SPOSOBY OSZCZ DZANIA NA KOSZTACH FUNKCJONOWANIA GOSPODARSTWA DOMOWEGO (WYNIKI BADA )

Transkrypt

1 SPOSOBY OSZCZ DZANIA NA KOSZTACH FUNKCJONOWANIA GOSPODARSTWA DOMOWEGO (WYNIKI BADA ) ANNA D BROWSKA, MIROSŁAWA JANO -KRESŁO Streszczenie Gospodarstwo domowe to jednostka gospodaruj ca, której celem jest zaspokajanie tak indywidualnych, jak i wspólnych potrzeb tworz cych j członków. Ekonomiczn podstaw funkcjonowania gospodarstw domowych stanowi uzyskiwane dochody. W sytuacji wyst pienia trudno ci finansowych gospodarstwa podejmuj ró ne działania o charakterze oszcz dno ciowym. Rozwa ania w niniejszym opracowaniu koncentruj si wokół sposobów oszcz dzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego w sytuacji wyst pienia trudno ci finansowych. Wykorzystane zostały wyniki badania empirycznego zrealizowanego na pocz tku 011 r. Słowa kluczowe: gospodarstwo domowe, struktura wydatków, sposoby oszcz dzania 1. Wprowadzenie Gospodarstwo domowe jest podmiotem szczególnego rodzaju, wyró niaj cym si w ród innych podmiotów funkcjonuj cych na rynku. Jest ono miejscem, gdzie podejmowane s decyzje dotycz ce zarówno wyboru potrzeb, jak i sposobów ich zaspokajania, a tak e miejscem, gdzie cz z nich jest zaspokajana. Gospodarstwo domowe funkcjonuje, podejmuj c ró nego rodzaju działania dla zaspokajania potrzeb wspólnych i indywidualnych zwi zanych z nim osób. Cel działalno ci gospodarstwa domowego jest zatem wyra nie zwi zany z potrzebami jego członków oraz wyobra eniami o najlepszych sposobach ich zaspokojenia, co rodzi okre lone skutki dla dokonywanych wyborów towarów i usług słu cych zaspokojeniu tych potrzeb. Gospodarstwo domowe jest wi c podmiotem gospodaruj cym tworzonym przez ludzi (członków) wraz z zasobami czasu, wiedzy, umiej tno ci, pieni dzy oraz dóbr materialnych 1. Jak zauwa a Cz. Bywalec, w gospodarstwie domowym ekonomia zaczyna si i ko czy, bowiem to gospodarstwo domowe dostarcza gospodarce najwa niejszego czynnika wytwórczego czyli pracy, bez której nie byłoby gospodarowania. Było ono i nadal pozostaje centralnym punktem gospodarki. Szczególne znaczenie dla funkcjonowania gospodarstw domowych maj b d ce w ich dyspozycji dochody stanowi one ekonomiczn podstaw funkcjonowania, s czynnikiem silnie determinuj cym zachowania konsumpcyjne, okre laj faktyczne mo liwo ci nabycia ró nych dóbr i usług dla zaspokajania potrzeb swoich członków. Jedn z podstawowych decyzji, jak podejmuj gospodarstwa domowe to decyzja dotycz ca rozdysponowania dochodów. W miar wzrostu 1 Szerzej na temat gospodarstwa domowego jako podmiotu gospodaruj cego zob. m.in w: Konsument i konsumpcja we współczesnej gospodarce, red. naukowa M. Jano -Kresło i B. Mróz, SGH, Warszawa 00. Cz. Bywalec, Konsumpcja a rozwój gospodarczy i społeczny, Wydawnictwo C.H. Beck. Warszawa 010, s. 45.

2 1 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 5, 011 dochodów zmienia si zakres zaspokajanych potrzeb, nast puje wzrost ogólnego poziomu spo ycia, równocze nie z którym dokonuj si zmiany w strukturze wydatków konsumpcyjnych. Natomiast w przypadku wyst pienia trudno ci finansowych gospodarstwa staraj si m.in. oszcz dza na kosztach jego funkcjonowania.. Struktura wydatków gospodarstw domowych Polskie gospodarstwa domowe relatywnie dobrze przetrwały okres ostatniego kryzysu 3. W 009 r., jak wynika z bada bud etów gospodarstw domowych, ponad połowa badanych gospodarstw domowych (ok. 5%) oceniła swoj sytuacj materialn jako przeci tn, prawie co czwarte gospodarstwo postrzegało j jako raczej dobr i bardzo dobr, i co pi te jako raczej zł i zł. Najcz ciej jednak we wszystkich grupach społeczno-ekonomicznych najwi kszy odsetek gospodarstw domowych oceniał swoj sytuacj materialn jako przeci tn, na co miał wpływ poziom osi ganych przez nich dochodów. Prawie połowa gospodarstw domowych pracuj cych na własny rachunek i około 40% gospodarstw pracowników na stanowiskach nierobotniczych oceniło swoj sytuacj materialn jako raczej dobr i bardzo dobr. Zdecydowanie najgorzej oceniły swoj sytuacj materialn gospodarstwa rencistów (jako raczej zł i zł wskazało j 43%) 4. W 009 r. w relacji do 008 r. wzrost wydatków ogółem wyniósł 5,8%, a na towary i usługi konsumpcyjne 5,%. Wydatki ogółem w uj ciu realnym w 009 r. wzrosły o,%, w tym wydatki na towary i usługi konsumpcyjne były realnie wy sze ni w roku poprzednim o %. Realny wzrost wydatków na towary i usługi konsumpcyjne zaobserwowano prawie we wszystkich grupach społeczno-ekonomicznych wyj tkiem były gospodarstwa domowe pracuj cych na własny rachunek gdzie odnotowano spadek o,0% 5. Wzrost wydatków spowodowany był wzrostem cen na znaczn cz towarów i usług oraz wzrostem wynagrodze przewy szaj cym wzrost cen, co czyniło te dobra bardziej dost pnymi. W 009 r. wzrost cen był wy szy od notowanego w roku poprzednim o 3,5%. Najwi kszy wpływ na poziom wydatków miał wzrost cen towarów i usług zwi zanych z mieszkaniem oraz cen ywno ci i napojów bezalkoholowych, a na obni enie tego wska nika wpłyn ł spadek cen odzie y i obuwia, towarów i usług w zakresie ł czno ci oraz rekreacji i kultury. W 010 r. ceny dóbr i usług konsumpcyjnych ogółem wzrosły o,% w stosunku do roku poprzedniego, a w styczniu i lutym 011 o 3,% w stosunku do analogicznego okresu roku poprzedniego. Wynagrodzenia natomiast w sektorze przedsi biorstw w 010 r. wzrosły o 3,3% w stosunku do 009 r. i o 4% w pierwszych dwóch miesi cach w 011 r. do analogicznego okresu poprzedniego. Bud et przeci tnego gospodarstwa domowego obci ony jest przede wszystkim wydatkami zwi zanymi z zaspokojeniem podstawowych potrzeb: ywno ci i napojami bezalkoholowymi oraz u ytkowaniem mieszkania i no nikami energii. Utrzymywało si relatywnie du e zró nicowanie przeci tnych miesi cznych wydatków pomi dzy poszczególnymi grupami społeczno-ekonomicznymi. Poziom wydatków wy szy od przeci tnego osi gn ły gospodarstwa pracowników na stanowiskach nierobotniczych (o 9,%), 3 Szerzej zob.: Jak y we kryzysie? Zachowania polskich konsumentów, red. nauk. M. Bombol, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa Bud ety gospodarstw domowych w 009 r., GUS, Warszawa 010, s Ibidem.

3 18 Anna D browska, Mirosława Jano -Kresło Sposoby oszcz dzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego (wyniki bada ) gospodarstwa pracuj cych na własny rachunek (o,3%) oraz gospodarstwa emerytów (o 9,3%). Poziom ni szy odnotowano w gospodarstwach domowych rolników (o 5,%), pracowników na stanowiskach robotniczych (o 3,9%), rencistów (o 1,3%) oraz pracowników ogółem (o 1,%). Badania Głównego Urz du Statystycznego w ramach bada bud etów gospodarstw domowych potwierdzaj wyst powanie zró nicowania wydatków pod wpływem cech społecznodemograficznych (tab. 1). Tabela 1. Struktura wydatków gospodarstw domowych według grup społeczno-ekonomicznych Pracowników w 009 r Rolników Pracuj cych na rachunek własny Emerytów i rencistów Wyszczególnienie Ogółem ogółem na stanowiskach robotniczyctniczyctótów nierobo- ogółem rencie- emery- ywno i napoje 5,1 3,8 8,0 0, 33, 0, 8, 30,,8 bezalkoholowe Napoje alkoholowe,,8 3,5,3,5,4,5,,5 i wyroby tytoniowe Odzie i obuwie 5, 5,9 5,1,5 5,9, 3,,9 3, U ytkowanie 19, 18, 19,8 1,9 1,1 18,0 3, 5, 3, mieszkania i no- niki energii - w tym no niki energii Wyposa enie mieszkania i prowadzenie GD 11,3 10,0 10,9 10,0 14, 15,4 14,5 5,4 5, 5, 5,9 5, 5,8 4,9 4,5 5,0 Zdrowie 5,0 4,0 3, 4,3 4,0 4,0 8,1 8,0 8, Transport 9, 11, 9,5 1,8 9,3 1,1 5, 4,3 5,9 Ł czno 4,5 4, 4,8 4,4 4, 4,9 4,4 4,5 4,3 Rekreacja i kultura 8,0 8,,1 10,0 5, 10,0,0 5,3,1 Edukacja 1, 1,5 1,1 1,9 0, 1, 0,3 0,4 0,3 Restauracje i hotele,,5 1,9 3,0 0,8,9 1, 1,3 1, Pozostałe towary 5,3 5,5 4,,1 4,8 5,4 5,0 4,3 5,0 i usługi Kieszonkowe 1, 1,9,5 1,4,0 1,3 0,8 1,0 1,0 Pozostałe wydatki 4,5 3,8 3, 4,3 3,8 4,, 5,4,3 ródło: Obliczenia własna na podstawie: Bud ety gospodarstw domowych w 009 r., GUS, Warszawa 010.

4 19 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 5, 011 W porównaniu z innymi krajami Polacy okazali si umiarkowanymi optymistami. Badanie przeprowadzone w 009 r. w ród Europejczyków przez TNS na zamówienie MasterCard pokazało, e 9% badanych europejskich konsumentów zamierzało bardziej kontrolowa dokonywane wydatki, a planuj c je bra pod uwag tylko te, na które ich sta. Prezes MasterCard powiedział, e Konsumenci jeszcze nigdy nie po wi cali tak du o uwagi analizie wydatków i działaniom oszcz dno ciowym. Wynika to z konieczno ci poprawy zarz dzania bud etem i zwi kszenia kontroli nad wydatkami. Respondenci z ró nych krajów planowali ograniczy codzienne wydatki oraz wi cej oszcz dza zarówno przed, jak i po kryzysie. Ograniczanie codziennych wydatków przed kryzysem deklarowało 54% badanych Polaków, po kryzysie 3%. Odsetki deklaruj cych zwi kszenie oszcz dno ci były nieco ni sze 4% przed kryzysem i 8% po kryzysie. Badanie koniunktury konsumenckiej pokazało na koniec 010 r. pogorszenie nastrojów konsumenckich w porównaniu z poprzednim kwartałem. Zestawienie dla całego roku wskazuje, e bie cy wska nik ufno ci konsumenckiej ukształtował si na poziomie 1,9 pkt. proc. i był wy szy o 5,4 pkt. proc. ni w 009 r., a wyprzedzaj cy wska nik ufno ci konsumenckiej osi gn ł warto 3,5 pkt. proc. i był o 9,0 pkt. proc. wy szy ni rok wcze niej. Pocz tek 011 r. przyniósł znaczne pogorszenie nastrojów konsumenckich. W styczniu i marcu odnotowano pogorszenie koniunktury konsumenckiej w stosunku do poprzedniego miesi ca, w lutym te zmiany były ró nokierunkowe. Bie cy wska nik ufno ci konsumenckiej w styczniu ukształtował si na poziomie, pkt. proc., w lutym 5,0 pkt. proc., w marcu 9,0 pkt. proc., a wyprzedzaj cy wska nik ufno ci konsumenckiej w analogicznym okresie wyniósł: 30 pkt. proc., 9, pkt. proc., w marcu 34,1 pkt. proc. Był to wynik pogorszenia w styczniu i marcu wszystkich, a w lutym wi kszo ci badanych czynników determinuj cych nastroje konsumenckie, w tym odnosz ce si do oceny sytuacji finansowej swoich gospodarstw domowych, mo liwo ci oszcz dzania oraz dokonywania wa nych zakupów dla gospodarstw domowych w obecnych warunkach. Te coraz bardziej pesymistyczne nastroje, jak na razie, nie przeło yły si na bie ce zachowania konsumenckie. Na pocz tku 011 r. dynamika sprzeda y detalicznej wyniosła 10,1% w stosunku do tego samego okresu poprzedniego roku, mebli 130,45, farmaceutyków i kosmetyków 1,3%, włókna, odzie y i obuwia 118,1%; spadek odnotowano w grupie ywno ci, napojów bezalkoholowych i wyrobów tytoniowych 98.1%. Nie oznacza to, e gospodarstwa domowe nie maj problemów finansowych i nie musz oszcz dza m.in. na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego. Nowe badanie MasterCard Europe potwierdza powstaje nowy konsument europejski, 5 maja 009 [ ]. Koniunktura konsumencka stycze 011 marzec 011, wyniki bada GUS, [ ]. Obydwa wska niki ufno ci konsumenckiej mog przybiera warto ci z przedziału od -100 do Warto dodatnia oznacza przewag liczebna konsumentów nastawionych optymistycznie nad konsumentami nastawionymi pesymistycznie, natomiast warto ujemna odnosi si do sytuacji odwrotnej.

5 0 Anna D browska, Mirosława Jano -Kresło Sposoby oszcz dzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego (wyniki bada ) 3. Trudno ci finansowe jako przyczyna oszcz dzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego (wyniki badania własnego) W przeprowadzonym w 011 r. badaniu w ród miejskich gospodarstw domowych w Polsce przedmiotem zainteresowania był m.in. problem oszcz dzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego 8. Zdecydowana wi kszo udzielonych odpowiedzi na pytanie o sposoby oszcz dzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego to: nie było takiej potrzeby, ale te 58% badanych zadeklarowało, e nie miało trudno ci finansowych w ostatnim roku. Odsetki wskaza mie ciły si w przedziale od 9% ( trzymamy jedzenie pod kluczem ) do 48% (kontrolujemy zu ycie wody) i 49% (kontrolujemy zu ycie pr du, gazu). Powodem oszcz dzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa były głównie trudno ci finansowe, jedynie w przypadku kontrolowania zu ycia pr du, gazu, wody był to wzrost cen/opłat odsetki deklaracji były wy sze ni deklaracji o trudno ciach finansowych (rys. 1). Mniej telefonujemy Zrezygnowali my z telefonu (stacjonarnego lub komórkowego) 1 Ograniczyli my/mniej płacimy za telewizj satelitarn /kablow Ograniczyli my korzystanie z komputera Zrezygnowali my z komputera Mniej korzystamy z internetu poza domem Zrezygnowali my z internetu 8 88 Oszcz dzamy na ogrzewaniu mieszkania Zrezygnowali my z ubezpieczenia domu/mieszkania 1 Kontrolujemy zu ycie pr du, gazu Kontrolujemy zu ycie wody 4 48 Sprzedali my samochód je dzimy komunikacja miejsk 3 88 Zrezygnowali my/ograniczyli my korzystanie z samochodu (je li jest) Zrezygnowali my/ograniczyli my u ywanie pralki, zmywarki 9 83 Kupili my gorsze ubezpieczenie mieszkania Trzymamy jedzenie pod kluczem trudno ci finansowe wzrost cen/opłat inne powody (nie finansowe) nie było takiej potrzeby Rysunek 1. Sposoby oszcz dzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego stosowane w ostatnim roku (gospodarstwa miejskie, % odpowiedzi) ródło: Raport z badania: Niedobory konsumpcji w polskich gospodarstwach domowych, Katedra Poziomu ycia i Konsumpcji SGH, Warszawa Raport z badania: Niedobory konsumpcji w polskich gospodarstwach domowych, Katedra Poziomu ycia SGH, Warszawa 011. Badaniem obj tych zostało 1000 miejskich gospodarstw domowych z całej Polski, zostało przeprowadzone w styczniu-lutym 011 r. Badanie przeprowadziła firma badawcza 4P research mix sp. z o.o. Badanie zostało wykonane w ramach projektu finansowanego przez MNiSzW pt. Niedobory konsumpcji w polskich gospodarstwach domowych stan, uwarunkowania, tendencje, realizowane przez Katedr Poziomu ycia i Konsumpcji SGH w latach

6 1 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 5, 011 Warto odnotowa, e tak e w badaniu CBOS z 010 r. przewa ały odpowiedzi o niewyst powaniu sytuacji braku pieni dzy na towary i usługi konsumpcyjne w ci gu ostatniego roku. Najwy sze odsetki odpowiedzi nie było takiej sytuacji odnosiły si do wydatków zwi zanych z: nauk, kształceniem (84%); zakupem rodków czysto ci, wydatków na higien osobist (8%) oraz zakupem ywno ci (83%), najni sze do wydatków zwi zanych z wypoczynkiem (51%) oraz zakupu sprz tu i rzeczy do wyposa enia domu (5%) 9. Bior c pod uwag typy gospodarstw domowych najwy szymi odsetkami deklaracji odnosz cymi si do oszcz dzania w wymienionych w badaniu własnym obszarach charakteryzowały si gospodarstwa bezrobotnych. Równie gospodarstwa domowe rencistów w relatywnie du ym stopniu deklarowały oszcz dzanie na kosztach funkcjonowania swojego gospodarstwa domowego. Najwy sze odsetki wskaza we wszystkich typach gospodarstw domowych dotyczyły oszcz dzania pr du, gazu i wody (tab. ). Gospodarstwa domowe, które w najmniejszym stopniu oszcz dzały na kosztach to gospodarstwa pracuj cych na własny rachunek, w najwi kszym za gospodarstwa bezrobotnych. Warto zwróci uwag na obszary, które w najwi kszym i najmniejszym stopniu podlegaj oszcz dzaniu. Trudno ci finansowe spowodowały przede wszystkim kontrol zu ycia pr du, gazu i wody. Z du ym prawdopodobie stwem mo na przyj, e to zu ycie stało si bardziej racjonalne przynajmniej dla cz ci gospodarstw domowych. Takie zachowanie mo na postrzega nie tylko w wymiarze jednostkowym (gospodarstwa domowego), ale szerszym gospodarki i rodowiska. Wpisuj si one, bez wzgl du na powody takich zachowa, w koncepcj zrównowa onej konsumpcji. Trudno ci finansowe były tak e powodem ograniczenia w relatywnie wysokim stopniu korzystania z telefonu ( mniej telefonuj ) lub rezygnacji z niego. Nale y jednak doda, e stan posiadania telefonów w gospodarstwach domowych jest wysoki, niejednokrotnie był to wi cej ni jeden telefon. Łatwa dost pno oraz liczne promocje spowodowały, e telefon komórkowy stał si szybko dobrem powszechnym. Relatywnie mniejszym ograniczeniom podlegało korzystanie/rezygnacja z komputera i Internetu. Mo na zatem skonstatowa, e jest to współcze nie dobro/usługa, bez której coraz trudniej jest i zapewne b dzie funkcjonowa gospodarstwom domowym. Posiadanie dost pu do Internetu, co nale y podkre li, jest warunkiem wst pnym uczestnictwa w społecze stwie informacyjnym 10. Dost p ten odbywa si przede wszystkim za po rednictwem komputera, ale w ostatnich latach wzrasta tak e liczba u ytkowników ł cz cych si z sieci poprzez telefon komórkowy. W 010 r. za po rednictwem telefonu 9,% gospodarstw domowych ł czyło si z Internetem 11. W 010 r. komputer posiadało 9% gospodarstw z co najmniej jedn osob w wieku 1 4 lata, dost p do Internetu 3,4% (1,3% korzystaj cych z Internetu). 9 Poziom ycia Polaków, komunikat z bada CBOS BS/44/010, Warszawa 010, s.. Badanie zostało przeprowadzone w dniach na reprezentatywnej próbie losowej dorosłych mieszka ców Polski, N= Por. A. Dabrowska, M. Jano -Kresło, Konsument na rynku e-usług w krajach Europy rodkowo-wschodniej, Difin, Warszawa Wykorzystanie technologii informacyjno-(tele)komunikacyjnych w przedsi biorstwach i gospodarstwach domowych w 010 r., GUS, Warszawa 010 [data utworzenia: ].

7 Anna D browska, Mirosława Jano -Kresło Sposoby oszcz dzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego (wyniki bada ) Najlepiej wyposa onymi gospodarstwami były gospodarstwa pracowników na stanowiskach nierobotniczych i gospodarstwa pracuj cych na własny rachunek. Tabela. Sposoby oszcz dzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego z powodu trudno ci finansowych według typów gospodarstw domowych (gospodarstwa miejskie, % wskaza ) Wyszczególnienie pracowników na stanowiskach nierobottniczych Gospodarstwa domowe pracowników pracuj cych emerynowiskach na sta- na własny tów rachunek robot- niczych rencistów bezrobotnych Zrezygnowali my z telefonu (stacjonarnego lub komórkowego) Ograniczyli my/mniej płacimy za telewizj satelitarn /kablow Ograniczyli my korzystanie z komputera Zrezygnowali my z komputera Mniej korzystamy z internetu poza domem Zrezygnowali my z internetu Oszcz dzamy na ogrzewaniu mieszkania Zrezygnowali my z ubezpieczenia domu/mieszkania Kontrolujemy zu ycie pr du, gazu Kontrolujemy zu ycie wody Sprzedali my samochód je dzimy 14 1 komunikacja miejsk Zrezygnowali my/ograniczyli my korzystanie z samochodu (je li jest) Zrezygnowali my/ograniczyli my u ywanie pralki, zmywarki Kupili my gorsze ubezpieczenie mieszkania Trzymamy jedzenie pod kluczem ródło: Raport z badania: Niedobory konsumpcji w polskich gospodarstwach domowych, Katedra Poziomu ycia i Konsumpcji SGH, Warszawa 011. Bior c pod uwag przekrój terytorialny najwi kszym odsetkiem gospodarstw domowych, które ograniczyły wydatki z powodu trudno ci finansowych charakteryzował si region północnozachodni (województwa: lubuskie, wielkopolskie, zachodniopomorskie), stosunkowo najni szym region centralny (województwa: mazowieckie i łódzkie). Ró nice si gały niejednokrotnie 0 pkt. proc. (rys. ).

8 3 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 5, 011 Mniej telefonujemy Zrezygnowali my z telefonu (stacjonarnego lub komórkowego) 1 8 Ograniczyli my/mniej płacimy za telewizj satelitarn /kablow 10 1 Ograniczyli my korzystanie z komputera 1 Zrezygnowali my z komputera 1 Mniej korzystamy z internetu poza domem 3 Zrezygnowali my z internetu 5 19 Oszcz dzamy na ogrzewaniu mieszkania 8 4 Zrezygnowali my z ubezpieczenia domu/mieszkania Kontrolujemy zu ycie pr du, gazu Kontrolujemy zu ycie wody Sprzedali my samochód je dzimy komunikacja miejsk 5 1 Zrezygnowali my/ograniczyli my korzystanie z samochodu (je li jest) 18 Zrezygnowali my/ograniczyli my u ywanie pralki, zmywarki 14 Kupili my gorsze ubezpieczenie mieszkania 1 Trzymamy jedzenie pod kluczem 4 1 Centralny Północno-zachodni Rysunek. Sposoby oszcz dzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego z powodu trudno ci finansowych według regionów (gospodarstwa miejskie, %) ródło: Wyniki bada. W badaniu poproszono tak e o wskazanie sposobów oszcz dzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa w sytuacji gdyby wyst piły trudno ci finansowe. Otrzymane odpowiedzi s zgodne z tymi, które respondenci faktycznie zastosowali: kontrolowanie zu ycia pr du, gazu (3%), wody (49%), ograniczenie telefonowania (4%), ale w pierwszej kolejno ci (I wybór) wskazali na: ograniczenie telefonowania (31%), kontrolowanie zu ycia pr du, gazu (0%), kontrolowanie zu ycia wody i oszcz dzanie na ogrzewaniu mieszkania (po 8%) 1. Gdyby jednak dochód gospodarstwa domowego wzrósł znacz co, to dodatkowe rodki finansowe przeznaczone zastałyby na wyjazd turystyczny dorosłych członków gospodarstwa (41%, I wybór 15%), oraz na popraw stanu zdrowia 30% (I wybór zakup ywno ci wi cej, lepszej jako ci 14%). Jak si wydaje, zmiana zachowa gospodarstw domowych wymuszona trudno ciami finansowymi mo e okaza si bardziej trwała. 1 Respondenci mogli wybra maksymalnie 3 sposoby. Podane odsetki dotycz wszystkich trzech wskaza i I wyboru.

9 4 Anna D browska, Mirosława Jano -Kresło Sposoby oszcz dzania na kosztach funkcjonowania gospodarstwa domowego (wyniki bada ) 4. Podsumowanie Gospodarstwo domowe jest podmiotem gospodaruj cym w oparciu o posiadane zasoby, do których zalicza si mieszkanie, domow infrastruktur konsumpcyjn oraz ró ne formy dochodów pieni nych. Badania bud etów gospodarstw domowych pokazuj wyst puj ce zró nicowania pomi dzy gospodarstwami domowymi m.in. ze wzgl du na ich sytuacj dochodow czy wyposa enie w dobra trwałego u ytkowania. To zró nicowanie obserwujemy tak e w reakcji gospodarstw domowych na wyst puj ce trudno ci finansowe. Jak wynika z zaprezentowanych wyników badania własnego gospodarstwa domowe w ró ny sposób staraj si oszcz dza na kosztach funkcjonowania gospodarstwa. Przede wszystkim staraj si kontrolowa zu ycie pr du, gazu i wody oraz ograniczy telefonowanie. W mniejszym stopniu ograniczenia dotycz korzystania z internetu. Ale w sytuacji znacz cego wzrostu dochodu zostałby on przeznaczony na zaspokojenie potrzeb zwi zanych z wyjazdami turystycznymi dorosłych członków gospodarstwa domowego. Bibliografia [1] Bywalec Cz., Konsumpcja a rozwój gospodarczy i społeczny, Wydawnictwo C.H. Beck. Warszawa 010. [] Bud ety gospodarstw domowych w 009 r., GUS, Warszawa 010 [3] D browska A., Jano -Kresło M., Konsument na rynku e-usług w krajach Europy rodkowo- Wschodniej, Difin, Warszawa 010. [4] Jak y we kryzysie? Zachowania polskich konsumentów, red. naukowa M. Bombol, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 011. [5] Koniunktura konsumencka stycze 011 marzec 011, wyniki bada GUS, [ ]. [] Konsument i konsumpcja we współczesnej gospodarce, red. naukowa M. Jano Kresło i B. Mróz, SGH, Warszawa 00. [] Nowe badanie MasterCard Europe potwierdza powstaje nowy konsument europejski, 5 maja 009 [ ]. [8] Poziom ycia Polaków, komunikat z bada CBOS BS/44/010, Warszawa 010, s.. [9] Raport z badania: Niedobory konsumpcji w polskich gospodarstwach domowych, Katedra Poziomu ycia i Konsumpcji SGH, Warszawa 011. [10]Wykorzystanie technologii informacyjno-(tele)komunikacyjnych w przedsi biorstwach i gospodarstwach domowych w 010 r., GUS, Warszawa 010 [data utworzenia: ].

10 5 Studies & Proceedings of Polish Association for Knowledge Management Nr 5, 011 METHODS OF SAVING OF HOUSEHOLD FUNCTIONING COST (RESULTS OF RESEARCH) Summary A household is a managing unit the objective of which is to meet both individual and common needs of members forming it. Incomes obtained are the economic basis for functioning of households. In situation of occurrence of financial difficulties households undertake various activities of a saving nature. Considerations in this study are focused on methods of saving of household functioning cost in situations of occurrence of financial difficulties. The results of the empirical research performed in early 011 were used. Keywords: household, structure of expenditures, methods of saving Anna D browska Mirosława Jano -Kresło Katedra Poziomu ycia i Konsumpcji Kolegium Zarz dzania i Finansów Szkoła Główna Handlowa w Warszawie ul. Madalinskiego /8, Warszawa adabro3@sgh.waw.pl mjanos@sgh.waw.pl