Sezonowa zmienność wykształcenia i zorganizowania sieci rzecznej Reknicy *

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Sezonowa zmienność wykształcenia i zorganizowania sieci rzecznej Reknicy *"

Jakub Pietrzyk
6 lat temu
Przeglądów:

1 Sezonowa zmienność wykształcenia i zorganizowania sieci rzecznej Reknicy * Joanna Fac-Beneda Uniwersytet Gdański, Katedra Hydrologii, ul. Dmowskiego 16 a, Gdańsk geojfb@univ.gda.pl Paweł Przygrodzki Uniwersytet Gdański, Katedra Hydrologii, ul. Dmowskiego 16 a, Gdańsk p.przygrodzki@wp.pl Zarys treści: Reknica jest prawobrzeżnym dopływem Raduni i według klasyfikacji Graveliusa jest rzeką IV rzędu. Celem pracy było określenie wykształcenia i organizacji sieci rzecznej Reknicy w różnych warunkach hydrometeorologicznych, przy zastosowaniu hierarchizacji sieci cieków metodą Drwala oraz Hortona-Strahlera. W wyniku badań stwierdzono, iż sieć rzeczna Reknicy charakteryzuje się sezonową zmiennością w wykształceniu i sposobie organizacji sieci cieków. Słowa kluczowe: sieć rzeczna, rzeka Reknica, prawa Hortona, sezonowa zmienność, Pojezierze Kaszubskie. Obraz sieci cieków w ciągu roku hydrologicznego ulega okresowym zmianom. Sezonowa zmienność w sposobie wykształcenia i organizacji, charakteryzująca systemy rzeczne w obszarze terenów polodowcowych, jest zjawiskiem powszechnym oraz typowym (Drwal 1979). Zastosowanie odpowiednich miar, pozwalających określić sposób wykształcenia i organizacji sieci hydrograficznej, może stać się narzędziem do oceny jej okresowego charakteru oraz wpływu czynników decydujących o kształtowaniu tej zmienności (Drwal 1982). Czynnikami determinującymi różnice w obrazie sieci cieków są klimat, lokalne warunki środowiska przyrodniczego oraz antropopresja. * Praca zrealizowana w ramach projektu 2764/B/P01/2008/35.

2 Sezonowa zmienność wykształcenia i zorganizowania sieci rzecznej Reknicy 245 Obszar badań Do przeprowadzenia badań wybrano zlewnię rzeki Reknicy o powierzchni 52,85 km 2. Według podziału fizycznogeograficznego Kondrackiego (2002), teren zlokalizowany jest w środkowej części mezoregionu Pojezierze Kaszubskie, w makroregionie Pojezierze Wschodniopomorskie. Według Atlasu podziału (2005) i zgodnie z klasyfikacją Gravelliusa, zlewnia rzeki jest jednostką hydrograficzną IV rzędu, jednym z największych prawobrzeżnych dopływów Raduni (ryc. 1). Ryc. 1. Sieć rzeczna Reknicy w roku hydrologicznym dział wodny, 2 jeziora, 3 cieki stałe, 4 cieki okresowe lub epizodyczne (występujące tylko w półroczu zimowym), 5 profil zmykający, 6 punkt pomiarowy Fig. 1. Reknica River network in hydrological year border of drainage basin, 2 lakes, 3 permanent rivers, 4 periodical rivers (existing only in winter half-year), 5 gauge, 6 measuring point Metody badań Podstawą rozpoznania sieci hydrograficznej były badania terenowe, obejmujące kartowanie hydrograficzne sieci cieków w dwóch różnych warunkach hydrometeorologicznych, w kwietniu (półrocze zimowe) oraz w sierpniu (półrocze letnie) w roku hydrologicznym Pomiar natężenia przepływu wykonano w 11

3 246 J. Fac-Beneda, P. Przygrodzki punktach pomiarowych na Reknicy oraz na jej największych dopływach (ryc. 1) za pomocą młynka hydrometrycznego Valeport-801. Zebrane materiały dotyczące obrazu sieci oraz wyniki pomiarów poddane zostały obliczeniom oraz analizie. Stanowiły one podstawę do określenia wykształcenia oraz organizacji sieci rzecznej Reknicy. Wyniki Obraz sieci rzecznej Reknicy w półroczu zimowym roku hydrologicznego 2008, w odróżnieniu od półrocza letniego, charakteryzuje się dużym wypełnieniem zlewni ciekami (ryc. 1). Zaskakuje duża liczba krótkich cieków, w tym cieków uchodzących bezpośrednio do Reknicy, nazwanych przez Drwala (1982) ciekami dzikimi. W konsekwencji występowania małej liczby cieków w półroczu letnim, pomiary natężenia przepływu wykazują znaczne zróżnicowanie pomiędzy sezonami (tab. 1). W profilu ujściowym w półroczu zimowym wartość natężenia przepływu jest ponad trzykrotnie większa niż w półroczu letnim. Gęstość sieci rzecznej uznana jest za bardzo dobry wskaźnik porównawczy charakterystyk hydrograficznych (Błaszkowski 1992). Dla badanej zlewni wynosi ona 2,36 w półroczu zimowym i 0,47 w półroczu letnim. Tab. 1. Natężenie przepływu (Q) na ciekach w systemie Reknicy Tab. 1. Intensity of water flow (Q) on rivers in the Reknica River system Numer punktu Point number Ciek Stream Profil Profile półrocze zimowe winter half-year Q [m 3 s 1 ] półrocze letnie summer half-year 1 Reknica Kolbudy 0,6361 0, Reknica (poniżej dopływu A) Czapielsk 0,4963 0, dopływ A Czapielsk 0,0152 0, Reknica (poniżej dopływu B) Marszewska Kolonia 0,4741 0, dopływ B Marszewska Kolonia 0,0212 0, dopływ C Marszewo 0,1321 0, Reknica (poniżej dopływu C) Marszewo 0,4146 0, dopływ D Marszewska Góra 0, Reknica (poniżej dopływu D) Marszewska Góra 0,1920 0, Reknica Klonowo Dolne 0,0363 0, Reknica Klonowo 0,0049 0,0003

4 Sezonowa zmienność wykształcenia i zorganizowania sieci rzecznej Reknicy 247 Wybór optymalnej metody hierarchizacji cieków do użycia na terenach młodoglacjalnych był poruszany w literaturze kilkakrotnie (Bogdanowicz, Drwal 1986, Fac-Beneda 2003). Do oceny rangi systemu rzecznej Reknicy posłużono metodą Drwala. W profilu zamykającym Reknica jest ciekiem 6. rzędu w półroczu zimowym i 5. rzędu w półroczu letnim. Wnioski Stopień wykształcenia oraz zorganizowania sieci rzecznej Reknicy wykazuje znaczną sezonową zmienność. Przejawia się to zarówno w obrazie sieci, jak i zasobności wodnej. Ta zmienność jest cechą charakterystyczną terenów, na jakich się wykształciła. Jej określenie, z jednej strony, pomaga w wyjaśnieniu skomplikowanego systemu krążenia wody na obszarach młodoglacjalnych, z drugiej zaś stanowi postawę do rozważań nad czynnikami ją kształtującymi. Literatura Atlas podziału hydrograficznego Polski, 2005, Czarnecka H. (red.), IMGW, Warszawa. Błaszkowski J., 1992, Mapa gęstości sieci wodnej Żuław Elbląskich, Zesz. Nauk. Wydz. BGiO UG, Geografia, 18, Gdańsk; Drwal J., 1979, Znaczenie pozaklimatycznych czynników w kształtowaniu okresowości elementów sieci hydrograficznej terenów młodoglacjalnych, Zesz. Nauk. Wydz. BGiO UG, Geografia,10, Gdańsk; Drwal J., 1982, Wykształcenie i organizacja sieci hydrograficznej jako podstawa oceny struktury odpływu na terenach młodoglacjalnych, Zesz. Nauk. Wydz. BGiO UG, Rozpr. i Monogr., 33, Gdańsk, 130. Drwal J., Bogdanowicz R., 1986, Stosowalność klasyfikacji hydrograficznych o tak zwanym odwróconym porządku numeracji w analizie sieci rzecznej wybranej zlewni Pomorza, Zesz. Nauk. Wydz. BGiO UG, Geografia, 15, Gdańsk; Fac-Beneda J., 2003, Wymiar fraktalny sieci rzecznej uporządkowanej metodą Hortona-Strahlera i metodą Drwala, [w:] Gołębiewski R. (red.), Ewolucja pojezierzy i pobrzeży południowobałtyckich u schyłku ostatniego glacjału i w holocenie, Gdańsk; Kondracki J., 2002, Geografia fizyczna Polski, PWN, Warszawa. Seasonal changeability of the form and organization of the Reknica River system The Reknica River is one of the biggest right-side tributaries of the Radunia River and 4 th order river according to Gravelius s classifications. Field investigations was performed in two different hydrological and meteorogical conditions during hydrological year Measurments of the intensity of water flow were taken on the Reknica River and on its biggest tributaries at 12 points, characteristic with regard to their hydrological and meteorological features (fig. 1, tab. 1). Hierachization of the river network was made according to Horton-Strahler s method and the method worked out by Drwal (Fac- -Beneda 2003). The results of the research show that the Reknica network system is cha-

5 248 J. Fac-Beneda, P. Przygrodzki racterized by seasonal changebility in the form and organization of the river system (fig. 1). Such changeability is characteristic of youghtglacial terrains. Classification of this changeability helps to explain the complicated system of water circulation. Also, it is a basis for discussions about the reasons behind the phenomenon. Key words: river network, the Reknica River, Horton s laws, seasonal changeability, Kashubian Lakeland.

Podobne dokumenty

Hydrologiczne i hydrochemiczne cechy wody źródeł na obszarach młodoglacjalnych 1

Hydrologiczne i hydrochemiczne cechy wody źródeł na obszarach młodoglacjalnych 1 Joanna Fac-Beneda Uniwersytet Gdański, Katedra Hydrologii, ul. Dmowskiego 16a, 80-264 Gdańsk geojfb@univ.gda.pl Zarys treści: