depends on the availability of mosaic habitats. There were analysed types of plant communities selected by monitored bird species as nesting sites. The northern lapwing preferred four types of plant communities with low, mowed vegetation. The common snipe occurred in eight types of plant communities, mainly with high herbaceous vegetation, in unmowed or partly mowed fields. 126