Pedagogika porównawcza: zagadnienia egzaminacyjne. Literatura podstawowa. Literatura uzupełniająca

Transkrypt

1 Pedagogika porównawcza: zagadnienia egzaminacyjne Zagadnienia podstawowe (minimalny zasób wiedzy) 1. Główne podejścia metodologiczne do badań porównawczych w pedagogice 2. Zastosowanie pedagogiki porównawczej dla doskonalenia działań wychowawczych 3. Cele badań porównawczych 4. Charakterystyczne własności pedagogicznych badań porównawczych 5. Instytucje prowadzące badania porównawcze. Funkcjonujące obecnie projekty badawcze 6. Kryteria porównywania systemów wychowania 7. Przyczyny powstawania różnic pomiędzy systemami wychowania 8. Źródła informacji o systemach wychowania 9. Główne własności systemów szkolnych w krajach europejskich 10. Własności polskiego systemu edukacyjnego Zagadnienia rozszerzające (interpretacja i systematyzacja faktów) 11. Kompetencje wychowawców jako przedmiot badań porównawczych 12. Idea edukacji ustawicznej i jej realizacja praktyczna (w różnych państwach) 13. Sposoby rozwiązywania problemu wychowanków o specyficznych potrzebach wychowawczych (w różnych państwach) 14. Kompatybilność systemów szkolnych różnych krajów. Możliwości i ograniczenia 15. Kształcenie: obowiązek czy przywilej? Idea powszechności edukacji Literatura podstawowa Cylkowska-Nowak M. (2004), Główne tendencje w zakresie struktur i funkcjonowania systemów edukacyjnych na świecie, [w:] Kwieciński Z., Śliwerski B. (red.), Pedagogika. Podręcznik akademicki, Tom 2, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa Nowakowska-Siuta R. (2014), Pedagogika porównawcza. Problemy, stan badań i perspektywy rozwoju, Impuls, Kraków Pachociński R. (2007), Pedagogika porównawcza, Wydawnictwo Akademickie Żak Průcha J. (2006), Pedagogika porównawcza. Podręcznik akademicki, PWN Warszawa Literatura uzupełniająca Dylematy komparystyki pedagogicznej (1998), red. J. Barczyk, Impuls, Kraków Edukacja wobec ładu globalnego (2002), red, T. Lewowicki, Wyd. Akademickie Żak Konarzewski K. (2012), TIMSS i PIRLS Osiągnięcia szkolne polskich trzecioklasistów w perspektywie międzynarodowej, Warszawa Systemy edukacji w krajach europejskich (2012), red. E. Potulicka, D. Hildebrandt- Wypych, C. Czech-Włodarczyk, Impuls, Kraków Śliwerski B. (2008), Jak zmieniać szkołę? Studia z polityki oświatowej i pedagogiki porównawczej, Impuls, Kraków Kula E., Pękowska M., Pedagogika porównawcza. Przewodnik programowy dla studentów studiów stacjonarnych i niestacjonarnych wraz z bibliografią, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce

2 1. Główne podejścia metodologiczne do badań porównawczych w pedagogice Kluczowe własności badania porównawczego - cele: po co porównujemy? - zmienne: co porównujemy? (wartości zmiennych) - metody: jak porównujemy? Etapy badania: - postawienie celu - zebranie informacji - analiza informacji - synteza - wyprowadzenie wniosków Etapy badania porównawczego: - opis systemu edukacyjnego z uwzględnieniem kontekstu historyczno-kulturowego - zebranie danych ilościowych określających stan systemu (N. Hans) Badanie porównawcze jako rozwiązywanie problemu (B. Holmes) - wybór problemu i jego analiza - formułowanie propozycji rozwiązania dla polityki oświatowej - ustalenie czynników wpływających na wynik - predykcja i weryfikacja rozwiązania Główne koncepcje uprawiania komparatystyki pedagogicznej (w kolejności powstawania): 1. Podejście wczesne: Dążenie do odkrywania tego, co jest wspólne w celu upowszechnienia najlepszych rozwiązań praktyki oświatowej (A. Jullien i P. Rossello) poznawanie faktów, gromadzenie, porządkowanie i porównywanie danych, pozwala odkrywać pewne zasady i prawidłowości (tabele i wykresy). 2. Wyjaśnianie zasad rządzących zjawiskami wychowawczymi; poszukiwanie tego wszystkiego, co swoiste, indywidualne i uwikłane w kontekst społeczno kulturowy badanych krajów (Sadler, Kandel, Schneider). W późniejszym czasie pojawiły się koncepcje łączące i wiążące elementy obu podstawowych kierunków (m.in. Hilker, Holmes, King, Noah i Eckstein). 2

3 Poglądy czołowych komparatystów Pedro Rosselló: zjawiska życia społecznego i szkoła funkcjonują jako jeden system Michael E. Sadler: należy przede wszystkim analizować konteksty społeczne i kulturowe, w jakich osadzona jest eduka cja. To, co dzie je się po za szko łą, jest podstawą zrozumienia systemu wychowania. Isaac Kandel: zadaniem komparatysty jest: Ustalenie znaczenia oświaty w świetle sił politycznych, społecznych i kulturalnych, które określają charakter narodowych systemów oświaty. W badaniach porównawczych nie tylko muszą być obecne informacje o systemach wychowania, lecz także potrzebna jest świadomość kontekstu historycznokulturowego, w jakim te systemy się rozwijały. Nicholas Hans: pedagogika porównawcza opiera się na opisie i porównywaniu rzeczywistości edukacyjnej, na analizie podobieństw i różnic między krajami oraz próbie tworzenia ogólnych norm, które uzasadniają inne od istniejących w danym kraju rozwiązania edukacyjnych problemów. Pierwszym krokiem komparatysty jest tu dogłębne studium systemu (systemów) kształcenia z uwzględnieniem kontekstu historycznokulturowego danego kraju (krajów). Drugi krok stanowi zbieranie danych ilościowych określających czynniki warunkujące istnienie systemu edukacji w określonym kształcie. Friedrich Schneider i Franz Hilker: byli przekonani o interdyscyplinarnym charakterze pedagogiki porównawczej. Obaj opowiadali się za jakościową analizą zjawisk edukacyjnych. Nową wiedzę zdobywa się, zdaniem Hilkera, na ostatnim etapie pracy komparatysty, to znaczy wtedy, gdy dokonuje on porównania wartościującego. Bogdan Nawroczyński: aby zrozumieć, docenić i określić prawdziwą treść systemu wychowawczego danego narodu, należy koniecznie wiedzieć coś o jego historii i tradycjach, o czynnikach i postawach, które rządzą jego organizacją, oraz o warunkach politycznych i ekonomicznych, od których uzależniony jest jego rozwój. Nie można zatem analizować współczesnych przemian edukacyjnych zachodzących w świecie bez tradycji i historii, z jakiej wyrosły. Badanie porównawcze polega na następującym rozumowaniu: od faktów do wyjaśniających je praw teoretycznych i od praw teoretycznych do wynikających z nich praw empirycznych. Brian Holmes: zastosowanie psychologicznej teorii rozwiązywania problemów jako schematu prowadzenia badania. George Bereday: badania komparatystyczne to monografia jednego kraju lub regionu, albo też studia porównawcze wielu krajów czy regionów prowadzone w tym samym czasie. W studiach monograficznych wyróżnia on fazę opisową oraz interpretacyjną, zaś w porównawczych jukstapozycję (wstępną konfrontację danych z różnych krajów w celu ustalenia kryteriów porównania) i właściwe porównanie (równoczesną analizę zagadnień edukacyjnych w wybranych krajach dla zweryfikowania hipotez sformułowanych na etapie jukstapozycji) Harold J. Noah i Max A. Eckstein: badanie relacji między oświatą a społeczeństwem oraz weryfikowanie hipotez na podstawie międzynarodowych danych porównawczych 3

4 2. Zastosowanie pedagogiki porównawczej dla doskonalenia działań wychowawczych Obszary zastosowań pedagogiki porównawczej: - planowanie polityki oświatowej - ocenianie efektywności działań edukacyjnych - analizy socjologiczne - wyjaśnianie zjawisk społecznych - współpraca i doskonalenie wychowawców - upowszechnianie wiedzy o zasadach wychowania (kształtowanie postaw wobec wychowania) Podstawowe dokumenty określające politykę edukacyjną UE - Uchwała o wolnosci wychowania we Wspólnocie Europejskiej ( ), - Deklaracja podstawowych praw i swobód ( ), - Traktat z Mäastricht rozdziały: Polityka społeczna, edukacyjna, szkolenie zawodowe i młodzież oraz Edukacja, szkolenie zawodowe i młodzież. - Biała Ksiega. Nauczanie i uczenie sie. Na drodze do uczącego się społeczeństwa (1995). - Deklaracja Bolońska (1999) - Edukacja w Europie; różne systemy kształcenia i szkolenia wspólne cele do 2010 roku (2002) - Europejskie Ramy Kwalifikacji dla uczenia sie przez całe życie (2008). 4

5 3. Cele badań porównawczych Pojęcie pedagogiki porównawczej: międzykulturowe porównanie struktur, działania, celów, metod i osiągnięć różnych systemów oświatowych i społecznych odpowiedników tych systemów oraz ich części składowych (Anderson, 1961) W. W. Brickman: Pedagogika porównawcza to analiza systemów i problemów pedagogiki w dwóch lub kilku krajach, w kontekscie ich historycznych, społeczno-ekonomicznych, politycznych, kulturowych, religijnych i innych znaczących uwarunkowań. Pedagogika porównawcza jest interdyscyplinarną dziedziną badań, czerpiacą z socjologii i ekonomii procesów kształcenia, z informacji o ich rozwoju historycznym i współczesnej polityce oswiatowej. Cele pedagogiki porównawczej (wg różnych autorów): - opisywanie i porównywanie systemów edukacyjnych (academic comparative education) - propagowanie i wykorzystanie informacji o systemach edukacyjnych (interventionist comparative education) (Schriewer, 1988) "Ustalenie znaczenia oświaty w świetle sił politycznych, społecznych i kulturalnych, które określają charakter narodowych systemów oświaty" (I. Kandel, 1933) "opisywanie, wyjaśnianie, rozwijanie i upowszechnianie wiedzy o systemach oświatowych oraz o ideach i problemach edukacji na świecie" (Průcha, 2004) Główne własności pedagogiki porównawczej (Nowakowska-Siuta 2014, 27-28) 1. Pedagogika porównawcza bada i analizuje systemy edukacyjne jako ustalone historycznie modele kształcenia i wychowania, funkcjonujące w określonym społeczeństwie. 2. Komparatystyka nie tylko koncentruje uwagę na zewnętrznych (strukturalnych) cechach systemów edukacyjnych, lecz także czyni przedmiotem swojego zainteresowania wnętrze tychże systemów, między innymi politykę oświatową danego kraju, poszczególne rozwiązania funkcjonalne, uwarunkowania historyczne, kulturowe, ekonomiczne i społeczne, tworzące zewnętrzny obraz danego systemu edukacyjnego. 3. Pedagogika porównawcza ma charakter interdyscyplinarny, dlatego też czerpie infor macje z socjologii, ekonomii procesów kształcenia, historii i współczesnej polityki oświa towej analizowanych krajów. 4. Badania porównawcze mogą i powinny charakteryzować się utylitarnością. Praktyczne zastosowanie wiedzy komparatystycznej pozwala zmieniać rzeczywistość edukacyjną w danym kraju poprzez uczenie się z cudzych doświadczeń. Tak rozumianą pedagogikę porównawczą można nazwać interwencyjną. 5. W badaniach komparatystycznych stosuje się zarówno metody ilościowe, jak i jakościowe, przy czym obie grupy wzajemnie się uzupełniają. Dzięki analizie ilościowej można poddać opisowi nie tylko względnie trwałe elementy systemów edukacyjnych, ale też komponenty zmienne. Jakościowa analiza danych pogłębia wiedzę o cechach systemów edukacyjnych oraz pozwala na ich wielopłaszczyznowe rozpatrywanie. Łącząc podejścia ilościowe i jakościowe, możemy nie tylko określić, jaki jest dany system edukacji, lecz również dowiedzieć się, dlaczego występuje w takim a nie innym kształcie. 5

6 4. Charakterystyczne własności pedagogicznych badań porównawczych Ogólne własności pedagogicznych badań porównawczych: - interdyscyplinarność - wykorzystanie dokumentacji - metody ilościowe - podejście systemowe - uwzględnienie szerokiego kontekstu środowiskowego Etapy badania porównawczego w zakresie kształcenia (na podst. koncepcji Hilkera) 1. Opis (więcej niż jednego) systemu kształcenia - wstępny - jakościowy - ze wskazaniem zmiennych (jakościowych i wielkościowych) 2. Porównanie opisów (ze względu na ustalone zmienne) 3. Jukstapozycja - ustawienie wyników tak, aby mieściły się w pewnych granicach, zestawienie elementów analizy porównawczej odpowiadających sobie, 4. Wartościowanie opisów (odniesienie opisów do ustalonych norm, wzorców, zasad, wartości etc.) (5). Zastosowanie wniosków - wybór rozwiązań do wdrożenia Wymagania wobec badacza (G. Bereday): - znajomość języka obszaru badań - zamieszkiwanie na obszarze badań - prawidłowe rozumienie przekazu kulturowego 6

7 5. Instytucje prowadzące badania porównawcze Międzynarodowe Centrum Studiów Pedagogicznych w Sèvres koło Paryża (Centre Inter nationale d Études Pédagogiques Sèvres, CIEP), Niemiecki Instytut Międzynarodowych Badań Pedagogicznych we Frankfurcie nad Menem (Deutsches Institut für Internationale Pädagogische Forschung, DIPF), Europejskie Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego w Genewie (Centre Européen pour le Développement de la Formation Professionelle, CEDEFOP). Education Information Network in European Community Eurydice ( W Polsce sieć Eurydice działa w ramach Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji ( Eurypedia (European Encyclopedia on National Education Systems) Eurodesk (wersja polska) oraz Biuro Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej (Bureau foracademic Recognition and International Exchange, wiwm.edu.pl) Międzynarodowe Towarzystwo Pedagogiki Porównawczej (Comparative and International Education Society, CIES, z siedzibą w Chicago oraz Europejskie Towarzystwo Pedagogiki Porównawczej (Comparative Education Society in Europe, CESE, IBOE, International Board of Education w Genewie - stanowi autonomiczną część UNESCO i gromadzi informacje o oświacie państw członkowskich European Documentation And Information System For Education - system dokumentacji założony przez Radę Europy na potrzeby państw członkowskich. EURYBASE- informacje o europejskich systemach oświatowych, ich czynnikach ekonomicznych, prawnych i innych W wielu krajach działają towarzystwa krajowe zajmujące się pedagogiką porównawczą, skupiającą je organizacją jest World Council of Comparative Education Societies (WCCES). Organizuje ona regularne kongresy, zrzesza zajmujące się międzynarodową pedagogiką porównawczą towarzystwa narodowe z ponad 20 krajów świata. 7

8 6. Kryteria porównywania systemów wychowania Ogólne kryteria porównywania systemów wychowania: Warunki, w których funkcjonuje system (kulturowe, ekonomiczne, przyrodnicze etc.) Cele kształcenia (pożądane własności ucznia po ukończeniu procesu kształcenia) Formy kształcenia (organizacja procesu kształcenia, czyli własności statyczne systemu kształcenia) Metody kształcenia (sposoby działania zmierzającego do osiągnięcia celów, czyli własności dynamiczne (procesualne) systemu kształcenia) Wyniki kształcenia (rzeczywiste własności ucznia po ukończeniu kształcenia) Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Wykształcenia (ISCED 2011) ISCED 0: Wczesna edukacja i opieka Kształcenie na tym etapie jest ukierunkowane na rozwój dziecka rozumiany całościowo w jego wymiarze poznawczym, społecznym, fizycznym i emocjonalnym - i stanowi etap wstępny zorganizowanego kształcenia. Programy klasyfikowane jako ISCED 0 zawierają komponent edukacyjny. ISCED 1: Szkolnictwo podstawowe Kształcenie na tym poziomie rozpoczyna się w wieku od 5 do 7 lat, jest obowiązkowe we wszystkich krajach i na ogół trwa sześć lat (od 4 do 7). Jedynym kryterium rozpoczęcia kształcenia na poziomie ISCED 1 jest wiek ucznia, a jego celem jest wyposażenie uczniów w podstawowe umiejętności w zakresie czytania, pisania i matematyki mające stanowić fundament dalszej edukacji na poziomie średnim. ISCED 2: Szkolnictwo średnie I stopnia Kształcenie na tym poziomie stanowi kontynuację kształcenia na poziomie podstawowym i rozpoczyna się na ogół pomiędzy 10. a 13. rokiem życia (najczęściej w wieku lat 12). ISCED 3: Szkolnictwo średnie II stopnia Kształcenie na tym poziomie rozpoczyna się na ogół po ukończeniu kształcenia obowiązkowego, tj. w wieku od 14 do 16 lat. Kształcenie to ma stanowić uzupełnienie obowiązkowej edukacji na poziomie średnim o niezbędne elementy przygotowujące ucznia do podjęcia studiów lub pracy. ISCED 4: Szkolnictwo policealne Kształcenie na tym poziomie znajduje się niejako na granicy szkolnictwa średniego i wyższego. Programy oferowane na tym poziomie służą poszerzeniu wiedzy absolwentów szkół średnich. Typowym przykładem kształcenia na tym poziomie są programy mające na celu przygotowanie uczniów do podjęcia studiów na poziomie ISCED 5 lub bezpośredniego wejścia na rynek pracy. Podjęcie kształcenia na tym poziomie wymaga najczęściej ukończenia edukacji na poziomie ISCED 3. ISCED 5: Szkolnictwo wyższe (krótki cykl) Poziom ISCED 5 obejmuje studia wyższe o profilu zawodowym, które są zwykle krótsze i przygotowują do wejścia na rynek pracy lub przejścia na kolejny etap studiów. Warunkiem 8

9 rozpoczęcia edukacji na tym poziomie jest ukończenie kształcenia na poziomie ISCED 3 lub 4 (uprawniającego do wstępu na studia). ISCED 6: Szkolnictwo wyższe (studia licencjackie) Poziom ISCED 6 obejmuje studia wyższe o profilu akademickim prowadzące do uzyskania tytułu licencjata lub równorzędnego. ISCED 7: Szkolnictwo wyższe (studia magisterskie) Poziom ISCED 7 obejmuje studia wyższe o profilu akademickim prowadzące do uzyskania tytułu magistra lub równorzędnego. Więcej informacji na temat klasyfikacji ISCED na stronie UNESCO: 9

10 7. Przyczyny powstawania różnic pomiędzy systemami wychowania Ogólne uwarunkowania systemów wychowania: - kultura narodowa (historia, tradycja, język, religia etc.) - czynniki geograficzne (klimat, tryb życia, dostępność zasobów naturalnych, sąsiedztwo/izolacja etc.) - czynniki ekonomiczne (zamożność obywateli, dochód narodowy, parametry gospodarki etc.) - obowiązująca ideologia i program polityczny władz - potrzeby społeczne (rynek pracy, trendy zmian cywilizacyjnych) - teorie, na podstawie których ustala się założenia konstrukcji systemu 10

11 8. Źródła informacji o systemach wychowania Wybrane międzynarodowe badania porównawcze PISA - Programme for International Student Assessment Organizator: OECD Populacja badana: uczniowie w wieku 15 lat na terenie państw OECD (41-57) i niektórych pozostałych, co trzy lata - od 2000 r. Próbki badawcze: uczniów z każdego państwa Przedmiot badania: umiejętności praktyczne (literacy) w zakresie czytania, matematyki i przedmiotów ścisłych, nie związane ze specyficznymi wymaganiami szkolnymi. Dodatkowo badane są warunki środowiska rodzinnego, zainteresowania i aspiracje uczniów. Cel badania: określenie poziomu wiedzy i umiejętności uczniów wieku 15 lat w zakresie czytania, matematyki i przedmiotów ścisłych (science) Metoda badania: test składający się ze zróżnicowanych pod względem formy zadań. Czas rozwiązywania - 2 godziny. Wyniki oceniane na podstawie szczegółowego klucza. PIRLS (Progress in International Reading Literacy Study) Organizator: International Association for the Evaluation of Educational Achievement (IEA) Populacja badana: uczniowie po ukończeniu czwartego roku nauki na poziomie ISCED 1 (w wieku ok. 10 lat) na terenie ok. 60-ciu krajów świata Czas badania: co 5 lat (2001, 2006, 2011, 2016) Przedmiot badania: umiejętności w zakresie czytania (reading literacy) na dwu poziomach: - odbioru przekazu pisanego - przyswojenia i wykorzystania informacji (w 2016 r. dodatkowe badanie epirls - umiejętności korzystania z informacji w Internecie) Metoda badania: test zawierający czytanki i zbiór pytań do nich (badanie trwa 80 min.) Dodatkowo diagnozowane są czynniki wpływające na wyniki kształcenia: - właściwości kraju i społeczności zamieszkania - warunki domowe - warunki w szkole - postawy i zachowania ucznia związane z uczeniem się 11

12 9. Główne własności systemów szkolnych w krajach europejskich Edukacja obowiązkowa: modele organizacyjne w krajach europejskich jednolita struktura kształcenie jest prowadzone w trybie ciągłym od momentu jego rozpoczęcia do zakończenia okresu edukacji obowiązkowej; nie występuje podział na szkołę podstawową i średnią I stopnia, a wszyscy uczniowie realizują ogólny program kształcenia; wspólna podstawa programowa po ukończeniu szkoły podstawowej (ISCED 1) wszyscy uczniowie realizują tą samą podstawę programową na poziomie szkoły średniej pierwszego stopnia (ISCED 2); odrębne placówki/ różne ścieżki kształcenia na poziomie szkoły średniej I stopnia po ukończeniu szkoły podstawowej uczniowie kontynuują naukę w różnych typach szkół lub według wybranych ścieżek kształcenia. Zmiana ta następuje na początku lub od pewnego etapu szkoły średniej I stopnia. Na Łotwie, Węgrzech, Słowacji i w Czechach edukacja obowiązkowa prowadzona jest w formie jednolitej struktury do ukończenia przez uczniów lat. Jednak już w wieku lat mogą oni na pewnych etapach edukacji kontynuować naukę w innych typach placówek prowadzących kształcenie na poziomie szkoły średniej pierwszego i drugiego stopnia. Na podstawie dokumentu: 12

13 10. Własności polskiego systemu edukacyjnego W Polsce istnieją dwa odrębne ministerstwa: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Ministerstwo Edukacji Narodowej odpowiada za cały system edukacji za wyjątkiem szkolnictwa wyższego, które podlega Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Szkoły zawodowe, które podlegały wcześniej innym ministerstwom, podlegają obecnie Ministerstwu Edukacji Narodowej. Jedynie szkoły artystyczne (w zakresie przedmiotów artystycznych) i zakłady poprawcze podlegają odpowiednio Ministerstwu Kultury i Ministerstwu Sprawiedliwości. Polityka edukacyjna jest tworzona i prowadzona centralnie, natomiast administracja i prowadzenie szkół, przedszkoli i innych instytucji edukacyjnych są zdecentralizowane. Odpowiedzialność za administrowanie przedszkoli, szkół podstawowych i gimnazjów została delegowana do władz lokalnych. Edukacja przedszkolna Ten poziom edukacji uznaje się za pierwszy szczebel systemu oświaty. Edukacja przedszkolna w Polsce rozpoczyna się w wieku 3 lat. Uczęszczanie do przedszkoli dzieci 3-4-letnich jest dobrowolne. Decyzję w tej sprawie podejmują rodzice. Kształcenie obowiązkowe Kształcenie obowiązkowe (od 5 do 16 roku życia) obejmuje rok obowiązkowej edukacji przedszkolnej oraz sześć lat szkoły podstawowej i trzy lata gimnazjum (obowiązek szkolny). Obowiązek nauki trwa do osiemnastego roku życia i obejmuje kształcenie w pełnym lub niepełnym wymiarze, w formach szkolnych lub pozaszkolnych. Struktura kształcenia obowiązkowego: Edukacja przedszkolna (roczna): Wiek: 5 lat Szkoła podstawowa (6-letnia): Wiek: 6-13 lat Etap 1. (edukacja wczesnoszkolna) - wiek 6-10 lat; Etap 2. wiek lat Gimnazjum (3-letnia szkoła średnia i stopnia): Wiek: lat Kryteria przyjęć Kształcenie jest bezpłatne dla wszystkich uczniów. Jedynym kryterium przyjęcia dziecka do pierwszej klasy szkoły podstawowej jest wiek dziecka. Obecnie rodzice mogą posłać do szkoły podstawowej dziecko 6 lub 7- letnie. Od września 2015 r. wszystkie dzieci 6- letnie (i pozostałe 7- latki) obowiązkowo rozpoczynają naukę w pierwszej klasie szkoły podstawowej. Przyjęcie ucznia do gimnazjum odbywa się na podstawie świadectwa ukończenia szkoły podstawowej (wymagane jest również przystąpienie do zewnętrznego sprawdzianu po 6 klasie szkoły podstawowej). W roku szkolnym 2012/13 funkcjonowało szkół podstawowych i gimnazja, do których uczęszczało odpowiednio około 2,16 mln i 1,2 mln uczniów. 13

14 Programy i treści nauczania Na pierwszym etapie szkoły podstawowej nauczanie odbywa się w formie zintegrowanej, od drugiego etapu szkoły podstawowej i w gimnazjum - w podziale na przedmioty. Podstawy programowe dla nauczania zintegrowanego i przedmiotowego są takie same dla wszystkich uczniów i powstają na poziomie centralnym (są tworzone przez zespoły ekspertów powołane przez MEN). Szkoły (nauczyciele) mogą wybierać podręczniki z listy zatwierdzonej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej, a także samodzielnie decydować o stosowanych metodach nauczania i oceny, wprowadzaniu innowacyjnych metod nauczania i wyborze programów nauczania lub opracowywać własne programy nauczania oparte na podstawie programowej. Zestaw programów nauczania obowiązujący w szkole zatwierdza dyrektor szkoły. Kształcenie ponadobowiązkowe/ Szkolnictwo średnie II stopnia i policealne Rodzaje kształcenia Kształcenie obowiązkowe w pełnym lub niepełnym wymiarze, w formach szkolnych i pozaszkolnych, trwa do osiemnastego roku życia (Konstytucja RP). W roku szkolnym 2012/13 zarejestrowano liceów ogólnokształcących dla młodzieży, do których uczęszczało około uczniów, techników dla młodzieży, do których uczęszczało około uczniów, zasadniczych szkół zawodowych dla młodzieży do których uczęszczało około uczniów, oraz policealnych, do których uczęszczało około uczniów. Kryteria przyjęć O przyjęciu ucznia do szkoły średniej II stopnia decyduje liczba punktów na świadectwie gimnazjalnym (obliczana na podstawie ocen z określonych przedmiotów i innych osiągnięć), łącznie z liczbą punktów uzyskanych z egzaminu gimnazjalnego. Szczegółowe zasady przyjęć są określane przez poszczególne szkoły ponadgimnazjalne. Programy i treści nauczania Na poziomie szkoły średniej II stopnia obowiązuje nauczanie przedmiotowe. Ministerstwo Edukacji określa podstawę programową kształcenia ogólnego dla każdego rodzaju szkoły i dla każdego przedmiotu. Przedmioty są nauczane na poziomie podstawowym lub rozszerzonym (uczeń wybiera od dwóch do czterech przedmiotów, które realizuje w zakresie rozszerzonym pod kątem egzaminu maturalnego w tym przynajmniej jeden spośród następujących - historia, geografia, biologia, chemia lub fizyka). Nauczyciele mogą wybierać podręczniki z listy zatwierdzonej przez Ministerstwo, a także samodzielnie decydować o stosowanych metodach nauczania. Na zakończenie nauki wszystkie szkoły (z wyjątkiem szkół zasadniczych) przeprowadzają egzaminy maturalne. Uczniowie liceów ogólnokształcących i techników, którzy zdali egzamin maturalny, otrzymują świadectwo maturalne (wymagane do ubiegania się o przyjęcie na studia wyższe). Egzaminy na zakończenie szkoły średniej II stopnia są ujednolicone i zewnętrzne. 14

15 Szkolnictwo wyższe Rodzaje uczelni Wyróżnia się następujące typy uczelni: uniwersytety, wyższe szkoły techniczne, wyższe szkoły rolnicze, wyższe szkoły ekonomiczne, wyższe szkoły pedagogiczne, akademie medyczne, wyższe szkoły morskie, akademie wychowania fizycznego, uczelnie artystyczne, wyższe szkoły teologiczne, uczelnie wojskowe, uczelnie służb państwowych. Wszystkie powyższe typy uczelni mogą mieć status uczelni akademickich, jeśli przynajmniej jedna jednostka organizacyjna w ramach ich struktur posiada uprawnienie do nadawania stopnia naukowego doktora. Uczelnie, które nie mają tych uprawnień mają status uczelni nieakademickich (zawodowych). Warunkiem ubiegania się o przyjęcie na studia we wszystkich uczelniach jest posiadanie świadectwa maturalnego. Przyjęcia odbywają się na podstawie wyników egzaminu maturalnego. Poszczególne uczelnie i wydziały mogą wprowadzać dodatkowe wymogi (np. sprawdziany predyspozycji na kierunkach artystycznych i sportowych). Studia pierwszego stopnia wg Ustawy z 27 lipca 2005 roku: Prawo o szkolnictwie wyższym trwają min. 6 lub 7 semestrów. Kończą się uzyskaniem dyplomu kwalifikacji zawodowych i tytułu zawodowego licencjata lub inżyniera, który uprawnia do podjęcia pracy lub kontynuowania nauki na studiach drugiego stopnia i u zyskania tytułu magistra lub tytułu równorzędnego. Tylko studia stacjonarne na uczelniach państwowych są nieodpłatne. Jednolite studia magisterskie (prowadzone wyłącznie na kierunkach takich jak: kierunek lekarski, prawo, psychologia, itp.) trwają od 9 do 12 semestrów i są prowadzone w uniwersytetach i innych uczelniach akademickich. na podstawie dokumentu: 15