Pan Prezes Sądu Okręgowego w Słupsku

Transkrypt

1 PREZES SĄDU REJONOWEGO W SŁUPSKU Słupsk, ul. Szarych Szeregów 13 Telefon (0-59) , Fax (0-59) Słupsk, dnia r. L. dz. prez. A /09 dotyczy A /09 Pan Prezes Sądu Okręgowego w Słupsku Wykonując polecenie zawarte w piśmie z dnia r. informuję, Ŝe nadesłane materiały (nowe wzory druków, formularzy itp.) przekazano do stosowania kierownikowi Zespołu Kuratorskiej SłuŜby Sądowej, a takŝe zapoznano z nimi sędziów, orzekających w sprawach karnych wykonawczych. Z informacji złoŝonej przez kierownika ZKSS wynika, Ŝe nowe rozwiązania wprowadzono do praktyki Zespołu. NaleŜy jednak podkreślić, Ŝe według zgodnej oceny kierownika ZKSS, jak i sędziów orzekających w sprawach karnych, wprowadzone wzory formularzy i druków są nadmiernie rozbudowane, czego skutkiem jest w ujęciu ogólnym: nadmierne zbiurokratyzowanie pracy kuratorów sądowych, których głównym zadaniem winna być kontrola procesu resocjalizacji skazanych, w tym praca terenowa, a nie generowanie dokumentacji, w wielu miejscach zbędnej dla sądowych postępowań wykonawczych, nadmierne obciąŝenie sekretariatów ZKSS, których obsada juŝ do tej pory była niewystarczająca, a obecnie - po nałoŝeniu dodatkowych zadań - moŝe okazać się zupełnie niewydolna, nadmierne zuŝycie materiałów biurowych (papieru, tonerów) co w przypadku jednostki tak duŝej jak Sąd Rejonowy w Słupsku, moŝe być liczone w tysiącach złotych.

2 2 Niektóre z nowych formularzy zakładają ponadto zbieranie przez kuratorów sądowych informacji nieaktualnych (np. dane o skazaniach, które uległy zatarciu) lub co do których gromadzenia nie są oni przygotowani zawodowo ani uprawnieni (zbyt szczegółowa diagnoza osobopoznawcza, wkraczająca w sferę diagnostyki psychologicznej). Podzielając w całej rozciągłości krytyczne argumenty, podnoszone przeciwko nowym rozwiązaniom przez kadrę kuratorską, na wstępie przedstawiam najwaŝniejsze uwagi, zgłoszone przez sędziów prowadzących postępowania karne wykonawcze. Sędziowie w pełni zgadzają się z oceną, Ŝe kuratorzy sądowi nie mają kompetencji zawodowych w zakresie przeprowadzania diagnozy osobopoznawczej określonej w punktach 7-9 druku sprawozdania z objęcia dozoru (MS/Doz. 9) oraz odpowiednio punktu 7 druku sprawozdania z przebiegu dozoru (MS/Doz. 12) i punktu 7 druku sprawozdania z zakończenia dozoru (MS/Doz. 21). Takich kompetencji nie posiadają równieŝ sami sędziowie, gdyŝ - jeŝeli to jest konieczne - zasięgają opinii biegłych. Na podkreślenie zasługuje, iŝ dla sędziów ewentualne quasi-opinie psychologiczne, sporządzane przez kuratorów sądowych, są nieprzydatne jako dowody w postępowaniu karnym wykonawczym. Oparcie się o taką opinię przy wydawaniu orzeczenia stanowiłoby obrazę tych przepisów postępowania, które nakładają na sąd obowiązek zasięgania opinii biegłych wszędzie tam, gdzie dla prawidłowego rozstrzygnięcia wymagane są wiadomości specjalne, albowiem kuratorzy sądowi nie posiadają takich wiadomości ani nie uprawnień do opiniowania w sprawach karnych lub innych. Sędziowie orzekający w sprawach karnych wykonawczych podzielają przy tym pogląd kuratorów sądowych, Ŝe ci - wskutek wykonywania czynności, do których nie mają odpowiednich kompetencji i uprawnień - postępują nieprofesjonalnie, naruszając przy tym sferę praw obywatelskich poprzez nierzetelne opinie o podopiecznych. NaraŜa to kuratorów na zarzut nierzetelności w pracy, przekroczenia uprawnień, naruszenia

3 3 kodeksu etyki kuratora, w związku z brakiem profesjonalizmu, a w konsekwencji na postępowanie dyscyplinarne. Nie sposób przy tym nie zauwaŝyć, Ŝe na podobne zarzuty lub odpowiedzialność naraŝa się sędzia, który oprze rozstrzygnięcie w sprawie o materiał dowodowy, uzyskany w sposób oczywiście nieprawidłowy z punktu widzenia przepisów kodeksu postępowania karnego i kodeksu karnego wykonawczego. O sprzeczności miedzy zapisami w przedmiotowych formularzach a obowiązującymi przepisami jednoznacznie świadczy fakt, Ŝe w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia r. w sprawie zakresu praw i obowiązków podmiotów sprawujących dozór ( ) (Dz.U. nr 91 poz. 812) jest mowa o diagnozie środowiskowej, a nie o diagnozie psychologicznej czy choćby osobopoznawczej ( 4ust.2 rozporządzenia). Nowy wzór polecenia wykonywania dozoru i powierzenia sprawowania dozoru kuratorowi sądowemu (wzór MS/Doz.2) przewiduje zawarcie informacji takich jak adres osoby pokrzywdzonej lub jej numer konta bez jej zgody. Tymczasem jest to sprzeczne z ustawą z dnia r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. nr 133 poz. 883), jednocześnie naruszając ustawowe gwarancje pokrzywdzonego. Przepis art. 23 ust. 1 ww. ustawy mówi, Ŝe przetwarzanie danych osobowych dopuszczalne jest tylko za zgodą osoby, której dane dotyczą. Jednocześnie w Kodeksie postępowania karnego, a więc juŝ na etapie postępowania rozpoznawczego przewidziano, Ŝe podejrzany lub oskarŝony nie powinien miejsca zamieszkania pokrzywdzonego (art kpk). W tej sytuacji nakazanie kuratorom pozyskiwania i przechowywania w aktach danych, które mogą trafić w ręce skazanych (mających prawo wglądu do akt), byłoby obejściem ustawowych zakazów, zmierzających do utajnienia tych informacji. W kwestii nałoŝonego na kuratorów sądowych obowiązku zapoznawania się z aktami spraw, w których nastąpiło zatarcie skazania sędziowie stoją na stanowisku, Ŝe skoro zgodnie z art. 106 kk z chwilą zatarcia skazania uwaŝa się je za niebyłe ( ), to czynienie

4 4 z akt sprawy dowodu w kolejnych postępowaniach jest niedopuszczalne, gdyŝ pośrednio prowadzi do traktowania osoby objętej dobrodziejstwem zatarcia skazania, jak osoby karanej. Za ewidentnie słuszne naleŝy uznać zastrzeŝenia kuratorów sądowych do nałoŝenia na nich obowiązku sporządzania sprawozdań z dozoru obligatoryjnie co 6 miesięcy, takŝe wówczas, gdy takiego obowiązku nie nałoŝył sąd. Skoro rozporządzenie nakłada na kuratora sprawującego dozór obowiązki: złoŝenia sprawozdania z objęcia i zakończenia dozoru, prowadzenia kart czynności kuratora w dozorze oraz składania sprawozdań na Ŝądanie sądu, to brak takiego Ŝądania wyłącza ostatni z tych obowiązków. Brak sprawozdania nie pozbawia sądu informacji o dozorowanym i podejmowanych przez kuratora czynnościach, gdyŝ te zawarte są w karcie czynności. NaleŜy dodać, Ŝe konieczność składania sprawozdań co 6 miesięcy odnosi się wyłącznie do kontroli skazanego w okresie próby ( 12 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia r. w sprawie szczegółowego sposobu wykonywania uprawnień i obowiązków kuratorów sądowych, Dz.U. nr 112 poz. 1064), a dozór i kontrola okresu próby to dwa odrębne, rodzajowo róŝne zadania. Za całkowicie nieprzydatne z punktu widzenia realiów prowadzonych postępowań wykonawczych uznali sędziowie zamieszczane w kartach czynności godziny wykonywanych czynności, informacji o urlopie wypoczynkowym kuratora zawodowego lub wysokości ryczałtu przyznanego kuratorowi społecznemu. Zdaniem sędziów takie rozbudowywanie kart czynności, nie znajdujące uzasadnienia w treści przepisów rozporządzenia, utrudnia korzystanie z tych dokumentów, gdyŝ daje efekt zamazania istoty rzeczy, jaką winien stanowić w tym przypadku syntetyczny opis czynności, opatrzony datą, a nie drobiazgowe sprawozdanie, obejmujące okoliczności o charakterze stricte organizacyjnym lub technicznym.

5 5 Obok wskazanych wyŝej powaŝnych zastrzeŝeń co do zgodności nowych rozwiązań ze stanem prawnym oraz ich przydatności w praktycznej działalności kurateli sądowej oraz orzecznictwa sprawach karnych wykonawczych, krytycznie naleŝy ocenić te z nowych obowiązków, które pozostają w oczywistej sprzeczności ze statusem kuratora sądowego jako organu postępowania karnego wykonawczego. Znaczne zbiurokratyzowanie pracy kuratora powoduje dysproporcje między ilością jego czynności jako organu realizującego ustawowe zadania o charakterze wychowawczo resocjalizacyjnym, diagnostycznym, profilaktycznym i kontrolnym, a ilością zadań typowo ewidencyjno-statystycznych. Koronnym przejawem takiej niekorzystnej tendencji jest wprowadzenie do kart czynności elementów ewidencji czasu pracy (ustawowo nienormowanego) oraz ewidencji stopnia wykorzystania w toku czynności kuratorów społecznych. Niedopuszczalne jest umoŝliwienie kierownikowi zespołu czynienia adnotacji oraz wydawania poleceń kuratorowi zawodowemu co do sposobu sprawowania dozoru, a takŝe podpisywania przez kierownika sprawozdań z dozoru. Kurator zawodowy jest organem wykonawczym sądu i w zakresie prowadzonego przez niego postępowania podlega ocenie sądu i kuratora okręgowego. Wprowadzenie nadzoru merytorycznego ze strony kierownika zespołu budzić musi w tym układzie zastrzeŝenia, jako zabieg niezgodny z obowiązującymi przepisami, a przy tym zupełnie niecelowy i nie dający jakichkolwiek korzyści dla postępowania wykonawczego. Na jednoznacznie krytyczną ocenę zasługuje obowiązek składania przez kuratorów oświadczenia o zapoznaniu się z dokumentacją zawartą w teczce dozoru, w aktach sprawy oraz dotychczasowych dozorów i nadzorów. W sytuacji, gdy obowiązek ten wynika z przepisów rozporządzenia, potwierdzanie jego wykonania pisemnym oświadczeniem wydaje się zupełnie nieuzasadnione. Nie sposób w szczególności

6 6 wyobrazić sobie, jakiemu celowi miałoby słuŝyć takie oświadczenie, skoro kurator sądowy, który nie zapozna się z dokumentacją, naraŝa się na taką samą odpowiedzialność słuŝbową niezaleŝnie od tego czy uprzednio złoŝył oświadczenie, czy nie. Niewątpliwym skutkiem przedmiotowego obowiązku jest natomiast dodanie kuratorom kolejnej czynności o charakterze technicznym, a przy tym wzbudzenie w nich przekonania o braku elementarnego zaufania ze strony organów nadzorujących ich pracę. Wreszcie naleŝy podnieść, iŝ nowe rozwiązania skomplikują i podniosą koszty zarządzania Sądem. Komplikacje dotyczyły będą sfery kadrowej, albowiem zwielokrotnienie liczby zadań o charakterze technicznym (przygotowywanie bardzo rozbudowanej dokumentacji), dostarcza wielu dodatkowych zadań pracownikom sekretariatów kuratorskiej słuŝby sądowej. Sekretariaty te utworzone zostały przez wygospodarowanie etatów urzędniczych w ramach Sądu Rejonowego pomimo, Ŝe obsada pracownicza Sądu jest dalece niewystarczająca, a na potrzeby kurateli nigdy nie przekazano Ŝadnych dodatkowych etatów. Zachodzi więc uzasadniona obawa, Ŝe sekretariaty w dotychczasowej obsadzie nie podołają nowym zadaniom, a prezes sądu nie będzie w stanie wzmocnić tych jednostek organizacyjnych poprzez skierowanie tam dodatkowych pracowników. Innym ekonomicznym aspektem nowych rozwiązań jest wzrost wydatków na materiały biurowe. NaleŜy zgodzić się z prognozowanym przez Biuro Kuratora Okręgowego wzrostem wydatków na ten cel o niemal 40 tys. zł. w skali roku. Szacunki te niewątpliwie są realne, zwaŝywszy na skalę wzrostu zakresu prowadzonej dokumentacji. PowyŜszą kwotę naleŝy uznać za istotną dla budŝetu Sądu Rejonowego w Słupsku, a jej wydatkowanie na tworzenie dokumentacji o wątpliwej przydatności

7 7 merytorycznej - za przejaw braku troski o oszczędne wydatkowanie środków publicznych. Prezes Sądu Rejonowego Krzysztof Ciemnoczołowski