Główne kierunki myśli ekonomicznej. Opracowały: dr inż. Edyta Ropuszyńska-Surma dr inż. Magdalena Węglarz

Transkrypt

1 Główne kierunki myśli ekonomicznej Opracowały: dr inż. Edyta Ropuszyńska-Surma dr inż. Magdalena Węglarz

2 Fale rozwoju gospodarczego wg W. Kwaśnickiego Źródło: Wersja polska: Kwaśnicki W., Zasady ekonomii rynkowej, Wrocław, 2001, s.90

3 Merkantylizm 1. XVII, XVIII w. 2. Jean Baptiste Colbert 3. Założenia doktryny: a. Źródłem bogactwa jest posiadanie kruszcu (wojny, najazdy, kolonializm), b. Państwa są w nieustannej konkurencji, c. Dodatni bilans handlowy zapewnia bogactwo kraju (ekspert wyrobów gotowych), d. Wprowadzono cła wewnętrzne, zniesienie ograniczeń w handlu wewnętrznym (myto i cła w każdym mieście), e. Specjalizacja: Europa Zachodnia: produkcja przemysłowa, Europa Wschodnia: produkcja rolno-spożywcza.

4 FIZJOKRATYZM Założenia doktryny Physiocratie panowanie przyrody, Odkrywanie zasad porządku przyrodniczego i społecznego, wynikających z konieczności fizycznej i siły doświadczenia ludzkiego Francois Quesnay ( ) Fizjokratyzm w Polsce: Hugo Kołłątaj Stanisław Staszic

5 FIZJOKRATYZM Funkcjonowanie gospodarki 1.Prawa natury 2.Konieczność budowy modeli teoretycznych 3.Rolnictwo 4.Obieg okrężny w gospodarce 5.Zakaz interwencji państwa w gospodarkę

6 FIZJOKRATYZM Zasady porządku naturalnego 1. Własność 2. Wolność 3. Obowiązek pracy

7 FIZJOKRATYZM Koncepcja porządku naturalnego Głównym motywem działalności człowieka jest interes osobisty, a jego celem kształtowanie jak najlepiej swego losu, bez wyrządzania krzywdy innym Cel można osiągnąć pod warunkiem wolności ekonomicznej (święta wolność, porządek naturalny) Porządek pozytywny zwracanie uwagi na interes innych Mechanizm samoczynnej regulacji Początki leseferyzmu

8 Wspólne pojęcia w zakresie analizy makroekonomicznej dla różnych szkół ekoinomii 1. popyt zagregowany (AD), 2. podaż zagregowana (AS), 3. Inne wskaźniki makroekonomiczne, np.: stopa inflacji, stopa bezrobocia, stopa wzrostu gospodarczego). ALE Inaczej tłumaczą przyczyny problemów makroekonomicznych w gospodarce (np. fluktuacji produkcji, inflacji, bezrobocia) DLATEGO Proponują inne sposoby przeciwdziałania i rozwiązywania tych problemów

9 Analiza porównawcza Kryterium: Przedstawiciele szkół i ich dzieła Szkoła/Nurt Szkoła Klasyczna; Neoklasyczna Nurt keynesowski Monetaryści Ekonomia Podaży Nurt instytucjonalny Przedstawiciele szkół i ich dzieła 1. Adam Smith ( ); 1776 Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów 2. David Ricardo ( ); 1817 Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania 3. Jean Baptiste Say ( ); 1803 Traktat o ekonomii politycznej, czyli prosty wykład sposobu w jaki się tworzą, rozdzielają i spożywają bogactwa Irving Fisher ( ) John Maynard Keynes ( ); 1936 Ogólna teoria zatrudnienia, pieniądza i procentu Sir John Richard Hicks ( ) neokeynesizm Sir Roy Forbes Harrod ( ) postkeynesizm Michał Kalecki ( ) - postkeynesizm Milton Friedman (ur.1912) Allan H. Meltzer (ur. 1928) Arthur Betz Laffer (ur.1940); G. Gilder; Jude Wannisky; Robert A. Mundell (ur. 1932) Politycy: USA: Ronald Reagan ( )( ) - reaganomika i George H.W. Bush ( ) UK: Margaret Thatcher (ur. 1925) thatcheryzm Szkoła historyczna (Niemcy) jako prekursorzy instutucjonalizmu: W. Roscher ( ); K. Knies ( ); G. Schmoller ( ); M. Weber ( ); W. Sombart ( ) T. Veblen ( ); John Rogers Commons ( ); Wesley Clair Mitchell ( ); G.C. Means; A.A. Berle; John Kenneth Galbraith

10 Szkoła/Nurt Analiza porównawcza Kryterium: Fluktuacja produkcji Szkoła Klasyczna; Neoklasyczna Fluktuacja produkcji Rozwiązanie : wolny rynek, tj. brak ingerencji w mechanizm rynkowy. Jeżeli cena spełnia swoje podstawowe funkcje i jest zależna od wartości użytecznej dobra oraz jego rzadkości, a nie tylko od kosztów produkcji to dochodzi do wyczyszczenia gospodarki z nadmiarów i niedoborów oraz efektywnej alokacji zasobów. Koncepcja rynków Saya : każda podaż tworzy własny, efektywny popyt Nurt keynesowski Monetaryści Ekonomia Podaży Nurt instytucjonalny Fluktuacje aktywności ekonomicznej w skali makro, odzwierciedlają fluktuacje popytu. Dotyczy to głównie popytu inwestycyjnego (kapitał rzeczowy) Rozwiązanie: pobudzanie popytu globalnego (głównie poprzez wydatki państwa G) Przyczyna: nieregularność wzrostu zasobów pieniądza i zmiany zasobów pieniądza np.. wytłumaczenie przyczyn Wielkiego Kryzysu. Rozwiązane: 2-3% wzrost podaży pieniądza w ciągu roku. Zarządzanie podażą, motywowanie do pracy, oszczędzania, inwestowania (a nie do pobudzania popytu); aktywizacja produkcji (w tym na poziomie mikro) Rozwiązanie: Obniżenie podatków (T) (wzrost motywacji do pracy; wzrost motywacji do oszczędzania; wzrost inwestycji) podaż zagregowana (AS) wzrasta stopa bezrobocia (U) maleje Jeżeli podaż pieniądza rośnie lub nie zmienia się stopa inflacji zmniejsza się R. A. Mundell zaleca jednoczesne stosowanie polityki monetarnej i fiskalnej (Policy mix) Państwo powinno unikać działań bezpośrednich na rzecz elastycznego kształtowana polityki podatkowej, ochronę sektora rynkowego. Wg. W.C. Mitchelliego, przesłankami wahań są: instytucje, postęp techniczny i polityka monetarna, Cykl jest immanentnie związany z gospodarką pieniężną, a tym samym gospodarką liberalną, dlatego należy przeciwdziałać jego sutkom aktywna rola rządu.

11 Analiza porównawcza Kryterium: Zatrudnienie/bezrobocie Szkoła/Nurt Szkoła Klasyczna; Neoklasyczna Nurt keynesowski Monetaryści Ekonomia Podaży Nurt instytucjonalny Zatrudnienie/bezrobocie Przyczyny: lepkie płace. Rozwiązanie: znieść wszelkie regulacje na rynku pracy (dotyczy to przede wszystkim wynagrodzeń minimalnych) Przyczyna: zmniejszenie popytu w gospodarce na dobra i usługi. Rozwiązanie: Wzrost wydatków np. poprzez: Wzrost wydatków rządowych (G); Obniżenie podatków (T) Obniżenie stopy procentowej (r) wzrost pożyczek i kredytów wzrost poziomu inwestycji (I) Przyczyny: lepkie płace. Zawsze istnieje pewien stopień bezrobocia w gospodarce (tzw. bezrobocie naturalne) Wytłumaczenie: Krótkookresowa krzywa Phillipsa (1958) związek odwrotnie proporcjonalny między tempem wzrostu płac nominalnych i stopą bezrobocia. Długookresowa Krzywa Philipsa (Krzywa Friedmana Phelpsa 1967). Rozwiązanie: likwidacja wszelkich usztywnień na rynku pracy (płace minimalne; działalność związków zawodowych) Zbyt wysokie podatki (krzywa Laffera); brak motywacji do pracy Rozwiązanie: należy zmniejszyć obciążenia podatkowe i parapodatkowe, zmniejszyć opiekę socjalną; uelastycznienie rynku pracy Państwo powinno unikać działań bezpośrednich na rzecz negocjacji ze związkami zawodowymi, organizacjami pracodawców, elastyczne kształtowanie polityki podatkowej. J. R. Commons brał udział w formułowaniu ustawodawstwa socjalnego Nowego Ładu (m.in. Bezpieczeństwo pracy, wynagrodzenie pracowników, praca dzieci, minimalna płaca kobiet,

12 Analiza porównawcza Kryterium: Ceny; pieniądz; inflacja Szkoła/Nurt Szkoła Klasyczna; Neoklasyczna Nurt keynesowski Monetaryści Ekonomia Podaży Nurt instytucjonalny Ceny; pieniądz; inflacja Pieniądz jest neutralny, a więc zmiany podaży pieniądza wpływają na ogólny poziom cen, ale nie wpływają na poziom cen względnych. Przyczyna: nadmierny popyt w gospodarce, występowanie inflacji popytowej. Luka inflacyjna Przyczyna inflacji: nadmierna podaż pieniądza na rynku. Rozwiązanie: likwidacja nadwyżki podaży pieniądza np. poprzez podwyższenie stóp procentowych. Ilościowa teoria pieniądza (równanie wymiany Irvinga Fishera jego rozwinięcia): W długim okresie wzrost zasobów pieniądza wywoła proporcjonalny wzrost cen Inflacja może być zmniejszana przez wzrost produkcji Wprowadzenie indeksacji przy progresywnym systemie podatkowym; Krytyka braku analizy jakości życia przez władze monetarne. Krytyka polityki kredytowej, która wg instytucjonalistów wspiera sektor planujące i tym samym dyskryminuje sektor rynkowy. J. K. Galbraith: krytyka polityki monetarnej (gł. restrykcyjnej polityki monetarnej wzrost stóp procentowych ograniczenie ilości udzielanych kredytów wysokie bezrobocie, niewykorzystane zdolności produkcyjne, kryzys wypłacalności. Rozwiązanie: zwalczanie głębszych przyczyn inflacji, tj. Presji popytu na podaż poprzez sterowanie popytem w ramach polityki fiskalnej, Spirali inflacyjnej cen i płac poprzez politykę cen i dochodów.

13 Analiza porównawcza Kryterium: gospodarka otwarta (handel zagraniczny, kursy walut) Szkoła/Nurt Szkoła Klasyczna; Neoklasyczna Nurt keynesowski Monetaryści Ekonomia Podaży Nurt instytucjonalny gospodarka otwarta (handel zagraniczny, kursy walut) Swobodny przepływ towarów i usług. Zniesienie barier w handlu. Teoria kosztów komparatywnych Poprzez politykę monetarną, kształtowania kursów walut, dopłaty, subwencje i inne regulacje możliwe jest pobudzanie eksportu i zmniejszenie importu. Płynne kursy walutowe (nie stałe). Zmiany w bilansie płatniczym wpływają na poziom kursu waluty element samoregulacji. Zmniejszenie ceł lub zniesienie ceł i innych ograniczeń w wymianie międzynarodowej. Wzmocnienie kursu walutowego Interwencja państwa w gospodarkę w przypadku deficytu w bilansie płatniczym, ale unikanie instrumentów bezpośrednich.

14 Keynes kontra Hayek. Spór, który zdefiniował współczesną ekonomię Anglik John Maynard Keynes i Austriak Friedrich von Hayek to dwie intelektualne osobowości, które zdefiniowały współczesne postrzeganie ekonomii. Idee Keynesa do dziś stanowią punkt odniesienia dla ekonomistów oraz polityków będących zwolennikami interwencji państwa w gospodarkę. Na przeciwnym biegunie znajdują się inspirowane spuścizną Hayeka poglądy monetarystów, którzy uważają, że próby pobudzania gospodarki mogą jedynie doprowadzić do wzrostu inflacji. 14

15 Keynes kontra Hayek 15

16 Makroekonomia Ekonomiczna rola państwa dwa stanowiska Państwo powinno zapewnić warunki bezpieczeństwa i porządku publicznego, a resztę zostawić twórczej inicjatywie przedsiębiorców (neoliberalizm), Jest potrzeba ingerencji Państwa w sprawy gospodarcze w celu wyeliminowania samodestrukcyjnych tendencji nieograniczonej konkurencji oraz stworzenia systemu bezpieczeństwa socjalnego (ortoliberalizm). 16

17 Makroekonomia Dwa modele współczesnego państwa Model alpejsko-reński głównymi wyróżnikami są: solidne podstawy gospodarki materialnej, duży zakres bezpieczeństwa socjalnego oraz większa sprawiedliwość społeczna niż w innych modelach gospodarki kapitalistycznej, Model neoamerykański jego podstawę stanowi kapitał finansowy na rynkach kapitałowych, przedsiębiorczość oraz dążenie do wzbogacenia się jednostek. 17

18 Makroekonomia Ekonomiczne funkcje Państwa: 1.Alokacyjna 2.Stabilizacyjna 3.Redystrybucyjna 4.Legislacyjna 5.Ochrony zasobów wysokiej użyteczności 6.Popytowa 7.Podażowa (produkcyjna) 18

19 Makroekonomia Funkcja alokacyjna stymulacja wzrostu gospodarczego w sektorach lub regionach optymalna alokacja zasobów. Funkcja stabilizacyjna poprzez politykę fiskalna i monetarną Państwo wpływa na stabilizacje procesów gospodarczych oraz wzrost zatrudnienia. Funkcja redystrybucyjna niwelowanie nadmiernych nierówności w zakresie majątkowym i dochodowym wtórny podział dochodów za pomocą podatków, subwencji i świadczeń społecznych. 19

20 Makroekonomia Funkcja legislacyjna trwałe i stabilne instytucje i reguły gry. Funkcja ochrony zasobów wysokiej użyteczności działalność państwa w zakresie bezpieczeństwa ludności kraju, bezpieczeństwa pracowników, przepisy prawa budowlanego, edukacja, ochrona zdrowia i środowiska naturalnego. Funkcja kreowania popytu państwo jako nabywca dóbr i usług w sektorze prywatnym. Funkcja kreowania podaży produkcja sektora państwowego, zakres realizacji zależy od udziału sektora publicznego w całej gospodarce. 20

21 Makroekonomia Nowe problemy makroekonomii Kryzys światowy przyczyną było narastanie nierówności w skali całego świata jako skutek neoliberalnej polityki gospodarczej. Kryzys zaczął rozwijać się w sektorze finansowym, a jego korzenie tkwiły w strukturalnych zmianach podziały (dystrybucji) dochodów. Powszechny wzrost nierówności obniżał zagregowany popyt. Polityka monetarna podtrzymywała niski poziom oprocentowania. Jednocześnie rozwijały się bańki np.: dot-com-bubble. 21

22 Makroekonomia Nowe problemy makroekonomii Presja systemów podatkowych oraz obciążenia podatkowe dla biznesu znacznie zmalały. Liczba grup podatkowych we Włoszech zmalała z 32 do 5, a krańcowa stopa podatkowa z 72% do 43% (w Belgii do 50%) Jednym ze sposobów przezwyciężenia kryzysu jest rewizja polityki monetarnej i fiskalnej w kierunku ich współdziałania, natomiast ogólny kierunek działań powinien być odwrotny od dotychczasowego zwiększania nierówności do ich zmniejszania. 22

23 Dziękuję za uwagę