Diagramy europejskich systemów edukacji 2014/15 Eurydice Fakty i liczby

Transkrypt

1 Diagramy europejskich systemów edukacji 2014/15 Eurydice Fakty i liczby Edukacja i szkolenia

2 at is Eurydice The Eurydice Network provides information on and analyses of European education systems and policies. It consists of 40 national units based in all 36 countries participating in the EU's Lifelong Learning programme and is coordinated and managed by the EU Education, Audiovisual and Culture Executive Agency in Brussels, which drafts its publications and databases. Elektroniczna wersja broszury Diagramy europejskich systemów edukacji 2014/15 jest dostępna na stronie Polskie Biuro Eurydice Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji ul. Mokotowska Warszawa tel

3 3 O publikacji Diagramy ilustrują strukturę systemów edukacji w Europie - od placówek wczesnej edukacji i opieki po szkolnictwo wyższe - w roku szkolnym 2014/15 i dotyczą szkół ogólnodostępnych. Publikacja przedstawia 44 systemy edukacji funkcjonujące w 36 krajach sieci Eurydice (państwa członkowskie UE, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Serbia oraz Turcja). Data opracowania materiału - listopad 2014 r. Jak czytać diagramy? Poniższy tekst ma na celu pomóc czytelnikowi w pełni zrozumieć informacje zawarte w diagramach. Legenda objaśnia zastosowane symbole i kolory, a pozostałe informacje pozwalają właściwie zinterpretować treść diagramów. Struktura krajowych systemów edukacji oraz poziomy ISCED Diagramy przedstawiają systemy edukacji w poszczególnych krajach. Obejmują ich zasadnicze etapy począwszy od wczesnej edukacji i opieki prowadzonej w placówkach finansowanych ze środków publicznych, poprzez szkolnictwo podstawowe i średnie, które w większości krajów stanowi okres obowiązku szkolnego, po szkolnictwo policealne i wyższe. Każdy diagram przedstawia odrębny system edukacji. Zastosowane na diagramie kolory odpowiadają poszczególnym poziomom i typom kształcenia. Krótkie pionowe linie znajdujące się pomiędzy poziomami oznaczają podział na poszczególne cykle lub etapy kształcenia (w przypadku szkolnictwa podstawowego i średniego) lub czas trwania kształcenia/ studiów (kończących się przyznaniem odpowiednich kwalifikacji) na poziomie policealnym i wyższym. Na diagramach nie uwzględniono kształcenia dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi prowadzonego poza szkołami ogólnodostępnymi oraz studiów doktoranckich i specjalistycznych w zawodach regulowanych, w takich dziedzinach jak medycyna czy architektura. Wąski pasek w różnokolorowe poprzeczne linie ilustruje poszczególne etapy kształcenia według poziomów ISCED tj. Międzynarodowej Standardowej Klasyfikacji Wykształcenia z 2011 r. Klasyfikację tę stosuje się w celach statystycznych na potrzeby porównań międzynarodowych (patrz str. 6).

4 4 Terminologia Diagramy ilustrują również wprowadzane lub planowane zmiany w strukturze systemów edukacji np. zmiany dotyczące kształcenia obowiązkowego (na Węgrzech i w Polsce) czy zmiany polegające na wygaszaniu niektórych typów szkół czy programów (jak w Hiszpanii i w Polsce). Wczesna edukacja i opieka (nie podlega Ministerstwu Edukacji) Wczesna edukacja i opieka (podlega Ministerstwu Edukacji) Szkolnictwo podstawowe Jednolita struktura (ISCED 1 +2) Szkolnictwo średnie ogólnokształcące Szkolnictwo średnie zawodowe Szkolnictwo policealne Szkolnictwo wyższe (w pełnym wymiarze) Odpowiada następującym poziomom ISCED: ISCED 0 ISCED 2 ISCED 4 ISCED 6 ISCED 1 ISCED 3 ISCED 5 ISCED 7 Obowiązek nauki w pełnym wymiarze Obowiązek nauki w niepełnym wymiarze Połączenie nauki i praktyk zawodowych Dodatkowy rok Studia za granicą rok Program wygaszany w (rok) Obowiązkowy staż zawodowy oraz czas jego trwania W przypadku większości krajów na diagramach umieszczono nazwy określające poszczególne typy instytucji. W niektórych krajach, w których rodzaj kształcenia jest ważniejszy niż typ instytucji, w której jest ono realizowane, na diagramach uwzględniono tylko typy kształcenia. Wszystkie nazwy podano w językach narodowych. oraz czas trwania nauki Skala dotycząca wieku uczniów wskazuje wiek, w którym uczniowie rozpoczynają naukę na poszczególnych poziomach kształcenia począwszy od etapu wczesnej edukacji i opieki. Skala wskazuje oficjalny i najbardziej typowy wiek rozpoczynania edukacji na tych poziomach, nie bierze pod uwagę sytuacji opóźnienia lub wcześniejszego rozpoczęcia kształcenia ani przerw w realizacji obowiązku szkolnego mogących nastąpić z różnych powodów. Na diagramach przedstawiono również programy kształcenia dorosłych - wpisują się one zazwyczaj w poziom 4 klasyfikacji ISCED tj. szkolnictwo policealne. W związku z tym, że w poszczególnych krajach studenci rozpoczynają studia w różnym wieku, po prawej stronie podany jest oddzielnie czas trwania (w latach) danych typów studiów. Oznacza on typową liczbę lat przeznaczonych na ukończenie poszczególnych cykli studiów w pełnym wymiarze. Diagramy nie uwzględniają studiów w niepełnym wymiarze ani indywidualnego toku kształcenia. Związki między programami Na diagramach pokazano także punkty, w których uczniowie i studenci mogą zmienić typ szkoły lub profil kształcenia, zarówno kontynuując naukę na danym poziomie edukacji, jak i po jego zakończeniu. Punkty te oznaczone są pionowymi liniami. Jednak ze względu na fakt, że potencjalna liczba takich punktów jest tym większa im wyższy jest poziom edukacji, przejście z poziomu szkoły średniej i policealnej na poziom szkolnictwa wyższego nie zostało na diagramach uwzględnione. Tym samym, warunki wstępu na uczelnie wyższe, nawet jeśli jest on automatyczny, nie są tu prezentowane.

5 5 Edukacja obowiązkowa: modele organizacyjne Diagramy przedstawiają trzy główne modele, według których zorganizowana jest edukacja obowiązkowa w krajach europejskich: jednolita struktura kształcenie jest prowadzone w trybie ciągłym od momentu jego rozpoczęcia do zakończenia okresu edukacji obowiązkowej; nie występuje podział na szkołę podstawową i średnią I stopnia, a wszyscy uczniowie realizują ogólny program kształcenia; wspólna podstawa programowa po ukończeniu szkoły podstawowej (ISCED 1) wszyscy uczniowie realizują tą samą podstawę programową na poziomie szkoły średniej pierwszego stopnia (ISCED 2); odrębne placówki/ różne ścieżki kształcenia na poziomie szkoły średniej I stopnia po ukończeniu szkoły podstawowej uczniowie kontynuują naukę w różnych typach szkół lub według wybranych ścieżek kształcenia. Zmiana ta następuje na początku lub od pewnego etapu szkoły średniej I stopnia. Główne modele organizacji szkolnictwa podstawowego i średniego pierwszego stopnia (ISCED 1-2) w Europie, 2014/15 jednolita struktura (ISCED 1 + ISCED 2) wspólna podstawa programowa (ISCED 2) odrębne placówki/ zróżnicowane ścieżki kształcenia (ISCED 2) źródło: Eurydice. Na Łotwie, Węgrzech, Słowacji i w Czechach edukacja obowiązkowa prowadzona jest w formie jednolitej struktury do ukończenia przez uczniów lat. Jednak już w wieku lat mogą oni na pewnych etapach edukacji kontynuować naukę w innych typach placówek prowadzących kształcenie na poziomie szkoły średniej pierwszego i drugiego stopnia.

6 6 Międzynarodowa Standardowa Klasyfikacja Wykształcenia (ISCED 2011) ISCED 0: Wczesna edukacja i opieka Kształcenie na tym etapie jest ukierunkowane na rozwój dziecka rozumiany całościowo w jego wymiarze poznawczym, społecznym, fizycznym i emocjonalnym - i stanowi etap wstępny zorganizowanego kształcenia. Programy klasyfikowane jako ISCED 0 zawierają komponent edukacyjny. ISCED 3: Szkolnictwo średnie II stopnia Kształcenie na tym poziomie rozpoczyna się na ogół po ukończeniu kształcenia obowiązkowego, tj. w wieku od 14 do 16 lat. Kształcenie to ma stanowić uzupełnienie obowiązkowej edukacji na poziomie średnim o niezbędne elementy przygotowujące ucznia do podjęcia studiów lub pracy. ISCED 1: Szkolnictwo podstawowe Kształcenie na tym poziomie rozpoczyna się w wieku od 5 do 7 lat, jest obowiązkowe we wszystkich krajach i na ogół trwa sześć lat (od 4 do 7). Jedynym kryterium rozpoczęcia kształcenia na poziomie ISCED 1 jest wiek ucznia, a jego celem jest wyposażenie uczniów w podstawowe umiejętności w zakresie czytania, pisania i matematyki mające stanowić fundament dalszej edukacji na poziomie średnim. ISCED 2: Szkolnictwo średnie I stopnia Kształcenie na tym poziomie stanowi kontynuację kształcenia na poziomie podstawowym i rozpoczyna się na ogół pomiędzy 10. a 13. rokiem życia (najczęściej w wieku lat 12). ISCED 4: Szkolnictwo policealne Kształcenie na tym poziomie znajduje się niejako na granicy szkolnictwa średniego i wyższego. Programy oferowane na tym poziomie służą poszerzeniu wiedzy absolwentów szkół średnich. Typowym przykładem kształcenia na tym poziomie są programy mające na celu przygotowanie uczniów do podjęcia studiów na poziomie ISCED 5 lub bezpośredniego wejścia na rynek pracy. Podjęcie kształcenia na tym poziomie wymaga najczęściej ukończenia edukacji na poziomie ISCED 3. ISCED 5: Szkolnictwo wyższe (krótki cykl) Poziom ISCED 5 obejmuje studia wyższe o profilu zawodowym, które są zwykle krótsze i przygotowują do wejścia na rynek pracy lub przejścia na kolejny etap studiów. Warunkiem rozpoczęcia edukacji na tym poziomie jest ukończenie kształcenia na poziomie ISCED 3 lub 4 (uprawniającego do wstępu na studia).

7 7 ISCED 6: Szkolnictwo wyższe (studia licencjackie) Poziom ISCED 6 obejmuje studia wyższe o profilu akademickim prowadzące do uzyskania tytułu licencjata lub równorzędnego. Więcej informacji na temat klasyfikacji ISCED na stronie UNESCO: ISCED 7: Szkolnictwo wyższe (studia magisterskie) Poziom ISCED 7 obejmuje studia wyższe o profilu akademickim prowadzące do uzyskania tytułu magistra lub równorzędnego.

8 8 Belgia Wspólnota Francuska Czas trwania studiów (w latach) Belgia Wspólnota Niemieckojęzyczna Czas trwania studiów (w latach) Belgia Wspólnota Flamandzka Czas trwania studiów (w latach)

9 9 Bułgaria Republika Czeska Wczesna edukacja i opieka (nie podlega Ministerstwu Edukacji) Wczesna edukacja i opieka (podlega Ministerstwu Edukacji) Szkolnictwo średnie zawodowe Szkolnictwo policealne Szkolnictwo podstawowe Jednolita struktura Szkolnictwo średnie ogólnokształcące Szkolnictwo wyższe (w pełnym wymiarze) Odpowiada następującym poziomom ISCED: ISCED 0 ISCED 1 ISCED 2 ISCED 3 ISCED 4 ISCED 5 ISCED 6 ISCED 7 Obowiązek nauki w pełnym wymiarze Dodatkowy rok Połączenie nauki i praktyk zawodowych Obowiązek nauki w niepełnym wymiarze Studia za granicą Obowiązkowy staż zawodowy oraz czas jego trwania Lata Program wygaszany w (rok)

10 10 Dania Niemcy

11 11 Estonia Irlandia Wczesna edukacja i opieka (nie podlega Ministerstwu Edukacji) Wczesna edukacja i opieka (podlega Ministerstwu Edukacji) Szkolnictwo średnie zawodowe Szkolnictwo policealne Szkolnictwo podstawowe Jednolita struktura Szkolnictwo średnie ogólnokształcące Szkolnictwo wyższe (w pełnym wymiarze) Odpowiada następującym poziomom ISCED: ISCED 0 ISCED 1 ISCED 2 ISCED 3 ISCED 4 ISCED 5 ISCED 6 ISCED 7 Obowiązek nauki w pełnym wymiarze Dodatkowy rok Połączenie nauki i praktyk zawodowych Obowiązek nauki w niepełnym wymiarze Studia za granicą Obowiązkowy staż zawodowy oraz czas jego trwania Lata Program wygaszany w (rok)

12 12 Grecja Hiszpania

13 13 Francja Chorwacja Wczesna edukacja i opieka (nie podlega Ministerstwu Edukacji) Wczesna edukacja i opieka (podlega Ministerstwu Edukacji) Szkolnictwo średnie zawodowe Szkolnictwo policealne Szkolnictwo podstawowe Jednolita struktura Szkolnictwo średnie ogólnokształcące Szkolnictwo wyższe (w pełnym wymiarze) Odpowiada następującym poziomom ISCED: ISCED 0 ISCED 1 ISCED 2 ISCED 3 ISCED 4 ISCED 5 ISCED 6 ISCED 7 Obowiązek nauki w pełnym wymiarze Dodatkowy rok Połączenie nauki i praktyk zawodowych Obowiązek nauki w niepełnym wymiarze Studia za granicą Obowiązkowy staż zawodowy oraz czas jego trwania Lata Program wygaszany w (rok)

14 14 Włochy Cypr

15 15 Łotwa Litwa Wczesna edukacja i opieka (nie podlega Ministerstwu Edukacji) Wczesna edukacja i opieka (podlega Ministerstwu Edukacji) Szkolnictwo średnie zawodowe Szkolnictwo policealne Szkolnictwo podstawowe Jednolita struktura Szkolnictwo średnie ogólnokształcące Szkolnictwo wyższe (w pełnym wymiarze) Odpowiada następującym poziomom ISCED: ISCED 0 ISCED 1 ISCED 2 ISCED 3 ISCED 4 ISCED 5 ISCED 6 ISCED 7 Obowiązek nauki w pełnym wymiarze Dodatkowy rok Połączenie nauki i praktyk zawodowych Obowiązek nauki w niepełnym wymiarze Studia za granicą Obowiązkowy staż zawodowy oraz czas jego trwania Lata Program wygaszany w (rok)

16 16 Luxembourg Węgry Uwaga: zgodnie z ustawą o edukacji publicznej z 2011 r. kształcenie jest obowiązkowe jedynie do ukończenia 16 roku życia. Zmiana dotyczy uczniów, którzy w roku szkolnym 2012/13 rozpoczęli 9 klasę; uczniowie w klasach programowo wyższych nadal mają obowiązek kształcenia do ukończenia 18 lat.

17 17 Malta Wczesna edukacja i opieka (nie podlega Ministerstwu Edukacji) Wczesna edukacja i opieka (podlega Ministerstwu Edukacji) Szkolnictwo średnie zawodowe Szkolnictwo policealne Szkolnictwo podstawowe Jednolita struktura Szkolnictwo średnie ogólnokształcące Szkolnictwo wyższe (w pełnym wymiarze) Odpowiada następującym poziomom ISCED: ISCED 0 ISCED 1 ISCED 2 ISCED 3 ISCED 4 ISCED 5 ISCED 6 ISCED 7 Obowiązek nauki w pełnym wymiarze Dodatkowy rok Połączenie nauki i praktyk zawodowych Obowiązek nauki w niepełnym wymiarze Studia za granicą Obowiązkowy staż zawodowy oraz czas jego trwania Lata Program wygaszany w (rok)

18 18 Holandia Austria

19 19 Polska Uwaga: zgodnie z wprowadzoną w 2013 r. reformą obniżono wiek rozpoczynania obowiązku szkolnego z 7 do 6 lat. Przed 2014 r. decyzja o rozpoczęciu edukacji przez 6-latki należała do rodziców ucznia. Od roku 2014 obowiązek rozpoczęcia szkoły w wieku 6 lat objął dzieci urodzone w pierwszym półroczu 2008 r. (do czerwca 2008 r.), a od 2015 r. obejmie on wszystkie dzieci 6-letnie. Portugalia Wczesna edukacja i opieka (nie podlega Ministerstwu Edukacji) Wczesna edukacja i opieka (podlega Ministerstwu Edukacji) Szkolnictwo średnie zawodowe Szkolnictwo policealne Szkolnictwo podstawowe Jednolita struktura Szkolnictwo średnie ogólnokształcące Szkolnictwo wyższe (w pełnym wymiarze) Odpowiada następującym poziomom ISCED: ISCED 0 ISCED 1 ISCED 2 ISCED 3 ISCED 4 ISCED 5 ISCED 6 ISCED 7 Obowiązek nauki w pełnym wymiarze Dodatkowy rok Połączenie nauki i praktyk zawodowych Obowiązek nauki w niepełnym wymiarze Studia za granicą Obowiązkowy staż zawodowy oraz czas jego trwania Lata Program wygaszany w (rok)

20 20 Rumunia Słowenia Słowacja

21 21 Finlandia Szwecja Wczesna edukacja i opieka (nie podlega Ministerstwu Edukacji) Wczesna edukacja i opieka (podlega Ministerstwu Edukacji) Szkolnictwo średnie zawodowe Szkolnictwo policealne Szkolnictwo podstawowe Jednolita struktura Szkolnictwo średnie ogólnokształcące Szkolnictwo wyższe (w pełnym wymiarze) Odpowiada następującym poziomom ISCED: ISCED 0 ISCED 1 ISCED 2 ISCED 3 ISCED 4 ISCED 5 ISCED 6 ISCED 7 Obowiązek nauki w pełnym wymiarze Dodatkowy rok Połączenie nauki i praktyk zawodowych Obowiązek nauki w niepełnym wymiarze Studia za granicą Obowiązkowy staż zawodowy oraz czas jego trwania Lata Program wygaszany w (rok)

22 22 Zjednoczone Królestwo Anglia Zjednoczone Królestwo Walia Zjednoczone Królestwo Irlandia Północna

23 23 Zjednoczone Królestwo Szkocja Islandia Wczesna edukacja i opieka (nie podlega Ministerstwu Edukacji) Wczesna edukacja i opieka (podlega Ministerstwu Edukacji) Szkolnictwo średnie zawodowe Szkolnictwo policealne Szkolnictwo podstawowe Jednolita struktura Szkolnictwo średnie ogólnokształcące Szkolnictwo wyższe (w pełnym wymiarze) Odpowiada następującym poziomom ISCED: ISCED 0 ISCED 1 ISCED 2 ISCED 3 ISCED 4 ISCED 5 ISCED 6 ISCED 7 Obowiązek nauki w pełnym wymiarze Dodatkowy rok Połączenie nauki i praktyk zawodowych Obowiązek nauki w niepełnym wymiarze Studia za granicą Obowiązkowy staż zawodowy oraz czas jego trwania Lata Program wygaszany w (rok)

24 24 Liechtenstein Uwaga: większość uczniów szkół o profilu zawodowym oraz studentów uczelni wyższych kształci się w Szwajcarii. Była Jugosłowiańska Republika Macedonii (FYROM) Uwaga: wiek kończenia obowiązkowego kształcenia zależy od typu szkoły i waha się od 16 do 18 lat w zależności od typu szkoły, do której uczęszcza uczeń. Najniższy (16 lat ) dotyczy uczniów dwuletnich szkół zawodowych strucno osposobuvanje, kolejny (17 lat) dotyczy uczniów trzyletnich szkół zawodowych strucno obrazovanie za zanimanja, a najwyższy (18 lat) dotyczy uczniów uczęszczających do ogólnokształcących szkół średnich lub realizujących czteroletnie programy kształcenia zawodowego.

25 25 Norwegia Turcja Wczesna edukacja i opieka (nie podlega Ministerstwu Edukacji) Wczesna edukacja i opieka (podlega Ministerstwu Edukacji) Szkolnictwo średnie zawodowe Szkolnictwo policealne Szkolnictwo podstawowe Jednolita struktura Szkolnictwo średnie ogólnokształcące Szkolnictwo wyższe (w pełnym wymiarze) Odpowiada następującym poziomom ISCED: ISCED 0 ISCED 1 ISCED 2 ISCED 3 ISCED 4 ISCED 5 ISCED 6 ISCED 7 Obowiązek nauki w pełnym wymiarze Dodatkowy rok Połączenie nauki i praktyk zawodowych Obowiązek nauki w niepełnym wymiarze Studia za granicą Obowiązkowy staż zawodowy oraz czas jego trwania Lata Program wygaszany w (rok)

26 26 Serbia Czarnogóra (*): Studia postdiplomske specijalističke studije nie mają przypisanego poziomu w klasyfikacji ISCED z 2011r. Studia te można podjąć po ukończeniu trzyletnich studiów pierwszego stopnia (licencjackich). Ukończenie studiów postdiplomske specijalističke studije uprawnia do podjęcia rocznych studiów magisterskich. Bośnia i Hercegowina

27 27 Wczesna edukacja i opieka (nie podlega Ministerstwu Edukacji) Wczesna edukacja i opieka (podlega Ministerstwu Edukacji) Szkolnictwo średnie zawodowe Szkolnictwo policealne Szkolnictwo podstawowe Jednolita struktura Szkolnictwo średnie ogólnokształcące Szkolnictwo wyższe (w pełnym wymiarze) Odpowiada następującym poziomom ISCED: ISCED 0 ISCED 1 ISCED 2 ISCED 3 ISCED 4 ISCED 5 ISCED 6 ISCED 7 Obowiązek nauki w pełnym wymiarze Dodatkowy rok Połączenie nauki i praktyk zawodowych Obowiązek nauki w niepełnym wymiarze Studia za granicą Obowiązkowy staż zawodowy oraz czas jego trwania Lata Program wygaszany w (rok)

28