Ars Vitae. PRACOWNIA PROJEKTOWA Anna Dorota Władyczka Plac Solny 6/7a m. 13, Wrocław, tel. (0-71) tel./fax: (0-71)

Transkrypt

1 PRACOWNIA PROJEKTOWA Anna Dorota Władyczka Plac Solny 6/7a m. 13, Wrocław, tel. (0-71) tel./fax: (0-71) Opracowanie nr AV 661 KOMENTARZ DO MAPY SKAśENIA GLEB I ROŚLIN NA TERENACH UśYTKÓW ROLNYCH ZAGROśONYCH ZANIECZYSZCZENIAMI W GRANICACH ADMINISTRACYJNYCH MIASTA WROCŁAWIA W 2006 ROKU ZLECENIODAWCA: Gmina Wrocław Plac Nowy Targ 1/ Wrocław AUTOR OPRACOWANIA: Zlecenie sfinansowano dzięki środkom Terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych w Województwie Dolnośląskim mgr ANNA DOROTA WŁADYCZKA GRAFIKA: FILIP STĘPIEŃ Wrocław, czerwiec 2007 roku egzemplarz nr 1

2 2 PODSTAWA OPRACOWANIA Opracowanie wykonano na podstawie umowy nr WSR/G/44/2006 z 6 października 2006 roku, zawartej pomiędzy Gminą Wrocław, Plac Nowy Targ 1/ Wrocław, a firmą Anna Dorota Władyczka, Plac Solny 6/7a m. 13, Wrocław. W 2006 roku, dzięki środkom Terenowego Funduszu Ochrony Gruntów Rolnych w Województwie Dolnośląskim, wykonano badania gleb i roślin na terenach uŝytków rolnych zagroŝonych zanieczyszczeniami w granicach administracyjnych miasta Wrocławia. Mapę wykonano w skali 1: na podkładzie mapowym topograficznym w skali 1: z państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego współrzędne prostokątne płaskie w układzie PUWG-92, współrzędne geograficzne geodezyjne w układzie EUREF-89, elipsoida GRS-80, poziom odniesienia Kronsztadt-86, opracowanie topograficzne 1997 r. PGK OPGK Rzeszów S.A., opracowanie kartograficzne 1998 r. wg znaków umownych 1994 r. Geokart International Sp. z o.o. Rzeszów. LOKALIZACJA BADAŃ Badania prowadzono wokół wyszczególnionych poniŝej obiektów: I. Obszar wokół Elektrociepłowni Wrocław. II. Obszar wokół kompleksu zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie osiedla Kowale. III. Obszar wokół Hutmenu. IV. Obszar wokół zakładów Polar S.A. V. Obszar wokół zakładów WROZAMET S.A na osiedlu Karłowice. VI. Obszar wokół Dolnośląskiego Zakładu Gazowniczego (DZG) ul. Gazowa. VII. Obszar wokół Zakładów Chemicznych Złotniki S.A. VIII. Obszar wokół składowiska Maślice.

3 3 IX. Obszary uŝytków rolnych wzdłuŝ tras komunikacyjnych. OZNACZENIA PRÓB GLEBY Na mapie wykonanej przez firmę kaŝdą badaną próbkę gleby zaznaczono prostokątem, w jego prawym górnym rogu umieszczono cyfrę rzymską, zgodnie z wyszczególnionym powyŝej spisem obiektów. W pasku na dole prostokąta opisano rodzaj uŝytku (np. POD Radość śycia). W dolnym prawym rogu prostokąta znajduje się takŝe numer próbki pobranej przy danym obiekcie. Czcionką w czarnym kolorze zaznaczono wskaźniki, których wartości zostały przekroczone w stosunku do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 roku w sprawie standardów jakości gleby i standardów jakości ziemi (Dz. U. nr 165/2002 poz. 1359) oraz podwyŝszoną zawartości siarki siarczanowej IV stopień (IUNG). W wyniku porównania badań wykonanych w 2006 roku z poprzednimi ( ), wskaźniki, których wartości przekraczały obowiązujące Rozporządzenie takŝe w poprzednich latach, zapisano czcionką w białym kolorze na czarnym tle. Przekroczenie dopuszczalnych stęŝeń metali cięŝkich w stosunku do wartości określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 roku w sprawie standardów jakości gleby i standardów jakości ziemi (Dz. U. nr 165/2002 poz. 1359) stwierdzono wokół następujących obiektów: teren wokół Elektrociepłowni Wrocław przekroczenie wartości dopuszczalnych stęŝeń cynku w próbkach nr 1, 2, 4, 6, 7, 8 oraz miedzi, kadmu i ołowiu w próbce nr 7 (POD Dalie), a takŝe ołowiu w próbkach nr 2 i 8 obszar wokół kompleksu zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie osiedla Kowale przekroczenie wartości dopuszczalnych stęŝeń cynku, miedzi i ołowiu na terenie ogrodów działkowych POD Wytchnienie (próbka nr 1) obszar wokół Hutmenu przekroczenie wartości dopuszczalnych stęŝeń cynku i ołowiu we wszystkich pobranych próbkach, miedzi w próbkach

4 4 nr 3 (POD Wisienka) i 4 (POD Radość śycia) oraz kadmu w próbce nr 3 obszar wokół zakładów Wrozamet stwierdzono przekroczenie wartości dopuszczalnych cynku i ołowiu w próbce nr 2, pobranej z POD RóŜanka (ul. Kamieńskiego Romanowskiego) wzdłuŝ ciągów komunikacyjnych Wrocławia wykazano przekroczenie wartości dopuszczalnych stęŝeń: cynku (próbka nr 10, 11 POD Dalie, ul. Długa, próbka nr 13 POD Złota Reneta, ul. Klecińska, próbka nr 7 POD RóŜanka, od ul. śmigrodzkiej), ołowiu (próbka nr 7 POD RóŜanka, od ul. śmigrodzkiej, 11 POD Dalie, ul. Długa), kadmu (próbka nr 10 POD Dalie ul. Długa). W pobranych na terenie Wrocławia próbkach gleb, stwierdzono podwyŝszoną antropogenicznie zawartość siarki siarczanowej (IV stopień). Były to próbki pobrane na obszarze wokół EC Wrocław (4 próbki), wokół Hutmenu (6 próbek), wokół Dolnośląskiego Zakładu Gazowniczego (2 próbki), wzdłuŝ tras komunikacyjnych (jedna próbka). Dodatkowo w kaŝdym prostokącie zamieszczono ocenę zanieczyszczenia gleb metalami cięŝkimi wg skali IUNG w Puławach, stosując barwy w taki sposób, jak na mapie wykonanej dla Wrocławia poprzednio, w 2003 roku: kolor zielony gleby nieskaŝone (stopnie 0 i I), kolor Ŝółty gleby słabo i średnio skaŝone (stopnie II i III), kolor czerwony gleby silnie i bardzo silnie skaŝone (stopnie IV i V). Ocena jakości chemicznej gleb w VI-stopniowej skali jest podstawą do określenia właściwego, uwzględniającego ekologiczne funkcje, rolniczego uŝytkowania gruntów. PoniŜej podano zalecane uŝytkowanie rolnicze gleb o róŝnych stopniach jakości chemicznej: 1) Stopień 0 gleby nie zanieczyszczone o naturalnych zawartościach metali cięŝkich. Gleby te nadają się pod wszystkie uprawy ogrodnicze i rolnicze, a zwłaszcza pod uprawy roślin przeznaczonych dla dzieci i niemowląt. 2) Stopień I gleby o podwyŝszonej zawartości metali cięŝkich. Mogą być przeznaczone do pełnego wykorzystania rolniczego z ograniczeniem warzyw

5 5 przeznaczonych dla dzieci. 3) Stopień II gleby słabo zanieczyszczone. Rośliny uprawiane na takich glebach mogą zawierać nadmierne ilości metali cięŝkich z punktu widzenia toksykologicznego. Szczególnie wykluczyć naleŝy uprawę warzyw, takich jak np. sałata, szpinak, kalafior, marchew. Dozwolona jest uprawa roślin zboŝowych, okopowych i pastewnych oraz uŝytkowanie pastwiskowe. 4) Stopień III gleby średnio zanieczyszczone. Wszystkie uprawy na takich glebach mogą ulec skaŝeniu metalami cięŝkimi. Dopuszczalna jest uprawa roślin zboŝowych, okopowych i pastewnych, pod warunkiem okresowej kontroli poziomu metali w konsumpcyjnych częściach roślin. Zalecane są uprawy roślin przemysłowych i traw nasiennych. Wody gruntowe mogą być naraŝone na zanieczyszczenie metalami cięŝkimi, w tym szczególnie kadmem, cynkiem i niklem. 5) Stopień IV gleby silnie zanieczyszczone. Gleby takie, a zwłaszcza gleby lekkie, powinny być wyłączone z produkcji rolniczej oraz zadarnione i zadrzewione. Na glebach lepszych naleŝy uprawiać rośliny przemysłowe (np. len, konopie, wiklina) w zaleŝności od ich wymagań siedliskowych. Dopuszcza się produkcję materiału siewnego zbóŝ i traw oraz ziemniaków dla przemysłu spirytusowego (spirytus energetyczny) i rzepaku na olej techniczny. Wykorzystanie na pastwiska naleŝy ograniczać. Zaleca się zabiegi rekultywacyjne, a przede wszystkim wapnowanie i wprowadzanie substancji organicznej. 6) Stopień V gleby bardzo silnie zanieczyszczone. Powinny być wyłączone z produkcji rolniczej i uŝytkowania pastwiskowego. NaleŜy liczyć się z potrzebą zabiegów rekultywacyjnych. Konieczne jest zadarnienie i zadrzewienie takich gleb, między innymi ze względu na zagroŝenie przenoszenia zanieczyszczeń wraz z pyłami glebowymi. Na odpowiednich glebach moŝna uprawiać rośliny przemysłowe, podobnie jak na glebach o IV stopniu zanieczyszczenia. Aby porównać badania wykonane w 2006 roku z poprzednimi, pasek na dole prostokąta, oznaczający rodzaj uŝytku, zaczerniono w przypadku, jeśli uzyskany w 2006 roku stopień zanieczyszczenia w skali IUNG odpowiadał stopniowi zanieczyszczenia w poprzednich latach.

6 6 Przekroczenie dopuszczalnych stęŝeń benzo(a)pirenu w stosunku do wartości określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 roku w sprawie standardów jakości gleby i standardów jakości ziemi (Dz. U. nr 165/2002 poz. 1359) stwierdzono w próbach pobranych wokół następujących obiektów: Elektrociepłownia Wrocław Hutmen Polar S.A. Wrozamet Dolnośląskie Zakłady Gazownicze Z.Ch. Złotniki wzdłuŝ tras komunikacyjnych. wokół: Ponadto przekroczenie dopuszczalnych stęŝeń benzo(a)pirenu wystąpiło składowiska Maślice próbki 2, 3, 5, 6. W wyniku porównania badań z 2006 roku z poprzednio wykonanymi, w przypadku stwierdzenia powtórnego przekroczenie zawartości B(a)P w stosunku do obowiązującego Rozporządzenia, wskaźnik ten zaznaczono na czarnym tle. Na podstawie wykonanych w 2006 roku badań moŝna zauwaŝyć, iŝ powtarzają się przekroczenia wartości dopuszczalnych stęŝeń metali cięŝkich i B(a)P w stosunku do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 roku w sprawie standardów jakości gleby i standardów jakości ziemi (Dz. U. nr 165/2002 poz. 1359) na obszarach wokół następujących obiektów: obszar wokół Elektrociepłowni Wrocław EC Wrocław: Cynk: POD Zorza POD Marzenie

7 7 POD Dalie Ogród Botaniczny Ołów: Ogród Botaniczny B(a)P: POD ŚnieŜka POD Lepsze Jutro POD Westerplatte POD Zorza Osiedle Polanka (łąka nad Odrą) POD Marzenie POD Dalie Ogród Botaniczny obszar wokół kompleksu zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie osiedla Kowale: Cynk: POD Wytchnienie Ołów: POD Wytchnienie obszar wokół Hutmenu: Cynk: POD Jarzębina POD Malina POD Wisienka

8 8 Ołów: POD Jarzębina POD Malina POD Wisienka Miedź: POD Wisienka Kadm: POD Wisienka obszar wokół zakładów Polar S.A.: B(a)P: ul. Bora-Komorowskiego pole uprawne POD Źródło Zdrowia POD Pod Dębem obszar wokół Dolnośląskiego Zakładu Gazowniczego: B(a)P: POD Tarnogaj Wschód POD Kalina POD Pokój POD Kościuszki obszar wokół zakładów WROZAMET S.A na osiedlu Karłowice: B(a)P: POD Paprotka POD RóŜanka ul. Kamieńskiego-Romanowskiego POD RóŜanka ogród RóŜanka II

9 9 obszary uŝytków rolnych wzdłuŝ tras komunikacyjnych: B(a)P: ul. Buforowa ul. Bardzka ul. Opolska al. Sobieskiego ul. śmigrodzka ul. Osobowicka al. Karkonoska ul. Długa ul. Klecińska ul. Lotnicza Cynk: ul. Klecińska. Potwierdzenie stwierdzonych w latach stopni zanieczyszczenia gleb (od 0 do V) wg skali IUNG w Puławach stwierdzono wokół następujących obiektów: obszar wokół kompleksu zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie osiedla Kowale: POD Nowy Kanał (stopień II i III) kolor Ŝółty osiedle Kowale, ul. Lechitów (stopień 0 i I) kolor zielony obszar wokół Hutmenu: POD Jarzębina (stopień IV i V) kolor czerwony POD Wisienka (stopień IV i V) kolor czerwony

10 10 obszar wokół zakładów Polar S.A.: ul. Bora-Komorowskiego pole uprawne (stopień 0 i I) kolor zielony POD Źródło Zdrowia (stopień 0 i I) kolor zielony POD Polar (stopień 0 i I) kolor zielony obszar wokół zakładów WROZAMET S.A. na osiedlu Karłowice: POD Paprotka (stopień 0 i I) kolor zielony POD RóŜanka (ul. Kamieńskiego-Romanowskiego) (stopień II i III) POD RóŜanka ogród RóŜanka II (stopień II i III) kolor Ŝółty POD im. Kamińskiego (wejście od ul. Torowej) (stopień II i III) kolor Ŝółty obszar wokół Dolnośląskiego Zakładu Gazowniczego (DZG) ul. Gazowa: POD Tarnogaj Wschód (stopień II i III) kolor Ŝółty POD Kalina (stopień 0 i I) kolor zielony POD Pokój (stopień 0 i I) kolor zielony POD Kościuszki (stopień II i III) kolor Ŝółty obszar wokół składowiska Maślice: wszystkie punkty pomiarowe (stopień 0 i I) kolor zielony obszary uŝytków rolnych wzdłuŝ tras komunikacyjnych: ul. Buforowa (stopień 0 i I) kolor zielony ul. Bardzka (stopień 0 i I) kolor zielony ul. Opolska (stopień 0 i I) kolor zielony al. Sobieskiego (stopień 0 i I) kolor zielony al. Karkonoska (stopień 0 i I) kolor zielony

11 11 ul. śmigrodzka (stopień 0 i I) kolor zielony ul. Lotnicza (stopień 0 i I) kolor zielony ul. Klecińska (stopień II i III) kolor Ŝółty. W przeprowadzonych w 2006 roku badaniach nie potwierdza się zanieczyszczenie gleb na poziomie stopnia IV i V cynkiem i miedzią wokół Zakładów Chemicznych Złotniki. W 2006 roku stwierdzono tu występowanie stopni 0 i I oraz w jednym punkcie stopni II i III. Podobne stopnie zanieczyszczenia cynkiem i miedzią stwierdzono takŝe w badaniach przeprowadzonych przez firmę dla sąsiadujących z Z.Ch. Złotniki zakładów Kemipol. Fakt ten wymaga przeprowadzenia badań w zagęszczonej siatce punktów pomiarowych. Porównanie wyników badań z 2006 roku moŝliwe jest jedynie w przypadku, jeśli analizy laboratoryjne zostały wykonane w tym samym laboratorium wg tej samej metodyki badań, a próbki gleb zostały pobrane ściśle w tych samych miejscach. Pobór prób ściśle w tych samych miejscach moŝliwy jest jedynie w przypadku, jeŝeli w przedmiocie zamówienia zostałby wytypowane takie same kompleksy ogrodów działkowych jak w poprzednich pracach ( ). Ponadto pobór prób z określonej działki na kompleksie ogrodów działkowych moŝliwy jest jedynie w obecności właściciela działki, co uniemoŝliwia praktycznie pobór prób z punktów badanych w poprzednich latach. Zakres badań wykonanych w 2006 roku częściowo róŝni się z zakresem badań wykonanych w latach poprzednich. W większości przypadków w badanych w 2006 roku próbkach gleby powtarza się stopień zanieczyszczenia wg IUNG, co zaznaczono czarnym paskiem na dole prostokąta, oznaczającym rodzaj uŝytku, a w przypadku standardów jakości gleby, wskaźnik ten oznaczono czcionką w białym kolorze na czarnym tle. Porównanie wyników badań wykonanych w 2006 roku z badaniami poprzednimi nastąpiło poprzez porównanie stopni zanieczyszczeń wg IUNG oraz stwierdzenie, w jakich punktach pomiarowych stwierdzono przekroczenie obowiązujących standardów jakości gleby i ziemi. Stworzenie tego typu porównania w inny sposób (liczbowy) nie jest moŝliwe w przypadku, jeŝeli próbki nie były pobrane

12 12 w ściśle tych samych miejscach i zanalizowane w tym samym laboratorium, co wyjaśniono powyŝej. OZNACZENIA PRÓB ROŚLIN Na mapie zaznaczono takŝe próbki roślin pobrane do badań przy niektórych obiektach. Gatunek kaŝdej rośliny opisano w środku koła na prostokątnej podstawie, w której podano miejsce poboru próbki. W prawej górnej części koła oznaczono cyfrą rzymską numer obiektu. W dolnej prawej części koła zaznaczono numer próbki pobranej przy danym obiekcie. W lewej górnej części koła zaznaczono przekroczenia najwyŝszych dopuszczalnych poziomów ołowiu i kadmu w odniesieniu do obowiązujących przepisów Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie Ŝywności i Ŝywienia (Dz. U. z dnia 27 września 2006 r.) i Rozporządzenie Komisji (WE) nr 466/2001 z dnia 8 marca 2001 roku, ustalające najwyŝsze dopuszczalne poziomy dla niektórych substancji zanieczyszczających w środkach spoŝywczych (Dz. Urz. WE L 77 z 16 marca 2001, str. 1, z późn. zm., Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 15, t. 6, str. 64), zwane dalej Rozporządzeniem nr 466/2001". W wyniku porównania badań z 2006 roku z poprzednio wykonanymi wskaźnik, który takŝe przekraczał wartości określone w obowiązującym Rozporządzeniu w poprzednio wykonanych badaniach zaznaczono w kolorze białym na czarnym tle. Kolorem niebieskim wypełniono prostokąt oznaczający próbkę, w której rośliny były przydatne do spoŝycia, a kolorem pomarańczowym te próbki, w których rośliny nie były przydatne do spoŝycia ze względu na przekroczenie dopuszczalnych poziomów Pb lub Cd. Stwierdzono przekroczenia najwyŝszych dopuszczalnych poziomów ołowiu w odniesieniu do Rozporządzenia Komisji (WE) nr 466/2001 z dnia 8 marca 2001 roku, ustalającego maksymalne poziomy niektórych zanieczyszczeń w środkach

13 13 spoŝywczych (Dz. Urz. WE L 77 z 16 marca 2001 r.), z późn. zm. w następujących próbkach roślin: wokół Elektociepłowni Wrocław (3 próbki) wokół kompleksu zakładów zlokalizowanych na osiedlu Kowale (jedna próbka) wokół Hutmen (3 próbki) wokół Dolnośląskiego Zakładu Gazowniczego (jedna próbka) wzdłuŝ tras komunikacyjnych (2 próbki). Przekroczenia najwyŝszych dopuszczalnych poziomów kadmu stwierdzono wokół Hutmenu S.A. w 2 próbkach oraz wzdłuŝ tras komunikacyjnych jedna próba. Porównanie badań roślin jest utrudnione. W celu dokonania takiego porównania naleŝałoby pobierać ściśle określone gatunki roślin na tych samych działkach, co poprzednio. Nie jest to moŝliwe ze względu na utrudniony dostęp do działek, jak i stosowane przez właścicieli zmianowanie. W latach trzykrotnie zmieniły się takŝe obowiązujące przepisy prawne, które obecnie pozwalają ocenić jedynie zawartość Pb i Cd. Na tej podstawie moŝna zauwaŝyć, iŝ w stosunku do poprzednich badań potwierdza się zanieczyszczenie ołowiem roślin pobranych na terenie POD M. Konopnickiej (obszar wokół kompleksu zakładów przemysłowych zlokalizowanych na terenie osiedla Kowale) i wzdłuŝ ul. śmigrodzkiej (trasy komunikacyjne). LITERATURA Chodak T. i inni: Badania monitoringowe skaŝenia gleb i roślin na obszarach szczególnej ochrony środowiska, połoŝonych na terenie miasta Wrocławia, Instytut Gleboznawstwa i Ochrony Środowiska Rolniczego A.R. we Wrocławiu, Wrocław 2001.

14 14 Chodak T. i inni: Badania skaŝenia gruntów i warzyw na wybranych terenach gminy Wrocław, Instytut Gleboznawstwa i Ochrony Środowiska Rolniczego A.R. we Wrocławiu, Wrocław Dębowski M., Kucharzewski A.: Badania monitoringowe skaŝenia gleb i roślin na obszarach szczególnej ochrony środowiska, połoŝonych na terenie miasta Wrocławia (zadanie 2 trasy komunikacyjne), Stacja Chemiczno-Rolnicza we Wrocławiu, Wrocław Kabała C., Kaszubkiewicz J.: Zanieczyszczenie gleb i roślin uprawnych terenie gminy Wrocław, Komentarz do mapy w skali1:20 000, Instytut Gleboznawstwa i Ochrony Środowiska Rolniczego A.R. we Wrocławiu, Wrocław Kabata-Pendias, A. i inni: Podstawy oceny chemicznego zanieczyszczenia gleb metale cięŝkie, siarka, WWA, PIOŚ, IUNG Puławy, Warszawa Meinhardt B., Szygulska B., Mikołajczyk A.: Monitoring wojewódzki gleb, część B, Monitoring gleb na obszarach bezpośrednio zagroŝonych zanieczyszczeniami, WIOŚ Wrocław, Wrocław Meinhardt B.: Badania skaŝenia gleb i roślin na terenach uŝytkowanych rolniczo w granicach administracyjnych miasta Wrocławia, WIOS Wrocław, Wrocław Władyczka A. D.: Ocena jakości gleb analiza wybranych wskaźników na terenie i w rejonie zakładu Kemipol sp. z o.o., Oddział Złotniki Wrocław przy ulicy świrowej 73, Wrocław,, Wrocław 2005.