Rozwój psychoseksualny człowieka PŁEĆ PŁEĆ. Płeć. Płciowa karta identyfikacyjna. Płeć psychiczna

Transkrypt

1 Warszawa, Rozwój psychoseksualny człowieka Krzysztof Nowosielski Zespół cech, które w obrębie gatunku odróŝniają osobniki płci męskiej produkujące plemniki oraz osobniki Ŝeńskie, które produkują komórki jajowe Płeć Zakład Profilaktyki Chorób Kobiecych i Seksuologii, Katedra Zdrowia Kobiety, SU PŁEĆ PŁEĆ chromosomalna gonadalna hormonalna metaboliczna mózgowa gonadoforyczna zewnętrznych narządów płciowych fenotypowa socjalna (metrykalna, prawna) psychiczna Płeć psychiczna Aspekty: identyfikacja płciowa rola płciowa orientacja seksualna poznawcze Płciowa karta identyfikacyjna Identyfikacja płciowa - poczucie przynaleŝności do płci Ŝeńskiej lub męskiej (myśli, czuje, przeŝywa) Rola płciowa publiczna manifestacja identyfikacji płciowej (mowa i postępowanie) Orientacja seksualna ukierunkowanie popędu seksualnego (preferencje, kierunek, reakcje seksualne) Rola seksualna 1

2 całkowita częściowa świadoma nieświadoma wewnętrzna zewnętrzna trwała Identyfikacja płciowa nietrwała Rola płciowa Wszystkie te rzeczy, które dama osoba mówi lub robi, aby pokazać, Ŝe ma status chłopca lub dziewczyny, męŝczyzny lub kobiety. Określenie to obejmuje erotyzm, ale nie ogranicza się do niego. Interseksualizm a hermafrodytyzm Rola płciowa a seksualna Seksualność Gender-identity/role Seksualność cechą seksualności kaŝdego człowieka jest tendencja do preferowania określonych partnerów oraz określonych forma aktywności seksualnej. Wzorce preferencji są odrębne dla kaŝdego osobnika. KaŜdy człowiek wykazuje róŝny stopień ambiseksualności. Identyfikacja i rola płciowa tworzą jedną całość - identyfikacja/rola płciowa (I/R-P) Identyfikacja deklaracja jestem kobietą/męŝczyzną ęskość/kobiecość Zaburzenia identyfikacji płciowej Nie ma ostrych granic pomiędzy zaburzeniami identyfikacji płciowej, roli płciowej i orientacji płciowej. Jedne zaburzenia mogą wykazywać cechy innych zaburzeń. Z historii Sigmund Freud teoria seksualizmu dziecięcego Alicja iller 1983 modyfikacja teorii Freuda. ead 1955 dzieciństwo w kulturach świata W. Levis reakcje seksualne w 1. rŝ. 2

3 Z historii Psychoanaliza Freuda - definicje H. Bakwin 1973 erotyczne uczucia w dzieciństwie L. Constantin 1981 monografia o seksualności dzieci (pierwsza w historii) B. Calderone reaktywność w wieku płodowym (masturbacja płodu) id (ono) prymitywne popędy nieświadome ego (ja) ja realne osobowość kontrolująca id, świadome ja, równowaga zaspokajania/hamowania popędów superego (sumienie) ja idealne Psychoanaliza Freuda - definicje Psychoanaliza Freuda - definicje id (ono) prymitywne popędy nieświadome ego (ja) ja realne osobowość kontrolująca id, świadome ja, równowaga zaspokajania/hamowania popędów superego (sumienie) ja idealne LIBIDO Popęd seksualny będący głównym źródłem energii seksualnej człowieka Psychoanaliza Freuda - definicje rozwój libido WYIARY LIBIDO biologiczny (przyjemności związane z pobudzaniem okolic ciała) psychiczny społeczny Fazy rozwoju: pregenitalna do 1. rŝ oralna 1. rŝ analna 2-3. rŝ genitalna (falliczna) 4. i 5. rŝ Nastawienie na własne ciało 3

4 rozwój libido kompleks kastracyjny Fazy rozwoju: kompleks Edypa kompleks Elektry i kastracyjny Nastawienie na najbliŝsze otoczenie PrzezwycięŜenie kompleksu: - godzi się - ma nadzieję, Ŝe będzie go jeszcze miała - zwrot ku ojcu by jej to odtworzył - brak penisa kara za masturbacje - tłumi pragnienia seksualne, traci nadzieję, odrzuca miłość matki - pragnie by mieć dziecko z ojcem - masturbacja i zachowania typowo męskie rozwój libido rozwój libido Fazy rozwoju: Fazy rozwoju: stłumienie i wyparcie kompleksów do nieśwadomości formowanie się sumienia pociąg seksualny do płci odmiennej jako zagroŝenie (negatywne uczucia) identyfikacja z rodzicem tej samej płci latencja dojrzewanie rozwój libido zaburzenia Wniosek: Zaburzenia kształtowania się libido zaburzenia seksualności u dorosłych Atawizmy pozostałości etapów rozwojowych u dorosłych FIKSACJA REGRESJA Wniosek: Okolica genitalna jest dominująca Przewaga okolicy genitalnej w zakresie seksualności 4

5 potrzeba miłości potrzeba miłości 1. Przejście od miłości biernej do aktywnej dorosły jako narzędzie do zaspokajania potrzeb przejście od instrumentalnego traktowania do podmiotowego (rodzic traktowany jako podmiot prawie równy sobie) 2. Przejście od idealizacji obiektu miłości do spostrzegania go w realnym świetle rodzic wszechmogący postrzeganie wszystkiego w 2. barwach czerń/biel (nieuwzględnianie złoŝoności natury człowieka) przejście do widzenia rodziców w realnym świetle potrzeba miłości potrzeba miłości 3. Przejście od miłości ambiwalentnej do obiektu uczuć do harmonijnej miłość i nienawiść naprzemiennie powstaje ambiwalencja wyrównana (dostrzeganie dobrych i złych stron) 4. Zmiana obiekty uczuć partner jako indywidualna jednostka, a nie substytut rodzica patologia: przypisywanie partnerowi roli rodzica świadome lub podświadome (np. karmienie potrzeba miłości miłość dojrzała 5. Przejście od introjekcji i identyfikacji do traktowania osoby obiektu uczuć jako odrębnego i odmiennego człowieka introjekcja włączanie innej osoby do własnego ja utoŝsamianie się dziecka z matką poczucie bycia rodzicem podobna reakcja w Ŝyciu dorosłym ale cel inny!!! odrębność od obiektu uczuć miłość harmonijna partner traktowany jako spoza rodziny partner jako wartość sama w sobie miłość aktywna elementy miłości typu dziecięcego w fazie szczątkowej 5

6 miłość dojrzała kryzysy rozwojowe Elementy miłości typu dziecięcego w fazie szczątkowej: identyfikacja podświadoma ambiwalencja chęć brania a nie dawania chęć bycia przedmiotem zainteresowania (pępkiem świata) przejście od idealizacji do rzeczywistego postrzegania Patologia: - dalsza idealizacja i wygórowane wymagania w stosunku do rodziców - wrogość w odpowiedzi ba kaŝdy zawód oraz darzenie rodzica miłościo-nienawiścią kryzysy rozwojowe wnioski pogodzenie miłości do rodziców z miłością do innej osoby Patologia: - nadmierne związanie z rodziną (brak więzi emocjonalnej z partnerem) - rodzice stają się emocjonalnie obojętni Funkcjonowanie seksualne warunkowane jest przez rozwój libido i potrzeby miłości zdolność do miłości dojrzałej warunkuje prawidłowe funkcjonowanie społeczne, psychiczne i fizyczne kontakt płciowy fakty 1-2 rŝ rozwija się potrzeba i poczucie autonomii (dziecko samo się bawi) reakcje matki fundamentalne znaczenie (głównie lęk i agresja) podczas stosunku regresja tego zachowania - masturbacja płodu - reakcje paraseksualne (karmienie piersią) - fantazje erotyczne (wiek przedszkolny) - zabawy genitaliami (dziewczynki) - reakcje orgazmopodobne od 5 m.ŝ. 6

7 fakty fakty - wpływ TV na stereotypy zachowań płciowych - zabawy seksualne i słownictwo seksualne - aktywność masturbacyjna - ejakulacja przed polucjami Fantazje erotyczne: - Formowanie preferencji - Otwarcie nowego świata - Kreowanie mapy miłości - negatywne uwarunkowania fakty odele wychowania sekusalnego: Seksualność kobiety w cyklu Ŝycia - restrykcyjny - permisywny - pseudoafirmacyjny - złotego środka - rytuały inicjacyjne Fazy dojrzewania płciowego Cele rozwoju seksualnego dziewczynki Dziecięca: 8-12 rŝ Zwiastunów pokwitania: 8-14 rŝ Przedpokwitaniowa: 9-15 rŝ Pokwitania właściwego: rŝ łodzieńcza: rŝ 1. Integracja dwóch aspektów seksualności: uczuciowości i agresji. 2. Odejście od rodziców do rówieśników. 3. Wykształcenie nieciągłej linii rozwoju (gotowość do podejmowania i wycofywania aktywności seksualnej). 7

8 Fazy rozwoju seksualnego przed osiągnięciem dorosłości I. Faza preedypalna (0-3) II. Faza edypalna (3-6) III. Faza latentna (6,7 11,12) IV. Faza dorastania (11,12-18) Przebieg fazy preedypalnej (0-3) 1. Dominujący i pierwotny wpływ matki na seksualność dziewczynki a. Symbioza i identyfikacja z matką b. atka stymuluje seksualność dziecka (pierwsze miesiące) i akceptuje jej przejawy, c. atka wycofuje stymulację seksualności, hamuje i tłumi jej zainteresowanie O 2. Wpływ ojca (pośredni przez matkę) i bezpośredni na potwierdzanie seksualności dziewczynki D D Przebieg fazy edypalnej (3 6) 1. Wpływ systemu rodzinnego na seksualność dziewczynki: Przebieg fazy latentnej (6 11, 12) 1. Wpływ rodziny i rówieśników na seksualność dziewczynki: O O 2. Konfliktowe relacje z matką i ojcem. D 3. Integracja uczuciowości i agresji seksualnej. 4. RóŜnorodna i częsta ekspresja seksualna D D D D D D D C C D C D D 2. Bezkonfliktowe i bliskie relacje z rodzicami. 3. Wypieranie i zaprzeczanie agresji seksualnej. 4. Uboga ekspresja seksualna Przebieg fazy dorastania (11,12 14,15) (okres wczesny dojrzewanie fizyczne) 1. Dominujący wpływ grupy rówieśniczej na seksualność dziewczynki O Przebieg fazy dorastania (14,15 18) (okres późniejszy dojrzewanie emocjonalne i społeczne) 1. Wyłanianie się par z grupy rówieśniczej. O C C D K D D C I C D DC S 2. Konfliktowe, odtwarzające fazę edypalną relacje z rodzicami C C D K D D C I D DC C S 2. Podejmowanie aktywności seksualnej pozagenitalnej i genitalnej. 8

9 1. Niemowlęcy i poniemowlęcy (0-3 rŝ) - ciekawość i eksploracja własnego ciała - trening czystości - ciało swoje i innych traktuje naturalnie 2. Przedszkolny (3-7 rŝ) - eksploracja ciała wzrost - zabawy w dom - pytana skąd się wziąłem - autoerotyzm (10% dzieci) - fizjologiczny ekshibicjonizm - wulgaryzmy 2. Przedszkolny (3-7 rŝ) - poczucie przynaleŝności do płci - róŝnicowanie psychiczne cech płci - zazdrość wobec rodziców - ciekawość seksualna - fantazje i twórczość erotyczna 3. Szkolny (7-11 rŝ) - separatyzm płci i antagonizm - fascynacja dorosłymi własnej płci - porównywanie narządów płciowych, wspólna masturbacja - identyfikacja z własna płcią - erekcje w wyniku bodźców nieseksualnych 3. Szkolny (7-11 rŝ) - potrzeba intymności - potrzeba oparcia i więzi z rówieśnikami - skłonność do obnaŝania się przed dorosłymi (7%) - poczucie toŝsamości 4. Dojrzewanie: - autoerotyzm - fantazje seksualne - zainteresowanie własną płcią - związki heteroseksualne - inicjacja i kontakty seksualne 9

10 4. Dojrzewanie: - zdolność orgazmu - obraz własnego ciała - źródła zainteresowań seksulanych - faza homoerotyczna przechodzi w heteroseksualność Identyfikacja z płcią i podjęcie roli płciowej - wzorzec identyfikacji - rodziny niepełne - wzorzec nieodpowiedni wiekowo - wzorzec mało atrakcyjny i identyfikacja skrzyŝowana (babochłop) - pierwsze prawo treningu - wzorce społeczne (hipisi) Wczesnodziecięcy trening emocji: Emocje elementarne: - pierwsze 5. lat Ŝycia - powstają schematy emocjonalne - niedojrzałość emocjonalna (zdolność do kochania tylko jednej osoby) - - radość z zaspokojenia potrzeb - smutek - gniew - lęk Zaburzenia treningu emocji: - neurotyk - twardziel Kto za młodu nie zaznał miłości nie będzie kochał Trening zachowań społecznych: - interakcje pochyłe - interakcje rówieśnicze (3 rŝ) ETAPY INTREAKCJI - Nawiązanie - Podtrzymanie - Kontynuowanie 10

11 odel relacji z obiektem Rozwój potrzeby seksualnej (okres dojrzewania): - konkretyzacja (forma makro i mikro) - mentalizacja - socjalizacja 1. Normalny autyzm i normalna symbioza 2. RóŜnicowanie 3. Optymalna akceptacja i optymalna frustracja Zaburzenia na kaŝdym etapie mogą prowadzić do patologii w Ŝyciu dorosłym Identyfikacja z ofiarą Identyfikacja ze Traumatyczna reakcja sprawcą Wybór partnera INICJACJA SEKSUALNA Doświadczenie Wzorce relacji wykorzystania Powtórzenie wzorców rodzinnych Odwrócenie wzorców Wypieranie wzorców Transgeneracyjny cykl wykorzystania seksualnego [na podstawie A.Bentovim (1990)] Wyznaczniki pozwalające odróŝnić normę od patologii Dojrzałość Charakterystyka populacji badanej Parametr Kobiety ęŝczyźni Obustronna akceptacja DąŜenie do obustronnej rozkoszy Nieszkodzenie zdrowiu Nieszkodzenie innym (społeczeństwu) Wiek Wiek inicjacji Ocena Ŝycia seksualnego ell-krat 26,2 ±5,09 23,15 ±4,11 16,35 ±2,37 14,4 ±2,30 4,12 ±1,09 4,12 ±0,97 43,5 ±4,19 29,3 ±8,77 11

12 otywy inicjacji seksualnej Kobiety ęŝczyźni % Ciekawość Uczucie Potrzeba bycia Uwiedzenie Wymuszenie dorosłym % otywy kontaktów seksualnych kobieta meŝczynza budowa więzi rozwój zwiąŝku rozładowanie napięcia chęć orgazmu Wśród kobiet najczęstszym motywem podejmowania kontaktów seksualnych jest chęć rozładowania napięcia 76,5% oraz chęć doświadczenia orgazmu 74,5%. niejszą rolę przypisują budowaniu więzi z partnerem 41%, czy teŝ rozwojowi związku 39%. Dla męŝczyzn głównym motywem podejmowania kontaktów seksualnych jest chęć rozładowania napięcia 90% oraz chęć doświadczenia orgazmu 74,5. Podobnie jak kobiety w mniejszym stopniu akcentują: budowę więzi z partnerką 41% oraz rozwój związku 39%. Częstotliwość kontaktów seksualnych w ciągu ostatnich 12-stu miesięcy % kobiety meŝczyźni 1 na 2tyg. 1 na tydzeń 2na tydzień 3-4na tydzień 5-6na tydzień 1na mies 1 na 2-3mies 1 na pół roku 1na rok <1na rok wcale % Sposób poznania partnerów dyskoteka pub przez znajomych szkoła/praca kobiety internet męŝczyźni Kobiety poznają najczęściej swoich partnerów poprzez znajomych (53%) i internet (43%), pozostałe sposoby to: -poznanie w pubie 40% -w dyskotece 27,5% -w szkole/pracy 22% ęŝczyźni poznają partnerki głównie w pubach (63%), w podobnym stopniu przyczyniają się do tego: -znajomi 55% -internet 55% -dyskoteki 53% Znamiennie mniejszą rolę przypisują szkole/pracy 30%. iejsce kontaktów seksualnych Dziękuję za uwagę % kobieta meŝczynza sypialnia łazienka auto mpubliczne praca/szkoła Najczęściej do kontaktów seksualnych dochodzi w sypialni: 59%kobiet i 63% męŝczyzn Kontakty w łazience/toalecie potwierdza: 40% kobiet i 28% męŝczyzn W aucie kontakt odbywa : 43% kobiet i 50% męŝczyzn W miejscach publicznych kontakt obywało: 12% kobiet i 23% męŝczyzn W pracy/szkole odbywa kontakty: 27% kobiet i 22% męŝczyzn 12