Systemy miejskiego transportu zbiorowego w Polsce Wschodniej

Transkrypt

1 Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości Systemy miejskiego transportu zbiorowego w Polsce Wschodniej Badanie sytuacji wyjściowej dla projektów realizowanych w ramach Działania III.1 Programu Operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej Warszawa 2010

2 I. WPROWADZENIE PROGRAM OPERACYJNY ROZWÓJ POLSKI WSCHODNIEJ Program Operacyjny Rozwój Polski Wschodniej (PO RPW) skierowany jest do regionów charakteryzujących się najniższym poziomem rozwoju społeczno-gospodarczego Unii Europejskiej, wykazujących się najniższą wartością PKB na mieszkaoca. Regiony te to pięd województw Polski Wschodniej: lubelskie, podkarpackie, podlaskie, świętokrzyskie i warmiosko-mazurskie. Głównym celem PO RPW jest przyspieszenie tempa rozwoju społeczno-gospodarczego Polski Wschodniej w zgodzie z zasadą zrównoważonego rozwoju. Program stanowi dodatkowy element wsparcia funduszy strukturalnych, który ma za zadanie wzmacniad działanie innych interwencji realizowanych na obszarze Polski Wschodniej. W ramach Programu realizowanych jest sześd osi priorytetowych. W ramach III osi priorytetowej Wojewódzkie ośrodki wzrostu Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) wdraża Działanie III.1 Systemy miejskiego transportu zbiorowego. Działanie to ma na celu zwiększenie mobilności mieszkaoców oraz funkcjonalności i efektywności ekonomicznej funkcjonowania transportu miejskiego. Wsparcie skierowane jest do miast wojewódzkich Polski Wschodniej, tj. do Białegostoku, Kielc, Lublina, Olsztyna i Rzeszowa oraz gmin należących do ich potencjalnego obszaru metropolitarnego, rozumianego jako obszar bezpośredniego oddziaływania społeczno-gospodarczego miasta wojewódzkiego, wyodrębniony przez każdy z regionów. W ramach Działania realizowane są inwestycje, które mają przyczynid się do: Stworzenia zintegrowanych systemów transportowych. Zwiększenia mobilności przestrzennej mieszkaoców. Zwiększenia efektywności ekonomicznej funkcjonowania transportu miejskiego. Zwiększenia dostępności miast wojewódzkich Polski Wschodniej. Integracji wszystkich form (środków) transportu funkcjonujących na terenie potencjalnego obszaru metropolitarnego. Likwidacji barier dla rozwoju przedsiębiorczości. Przewidziane w projektach inwestycje obejmują budowę nowych tras, przebudowę ciągów ulic, budowę zajezdni, zakup taboru autobusowego, tramwajowego i trolejbusowego, zakup systemów sterowania ruchem oraz inne. DZIAŁANIE III.1 PO RPW BADANIE SYTUACJI WYJŚCIOWEJ W roku 2009, na zlecenie PARP zrealizowane zostało badanie dotyczące ustalenia sytuacji wyjściowej w odniesieniu do Działania III.1 PO RPW 1. Głównym celem badania było ustalenie wartości wybranych wskaźników związanych ze zbiorowym transportem miejskim w ośrodkach wojewódzkich Polski Wschodniej. Badanie miało uchwycid w przekrojowy sposób sytuację przed uruchomieniem działao projektowych. Stan obecny został opisany za pomocą zestawu specjalnie skonstruowanych wskaźników. Zakres skonstruowanego koszyka wskaźników uwzględniał m.in. wytyczne normy PN-EN 13816: 2004 (Transport. Logistyka i usługi. Publiczny transport pasażerski. Definicje, cele i pomiary dotyczące jakości usług). Szczegółowo opracowana metodologia pomiaru poszczególnych wskaźników umożliwi powtórzenie badania po zakooczeniu realizacji poszczególnych projektów, a następnie porównanie funkcjonowania transportu miejskiego w wybranych miastach przed i po realizacji inwestycji. Pomiar dokonany w roku 2009 oraz pomiar powtórzony po realizacji poszczególnych projektów, będzie podstawą przyszłej ewaluacji Działania III.1. Ustalone wartości wskaźników odwołują się przede wszystkim do celu Działania III.1, a więc w szczególności do: 1) mobilności przestrzennej mieszkaoców ośrodków wojewódzkich Polski Wschodniej, 2) funkcjonalności systemów transportu miejskiego, w tym: a. jakości świadczonych usług z zakresu transportu miejskiego w ośrodkach wojewódzkich Polski Wschodniej, b. poziomu zadowolenia mieszkaoców, z miejskiego transportu ośrodków wojewódzkich Polski Wschodniej, 3) efektywności ekonomicznej systemów miejskiego transportu zbiorowego ośrodków wojewódzkich Polski Wschodniej, w tym wpływu na środowisko. W celu oszacowania wartości ustalonych wskaźników przeprowadzono badania danych zastanych (desk research) oraz badania terenowe. Te ostatnie objęły osobową próbę mieszkaoców każdego miasta wojewódzkiego Polski Wschodniej (w wieku 15 lat i więcej) oraz 100 osobową próbę kierowców autobusów i trolejbusów 2. W niniejszej broszurze przedstawiono jedynie wybrane wskaźniki pełen raport koocowy dostępny jest na stronie PARP, pod adresem: 1 Badanie zrealizowane zostało w miesiącach listopad-grudzieo 2009 r., przez konsorcjum firm TNS OBOP oraz ECORYS Polska. 2 Łącznie przebadano mieszkaoców oraz 500 kierowców autobusów/trolejbusów (kierowców trolejbusów badano tylko w przypadku Lublina). 2

3 II. WYBRANE ASPEKTY SYSTEMÓW ZBIOROWEJ KOMUNIKACJI MIEJSKIEJ MIAST WOJEWÓDZKICH W tabeli poniżej przedstawiono wybrane charakterystyki systemów zbiorowej komunikacji miejskiej poszczególnych miast Polski Wschodniej. Białystok Kielce Lublin Olsztyn Rzeszów Liczba ludności (w tys.) Powierzchnia (w km 2 ) Gęstość zaludnienia (na 1 km 2 ) Liczba taboru autobusowego* Liczba miejsc siedzących i stojących w taborze Liczba wszystkich kursów realizowanych przez transport zbiorowy w dni poszednie Liczba wszystkich linii komunikacji miejskiej Liczba linii komunikacji miejskiej przekraczających granicę miasta Liczba przystanków Średnia odległość między przystankami (w metrach) Średni wiek taboru (w latach) 11,5 9,8 12,6 10,9 13,7 Udział taboru dostosowanego do obsługi niepełnosprawnych ruchowo w ogóle taboru 69% 45% 54% 41% 42% Tabela 1. Wybrane charakterystyki systemów zbiorowego transportu miejskiego w miastach Polski Wschodniej. Źródło: Jednostki odpowiedzialne za zarządzanie transportem miejskim w miastach Polski Wschodniej: Zakłady Transportu Miejskiego, Departamenty Transportu; Główny Urząd Statystyczny (Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2009 r.). *Lublin dysponuje ponadto taborem trolejbusowym, na który składa się 48 pojazdów wykorzystywanych na 9 liniach Największym pod względem ludności miastem Polski Wschodniej jest posiadający ponad 350 tys. mieszkaoców Lublin. Zaraz za nim plasuje się Białystok, który zamieszkuje ponad 294 tys. osób. Kielce (205 tys.), Olsztyn (176 tys.) i Rzeszów (173 tys.) są nieco mniejsze oraz bardziej do siebie podobne pod tym względem. Liczba ludności koresponduje w większości przypadków z powierzchnią miast wyjątkiem jest Białystok, w którym powierzchnia w zestawieniu z liczbą ludności, jest stosunkowo mała. Ma to swoje konsekwencje w postaci najwyższej gęstości zaludnienia na kilometr kwadratowy, która w Białymstoku wynosi os./km 2. 3

4 Opisane wyżej uwarunkowania, znajdują swoje odzwierciedlenie w wyglądzie systemów zbiorowej komunikacji miejskiej poszczególnych miast wojewódzkich. Lublin i Białystok dwa największe miasta regionu mają również najbardziej rozbudowane systemy zbiorowej komunikacji miejskiej, zarówno pod względem liczby taboru autobusowego, liczby dostępnych w taborze miejsc, liczby kursów realizowanych przez transport zbiorowy, czy też liczby przystanków. Białystok wyróżnia się tu nieco niższą liczbą linii oraz średnią odległością między przystankami, co jest konsekwencją zarówno mniejszej powierzchni miasta jak i znacznej liczby przystanków. Średni wiek taboru w każdym z miast wynosi około 10 lat. Warto zauważyd, że Rzeszów oraz Lublin posiadają tabor nieco starszy (średni wiek 12,6-13,7 lat). Najstarszy tabor na terenie miast wojewódzkich Polski Wschodniej stanowią lubelskie trolejbusy, których średni wiek wynosi 16,6 lat. Największy udział taboru dostosowanego do potrzeb osób niepełnosprawnych w ogóle taboru posiada Białystok (69%). Na drugim biegunie znajdują się Olsztyn i Rzeszów, w których tylko nieco ponad 40% taboru jest przystosowane do użytkowania przez osoby niepełnosprawne. Stan aktualnego taboru dobrze oddaje rysunek poniżej, prezentujący udział taboru spełniającego poszczególne normy Euro % 100% 80% 60% 40% 20% 0% 80% 73% 68% 69% 58% 55% 48% 33% 28% 26% 27% 23% 23% 16% 21% 13% 11% 13% 1% Kielce Białystok Olsztyn Lublin Rzeszów Euro I Euro II Euro III Euro IV Euro V Rysunek 1. Udział taboru spełniającego poszczególne normy EURO Tabor spełniający dwie najbardziej restrykcyjne normy Euro IV i Euro V funkcjonuje we wszystkich miastach Polski Wschodniej z wyjątkiem Rzeszowa. Największym udziałem taboru spełniającego normy Euro IV i V charakteryzują się Kielce i Lublin (23% spełnia normę Euro IV, 13% normę Euro V), natomiast nieco mniejszym Białystok (Euro IV 16% i Euro V 1%) i Olsztyn (odpowiednio 11% każdej z obu norm). W Kielcach 100% pojazdów spełnia normę Euro II w pozostałych miastach wskaźnik ten nie osiąga 100% nawet w przypadku normy Euro I. W najgorszej sytuacji jest Rzeszów, w którym żaden pojazd nie spełnia norm Euro IV i Euro V, zaś jedynie 55% spełnia normę Euro I. 3 Normy czystości spalin ustalane na mocy regulacji Unii Europejskiej. 4

5 III. WYBRANE WYNIKI BADAŃ MIESZKAŃCÓW MIAST WOJEWÓDZKICH POLSKI WSCHODNIEJ Poniżej zaprezentowano wybrane wyniki badao, istotne z punktu widzenia przyszłej oceny efektów Działania III.1 PO RPW. Dane pozwalają na prezentację wyników dla wszystkich miast wojewódzkich Polski Wschodniej ogółem, jak i każdego miasta z osobna. 72% OLSZTYN 77% BIAŁYSTOK Łącznie około 74% mieszkaoców miast wojewódzkich Polski Wschodniej, w wieku 15 lat i więcej, korzysta ze środków zbiorowej komunikacji miejskiej. Najwięcej osób korzysta ze zbiorowej komunikacji miejskiej w Białymstoku i Lublinie po 77%. W pozostałych miastach proporcja korzystających kształtuje się na poziomie 71% w Kielcach, 72% w Olsztynie oraz 74% w Rzeszowie. 71% KIELCE 77% LUBLIN 74% RZESZÓW Ponadto Białystok posiada największy odsetek osób deklarujących korzystanie ze środków zbiorowego transportu miejskiego codziennie fakt ten potwierdza łącznie około 38% mieszkaoców. Na drugim biegunie znajduje się Rzeszów, w którym jedynie 26% badanych wskazało na codzienne wykorzystanie transportu miejskiego, co jednocześnie odpowiada proporcji osób niekorzystających ze środków transportu zbiorowego w tym mieście. W przypadku Lublina i Olsztyna codzienne korzystanie z transportu miejskiego potwierdza blisko jedna trzecia mieszkaoców, w Kielcach 29% z nich. Rysunek 2. Korzystanie ze środków zbiorowej komunikacji miejskiej w miastach wojewódzkich Polski Wschodniej Proporcje korzystania ze zbiorowego transportu miejskiego odwracają się, jeśli spojrzed na korzystanie z komunikacji nocnej. Łącznie jedynie 17% mieszkaoców miast wojewódzkich Polski Wschodniej korzysta z tego typu komunikacji. Największy odsetek korzystających z komunikacji nocnej ma Rzeszów 22%. W Olsztynie wynosi on 20%, w pozostałych miastach, fakt korzystania z komunikacji nocnej deklaruje po 14% badanych mieszkaoców. Z komunikacji nocnej najczęściej korzystają młodzi mieszkaocy miast, w wieku lat (37%) oraz nieco starsi w wieku lat (26%). Natomiast jedynie co dziesiąty reprezentant grup mieszkaoców w wieku 30-39, oraz lat potwierdził, że korzysta ze środków komunikacji nocnej. W grupie mieszkaoców w wieku 60 lat i więcej, korzystanie ze środków komunikacji nocnej deklaruje 5% osób. ŚREDNIA RZESZÓW OLSZTYN LUBLIN KIELCE BIAŁYSTOK 17% 14% 14% 14% 22% 20% Rysunek 3. Korzystanie z komunikacji nocnej 78% 83% 80% 86% 86% 86% 0% 20% 40% 60% 80% 100% Niekorzystający z komunikacji nocnej Korzystający z komunikacji nocnej 5

6 RZESZÓW gmina ościenna 65% RZESZÓW gmina miejska 55% RZESZÓW 56% 77% OLSZTYN gmina ościenna BIAŁYSTOK 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% 42% 41% 50% BIAŁYSTOK gmina miejska 51% 50% BIAŁYSTOK gmina ościenna KIELCE KIELCE gmina miejska 43% OLSZTYN gmina miejska 46% 48% 49% 66% KIELCE gmina ościenna OLSZTYN 69% LUBLIN gmina ościenna LUBLIN LUBLIN gmina miejska Osoby korzystające wyłącznie w dni powszednie Osoby korzystające wyłącznie w weekendy Osoby korzystające zarówno w dni powszednie jak i weekendy Rysunek 4. Korzystanie ze środków zbiorowej komunikacji miejskiej w rozbiciu na dni powszednie i weekendy oraz w rozbiciu na gminy miejskie i gminy ościenne (wynik podawany przy nazwie miasta bez wskazania na gminę miejską lub ościenną stanowi wynik uśredniony dla danego obszaru metropolitarnego) 49% mieszkaoców Polski Wschodniej korzystających ze środków komunikacji miejskiej jeździ nimi wyłącznie w dni powszednie, 8% wyłącznie w weekendy, natomiast 44% zarówno w dni powszednie jak i w weekendy. Ogółem więc 93% użytkowników komunikacji miejskiej, korzysta z niej w dni powszednie, zaś 51% w weekendy. Warto zauważyd różnicę w korzystaniu z komunikacji miejskiej pomiędzy osobami mieszkającymi bezpośrednio w mieście, a osobami mieszkającymi w tzw. gminach ościennych, tj. w gminach okalających miasto, korzystających również z systemów zbiorowego transportu miejskiego. Ogółem aż 65% mieszkaoców gmin ościennych korzystających ze środków komunikacji miejskiej przyznaje, że korzysta z niej wyłącznie w dni powszednie, natomiast korzystanie zarówno w dni powszednie jak i w weekendy deklaruje jedynie 27% z nich. Analogiczne wskaźniki dla mieszkaoców gmin miejskich kształtują się odpowiednio na poziomie 47% i 45%. Wskazaną różnicę widad szczególnie wyraźnie w przypadku Olsztyna, w którym aż 77% mieszkaoców gmin ościennych deklaruje wykorzystanie komunikacji miejskiej wyłącznie w dni powszednie, w odróżnieniu od 43% mieszkaoców gminy miejskiej. 6

7 5,00 4,50 4,00 częstotliwośd kursowania w godzinach szczytu częstotliwośd kursowania poza godzinami szczytu stan techniczny pojazdu 3,50 3,00 2,50 stan techniczny dróg i ulic pod względem wygody przejazdu bezpieczeostwo osobiste ze względu na stan techniczny pojazdu łatwośd zakupu biletów 2,00 BIAŁYSTOK KIELCE LUBLIN OLSZTYN RZESZÓW Rysunek 5. Ocena wybranych aspektów funkcjonowania komunikacji miejskiej (skala pięciopunktowa: 1 bardzo niezadowolony/a; 2 raczej niezadowolony/a; 3 ani niezadowolony/a ani zadowolony/a; 4 raczej zadowolony/a; 5 bardzo zadowolony/a) Mieszkaocy wszystkich miast Polski Wschodniej ocenili wybrane aspekty funkcjonowania systemów zbiorowej komunikacji miejskiej. Najsłabszym ogniwem systemu, w opinii wszystkich mieszkaoców miast Polski Wschodniej, jest stan techniczny dróg i ulic pod względem wygody przejazdu (występuje przewaga opinii osób niezadowolonych 45% nad zadowolonymi 26%). Drugim w kolejności słabo ocenionym aspektem jest ocena częstotliwości kursowania poza godzinami szczytu. Badani podobnie we wszystkich miastach oceniali takie aspekty, jak: stan techniczny pojazdu, bezpieczeostwo osobiste ze względu na stan techniczny pojazdu oraz częstotliwośd kursowania w godzinach szczytu. Relatywnie najlepiej wśród aspektów tu prezentowanych oceniona została łatwośd zakupu biletu. Użytecznośd systemu komunikacji miejskiej prezentują wyniki badania dotyczące liczby przesiadek, które muszą dokonywad mieszkaocy miast wojewódzkich Polski Wschodniej. Analizie poddano dwie sytuacje liczbę przesiadek na najkrótszej trasie przejazdu z miejsca zamieszkania do centrum miasta (wskazane miejsce) oraz liczbę przesiadek na najczęściej uczęszczanej trasie. Skomunikowanie z centrum miasta wypada relatywnie dobrze aż 91% mieszkaoców miast wojewódzkich może dojechad do wyznaczonego miejsca bez konieczności dokonywania żadnych przesiadek, jedynie 1% mieszkaoców musi wykonad 3 lub więcej przesiadek. Nieco słabiej wypada skomunikowanie miasta, jeśli popatrzed na koniecznośd przesiadek na najczęściej uczęszczanej trasie 73% mieszkaoców miast wojewódzkich Polski Wschodniej odbywa podróże na najczęściej uczęszczanej trasie bez żadnej przesiadki. Najlepiej pod tym względem wypadają Kielce (79% pasażerów odbywa podróż bez przesiadki) oraz Olsztyn i Rzeszów (po 77%). Najmniejszy udział pasażerów podróżujących bez przesiadki ma Białystok (61%). 100% 80% 60% 40% 20% 0% 91% 73% 6% 16% 9% 2% 1% 2% lub więcej Liczba przesiadek na najkrótszej trasie przejazdu z miejsca zamieszkania do centrum miasta środkami komunikacji miejskiej Liczba przesiadek na najczęściej uczęszczanej trasie Rysunek 6. Liczba przesiadek dokonywanych w ramach podróży z wykorzystaniem środków zbiorowej komunikacji miejskiej 7

8 ŚREDNIA OLSZTYN RZESZÓW KIELCE LUBLIN 53% 61% 58% 53% 47% Ogółem 53% osób niepełnosprawnych ruchowo w miastach wojewódzkich Polski Wschodniej korzysta ze zbiorowej komunikacji miejskiej. Relatywnie najwięcej osób niepełnosprawnych korzysta z komunikacji miejskiej w Olsztynie 61%. W pozostałych miastach udział osób niepełnosprawnych korzystających z transportu miejskiego kształtuje się następująco: Rzeszów 58%; Kielce 53%; Lublin 47%; Białystok 40%. BIAŁYSTOK 40% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Rysunek 7. Odsetek osób niepełnosprawnych ruchowo, korzystających ze środków zbiorowej komunikacji miejskiej Wizyta w restauracji, kawiarni, pubie 2% Jazda do lekarza 5% Załatwianie spraw urzędowych 8% Inne 7% Jazda do pracy 32% Odwiedziny u znajomych\rodziny 13% Jazda na zakupy 16% Rysunek 8. Najczęstszy cel podróży środkami zbiorowej komunikacji miejskiej Jazda do szkoły na uczelnię 17% Mieszkaocy miast Polski Wschodniej najczęściej odbywają podróże środkami komunikacji miejskiej w celu dotarcia do pracy 32%, do szkoły/ na uczelnię 17%, na zakupy 16%, odwiedziny u rodziny/ znajomych 13%, w celu załatwienia spraw urzędowych 8 % i wizyty u lekarza 5%. Jazda do pracy jest częściej wymienianym celem podróży w Białymstoku niż w innych miastach 36%. Jazda do szkoły/na uczelnię to cel wymieniany relatywnie częściej w ościennych gminach Rzeszowa 35%. W Rzeszowie także częściej, przez mieszkaoców gmin miejskich, jako cel podróży wymieniana jest jazda na zakupy (21%). W Olsztynie z kolei, szczególnie w gminach miejskich, częściej niż w innych miastach, podaje się za cel podróży wizytę u rodziny/ znajomych 17%. Załatwianie spraw urzędowych to stosunkowo częsty cel podróży mieszkaoców Lublina, szczególnie z gmin miejskich 11%. 8

9 BIAŁYSTOK RZESZÓW 22,3 14,8 23,9 15,5 14,6 20,4 KIELCE Średni czas trwania (w minutach) całej podróży środkami zbiorowej komunikacji miejskiej (od przystanku początkowego do przystanku docelowego) na najczęściej uczęszczanej trasie Średni czas (w minutach) dotarcia środkami zbiorowej komunikacji miejskiej najkrótszą trasą z miejsca zamieszkania do centrum miasta 15,7 18,1 OLSZTYN 22,9 24,9 LUBLIN Rysunek 9. Czas trwania podróży środkami zbiorowej komunikacji miejskiej Średni czas podróży transportem zbiorowym w badanych miastach na najczęściej uczęszczanej trasie wynosi 23 minuty. Nie ma większych różnic jeśli chodzi o średni czas przejazdu, pomiędzy poszczególnymi miastami, chociaż relatywnie najkrócej podróżują mieszkaocy Kielc (20,4 min.). Ogólnie 17% mieszkaoców jeździ do 10 minut, a 15% powyżej 30 minut. Stosunkowo największy odsetek osób, które jeżdżą najdłużej, czyli powyżej 30 minut, obserwujemy w Lublinie 19% i Białymstoku 18%. Analogiczne miary zostały oszacowane dla średniego czasu przejazdu środkami zbiorowej komunikacji miejskiej, najkrótszą trasą z miejsca zamieszkania do centrum miasta. W tym przypadku czasy podróży są znacząco krótsze niż w przypadku najczęściej uczęszczanej trasy. Ma to swoje podłoże w prezentowanych wynikach na temat liczby przesiadek, jakie mieszkaocy miast Polski Wschodniej muszą odbyd w przypadku obu typów tras. Stosunkowo najdłużej do centrum miasta podróżują mieszkaocy Lublina (18,1 min.). Wartości obu ww. wskaźników pozostają w związku z wielkością miasta, stąd większe znaczenie od porównao międzyregionalnych, będą miały porównania na poziomie miast, gdy dostępne będą już dane po realizacji inwestycji przewidzianych w ramach Działania III.1 PO RPW. 9

10 Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) jest agencją rządową podlegającą Ministrowi właściwemu ds. gospodarki. Powstała na mocy ustawy z 9 listopada 2000 roku. Zadaniem Agencji jest zarządzanie funduszami z budżetu paostwa i Unii Europejskiej, przeznaczonymi na wspieranie przedsiębiorczości i innowacyjności, rozwoju regionalnego oraz rozwój zasobów ludzkich. Celem działania Agencji, która w 2010 r. obchodzi dziesięciolecie istnienia, jest realizacja programów rozwoju gospodarki wspierających działalnośd innowacyjną i badawczą małych i średnich przedsiębiorstw (MSP), rozwój regionalny, wzrost eksportu, rozwój zasobów ludzkich oraz wykorzystywanie nowych technologii. W perspektywie finansowej obejmującej lata Agencja jest odpowiedzialna m.in. za wdrażanie działao w ramach trzech programów operacyjnych Innowacyjna Gospodarka, Kapitał Ludzki oraz Rozwój Polski Wschodniej. Jednym z priorytetów Agencji jest promowanie postaw innowacyjnych oraz zachęcanie przedsiębiorców do stosowania nowoczesnych technologii w swoich firmach. W tym celu Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości prowadzi portal internetowy poświęcony tematyce innowacyjnej a także corocznie organizuje konkurs Polski Produkt Przyszłości. Przedstawiciele MSP mogą w ramach Klubu Innowacyjnych Przedsiębiorstw uczestniczyd w cyklicznych spotkaniach. Celem portalu edukacyjnego Akademia PARP ( jest upowszechnienie wśród mikro, małych i średnich firm dostępu do wiedzy biznesowej w formie e-learningu. Za pośrednictwem strony internetowej web.gov.pl PARP wspiera rozwój e-biznesu. W Agencji działa ośrodek sieci Enterprise Europe Network, który oferuje przedsiębiorcom informacje z zakresu prawa Unii Europejskiej oraz zasad prowadzenia działalności gospodarczej na Wspólnym Rynku. PARP jest inicjatorem utworzenia sieci regionalnych ośrodków wspierających MSP tj. Krajowego Systemu Usług dla MSP, Krajowej Sieci Innowacji i Punktów Konsultacyjnych. Instytucje te świadczą nieodpłatnie lub wg preferencyjnych stawek usługi z zakresu informacji, doradztwa, szkoleo oraz usługi finansowe. Partnerami regionalnymi PARP we wdrażaniu wybranych działao są Regionalne Instytucje Finansujące (RIF). Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości ul. Paoska 81/ Warszawa tel fax: biuro@parp.gov.pl Punkt informacyjny PARP tel info@parp.gov.pl 10