Załącznik 1 Opinia Polskiego Stowarzyszenia Nauczycieli i Wychowawców o zajęciach wychowanie do życia w rodzinie w polskiej szkole

Transkrypt

1 Załącznik 1 Opinia Polskiego Stowarzyszenia Nauczycieli i Wychowawców o zajęciach wychowanie do życia w rodzinie w polskiej szkole I. Stan za lata Pragnienie założenia i realizowania dobrej oraz szczęśliwej rodziny należy do kanonu wysoko cenionych wartości w społeczeństwie polskim. Fakt ten jest odnotowywany i udokumentowany w wyniku wielu badań. Zatem słuszne jest, aby przygotowując młode pokolenie do przyszłego dorosłego życia włączyć do nauczania szkolnego przygotowanie uczniów do pełnienia ról społecznych - rodzicielskich, małżeńskich i obywatelskich. Ten ważny cel edukacyjny od 10 lat, jest realizowany w ramach przedmiotu wychowanie do życia w rodzinie. Zajęcia te na poziomie szkoły podstawowej, gimnazjum, ponadgimnazjalnej prowadzone są w Polsce na mocy Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej wykonującego dyspozycję artykułu 4. ustęp 1 i 2 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 roku o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. nr 17 poz. 78 z późn. zmianami). Minister Edukacji wydał rozporządzenie w sprawie sposobu nauczania szkolnego zajęć Wychowanie do życia w rodzinie (rozporządzenie MEN z dnia w sprawie sposobu nauczania szkolnego oraz zakresu treści dotyczących wiedzy o życiu seksualnym człowieka ) (Dz.U. nr 67 poz. 756 z późniejszymi zmianami). Wychowanie do życia w rodzinie jest wdrażane od V klasy szkoły podstawowej do klasy maturalnej włącznie. W każdym roku przewiduje się jednakowy wymiar: po 14 godzin w roku, w tym po 5 godzin z podziałem na grupy dziewcząt i chłopców (łącznie kurs wynosi 112 godzin). Zasadniczym celem wychowania do życia w rodzinie jest stymulowanie rozwoju zdrowej zintegrowanej osobowości. Założenia, które zostały zapisane w podstawie programowej to kwantum wiedzy biologicznej, medycznej, seksuologicznej, psychologicznej, filozoficznej i etycznej o człowieku w jego wielowymiarowej istocie. Zgodnie z przepisami realizacja treści programowych stanowi spójną całość z pozostałymi działaniami wychowawczymi i profilaktycznymi szkoły, a w szczególności: wspiera wychowawczą rolę rodziny, promuje integralne ujęcie ludzkiej seksualności, kształtuje postawy prorodzinne i prospołeczne. Zajęcia edukacyjne Wychowanie do życia w rodzinie mogą prowadzić nauczyciele, którzy zdobędą odpowiednie kwalifikacje podczas: studiów magisterskich na kierunku Wychowanie do życia w rodzinie, na studiach podyplomowych tworzonych przy uczelniach wyższych (wymiar 350 godzin), na kursach kwalifikacyjnych w Ośrodkach Doskonalenia Nauczycieli (wymiar 270 godzin). Z ankiety przeprowadzonej przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w grudniu 2006 roku wynika, że wymagane kwalifikacje do prowadzania zajęć Wychowanie do życia w rodzinie posiada ponad 28 tyś. nauczycieli, tj. prawie 90% wszystkich uczących. Twórcy prawa (rozporządzeń) dot. powyższych zajęć mieli na względzie świadomość odpowiedzialności rodziców za wychowanie dzieci i dlatego wprowadzili obowiązek spotkania rodziców z uczącym i ewentualnego niewyrażenia przez nich zgody (w formie pisemnej) na uczestnictwo dziecka w zajęciach. Są już pierwsze sukcesy wyrażające się zmianą intencji zachowań uczniów pod wypływem odbytych zajęć. Przeprowadzone badania przez Pracownię Socjologiczną Uniwersytetu Gdańskiego na terenie woj. pomorskiego a także badania dra Szymona Grzelaka z Warszawy potwierdzają wzrost wśród młodzieży postaw prorodzinnych i prozdrowotnych. Od kilku lat nie obserwuje się w Polsce wzrostu ciąż wśród nieletnich; wskaźnik zachorowań

2 na AIDS jest również od 10 lat stabilny ( przypadków rocznie). Podobnie, wbrew głoszonym opiniom, nie obserwuje się wyraźnego wzrostu wskaźnika młodzieży podejmującej inicjację seksualną (badania dra Szymona Grzelaka, prof. Barbary Wojnarowskiej, dr Wiktorii Wróblewskiej). Na tle państw Europy Zachodniej, gdzie wprowadzono edukację seksualną w ujęciu permisywnym, można zauważyć, że polski model wychowania do życia w rodzinie przynosi dobre rezultaty. Natomiast wieloletnia seksedukacja na Zachodzie nie obniżyła wzrostu aborcji wśród nieletnich, ani nie przyczyniła się do zmniejszenia zachorowalności na choroby przenoszone drogą płciową (przykłady państw: Wielkiej Brytanii, Francji, Szwecji i in.). Nie oznacza to, że obecnie realizowane w polskiej szkole programy nie powinny być udoskonalane. II. Europa Zachodnia przykład sytuacji w Wielkiej Brytanii Niepowodzenie profilaktyki w dziedzinie seksualności Wielka Brytania prowadzi permisywną edukację seksualną, opartą na przekazywaniu biologicznej wiedzy nt. życia seksualnego i motywowaniu do stosowania antykoncepcji. Cała młodzież w wieku od 11 do 14 lat objęta jest w szkołach edukacją seksualną. Pojawiają się już nawet pomysły objęcia edukacja seksualną pięciolatków. Pomimo tego Wielka Brytania ma najwyższy wskaźnik ciąż wśród nieletnich w Europie (26 urodzeń na 1000 kobiet w wieku lat). Wiek inicjacji seksualnej obniżył się w latach dziewięćdziesiątych do 16 lat. Wzrasta także średnia liczba partnerów seksualnych wśród Brytyjczyków. W ciągu ostatnich 10 lat nastąpił 20-procentowy wzrost ostrych zachorowań na choroby przenoszone drogą płciową wśród mężczyzn i 56-procentowy wśród kobiet. Zapadalność na chlamydię przenoszoną drogą płciową wzrosła o 223% od 1996 i wynosi zarejestrowanych przypadków. Ciąże nastolatek to problem, z którym brytyjskie rządy nie mogą sobie poradzić od lat 80. Mimo wydania, w ciągu ostatnich pięciu lat 165 milionów funtów na edukację seksualną liczba ciąż wśród nieletnich jest tam najwyższa w Europie (dochodzi do 23%). W 1999 roku ogłoszono narodowy program walki z problemem ciąż nieletnich. Szkolono nauczycieli wychowania seksualnego, wprowadzono system bezpłatnych poradni planowania rodziny, otwarto specjalne gabinety poradnictwa przy szkołach, przekazywano uczennicom środki antykoncepcyjne i wczesnoporonne, nawet bez pytania o zgodę rodziców. Przeprowadzone w Wielkiej Brytanii badania potwierdzają wnioski profesora ban Loona najmniej ciąż wśród nastolatek zdarza się w religijnych rodzinach, a najwięcej w rodzinach rozbitych. Wielu nauczycieli nie potrafi mówić o psychologii młodego człowieka i wszystkich skutkach życia seksualnego, a ogranicza się jedynie do kwestii technicznych. W niektórych szkołach wykładowcy uczą młodzież technik seksu oralnego jako bardziej bezpiecznego, bo nieprowadzącego do zapłodnienia. Nauczyciele wyświetlają na lekcjach filmy pornograficzne (W. Rogacin, R. Gajdziński, Newsweek, ). W efekcie młodociani Brytyjczycy są w czołówce pod względem aktywności seksualnej: 64% chłopców i 66% dziewcząt rozpoczęło współżycie seksualne jeszcze przed ukończeniem 18. roku życia. Wśród 15-latek 40% przyznaje, że ma już za sobą stosunki seksualne. Doświadczenia Wielkiej Brytanii, gdzie prowadzona od lat permisywna seksedukacja, nastawiona na promocję antykoncepcji oraz środków wczesnoporonnych doprowadziła do pogorszenia sytuacji zdrowotnej i społecznej wśród nastolatków jednoznacznie wskazują, że jedynym skutecznym sposobem zmniejszenia liczby ciąż u nieletnich, zmniejszenia liczby zakażeń przenoszonych drogą płciową jest promowanie w szkołach abstynencji seksualnej, czyli konsekwentne realizowanie wychowania do życia w rodzinie w kierunku odpowiedzialnego rodzicielstwa. Wpływ zajęć prorodzinnych w polskiej szkole

3 Realizowane w Polsce od 10 lat zajęcia wychowanie do życia w rodzinie przynoszą dobre rezultaty. Program, w którym kładzie się na rzetelne informacje dot. miłości i seksualności oraz wiedzę o braku stuprocentowej antykoncepcji powoduje zmianę przekonań oraz wzrost intencji wstrzemięźliwości seksualnej (Sz. Grzelak, Profilaktyka ryzykownych zachowań seksualnych młodzieży. Aktualny stań badań na świecie i w Polsce, Warszawa 2006). Powstają programy profilaktyki zintegrowanej, tj. łączenie przesłania o abstynencji seksualnej z profilaktyką antyalkoholową i antynikotynową, np. programy Wyspa skarbów, Pion, Wędrując ku dorosłości, Pełnia i inne. Badania ewaluacyjne potwierdzają wzrost świadomości o niepożądanych konsekwencjach współżycia nastolatków i wzrost dojrzałej postawy wobec seksualności. Inicjacja seksualna wśród polskiej młodzieży ma miejsce zdecydowanie później niż w innych krajach. Po tym względem jesteśmy na ostatnim (!) miejscu w Europie (W. Wróblewska, SGH, Warszawa). Odsetek polskiej młodzieży 15-letniej po inicjacji seksualnej , Dziewczęta Chłopcy Źródło: Woynarowska, B. i inni (2004). Inicjacja seksualna i stosowanie prezerwatyw oraz innych metod zapobiegania ciąży przez młodzież 15-letnią w Polsce i innych krajach, Ginekologia Polska, 8, s Nastolatki matkami Częstość urodzeń wśród polskich nastolatek ulega systematycznemu obniżeniu. Urodzenia żywe na 1000 kobiet w wieku lat (Źródło: Główny Urząd Statystyczny)

4 22,0 21,1 19,5 35,0 30,0 25,0 31,5 32,2 29,3 27,2 25,5 20,0 18,7 17,5 17,0 15,0 15,9 15,2 14,5 10,0 5,0 0, Pomiędzy 1998 a 2000 rokiem liczba urodzeń żywych wśród dziewcząt w wieku lat zmniejszyła się o prawie 10%! Źródła: Sprawozdanie Rady Ministrów z wykonywania w roku 2001 Ustawy o planowaniu rodziny, ochrony płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Warszawa, lipiec 2002). Informacja GUS, Departament Analiz i Udostępniania Informacji. Profilaktyka HIV/AIDS i innych chorób przenoszonych drogą płciową w polskiej szkole Zarówno w programach szkolnych jak i w podręcznikach do zajęć z wychowania do życia w rodzinie autorzy uwzględniają zagadnienie z obszaru profilaktyki chorób przenoszonych drogą płciową, w tym AIDS. Wiedza dostosowana do możliwości percepcyjnych uczniów jest skorelowana z formacją ucznia, kształtowaniem jego osobowości i odpowiedzialności w sferze seksualnej. Uczniowie winni otrzymywać rzetelne informacje braku pełnej skuteczności prezerwatywy w profilaktyce HIV/AIDS. Porównując poziomy zakażeń dla grup korzystających z prezerwatywy, autorzy otrzymali wskaźnik 80% skuteczności prezerwatywy w ochronie przed zakażeniem wirusem HIV (Sz. Grzelak, op. cit., s. 101). Mit o stuprocentowej skuteczności prezerwatyw może być dla młodzieży dużym zagrożeniem dla zdrowia a nawet życia. Efektywność rzetelnej edukacji w polskiej szkole (poziom gimnazjum i szkoły ponadgimnazjalnej) owocuje najlepszymi wynikami (obok Słowacji) na tle krajów europejskich. Zakażenie roczne wirusem HIV szacuje się na 1,5-2 tys. rocznie (nie wszyscy zakażeni wiedzą, że są nosicielami wirusa), a zachorowania od 10 lat utrzymują sie na stabilnym poziomie przypadków rocznie. Wobec boomu zachorowań w wielu krajkach (np. Rosja, Ukraina, Francja) wyniki polskie są zadowalające.

5 Źródło: Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego, Państwowy Zakład Higieny Założenia i cele zawarte w podstawie programowej wychowania do życia w rodzinie obowiązującej od roku 1999 ukazują zagadnienia małżeństwa, rodziny i ludzkiej seksualności w sposób zgodny prawem naturalnym. Z przeprowadzonych w Polsce i innych krajach świata badań naukowych (Sz. Grzelak, Profilaktyka ryzykownych zachowań seksualnych młodzieży. Aktualny stan badań na świecie i w Polsce, Wyd. Nauk. Scholar, Warszawa 2006) wynika jednoznacznie, że dobrze prowadzona edukacja w sprawach ludzkiej płciowości może doprowadzić do opóźnienia inicjacji seksualnej wśród młodzieży, ukształtowania postawy szacunku wobec dziewcząt i kobiet oraz uodpornienia młodych na nieprawdziwy obraz ludzkiej miłości, małżeństwa i rodziny propagowany przez kulturę masową. Dobrze prowadzone programy profilaktyki zintegrowanej włączone w zajęcia wychowanie do życia w rodzinie powodują, że nie ma potrzeby wprowadzania dodatkowej Edukacji seksualnej. Co więcej, nie ma żadnych dowodów naukowych na to, że edukacja seksualna prowadzona w nurcie liberalnym światopoglądowo: 1) byłaby możliwa do zaakceptowania przez ogół polskich rodziców, 2) okazałaby się skuteczna w przeciwdziałaniu problemom takim jak ciąże nastolatek, zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową, czy przemoc seksualna. Na dzień dzisiejszy mamy polskie badania pokazujące, że wychowanie ku wstrzemięźliwości seksualnej i wierności może być skuteczne. Skuteczność tę osiąga się jedynie wtedy, gdy informacje o naturze biologicznych procesów dotyczących seksualności i prokreacji człowieka zintegruje się z informacjami o rozwoju i kształtowaniu dojrzałej osobowości. Dojrzałość tę można ukształtować w oparciu o przyjętą filozofię życia, system wartości, samokontrolę i podmiotowe traktowanie drugiego człowieka. Zatem zasadniczym celem wychowania do życia w rodzinie jest stymulowanie zdrowej, zintegrowanej osobowości, odpowiedzialnej za urzeczywistnianie stylu życia gwarantującego rozwój młodego człowieka. Stymulowanie i wspieranie rozwoju osobowości uczniów, obok przekazywania wiedzy jest najwyższym

6 zadaniem współczesnej edukacji. Nie ma natomiast żadnych polskich danych potwierdzających skuteczność programów zachęcających młodzież do korzystania z antykoncepcji. Aby profilaktyka młodzieżowa i wychowanie w polskiej szkole mogło przynosić lepsze rezultaty w zakresie zapobiegania problemom młodzieży i zachowaniom ryzykownym (w tym wczesnym kontaktom seksualnym) należy: Zadbać o powszechną realizację zajęć WdŻwR w szkołach, gdyż w części placówek zajęcia nie są jeszcze realizowane, albo w niepełnym wymiarze. Potrzebne jest zwiększenie nadzoru pedagogicznego. Przeznaczyć odpowiednie środki na doszkalanie kadr (zwłaszcza w kierunku podnoszenia jakości pracy nauczycieli WdŻwR). Przeznaczyć odpowiednie środki na badania ewaluacyjne oceniające skuteczność programów w zakresie zapobiegania wczesnym kontaktom seksualnym młodzieży i wpływu na postawy młodzieży wobec miłości, seksualności, małżeństwa i rodziny. Posiadamy w Polsce dobre programy wychowawcze i profilaktyczne dla młodzieży. Mamy szkoleniowców. Mamy zespoły badaczy doświadczonych w prowadzeniu badań ewaluacyjnych. Strona rządowa powinna zadbać o to, by jak najlepiej wykorzystać istniejące zasoby i budować na tym, co zostało już osiągnięte zarówno w zakresie struktury prawnej, jak zbioru programów, jak wreszcie kadry przygotowanej do prowadzenia zajęć wychowanie do życia w rodzinie. Te wartościowe zasoby i osiągnięcia w zakresie wysokiej jakości nowoczesnych programów plasują nas w czołówce krajów Unii Europejskiej. Polskie Stowarzyszenie Nauczycieli i Wychowawców ul. Mikołajska 17/19, Kraków tel