Program nauczania języka niemieckiego

Transkrypt

1 Ewa Furche Danuta Gnyś Program nauczania języka niemieckiego dla klas I-III szkoły podstawowej

2 Spis treści 1. Wstęp Metryczka programu Opis programu Użytkownicy programu Uczniowie Nauczyciele Materiały dydaktyczne Wyposażenie szkoły i warunki lokalowo-organizacyjne Koncepcja programu Cele edukacyjne Nadrzędne cele programu Cele wychowawcze Główne cele językowe Szczegółowe cele językowe w ramach poszczególnych sprawności językowych Rozumienie ze słuchu Czytanie tekstu pisanego Mówienie Pisanie Materiał nauczania Zakres tematyczny Zakres gramatyczny Funkcje komunikacyjne Procedury osiągania szczegółowych celów edukacyjnych Założenia metodyczne do realizacji programu Techniki nauczania słownictwa i rozwijania poszczególnych sprawności językowych Wprowadzanie słownictwa Utrwalanie słownictwa Słuchanie Czytanie Mówienie Pisanie Rodzaje tekstów Przykładowe scenariusze lekcji Propozycje metod oceny założonych osiągnięć uczniów Ocenianie Samoocena Przykładowe karty samooceny Portfolio jako metoda wspierania samooceny Techniki uzyskiwania informacji zwrotnej od uczniów Przykładowa ankieta ewaluacyjna dla ucznia Przykładowa karta obserwacji ucznia dla nauczyciela Przykładowa ocena opisowa Przykładowe ćwiczenia kontrolne... 25

3 Kształcenie językowe jest [...] zadaniem długofalowym, trwającym przez całe życie. Wymaga więc stałej promocji i stałego wspierania wszystkich szczebli systemów edukacyjnych, począwszy od przedszkola aż do instytucji kształcących dorosłych. ( Europejski system opisu kształcenia językowego) 1. WSTĘP Droga Koleżanko! / Drogi Kolego! John Scully powiedział: Jeśli chcesz przepowiedzieć przyszłość, wymyśl ją. Postarajmy się wspólnie wymyślić przyszłość naszym dzieciom. Przekazujemy Państwu program wczesnoszkolnego nauczania języka niemieckiego z nadzieją, że jego realizacja pozwoli wejść dziecku w nowy, a jednocześnie znany mu z dzieciństwa świat baśni, zabawy, beztroski, radości, uśmiechu, akceptacji, zrozumienia. Dla swoich uczniów jesteście Państwo osobami bardzo ważnymi i to od Państwa zależy, jak wprowadzić ich w ten znany nieznany świat, jak rozbudzić ich naturalną ciekawość, jaką wspaniałą przygodę przeżyją oraz ile radości wyniosą z Państwa lekcji. To właśnie Państwo jako nauczyciele przez swoje zachowanie w sposób decydujący wpływają na rozwój osobowości dziecka. Jeżeli dziecko od początku swojej szkolnej edukacji traktowane jest poważnie, to uczy się szybciej i efektywniej. Dzięki przekazywaniu mu szczegółowej i rzeczowej informacji zwrotnej dotyczącej jego indywidualnego procesu uczenia się i stosowaniu różnych technik uczenia się w trakcie wykonywania ćwiczeń dziecko rozwinie w sobie kompetencję strategiczną, którą może wykorzystać na innych przedmiotach i w innych obszarach uczenia się. Przewidywane osiągnięcia ucznia zostały oparte na opisie działań komunikacyjnych i strategicznych zawartych w Europejskim systemie opisu kształcenia językowego i jednocześnie wymagań szczegółowych na koniec klasy III szkoły podstawowej opisanych w nowej podstawie programowej określonej w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. z 2009 r., nr 4, poz 17). Założeniem naszego programu jest wykształcenie w uczniu umiejętności autorefleksji i samooceny. Jest to niezbędna umiejętność pozwalająca przygotować się do samodzielnego kreowania swojego procesu edukacyjnego, aby w przyszłości umieć opisać swoje kompetencje i kwalifikacje językowe zgodnie z wytycznymi Rady Europy w Europejskim Portfolio Językowym. Głęboko wierzymy, że zdobyte przez Państwa uczniów umiejętności będą stanowiły fundament do dalszej nauki języka niemieckiego. Życzymy powodzenia! Autorki

4 2. METRYCZKA PROGRAMU Niniejszy Program nauczania języka niemieckiego dla klas I-III szkoły podstawowej realizacji podczas 2-4 godzin lekcyjnych tygodniowo. przewidziany jest do W realizacji programu proponujemy zastosować podręcznik do nauki języka niemieckiego autorów G. Gerngrossa, W. Krenna, i H. Puchty. JA KLAR! O autorkach: Ewa Furche absolwentka Wydziału Filologii Germańskiej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, nauczyciel dyplomowany języka niemieckiego z III stopniem specjalizacji zawodowej, w latach nauczyciel konsultant ds. nauczania języka niemieckiego w Centrum Edukacji Nauczycieli w Gdańsku, od czerwca 2004 wizytator w Kuratorium Oświaty w Gdańsku, absolwentka szwajcarskiego projektu doskonalenia zawodowego nauczycieli: dyplomowany Teacher Trainer z wieloletnim doświadczeniem w organizowaniu i prowadzeniu form doskonalenia zawodowego z dydaktyki i metodyki nauczania języków obcych, specjalista ds. kształcenia dorosłych Trainer Trainers ukończone studia podyplomowe w Akademii Kształcenia Dorosłych AEB w Lucernie w Szwajcarii, specjalista ds. wczesnoszkolnego nauczania języka niemieckiego, absolwentka programu Young learners uruchomionego pod koniec 1999 r. zgodnie z porozumieniem pomiędzy MEN British Council Goethe-Institut, edukator nauczycieli języka niemieckiego, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli z listy MENiS, egzaminator, współpracownik Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Gdańsku w charakterze eksperta ds. egzaminu maturalnego z języka niemieckiego, koordynator regionalny ogólnopolskiego projektu doskonalenia nauczycieli języka niemieckiego DELFORT. Danuta Gnyś absolwentka Wydziału Filologii Germańskiej Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, nauczyciel dyplomowany języka niemieckiego z III stopniem specjalizacji zawodowej, wykładowca w Instytucie Pedagogiczno-Językowym Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Elblągu, absolwentka szwajcarskiego projektu doskonalenia zawodowego nauczycieli: dyplomowany Teacher Trainer z wieloletnim doświadczeniem w prowadzeniu form doskonalenia zawodowego z dydaktyki i metodyki nauczania języka niemieckiego, specjalista ds. kształcenia dorosłych Trainer Trainers ukończone studia podyplomowe w Akademii Kształcenia Dorosłych AEB w Lucernie w Szwajcarii, specjalista ds. wczesnoszkolnego nauczania języka niemieckiego, absolwentka programu Young learners uruchomionego pod koniec 1999 r. zgodnie z porozumieniem pomiędzy MEN British Council Goethe-Institut, edukator nauczycieli języka niemieckiego, egzaminator, współpracownik Okręgowej Komisji Egzaminacyjnej w Gdańsku w charakterze eksperta ds. egzaminu maturalnego z języka niemieckiego. 4

5 3. OPIS PROGRAMU 3.1. Użytkownicy programu Uczniowie Program przeznaczony jest dla uczniów klas I-III szkoły podstawowej. Optymalną grupę tworzy uczniów. Liczbę tę dyktuje potrzeba poświęcenia większej ilości czasu na ćwiczenie sprawności produktywnych mówienia. Nauczanie będzie efektywne dzięki indywidualizacji procesu dydaktycznego. Praca w większych grupach nie uniemożliwia jednak realizacji programu. Nie ma obowiązku dzielenia na grupy w klasach I - III, ale organ prowadzący może wyrazić zgodę na taki podział Nauczyciele Program ten został stworzony przede wszystkim dla nauczycieli języka niemieckiego uczących w klasach I-III szkoły podstawowej i posiadających kwalifikacje określone Rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie standardów kształcenia nauczycieli. Pełną integrację nauczania-uczenia się języka obcego z pozostałymi treściami podstawy programowej zapewniłby nauczyciel uczący w klasach I-III, który posiadałby jednocześnie kwalifikacje do wczesnoszkolnego nauczania języka niemieckiego. Ponadto dobry nauczyciel języka obcego, jak wynika z badań UNESCO-IEA (H. Komorowska, D. Obidniak 2002) : chwali swych uczniów przeciętnie dwa razy częściej niż inni nauczyciele, daje uczniom więcej informacji zwrotnych, stosuje wiele sygnałów niewerbalnych (mimika, gesty), okazuje życzliwość lub wprowadza momenty relaksu lub humoru przeciętnie dwa razy częściej niż inni nauczyciele, stosuje więcej języka obcego, a mniej ojczystego niż u innych nauczycieli, poprawia ich błędy dopiero po całkowitym zakończeniu ich wypowiedzi, nie pesząc uczniów i nie przerywając im, zauważa trudności swych uczniów i natychmiast na nie reaguje, przygotowuje uczniów do samodzielnej pracy, ucząc ich planowania własnej pracy i dokonywania samooceny Materiały dydaktyczne Program może być realizowany na podstawie dowolnego zestawu podręczników uwzględniającego zalecany materiał nauczania. W szczególności proponujemy: podręczniki JA KLAR (część 1-2), zeszyty ćwiczeń JA KLAR (część 1-2), kaseta wideo lub płyta DVD z tygryskiem Toni, płyty CD, materiały uzupełniające (gry, plansze, plakaty). Tom JA KLAR!, część 3 (podręcznik i ćwiczenia) można stosować w grupach wymagających większej ilości materiału (klasy mniejsze, z większą liczbą godzin, dwujęzyczne lub nauczane jako mniejszość niemiecka) Wyposażenie szkoły i warunki lokalowo-organizacyjne Realizacja programu zakłada posiadanie przez nauczyciela własnej sali lekcyjnej i podstawowej bazy środków dydaktycznych wykorzystywanych w procesie nauczania: odtwarzacza CD, wideo, telewizora, rzutnika pisma, tablicy korkowej, przyborów do malowania i majsterkowania. Wskazany byłby komputer do wysyłania, np. i przez uczniów do nauczyciela. Wyposażenie i umeblowanie pracowni powinno sprzyjać rytuałom klasowym, zajęciom muzycznym, ruchowym, plastycznym, inscenizacyjnym odbywającym się na lekcjach (wykładzina na podłodze, ustawienie stolików np. w podkowę). 5

6 4. KONCEPCJA PROGRAMU Dzieci powinny doświadczać, że nauka języka obcego sprawia przyjemność i umożliwia komunikację z innymi. W procesie nauczania należy stworzyć im warunki do tego, aby języka obcego uczyły się aktywnie i twórczo, wszystkimi zmysłami. Program nauczania języka niemieckiego w klasach I-III szkoły podstawowej powstał na podstawie nowej Podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych ( Szkoła podstawowa, I etap edukacyjny, klasy I-III, edukacja wczesnoszkolna ) oraz Europejskiego systemu opisu kształcenia językowego (dokument opracowany na zlecenie Rady Europy, który rekomenduje jej politykę językową) i Profile deutsch (uznane przez Radę Europy standardy europejskie, które są praktycznym zastosowaniem podstawowej idei Europejskiego systemu opisu kształcenia językowego). We wstępie do nowej Podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkół podstawowych czytamy: Kształcenie ogólne w szkole podstawowej tworzy fundament wykształcenia szkoła łagodnie wprowadza uczniów w świat wiedzy, dbając o ich harmonijny rozwój intelektualny, etyczny, emocjonalny, społeczny, fizyczny. Nasz program zakłada ten cel. Szczególne znaczenie ma w tym kontekście teoria Jamesa Ashera Total Physical Response (TPR) metoda uczenia się całym ciałem zgodnie z którą tylko wtedy możemy mówić o trwałych i stabilnych doświadczeniach w uczeniu się, czyli umiejętnościach, jeżeli w procesie uczenia się zaangażowana jest cała osobowość uczącego się. Koncepcja tego programu opiera się na uczeniu przez szereg aktywności ucznia uwzględniających jego możliwości intelektualne i uzdolnienia. Są one ściśle związane z pojęciem wielorakiej inteligencji, obejmującej różne, niezależne od siebie umiejętności. Każde dziecko uczy się w jedyny dla siebie indywidualny sposób. W swojej teorii wielorakiej inteligencji ( Multiple Intelligences) badacz inteligencji Howard Gardner wyróżnia siedem różnych sposobów uczenia się ( Nie to jest ważne, jak jesteś inteligentny, ale jaką inteligencję posiadasz.), siedem różnych inteligencji, które aktywizowane są przez stosowanie na lekcji różnorodnych form i technik uczenia się. 1. Inteligencja językowa polega na umiejętności werbalnego porozumiewania się, rozwija się we wszystkich kulturach bez żadnych formalnych wskazówek. Rozwijana jest przez: systematyczne trenowanie umiejętności odszyfrowania obcojęzycznego znaczenia przez wielość rodzajów tekstów komunikacyjnych, rozwijanie fonematycznego słuchu dzieci przez ćwiczenia do dźwiękowego i artykulacyjnego różnicowania, wspieranie chęci zabawy z językiem, wspieranie nieświadomego odkrywania prawidłowości językowych, oferowanie emocjonalnych i motywujących pomocy przy zapamiętywaniu słownictwa i środków językowych. Uczeń, który posiada inteligencję językową, myśli słowami. Uczy się najlepiej, czytając, opowiadając i pisząc historyjki. Bawi go gra słów. 2. Inteligencja muzyczna to umiejętność rozumienia, tworzenia, przekazywania znaczenia, jakie ze sobą niesie muzyka (dźwięk), wymaga intensywnego treningu przez: wspieranie umiejętności rytmicznego różnicowania przez rap i piosenki, wspieranie umiejętności różnicowania melodii przez piosenki. Uczeń, który posiada inteligencję muzyczną, myśli rytmicznie. Uczy się najlepiej, śpiewając piosenki, wystukując, rytm, słuchając. 3. Inteligencja interpersonalna to umiejętność rozpoznawania uczuć, przekonań i intencji innych ludzi, zdolność do rozumienia ludzi, postępowania z nimi i kształtowania ich postaw. Rozwijana jest przez: trenowanie podstawowych umiejętności socjalnych: nauczanie się aktywnego słuchania, cierpliwości, wspieranie empatii przez odgrywanie ról, wspieranie umiejętności pracy w zespole przez formy pracy wymagające współpracy. Uczeń, który posiada inteligencję interpersonalną, uczy się najlepiej, wymieniając poglądy z innymi i współdziałając. Lubi gry zespołowe. 4. Inteligencja kinestetyczna to umiejętność panowania nad własnym ciałem w celu podjęcia konkretnych działań. Rozwijana jest przez: przetwarzanie języka całym ciałem (TPR), wszystkimi zmysłami przez gry ruchowe, tańce, ćwiczenia dramowe i inscenizacyjne, rozwijanie specyficznych sprawności motorycznych przez liczne rodzaje ćwiczeń: zgadywanki, obrazki do przyklejania, puzzle, zadania wymagające rysowania, malowania i majsterkowania. 6

7 Uczeń, który posiada inteligencję kinestetyczną, myśli w ruchu. Uczy się najlepiej, odgrywając scenki, działając. Lubi ruch, dotyk, taniec, budowanie. 5. Inteligencja przestrzenna to umiejętność spostrzegania informacji wizualno-przestrzennych i przetwarzaniu ich oraz odtwarzanie wrażeń wzrokowych. Rozwijana jest przez: rozwijanie wizualno-przestrzennego spostrzegania przez obrazki do wyszukiwania, wspieranie pamięci wzrokowej przez rebusy. Uczeń, który posiada inteligencję przestrzenną, myśli obrazami. Uczy się najlepiej, oglądając filmy, układając klocki, puzzle, odnajdując drogę w labiryncie. Lubi rysować, tworzyć obrazy w pamięci. 6. Inteligencja matematyczno-logiczna to umiejętność rozumienia abstrakcyjnych relacji i posługiwania się nimi. Rozwijana jest przez: wspieranie przez ćwiczenia, które wymagają od dzieci porządkowania i przyporządkowania, przygotowanie do logicznego spostrzegania przez ćwiczenia wymagające logicznego porządkowania. Uczeń, który posiada inteligencję matematyczno-logiczną, myśli rozumując. Uczy się najlepiej, prowadząc badania. Bawią go eksperymentowanie i gry logiczne. 7. Inteligencja intrapersonalna to umiejętność rozróżniania własnych uczuć, poznania własnych możliwości i sposobów ich wykorzystania. Rozwijana jest przez: przygotowanie do refleksji nad podstawą własnego mówienia. Uczeń, który posiada inteligencję intrapersonalną, myśli rozważając. Uczy się najlepiej, pracując w samotności we właściwym dla siebie tempie pracy. Lubi ciszę, marzenia. Szczególną uwagę należy poświęcić na kształcenie inteligencji muzycznej. Dźwięk jest podstawą do zastosowania większości innych form inteligencji. Impulsy dźwięku, także jak szmery, słowa, w szczególności zaś piosenki są punktem wyjścia dla takich form uczenia się jak słuchanie, rozwijanie wyobrażeń w postaci obrazów, pisemna komunikacja i samoobserwacja podczas uczenia się (introspekcja). Wskutek trenowania poszczególnych obszarów inteligencji dzieci mają możliwość rozwijania swoich naturalnych umiejętności i sprawności. Z drugiej strony doświadczają, że ich indywidualne umiejętności zostają docenione, to z kolei pozytywnie oddziałuje na budowanie zaufania do własnej osoby i samoświadomość. Poczucie sukcesu daje wiarę we własne możliwości i motywuje do dalszej pracy. Nauczyciel powinien tak planować i przygotować lekcję, aby każdy uczeń znalazł coś dla siebie, zgodnie ze swoją inteligencją. Dobrym punktem wyjścia do pracy z programem uwzględniającym inteligencję wieloraką jest poznanie typów inteligencji swoich uczniów i preferowanie na lekcji technik rozwijających je. 5. CELE EDUKACYJNE 5.1. Nadrzędne cele programu Prezentowany program uwzględnia wszystkie umiejętności kluczowe określone w podstawie programowej dla I etapu edukacyjnego w kształceniu zintegrowanym oraz uzupełnia je celami dodatkowymi. Celem nadrzędnym programu jest wspieranie i rozwijanie wszechstronnego rozwoju ucznia, ze szczególnym uwzględnieniem jego naturalnych uzdolnień, zainteresowań i predyspozycji intelektualnych. Dziecko uczące się języka niemieckiego według niniejszego programu: doskonali swoje ogólne zdolności kognitywne i motoryczne, rozwija umiejętność poznawania siebie i innych oraz środowiska kulturowego i przyrodniczego, w którym żyje, rozbudza w sobie zainteresowanie językiem obcym jako narzędziem komunikacji międzyludzkiej, doświadcza uczucia radości i satysfakcji w trakcie nauki języka obcego, wykształca pozytywną motywację do dalszej nauki języka obcego, rozwija poczucie własnej wartości i wiary w swoje możliwości poznawcze, kształci umiejętności społeczne i interpersonalne (słuchania innych, współdziałania oraz przestrzegania ustalonych reguł w grach i zabawach ruchowych), doskonali umiejętność radzenia sobie w różnych sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych, 7

8 rozwija swoją kreatywność i zdolność do empatii, pobudza i rozwija swoją ekspresję emocjonalną, rozwija umiejętność refleksji nad własnymi działaniami i uczy się samooceny, kształtuje swoją wrażliwość estetyczną i moralną Cele wychowawcze Kształtowanie poczucia przynależności do społeczności swojej szkoły, środowiska lokalnego, regionu i kraju. Rozbudzenie w uczniu otwartości wobec odmiennych kultur i narodowości, ze szczególnym uwzględnieniem krajów niemieckojęzycznych. Kształtowanie pozytywnych postaw w odniesieniu do języka niemieckiego oraz narodów niemieckojęzycznych. Rozwijanie poczucia akceptacji i tolerancji wobec odmiennych zjawisk kulturowych. Kształtowanie postaw wartościowych społecznie, respektujących ogólnie przyjęte normy moralne Główne cele językowe Umożliwienie uczniowi poznawania języka niemieckiego w aktywny i kreatywny sposób, za pomocą wszystkich zmysłów. Umożliwienie uczniowi komunikowania się w języku niemieckim w typowych dla świata dziecka sytuacjach. Motywowanie ucznia do nauki i zachęcanie do częstego posługiwania się językiem niemieckim. Uczeń wie, że ludzie posługują się różnymi językami i aby się z nimi porozumieć, trzeba nauczyć się ich języka. Stopniowe przyswajanie uczniowi różnych technik uczenia się języka niemieckiego i sposobów ich wykorzystania w dalszej nauce tego języka Szczegółowe cele językowe w ramach poszczególnych sprawności językowych Rozumienie ze słuchu Uczeń: rozróżnia znaczenie wyrazów o podobnym brzmieniu, rozpoznaje zwroty stosowane na co dzień i potrafi się nimi posługiwać. Uczeń rozumie: ogólny sens krótkich opowiadań i baśni przedstawionych także za pomocą obrazów, gestów, sens prostych dialogów w historyjkach obrazkowych (także na nagraniach audio i wideo) Czytanie tekstu pisanego Uczeń rozumie: pojedyncze wyrazy, proste zwroty i krótkie zdania związane z tematem lekcji (np. podpisy pod obrazkami, teksty w chmurkach, dialogi), polecenia w podręczniku i książce ćwiczeń, ogólny sens prostych tekstów zawierających znane mu słownictwo i struktury. Uczeń potrafi: przeczytać na głos znane wyrazy, zwroty i krótkie zdania, 8

9 Mówienie Uczeń potrafi: prawidłowo powtórzyć pojedyncze wyrazy i krótkie zdania, odpowiedzieć na proste pytania związane z sytuacją na lekcji, posługując się pojedynczymi słowami, krótkimi zdaniami, zadać proste pytania związane ze znaną mu tematyką i sytuacją językową, powiedzieć z pamięci znany mu wiersz, wyliczankę, zaśpiewać znaną mu piosenkę i rapować, nazwać obiekty z otoczenia i opisać je, poprawnie wymawiać niemieckie wyrazy, zwroty i krótkie zdania ze znanego mu materiału językowego. Uczeń bierze udział w miniprzedstawieniach teatralnych Pisanie Uczeń potrafi: uzupełnić znane wyrazy brakującymi literami, przepisać znane wyrazy, zwroty i krótkie zdania, zapisać pojedyncze znane wyrazy, uzupełnić zdania brakującymi wyrazami, napisać zdanie z rozsypanki wyrazowej, W nauce języka obcego nowożytnego potrafi korzystać ze słowników obrazkowych, książeczek, środków multimedialnych. Współpracuje z rówieśnikami w trakcie nauki. 6. MATERIAŁ NAUCZANIA 6.1. Zakres tematyczny Tematyka programu jest ściśle związana ze światem 7-10-letniego dziecka i dotyczy: jego osoby, rodziny i przyjaciół (dane osobowe, części ciała, części garderoby, upodobania, zainteresowania, hobby), miejsca, w którym żyje (miejscowość, kraj, dom, nazwy pomieszczeń w domu, nazwy przedmiotów w pokoju, opis i położenie przedmiotów, kolory, zabawki, talizmany, punkty orientacyjne w mieście), środowiska przyrodniczego (zwierzęta domowe i inne), codziennego życia w domu (typowe czynności, potrawy, napoje, rozkład dnia, zakupy), sposobów spędzania czasu wolnego i wakacji (różne rodzaje zabaw, umiejętności, telewizja, na plaży, w górach, w kraju i za granicą), życia szkolnego (przedmioty szkolne, plan lekcji, nazwy przedmiotów w klasie), kalendarza (miesiące, dni tygodnia, godziny), wybranych uroczystości, tradycji i świąt (urodziny, prywatka, Boże Narodzenie, Wielkanoc, karnawał), uczuć, emocji, dziecięcych marzeń i snów (wyrażanie samopoczucia, nastroju, opis snów), świata przygód, baśni i fantazji. 9

10 6.2. Zakres gramatyczny Rzeczowniki z rodzajnikiem określonym i nieokreślonym w mianowniku, bierniku i celowniku Liczba mnoga wybranych rzeczowników Czasowniki w liczbie pojedynczej i mnogiej - wohnen, spielen, malen... - sein, haben - können, dürfen, mögen, müssen - sehen, lesen - rozdzielnie złożone Zaimki osobowe w mianowniku liczby pojedynczej i mnogiej oraz w bierniku liczby pojedynczej Zaimki wskazujące w mianowniku Zaimki nieokreślone niemand, jeder Zaimki dzierżawcze w mianowniku i celowniku Przeczenia: nein, kein, nicht Liczebniki od 1 do 100 Przymiotnik - jako orzecznik - jako przydawka w mianowniku i bierniku - gut w stopniu najwyższym Przysłówki - w stopniu równym - gerne, schnell, langsam w stopniu wyższym i najwyższym Przyimki - in, unter, auf, hinter, vor z celownikiem i biernikiem - von - um - zu, an Czas przeszły Perfekt Czas przeszły Präteritum czasownika sein Das Buch ist orange. Sie malt einen Sittich, ein Kaninchen, eine Katze. Auf deiner Nase. Vier blaue Kugelschreiber. Die Jungen können schwimmen. Chips und Würstchen. Ich wohne hier. Wir spielen ein anderes Spiel. Michael ist müde. Ich habe eine Katze. Er kann reiten. Darf ich? Ich mag Eis. Ich möchte eine Pizza. Es muss fantastisch sein. Was siehst du gerne? Lies die Sätze! Ich bringe das Popcorn mit. Ich sehe fern. Ich heiße.... Wie heißt du? Er mag Äpfel. Wir machen ein Picknick. Entschuldigen Sie. Fangen wir ihn! Sie hat ein Zimmer, das ist voll mit Kakteen. Sie hat eine Schachtel, die ist voll mit Fotos. Niemand kann reiten. Jeder kann einen Kopfstand machen. Meine Lieblingsfarbe ist gelb. Ich träume oft von meinem Hamster. Nein, bitte keine Milch. Er kann nicht Ski fahren. Sechs Mäuse. Das macht einen Euro und 25 Cent. Michaels Kappe ist grün. Es gibt drei grüne Stühle. Er hat eine rote Nase. Mein bester Freund. Gut. Klasse! Super! Fantastisch! Toll! Ich mag lieber Musik als Mathe. Das Flugzeug ist am schnellsten. Der Stuhl steht vor dem Tisch. Sie sind auf meiner Schultasche. Ich klebe sie auf meine Schultasche. Ich träume von meiner Katze. Um 7 Uhr. Wie komme ich zum/zur...? Gehen Sie an/am... vorbei. Am Meer. Hast du schon Popcorn gekauft? Wir waren in der Türkei. 10

11 Rodzaje zdań: - zdanie oznajmujące - zdania pytające ogólne - zdania pytające szczegółowe - zdanie rozkazujące - zdania współrzędnie złożone ze spójnikami und, oder, aber, deshalb - zdania podrzędnie złożone ze spójnikami dass, wenn, weil - konstrukcje bezokolicznikowe Ich heiße Anna. Die Kinder spielen. Er hat einen großen Mund. Hast du einen Hund? Magst du Grün? Wie geht es dir? Was ist deine Telefonnummer? Wie viele Katzen sind weiß? Wo ist meine Uhr? Wann hast du Geburtstag? Wer jagt Murmeltiere? Warum müssen Murmeltiere im Herbst viel fressen? Steh auf! Rate doch mal! Mach... auf! Ich trinke sechs Dosen Orangensaft und esse sieben Schokoladenriegel. Dann gehe ich manchmal schwimmen oder ich sehe fern. Das Wasser ist ziemlich kalt, aber man kann am Strand schöne Muscheln finden. Deshalb können die Feinde sie nicht sehen. Ich träume davon, dass ich fliegen kann. Wenn Steinböcke einen Feind sehen, klettern sie in eine Bergwand. Murmeltiere müssen im Herbst viel fressen, weil sie im Winter schlafen. Es muss fantastisch sein, zum Mond zu fliegen Funkcje komunikacyjne Przedstawianie się, pytanie o imię Powitanie, pożegnanie Pytanie o samopoczucie, wyrażanie samopoczucia Potwierdzanie, zaprzeczanie Określanie ilości, pytanie o ilość Identyfikowanie osób, miejsc, przedmiotów Określanie kolorów Opisywanie przedmiotów i zwierząt Udzielanie informacji, uzyskiwanie informacji Wyrażanie posiadania i przynależności Ich heiße.... Ich komme aus.... Wie heißt du? Guten Morgen. Hallo. Servus. Grüezi. Auf Wiedersehen. Tschüs. Gute Nacht. Wie geht es dir? Danke, gut. Es geht. Nicht schlecht. Ja. Nein. Ja, na klar. Oh, nein. Wie viele sind in der Schachtel? Sie heißt Linda. In deiner Schublade. Hier. Das ist meine Fahne. Blau, rosa, schwarz, weiß, grün, gelb, rot, orange, violett. Das Lineal ist gelb. Die Maus hat vier Beine. Ich habe im Mai Geburtstag. Hast du ein Haustier? Ich habe ein Haustier. Julias Haustier ist

12 Wyrażanie upodobań Określanie czasu, dni tygodnia, miesięcy Wyrażanie nastroju i uczuć Wyrażanie skruchy, przepraszanie Wyrażanie prośby, niechęci, dziękowanie Przedstawianie osób (imię, wiek, upodobania, opis ich wyglądu) Reagowanie ciałem na polecenia, wykonywanie poleceń Opisywanie umiejętności, pytanie o umiejętności Określanie miejsca, pytanie o położenie Pytanie o cenę Wyrażenie chęci kupienia czegoś Obliczanie ilości Porównywanie Wyrażanie przypuszczenia Opowiadanie o minionych wakacjach Opisywanie planów wakacyjnych Relacjonowanie wydarzeń związanych z czasem wolnym i wakacjami Opisywanie przygotowań do prywatki Wyrażanie częstotliwości Określanie pory dnia, opis przebiegu dnia Opisywanie snów Wyrażanie zachwytu i zainteresowania Pytanie o drogę, wskazywanie drogi Ich mag Grün. Mein Lieblingspullover ist grün. Ich hasse Rosa. Es ist acht Uhr. Mein Lieblingstag ist Montag. Ich habe im Mai Geburtstag. Traurig, fröhlich, zornig, ängstlich, müde. Ich habe (keine) Angst vor.... Tut mir Leid, Papa. Ich war zornig. Ich möchte ein Eis, bitte. Nein, bitte keine Pizza. Danke. Vielen Dank. Das ist Anna. Sie ist zehn. Sie mag Musik. Er hat eine rote Nase. Steh auf! Streck dich! Klatsch in die Hände! Meine Schwester kann reiten. Kannst du Ski fahren? Hier. Der Stuhl steht vor dem Tisch. Wo ist meine Uhr? Wie viel kostet das? Ich möchte einen Orangensaft. Wie viele Socken sind drei Paar? Ich mag Musik lieber als Mathematik. Das Auto ist schneller als der Zug. Vielleicht in deiner Schultasche. Letztes Jahr waren wir bei meinem Onkel in Toronto. Dieses Jahr bleiben wir zu Hause. Tobias und Katrin haben Tischtennis gespielt. Was brauchen wir? Ich kann die Brötchen besorgen. Manchmal, oft, nie. Am Nachmittag. Um sieben Uhr stehe ich auf. Ich träume davon, dass ich ein Pony habe. Toll! Super! Wunderbar! Fantastisch! Es muss interessant sein. Wie komme ich zum Bahnfof? Gehen Sie geradeaus. 12

13 7. PROCEDURY OSIĄGANIA SZCZEGÓŁOWYCH CELÓW EDUKACYJNYCH 7.1. Założenia metodyczne do realizacji programu Podstawą programu jest holistyczna koncepcja kształcenia, zakładająca wielopłaszczyznowy rozwój dziecka przy wykorzystaniu jego indywidualnych zdolności oraz predyspozycji emocjonalnych i motorycznych. Metody i techniki pracy na lekcji wynikają z wyżej wymienionej koncepcji i odpowiadają podstawowym zasadom nauczania dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Dzieci uczą się języka niemieckiego całym ciałem, za pomocą wszystkich zmysłów. Zarówno w fazie prezentacji materiału językowego, jak i w fazie jego przetwarzania, utrwalania i powtarzania, aktywizowane są różne systemy neurologiczne ucznia wizualne, audytywne i kinestetyczne. Jest to tym bardziej ważne, iż każde dziecko jest inne, uczy się w swój własny, jeszcze sobie nieuświadomiony sposób. Wielosensoryczne przyswajanie języka niemieckiego wspiera zainteresowanie dziecka lekcją, wzmacnia jego koncentrację oraz przyczynia się do lepszego zapamiętania i późniejszego wykorzystania zdobytej wiedzy i nabytych umiejętności. Technika uczenia się całym ciałem stosowana jest np. w podręczniku JA KLAR! podczas takich aktywności jak: Ćwiczenia imitacyjne Zróbcie to co ja! ( Mitmachgeschichten ). Znajdują się one na kasecie wideo, i płycie CD. Sympatyczny tygrysek Toni prezentuje, w dynamiczny i zachęcający do naśladowania sposób, nowe słówka, wyrażenia i struktury w znanym dzieciom kontekście sytuacyjnym. Jeżeli nauczyciel korzysta z kasety wideo, dzieci obserwują tygryska, słyszą jego polecenia i naśladują jego zachowanie. Pracując z płytami CD, dzieci słyszą polecenia Toniego, ale obserwują i naśladują nauczyciela, który wykonuje instrukcje tygryska. Następnie dzieci słuchają historyjek tygryska, oglądając odpowiednią historyjkę obrazkową w podręczniku i numerują poszczególne czynności. Taki sposób prezentacji nowych elementów językowych ułatwia dzieciom ich zrozumienie i przyswajanie, chociaż nie muszą one od razu aktywnie używać wprowadzonego słownictwa. Śpiewanie piosenek i rapowanie połączone z poruszaniem się, np. tańczeniem i wykonywaniem poleceń lub czynności zawartych w tekście piosenki. Śpiewanie wywołuje najczęściej pozytywne reakcje emocjonalne, sprawia dzieciom dużą przyjemność, umożliwia wielokrotne naśladowanie autentycznych wzorców językowych bez uczucia znużenia, a tym samym bardzo ułatwia zapamiętywanie nowych wyrażeń i struktur. Czynności manualne kolorowanie, rysowanie, wycinanie, wklejanie, majsterkowanie według usłyszanej lub przeczytanej instrukcji, układanie puzzli itp. Dzieci uczą się języka niemieckiego, bawiąc się i grając w gry. Gry i zabawy odgrywają istotną rolę w utrwalaniu i powtarzaniu wprowadzonego słownictwa. Wprowadzają do lekcji element motywujący, rozwijają sprawność fonetyczną, leksykalną i komunikacyjną. Doskonalą również kompetencje socjalne uczniów, uczą zadawać pytania, słuchać innych, kooperować, przestrzegać ustalonych wcześniej reguł gry, pobudzają uczucie tolerancji i empatii, pozwalają na eksperymentowanie z językiem obcym i rozwijają kreatywność. Należą do nich: zabawy językowe i komunikacyjne, gry interakcyjne, gry planszowe, gry w karty, gra Bingo, gry na skojarzenia łańcuszkowe (np. Wortschlange), krzyżówki, puzzle, gry doskonalące spostrzeganie, zapamiętywanie i koncentrację, odgrywanie ról w minidialogach, recytowanie wierszyków, odgrywanie krótkich scenek w przygotowanych przedstawieniach teatralnych. Dzieci uczą się języka niemieckiego, rozwiązując zagadki językowe, obrazkowe i logiczne. Celem zagadek językowych jest uświadomienie dzieciom wybranych struktur gramatycznych, które wprawdzie nie stanowią celu nauczania, ale są nieodłączną częścią wprowadzania i przetwarzania materiału leksykalnego. W trakcie wielokrotnego słuchania i imitowania znanych sobie piosenek, wierszyków, rymowanek, odgrywania wyuczonych dialogów i scenek dzieci zapamiętują nie tylko pojedyncze słowa lecz całe frazy, zdania, a nawet krótkie teksty. Przyswajają sobie, najczęściej nieświadomie, modele językowe, które mogą powtarzać i reprodukować w toku dalszej nauki. Z czasem 13

14 dostrzegają pewne zasady gramatyczne i rozwijają swojego rodzaju wyczucie wobec ich stosowania. Rozwiązując zagadki językowe, dzieci powinny potwierdzać swoje hipotezy na temat podstawowych struktur językowych, modyfikować je lub formułować nowe. Zagadki obrazkowe mają na celu doskonalenie spostrzegawczości uczniów i stanowią najczęściej materiał ilustracyjny do wykonania konkretnego zadania językowego. Zagadki logiczne rozwijają zdolności dzieci do rozpoznawania logicznych relacji i wspierają umiejętności dedukcyjnego i indukcyjnego wyciągania wniosków. Polegają one często na odnalezieniu ukrytego kodu i wykorzystaniu go do rozszyfrowania konkretnej informacji. Dzieci uczą się języka niemieckiego poprzez słuchanie, oglądanie, czytanie, odtwarzanie i modyfikowanie historyjek, związanych tematycznie z ich codziennymi przeżyciami. Na przykład w podręczniku JA KLAR! bohaterami takich historyjek są rówieśnicy uczniów Emma i Michael oraz para czarodziejów Xandi i Andi. Znajdują się oni często w sytuacjach, w których muszą rozwiązywać nieoczekiwane problemy i uporać się z powstałymi konfliktami. Ich przeżycia stanowią niejako punkt odniesienia do doświadczeń uczniów oraz pozwalają na refleksję nad ich własnymi poczynaniami w podobnych sytuacjach i wskazują uniwersalne wartości. Dzieci uczą się języka niemieckiego poprzez bezpośredni kontakt z wybranymi elementami wiedzy o krajach niemieckojęzycznych. Na każdej lekcji języka niemieckiego dzieci powinny oglądać autentyczne zdjęcia i ilustracje dotyczące życia w Austrii, Niemczech, Szwajcarii i Księstwie Liechtenstein, słuchać i czytać wypowiedzi swoich rówieśników z tych krajów oraz porównywać ich wygląd, upodobania, zwyczaje i problemy z własną rzeczywistością. Dzieci uczą się języka niemieckiego poprzez działanie w różnych grupach socjalnych. Uczniowie używają języka niemieckiego przede wszystkim w sytuacjach komunikacyjnych, w kontakcie z innymi osobami. Wymieniają między sobą informacje, odgrywają role w dialogach, scenki w przedstawieniach, przeprowadzają wywiady, wspólnie rozwiązują problemy i grają w gry. W ten sposób uczą się od siebie nawzajem i nabywają umiejętności współpracy z innymi. Dzieci uczą się języka niemieckiego w przyjaznej im atmosferze. Miłą atmosferę na lekcji kreuje nauczyciel, który oprócz bardzo dobrych kompetencji językowych i metodycznych, chętnie pracuje z dziećmi w wieku wczesnoszkolnym, potrafi bawić się z nimi, wykorzystać swoje umiejętności mimiczne i motoryczne, śpiewać i przede wszystkim rozbudzić ich wewnętrzną motywację do nauki języka niemieckiego. Nauczyciel powinien wykorzystywać również język ojczysty w rozmowach z dziećmi na temat ich doświadczeń, opinii, oczekiwań oraz w trakcie przekazywania informacji zwrotnych o ich osiągnięciach edukacyjnych Techniki nauczania słownictwa i rozwijania poszczególnych sprawności językowych Wprowadzanie słownictwa Słownictwo przyswaja się uczniom zawsze w kontekście sytuacyjnym, wykorzystując następujące techniki: ilustracja za pomocą gestu i mimiki, rysowanie na tablicy, pokazywanie obrazków, zdjęć, ilustracji, wskazywanie przedmiotów, wykorzystanie rekwizytów, objaśnienia za pomocą znanego słownictwa, czytanie z ust nauczyciela (Dzieci obserwują uważnie usta nauczyciela bezgłośnie wypowiadającego dane słowo, nieświadomie koncentrując się na jego wymowie. Dodatkowym elementem, ważnym dla niektórych dzieci, jest odgadywanie wyrazów wypowiadanych przez nauczyciela). Bardzo efektywne jest wykorzystanie kilku technik naraz, np.: Nauczyciel mówi słowo i pokazuje odpowiedni obrazek. Nauczyciel powtarza dane słowo i wskazuje na inną ilustrację tego wyrazu lub przedmiot. Nauczyciel wymawia bezgłośnie dane słowo, a uczniowie wskazują odpowiednią ilustrację lub przedmiot. Uczniowie zamykają oczy, słuchają nauczyciela i wyobrażają sobie dany przedmiot. Uczniowie pokazują nazwany przez nauczyciela przedmiot i dotykają go. 14

15 Utrwalanie słownictwa Słownictwo utrwala się, stosując następujące techniki: imitacja w chórze, grupach, pojedynczo, powtarzanie z zamkniętymi oczami, przy jednoczesnym wyobrażeniu sobie danego przedmiotu lub czynności, powtarzanie według ustalonego rytmu, gry i zabawy językowe (zagadki, zgadywanki, gry na skojarzenia, koncentrację), ćwiczenia mnemotechniczne, granie ról w minidialogach, wspólne grupowanie poznanych słówek według ustalonych zasad, np. wykonywanie plakatu, uzupełnianie obrazków, kolorowanie, rysowanie, łączenie ilustracji z tekstem Słuchanie Rozumienie ze słuchu jest podstawową umiejętnością w procesie uczenia się języka obcego, bez której trudno jest wyobrazić sobie opanowanie innych sprawności językowych. Słuchając nauczyciela oraz innych użytkowników języka niemieckiego (kaseta wideo, płyta CD), dzieci poznają brzmienie języka, wymowę poszczególnych głosek i wyrazów, intonację wyrazową i zdaniową, odróżniają ten język od innych. Dzięki zastosowaniu poniższych technik rozwijania sprawności rozumienia ze słuchu dzieci opanowują umiejętność rozumienia słyszanych tekstów bardzo szybko i efektywnie, co często wzbudza w nich poczucie zadowolenia i sukcesu oraz motywuje do dalszej nauki: wykonywanie usłyszanych poleceń, kolorowanie i rysowanie według usłyszanej instrukcji, numerowanie obrazków i notowanie numerów telefonu zgodnie z usłyszanym tekstem, wskazywanie, zaznaczanie i zakreślanie ilustracji zgodnie z usłyszanym tekstem, notowanie imion i innych pojedynczych wyrazów, uzupełnianie obrazka dodatkowymi elementami zgodnie z usłyszanym tekstem, słuchanie z jednoczesnym śpiewaniem, rapowaniem i powtarzaniem, uzupełnianie wyrazów w zdaniu, wyszukiwanie konkretnej informacji w słuchanym tekście. Wskazane jest, aby dzieci przed ćwiczeniami rozwijającymi sprawność rozumienia ze słuchu przynajmniej przez minutę śpiewały piosenkę. W ten sposób stymuluje się mechanizmy wspomagające proces słuchania. Aby maksymalnie wykorzystać potencjał tekstów słuchanych dialogów, historyjek i wierszyków należy stosować następujące zasady: Dzieci śpiewają piosenkę lub słuchają muzyki klasycznej, np. Mozarta. Dzieci słuchają tekstu 1 lub 2 razy przy zamkniętych podręcznikach. Dzieci słuchają tekstu z zamkniętymi oczami i próbują sobie wyobrazić co się w nim dzieje. Dzieci słuchają 2 lub 3 razy tekstu przy otwartych podręcznikach. Dzieci słuchają tekstu jeszcze raz z zamkniętymi oczami i próbują sobie wyobrazić to, co przed chwilą widziały w podręczniku. Taki sposób prezentacji tekstów słuchanych pomaga zarówno dzieciom z inteligencją wizualną jak i dzieciom, które ucząc się, bazują na introspekcji i imaginacji Czytanie Ćwiczenia rozwijające sprawność czytania powinny dotyczyć jedynie tekstów znanych uczniom ze słuchu. Po wielokrotnym słuchaniu danego tekstu, serii ćwiczeń utrwalających słownictwo, można przejść do prezentacji jego graficznego zapisu. Nie należy ani tłumaczyć dzieciom zasad pisowni ani zmuszać ich do odczytywania tekstów na głos. W tej fazie nauki chodzi przede wszystkim o opatrzenie się z tekstem niemieckim, o dopasowanie obrazu graficznego do usłyszanego tekstu, o znalezienie w nim konkretnych informacji, posługując się podstawowymi strategiami czytania, bawienie się literami podczas rozwiązywania zagadek językowych i rebusów. Odczytywane na głos mogą być jedynie krótkie teksty bardzo dobrze znane dzieciom, np. z podziałem na role lub w ramach zabawy w określonym tempie i rytmie. Program zawiera następujące ćwiczenia rozwijające sprawność czytania: - łączenie tekstu z ilustracją (zaznaczanie, kolorowanie, numerowanie), - rysowanie obrazka ilustrującego tekst, 15

16 - wyszukiwanie i zaznaczanie znanych wyrazów w tekście, - wyszukiwanie konkretnych informacji w tekście, - kolorowanie ilustracji i rysowanie na podstawie przeczytanego tekstu, - odtwarzanie znanego dialogu przez ustalenie kolejności poszczególnych zdań, - zadania sprawdzające zrozumienie tekstu typu: prawda fałsz, - zadania sprawdzające zrozumienie tekstu typu: wielokrotny wybór, - uzupełnianie wyrazów w tekście z lukami, - wykonywanie pisemnych instrukcji podczas gier i majsterkowania, - zadanie typu: Który wyraz nie pasuje do pozostałych? - czytanie znanych wyrazów w lustrzanym odbiciu, - czytanie znanych wyrazów z poprzestawianymi literami, - odczytywanie znanych tekstów z podziałem na role Mówienie Na początku nauki języka niemieckiego dzieci nie są w stanie swobodnie porozumiewać się w tym języku, nawet w bardzo dobrze znanym sobie zakresie tematyczno-leksykalnym. Posługują się nim jedynie, powtarzając i reprodukując usłyszane słowa, wyrażenia i krótkie teksty. Rozumieją znacznie więcej, niż potrafią powtórzyć. Często w ogóle nie chcą nic powiedzieć i nie należy ich do tego zmuszać, ponieważ każde z nich uczy się według własnego rytmu. Rolą nauczyciela jest stworzenie takiej atmosfery na lekcji, która zmobilizuje i zachęci uczniów do mówienia, a także aranżowanie autentycznych sytuacji komunikacyjnych (zasada luki informacyjnej), podczas których dzieci będą miały okazję wypróbować zapamiętane słówka i zwroty. Służą temu następujące techniki: śpiewanie piosenek i rapowanie, recytowanie wierszyków, odgrywanie minidialogów i scenek, odpowiedzi na pytania, zadawanie pytań, odgadywanie zagadek językowych, obrazkowych i logicznych, gry i zabawy, opisywanie osób, zwierząt i przedmiotów, porównywanie zwierząt i przedmiotów, porównywanie obrazków i odnajdowanie różnic, opis własnej osoby, opowiadanie Pisanie Dzieci chłoną język obcy przede wszystkim poprzez słuchanie i czytanie autentycznych tekstów oraz ćwiczenia rozwijające sprawność mówienia. Rozwijanie umiejętności pisania ogranicza się w fazie początkowej do: zapisywania imion, liczb i numerów telefonu, uzupełniania liter w znanych wyrazach, przepisywania znanych wyrazów, przepisywania znanych wyrazów z porządkowaniem poprzestawianych liter, uzupełnianiu znanego wyrazu w zdaniu, podpisywaniu obrazków, przepisywaniu znanych zdań, rozszyfrowywaniu kodów i zapisywaniu wyrazów według danego kodu, uzupełnianiu luk w tekście według rozszyfrowanego kodu. W późniejszym etapie nauki dzieci: piszą zdania i krótkie teksty według wzoru, piszą zdania i teksty na podstawie ilustracji, zapisują zdania z rozsypanki wyrazowej, kończą rozpoczęte zdanie, piszą krótkie teksty na swój temat, próbują napisać wiersz według wzoru. 16

17 7.3. Rodzaje tekstów piosenki, piosenki rapowe, wierszyki, wyliczanki, historyjki w formie komiksu, dialogi, zagadki logiczne i językowe, życzenia z okazji urodzin, świąt Bożego Narodzenia, opis osoby, krótkie wypowiedzi dzieci z krajów niemieckojęzycznych na swój temat, gry planszowe, krótkie teksty informacyjne, np. dotyczące krajów niemieckojęzycznych, pisemne instrukcje do majsterkowania, plan lekcji, program telewizyjny, krótki list tradycyjny, krótkie listy w formie , scenariusze przygotowywanych przedstawień Przykładowe scenariusze lekcji Poniższe scenariusze zostały napisane na podstawie podręcznika JA KLAR!, część 1. Scenariusz 1 Klasa I Temat: Raz, dwa, trzy poznajemy tygryska Toniego. Czas trwania lekcji: 45 minut Cele: Uczniowie: znają liczebniki od 1 do 6, potrafią liczyć od 1 do 6, potrafią wykonać polecenia tygryska Toniego. Fazy lekcji Przebieg lekcji Forma socjalna Pomoce Wprowadzenie Po powitaniu nauczyciel informuje dzieci, że nauczą się dzisiaj liczyć od 1 do 6 i poznają pewną osobę, która będzie im zawsze towarzyszyć na lekcji języka niemieckiego. (Dzieci mogą próbować odgadnąć, kim jest ta osoba. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że niektóre dzieci zgadną, ponieważ Toni widoczny jest na prawie każdej stronie w podręczniku i zeszycie ćwiczeń). Cała klasa Prezentacja Nauczyciel pokazuje kolejno obrazki, na których namalowane są kropki, na pierwszym jedna kropka, na drugim dwie itd., aż do sześciu kropek i wymawia poszczególne liczebniki odpowiadające liczbie kropek. Dzieci obserwują i słuchają nauczyciela. Cała klasa Obrazki z kropkami Semantyzacja Nauczyciel pokazuje obrazki jeszcze raz, wymawia cyfry, dzieci powtarzają za nauczycielem. Cała klasa Obrazki z kropkami Ćwiczenia utrwalające Nauczyciel rozdaje dzieciom karteczki z kropkami, wymienia liczebniki od 1 do 6. Dzieci, które mają odpowiednią liczbę kropek, machają ręką, trzymając w niej swoją karteczkę. Cała klasa Karteczki z kropkami 17

18 Fazy lekcji Przebieg lekcji Forma socjalna Pomoce Nauczyciel przyczepia obrazki z kropkami do tablicy, wskazuje je i zadaje pytanie: Wie viele Punkte sind hier? Dzieci odpowiadają najpierw chóralnie potem pojedynczo. Zabawa w paluszki. Dzieci ustawiają się w parach, jedno stoi tyłem do drugiego. Drugie dziecko dotyka pleców partnera jednym, dwoma, trzema... palcami. Zadaniem dziecka stojącego tyłem jest odgadnąć, iloma palcami dotknął go partner i wymienić po niemiecku odpowiedni liczebnik. Po kilku próbach dzieci zamieniają się rolami. Praca w parach Prezentacja Nauczyciel prosi dzieci, by usiadły w półkolu przed telewizorem. (Dzieci powinny siedzieć swobodnie na podłodze i mieć odpowiednią ilość miejsca do wykonywania ruchów). Na ekranie pojawia się tygrysek Toni, który wita się z dziećmi, przedstawia się i zachęca do naśladowania wszystkiego, co zaraz zrobi. Toni wydaje polecenia: Steh auf!, Streck dich!, Rücken an Rücken!, Nase an Nase!, Arm in Arm!, Klatsch in die Hände! i sam je wykonuje. Dzieci obserwują tygryska. Cała klasa Telewizor, magnetowid lub odtwarzacz DVD, kaseta wideo lub płyta DVD do podręcznika JA KLAR! Semantyzacja Toni wydaje ponownie te same polecenia, demonstruje daną czynność, dzieci i nauczyciel naśladują go. Cała klasa Ćwiczenia utrwalające Toni prosi dzieci, by teraz samodzielnie wykonywały jego polecenia, i powtarza je w poprzedniej kolejności. Nauczyciel ćwiczy razem z nimi i stanowi model do naśladowania dla tych dzieci, które nie rozumieją jeszcze wszystkich poleceń. Praca samodzielna Podręcznik JA KLAR! (część 1) Toni po raz czwarty wydaje swoje polecenia, tym razem jednak w innej kolejności. Uczniowie wykonują polecenia, nauczyciel podpowiada im (w razie potrzeby) za pomocą odpowiednich gestów. Dzieci zajmują swoje miejsca w ławkach, otwierają podręczniki na str. 5, oglądają ilustracje przedstawiające tygryska wykonującego swoje polecenia. Ich zadaniem jest ponowne wysłuchanie Toniego z płyty CD i ponumerowanie ilustracji według kolejności wydanych poleceń. Tym razem Toni używa liczebników, np. Klatsch in die Hände ist Nummer eins, Nase an Nase ist Nummer zwei.... Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanego zadania, powtarzając polecenie Toniego, a dzieci wymieniają jego numer. Praca samodzielna Praca samodzielna płyta CD do podręcznika Na zakończenie lekcji nauczyciel ponownie zwraca uwagę dzieci na wiszące na tablicy obrazki z kropkami, wskazuje wybrany obrazek i zadaje pytanie: Wie viele Punkte sind hier? Dzieci odpowiadają chóralnie lub pojedynczo, na ochotnika. Przykład ewaluacji lekcji (ewaluacja graficzna). Dzieci odpowiadają na pytanie tygryska Toniego zapisane na plakacie Jak podobała ci się lekcja ze mną?, przyklejają na plakat jeden z dwóch symboli graficznych: słoneczko (podobała mi się), błyskawicę (nie podobała mi się). Cała klasa Plakat, symbole graficzne (słoneczka, błyskawice), klej 18

19 Scenariusz 2 Klasa I Temat: Kolory Czas trwania lekcji: 45 minut Cele: Uczniowie: znają niemieckie określenia kolorów: rot, blau, rosa, grün, violett, orange, gelb, weiß, schwarz, znają zdania typu: Ich mag Rot., Ewa mag Rosa., potrafią zaśpiewać wspólnie piosenkę Der Regenbogen. Przebieg lekcji Forma socjalna Pomoce Wprowadzenie Po powitaniu nauczyciel pyta dzieci, czy pamiętają melodię poznanej ostatnio piosenki Der Zahlen-Rock. Te dzieci, które się zgłoszą, nucą wspomnianą melodię wraz z nauczycielem. Następnie wszyscy śpiewają piosenkę Der Zahlen-Rock przy włączonej płycie, poruszając się w rytm muzyki. Cała klasa Odtwarzacz CD, płyta CD do podręcznika JA KLAR! (część 1) Prezentacja Na poprzedniej lekcji nauczyciel rozdał dzieciom czarno-biały obrazek przedstawiający chmurkę. Jako zadanie domowe dzieci miały pomalować chmurkę na ulubiony kolor i wyciąć ją. Nauczyciel prosi dzieci o pokazanie chmurek, następnie zbiera chmurki, grupując je według kolorów, np. najpierw wszystkie niebieskie, potem żółte itd. W trakcie zbierania chmurek nauczyciel nazywa poszczególne kolory po niemiecku, mówiąc np. Oh, Kasia mag Rot und Tomek mag Rot, Ewa mag Blau und Szymek mag auch Blau itd. Cała klasa Chmurki w różnych kolorach przygotowane przez dzieci w domu Semantyzacja Nauczyciel pokazuje dzieciom zebrane zbiory chmurek i wymawia ich kolory po niemiecku. (Warto w tym momencie porozmawiać chwilę po polsku z dziećmi na temat ich różnych upodobań kolorystycznych, podkreślając, iż każdy ma prawo lubić taki kolor, jaki chce). Cała klasa Chmurki w różnych kolorach przygotowane przez dzieci w domu Ćwiczenia utrwalające Następnie nauczyciel prezentuje chmurki w kolorach, które dzieci mają zapamiętać, wymawia dany kolor kilkakrotnie, prosi dzieci o powtórzenie i przyczepia chmurki po kolei na tablicy. Nauczyciel prosi dzieci o zamknięcie oczu, wymawia jeszcze raz dany kolor, dzieci powtarzają dane słowo i mają za zadanie wyobrazić sobie jakiś przedmiot w tym kolorze. Cała klasa Chmurki w różnych kolorach Zabawa w szukanie kolorów w klasie. Nauczyciel wybiera kilkoro dzieci do gry np. przy pomocy znanej dzieciom wyliczanki Eins, zwei, drei, vier... Następnie wymienia kolor, wybrane dzieci muszą znaleźć w klasie przedmiot w tym kolorze i dotknąć go. Dziecko, które jako pierwsze dotknęło przedmiotu w odpowiednim kolorze, wygrywa tę rundę i siada na swoim miejscu. Pozostałe dzieci grają dalej. Dzieci bezpośrednio nie uczestniczące w zabawie śledzą poczynania kolegów i kibicują im. Cała klasa Różne przedmioty w klasie Nauczyciel zwraca uwagę dzieci ponownie na chmurki wiszące na tablicy i prosi o policzenie kolorów. Najpierw dzieci liczą kolory w chórze, potem indywidualnie na ochotnika. Następnie nauczyciel wymienia numer chmurki, a dzieci nazywają po niemiecku jej kolor, np. Nummer zwei ist gelb, Nummer vier ist rot... W dalszej części tego ćwiczenia wybrany uczeń odgrywa rolę nauczyciela, podając numer, pozostałe dzieci określają kolor. Cała klasa Chmurki w różnych kolorach 19

20 Fazy lekcji Przebieg lekcji Forma socjalna Pomoce Ćwiczenia utrwalające Nauczyciel pokazuje dzieciom zdjęcie lub obrazek przedstawiający tęczę, np. za pomocą rzutnika pisma na folii, i wymawia kilkakrotnie: Der Regenbogen dort, a dzieci powtarzają za nauczycielem. Po chwili nauczyciel wyłącza rzutnik lub zakrywa zdjęcie i mówi: Der Regenbogen dort ist fort. Nauczyciel informuje dzieci, że za chwilę usłyszą nową piosenkę, prosi ich o uważne słuchanie i zapamiętanie wymienionych w niej kolorów. Dzieci słuchają piosenki dwa razy, nazywają usłyszane kolory, powtarzają tekst piosenki za nauczycielem i próbują śpiewać razem z dziećmi nagranymi na płycie. Praca w grupach Rzutnik pisma, obrazek na folii lub zdjęcie Odtwarzacz CD, płyta CD do podręcznika JA KLAR! (część 1) Papier pakowy, kredki Nauczyciel oddaje dzieciom zebrane na początku lekcji chmurki, mówiąc np. Ich habe Blau. Wer mag Blau? W ten sposób dzieli dzieci na kilka grup. Zadaniem każdej grupy jest narysowanie i pokolorowanie tęczy na przygotowanych przez nauczyciela kartkach papieru pakowego. W trakcie wykonywania zadania dzieci słuchają kilkakrotnie piosenki Der Regenbogen. Na zakończenie lekcji każda grupa prezentuje swoją tęczę, nazywając po niemiecku poszczególne kolory. Przykład ewaluacji lekcji (ewaluacja ekspresyjna). Dzieci odpowiadają na pytanie nauczyciela Czy podobała ci się dzisiaj lekcja?". Jeżeli lekcja się podobała, uczniowie podnoszą ręce do góry, imitując tęczę. Jeżeli nie podobała się, spuszczają głowę w dół. 20