PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW

Transkrypt

1 PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU OBOWIĄZKOWEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2016/2017 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY dla STUDENTÓW I ROKU STUDIÓW 1. NAZWA PRZEDMIOTU : CHEMIA 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek ) realizującej przedmiot:, Katedra Chemii i Biochemii Klinicznej 3. Adres jednostki odpowiedzialnej za dydaktykę: Adres: Poznań, ul. Grunwaldzka 6 Tel.: (61) / Fax: (61) Strona www: chembiochklin.ump.edu.pl iskra@ump.edu.pl 4. Kierownik jednostki: Prof. dr hab. Maria Iskra 5. Osoba zaliczająca przedmiot w E-indeksie z dostępem do platformy WISUS Prof. dr hab. Maria Iskra 6. Osoba odpowiedzialna za dydaktykę na Wydziale Lekarskim I z dostępem do platformy WISUS ( listy studentów) ( koordynator przedmiotu) : Prof. dr hab. Maria Iskra Tel. kontaktowy: (61) /90 Możliwość kontaktu: poniedziałek, 10:00 11:30, iskra@ump.edu.pl Osoba zastępująca: dr n. przyr. Anna Pioruńska-Mikołajczak Tel. kontaktowy: (061) Kontakt: wtorek i środa w godzinach 11:00 13:00, aspm@ump.edu.pl

2 7. Miejsce przedmiotu w programie studiów: Rok: I Semestr: zimowy 8. Liczba godzin ogółem : 30 liczba pkt.ects: 2 Jednostki uczestniczące w nauczaniu przedmiotu Kat Chem i Bioch Klin 30 Semestr zimowy/letni liczba godzin W Ć Ćwiczenia kategoria S Razem: SYLABUS ( proszę wypełnić wszystkie pola w tabeli) Nazwa przedmiotu/ modułu Chemia Wydział Nazwa kierunku studiów Poziom kształcenia Forma studiów Język przedmiotu Rodzaj przedmiotu Wydział Lekarski I Lekarski Jednolite magisterskie Stacjonarne Język polski obowiązkowy X fakultatywny Rok studiów/semestr Liczba godzin zajęć dydaktycznych z podziałem na formy prowadzenia zajęć Założenia i cele przedmiotu I X II III IV V VI 1 X , w tym:... - wykłady,... - seminaria, 30 ćwiczenia,... fakultety Przedmiot Chemia dla I roku kierunku lekarskiego obejmuje zagadnienia dotyczące podstaw chemii bionieorganicznej, bioorganicznej i fizycznej,

3 niezbędne dla poznania i zrozumienia procesów metabolicznych w dalszym etapie studiów medycznych. Celem nauczania Chemii jest umożliwienie studentom medycyny poznania zależności między strukturą, właściwościami chemicznymi i funkcjami związków chemicznych o działaniu biologicznym. Wprowadzenie w zagadnienia chemii procesów życiowych i podstaw biochemii na poziomie odpowiadającym aktualnemu postępowi w naukach biologicznochemicznych, ma na celu także nabycie zdolności krytycznego myślenia oraz stosowania przyswojonej wiedzy do rozwiązywania problemów związanych ze zdrowiem i chorobą. Symbol efektów kształce nia zgodnie ze standard ami B.W1. B.W2. B.W3. B.W4. B.W10. B.W11. B.W12. B.W13. OPIS KIERUNKOWYCH EFEKTÓW KSZTAŁCENIA WIEDZA (ZGODNIE ZE SZCZEGÓŁOWYMI EFEKTAMI KSZTAŁCENIA) Opisuje gospodarkę wodno-elektrolitową w układach biologicznych Opisuje równowagę kwasowo-zasadową oraz mechanizm działania buforów i ich znaczenie w homeostazie ustrojowej Zna i rozumie pojęcia: rozpuszczalność, ciśnienie osmotyczne, izotonia, roztwory koloidalne i równowaga Gibbsa-Donnana Zna podstawowe reakcje związków nieorganicznych i organicznych w roztworach wodnych Zna budowę prostych związków organicznych wchodzących w skład makrocząsteczek obecnych w komórkach, macierzy zewnątrzkomórkowej i płynów ustrojowych Opisuje budowę lipidów i polisacharydów oraz ich funkcje w strukturach komórkowych i pozakomórkowych Charakteryzuje struktury I-, II-, III- oraz IV-rzędowe białek; zna modyfikacje potranslacyjne i funkcjonalne białka oraz ich znaczenie Zna funkcje nukleotydów w komórce Metody weryfikacji osiągnięcia zamierzonych efektów kształcenia: Sprawdzian pisemny, wykonanie Sprawdzian pisemny, wykonanie Prezentacja w trakcie zajęć Prezentacja w trakcie zajęć Sprawdzian pisemny, wykonanie Sprawdzian pisemny, wykonanie Sprawdzian pisemny, prezentacja w trakcie zajęć Prezentacja w trakcie zajęć

4 B.W17. B.W20. B.U3. B.U4. B.U5. B.U9. K1 Zna pojęcia: potencjał oksydacyjny i stres oksydacyjny Zna konsekwencje niedoboru witamin lub minerałów oraz ich nadmiaru UMIEJĘTNOŚCI (ZGODNIE ZE SZCZEGÓŁOWYMI EFEKTAMI KSZTAŁCENIA) Oblicza stężenia molowe i procentowe związków oraz stężenia substancji w roztworach izoosmotycznych, jedno- i wieloskładnikowych Oblicza rozpuszczalność związków nieorganicznych, określa chemiczne podłoże rozpuszczalności związków organicznych lub jej braku oraz praktyczne znaczenie dla dietetyki i terapii Określa ph roztworu i wpływ zmian ph na związki nieorganiczne i organiczne Posługuje się podstawowymi technikami laboratoryjnymi, takimi jak: analiza jakościowa, miareczkowanie, kolorymetria, pehametria, chromatografia KOMPETENCJE SPOŁECZNE (ZGODNIE Z OGÓLNYMI EFEKTAMI KSZTAŁCENIA) Rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie Prezentacja w trakcie zajęć Sprawdzian pisemny Ocena pracy studenta w trakcie zajęć, ocena aktywności i zdolności do samodzielnego wykonywania zadania Ocena pracy studenta w trakcie zajęć, ocena aktywności i zdolności do samodzielnego wykonywania zadania Obserwacja pracy studenta w trakcie zajęć laboratoryjnyc, ocena aktywności i zdolności do samodzielnego wykonywania Obserwacja pracy studenta w trakcie zajęć laboratoryjnych, ocena aktywności i zdolności do samodzielnego wykonywania Ocena zdolności do samodzielnego

5 K2 K3 K4 Jest świadomy własnych ograniczeń i wie, kiedy zwrócić się do ekspertów Potrafi współdziałać i pracować w grupie, przyjmując w niej różne role Realizuje zadania w sposób zapewniający bezpieczeństwo własne i otoczenia, w tym przestrzega zasad bezpieczeństwa pracy przygotowania się do zajęć Ocena zdolności do samodzielnego przygotowania się do zajęć Obserwacja zachowania studenta podczas zajęć w grupie Obserwacja sposobu wykonywania przez studenta podczas zajęć PUNKTY ECTS 2 TREŚCI MERYTORYCZNE PRZEDMIOTU: Tematyka I. Aminokwasy, białka, koloidy II. III. IV. Węglowodany Lipidy Witaminy, koenzymy, enzymy, kinetyka enzymatyczna V. Rozpuszczalność związków chemicznych. Ksenobiotyki i substancje endogenne VI. Równowaga kwasowo-zasadowa VII. Pierwiastki w układach biologicznych VIII. Stres oksydacyjny i potencjał antyoksydacyjny Forma (wykłady,sem inariu,, ćwiczenia, zaj.fakultatyw ne, itp ) LITERATURA PODSTAWOWA I UZUPEŁNIAJĄCA: 1. Iskra M. i wsp. Wybrane zagadnienia z chemii medycznej. Część I. Podstawy teoretyczne, Wyd. Akademia Medyczna, Poznań, 2004.

6 2. Iskra M. i wsp. Wybrane zagadnienia z chemii medycznej. Część II. Doświadczenia, Wyd. Uniwersytet Medyczny, Poznań, Murray R.K. i wsp. Biochemia Harpera, PZWL, Warszawa, Bańkowski E. Biochemia. Podręcznik dla studentów uczelni medycznych. Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2009 WARUNKI UZYSKANIA ZALICZENIA PRZEDMIOTU: Zaliczenie przedmiotu kryterium zaliczenia: 1. Zaliczenie ćwiczeń: na podstawie wykonanych z protokołami, wyników kartkówek, prezentacji wybranych zagadnień. 2. Zaliczenie przedmiotu: kolokwium zaliczeniowe (60%) z możliwością dwukrotnego poprawiania. 10.Tematyka poszczególnych wykładów, ćwiczeń i seminariów Wykłady - Semestr zimowy/letni Tematyka wykładów Wykład 1. - Wykład 2. - Wykład 3. - Wykład 4. - Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia Ćwiczenia - Semestr zimowy/letni Tematyka ćwiczeń 1 Właściwości aminokwasów i białek Osoba odpowiedzialna Dr Anna Pioruńska- Mikołajczak SALA 2 Białka jako roztwory koloidowe Dr Magdalena Kasprzak

7 3 Właściwości chemiczne węglowodanów prostych i złożonych Dr Bogna Gryszczńska 4 Właściwości kwasów tłuszczowych, lipidów prostych i złożonych. Charakterystyka lipoprotein Dr Krzysztof Strzyżewski 5 Budowa i funkcje witamin i koenzymów Dr Anna Pioruńska- Mikołajczak 6 Kinetyka reakcji enzymatycznych Dr Anna Pioruńska- Mikołajczak 7 Analiza jakościowa i ilościowa wybranych ksenobiotyków i związków endogennych Dr Anna Pioruńska- Mikołajczak 8 Podstawy równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej organizmu człowieka Prof. dr hab. Maria Iskra 9 Makro- i mikropierwiastki w płynach biologicznych Prof. dr hab. Maria Iskra 10 Biomarkery stresu oksydacyjnego i antyoksydanty organizmu człowieka Dr Bogna Gryszczyńska Seminaria - Semestr zimowy/letni Tematyka seminariów Seminarium 1. - Seminarium 2. - Seminarium 3. - Imię i nazwisko osoby prowadzącej zajęcia SALA 11. Organizacja zajęć: Zajęcia na I roku odbywają się zgodnie z planem zajęć z Dziekanatu. Aktualny podział grupy studenckiej na stronie internetowej jednostki :

8 REGULAMIN ZAJĘĆ: 1. Zajęcia z Chemii odbywają się w I semestrze I roku studiów w ilości 30 godzin w grupach dziekańskich w godzinach wyznaczonych planem zajęć na Wydziale Lekarskim I. 2. Podczas pierwszych zajęć student otrzymuje informator zawierający harmonogram ćwiczeń z zestawem zagadnień i zalecaną literaturą oraz regulaminem zaliczania przedmiotu. 3. Zaliczenie ćwiczeń obejmuje spełnienie łącznie niżej podanych kryteriów Przygotowanie teoretyczne studenta do zajęć oceniane na podstawie 6 kartkówek, z których należy uzyskać sumarycznie 60% całkowitej liczby punktów Zaliczenie ćwiczeń praktycznych, które odbywa się na podstawie przeprowadzonych i protokołów zaakceptowanych przez asystenta po ich zakończeniu Przedstawienie przez studenta w trakcie semestru dwóch zagadnień w formie prezentacji (10 minut) dotyczących tematyki ćwiczeń. 4. Zaliczenie przedmiotu, po uprzednim zaliczeniu ćwiczeń wg punktu 3, odbywa się na podstawie wyniku kolokwium zaliczeniowego 4.1. Warunkiem zaliczenia kolokwium jest uzyskanie minimum 60% całkowitej liczby punktów 4.2. W przypadku niezaliczenia student może dwukrotnie poprawić kolokwium zaliczeniowe w terminie uzgodnionym z kierownikiem zakładu lub osobą przez niego upoważnioną. 5. Przed rozpoczęciem zajęć studenci zapoznawani są z regulaminem BHP obowiązującym w laboratorium chemicznym. 6. Kolokwium zaliczeniowe odbywa się po zakończeniu zajęć w terminie ugodnionym z przedstawicielami odpowiednich grup. PROGRAM ZAJĘĆ: I. Aminokwasy, białka, koloidy 1. Właściwości aminokwasów i białek 1. Podział aminokwasów białkowych ze względu na budowę, zapotrzebowanie organizmu i metabolizm. 2. Kwasowo-zasadowe właściwości aminokwasów, identyfikacja na podstawie wybranych reakcji charakterystycznych. 3. Wiązanie peptydowe i jego charakterystyka. 4. Aminokwasy niebiałkowe, rzadko występujące w organizmie ludzkim oraz stosowane w lecznictwie. 5. Peptydy wykazujące aktywność biologiczną, np. glutation, hormony i antybiotyki. 6. Struktura białek i jej modyfikacje. Funkcje biologiczne białek. 7. Analiza jakościowa i ilościowa białek. 2. Białka jako roztwory koloidowe

9 1. Nomenklatura i podział układów koloidowych. 2. Właściwości układów koloidowych: ładunek elektryczny cząstek koloidowych, solwatacja, rozpuszczalność, wysalanie, właściwości ochronne, denaturacja koloidów. 3. Białka jako koloidy. 4. Badanie niektórych właściwości układów koloidowych Preparatyka wybranych koloidów Badanie ładunku elektrycznego cząstek koloidowych Badanie właściwości roztworów koloidowych Ćwiczenia z zakresu denaturacji i koagulacji białek. II. Węglowodany 3. Właściwości chemiczne węglowodanów prostych i złożonych 1. Klasyfikacja i biologiczne pochodne węglowodanów. 2. Homo- i heteroglikany. Glikoproteiny i proteoglikany. 3. Reakcje charakterystyczne węglowodanów. 4. Odróżnianie aldoz od ketoz i cukrów redukujących od nieredukujących. 5. Wykrywanie obecności cukrów w żywności. 6. Hydroliza skrobi. III. Lipidy 4. Właściwości kwasów tłuszczowych, lipidów prostych i złożonych. Charakterystyka lipoprotein. 1. Hydroksykwasy i ketokwasy biologicznie ważne. 2. Kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone Rodziny kwasów Kwasy tłuszczowe występujące w sfingolipidach. 3. Reakcje zachodzące w organizmach żywych z udziałem kwasów tłuszczowych (utlenianie, redukcja, izomeryzacja, epimeryzacja, estryfikacja, peroksydacja). 4. Mydła i detergenty. 5. Podział i skład lipidów w organizmie Rodzaje wiązań występujących w lipidach Lipidy obojętne i woski Lipidy złożone (glicerofosfolipidy, sfingolipidy). 6. Funkcje i występowanie poszczególnych klas lipidów w organizmie człowieka. 7. Charakterystyka lipoprotein osocza. 8. Badanie właściwości kwasów karboksylowych, tłuszczowych i lipidów. 9. Analiza chromatograficzna składników lipidowych surowicy krwi. 10. Oznaczanie wybranych lipidów surowicy krwi. IV. Witaminy, koenzymy, enzymy, kinetyka reakcji enzymatycznych 5. Budowa i funkcje witamin i koenzymów 1. Kryteria podziału witamin i koenzymów. 2. Rola i funkcje witamin i nukleotydów Witaminy jako części składowe koenzymów Właściwości antyoksydacyjne witamin. 2.3.Budowa i właściwości nukleotydów. 3. Analiza jakościowa i ilościowa witamin rozpuszczalnych w wodzie i tłuszczach oraz części składowych koenzymów Wykrywanie biotyny i karotenowców za pomocą chromatografii cienkowarstwowej.

10 3.2. Analiza jakościowa witamin obecnych w produktach spożywczych i preparatach farmaceutycznych. 4. Identyfikacja składników wybranych koenzymów za pomocą reakcji chemicznych. 6. Enzymy, kinetyka reakcji enzymatycznych 1. Budowa, rola i działanie enzymów. 2. Podział enzymów na klasy. Izoenzymy. 3. Zasady kinetyki reakcji enzymatycznej (szybkość reakcji, stała Michaelisa). 4. Badanie aktywności enzymów i kinetyki reakcji enzymatycznych Wykrywanie obecności dehydrogenaz w produktach spożywczych Pomiar aktywności wybranych enzymów surowicy krwi Wyznaczenie stałej Michaelisa dla inwertazy (,D-fruktofuranozydazy). V. Rozpuszczalność związków chemicznych. Ksenobiotyki i związki endogenne Ćwiczenia 7. Analiza jakościowa i ilościowa wybranych ksenobiotyków i związków endogennych. 1. Ksenobiotyki i substancje toksyczne definicja. Dawki: progowa, toksyczna, śmiertelna. 2. Chemiczne podłoże rozpuszczalności związków organicznych Rozpuszczalność, transport substancji przez błony biologiczne Zależność ph roztworu i stałej dysocjacji związku chemicznego Wchłanianie i wydalanie ksenobiotyków i leków z organizmu Budowa chemiczna związku, w tym wiązania, izomeria, grupy funkcyjne i ich wpływ na toksyczność oraz zdolność wiązania z receptorem Podobieństwo strukturalne substratów i ksenobiotyków. 3. Badania tożsamościowe wybranych substancji leczniczych. 4. Jakościowe i ilościowe oznaczanie salicylanów w surowicy krwi i w moczu. 5. Spektrofotometryczne oznaczanie wybranych parametrów przemiany azotowej i przemiany barwników żółciowych w materiale biologicznym. VI. Równowaga kwasowo-zasadowa 8. Podstawy równowagi kwasowo-zasadowej i wodno-elektrolitowej organizmu człowieka 1. Równowaga kwasowo-zasadowa Roztwory buforowe i ich działanie, równanie Hendersona-Hasselbalcha, pojemność buforowa Działanie buforów przestrzeni zewnątrz- i wewnątrzkomórkowej (bufor wodorowęglanowy, fosforanowy, amoniakalny, hemoglobinianowy, białczanowy) Regulacja równowagi kwasowo-zasadowej w płucach, nerkach, wątrobie, tkance kostnej i ślinie, zaburzenia równowagi kwasowo-zasadowej Wartości prawidłowe homeostazy kwasowo-zasadowej. 2. Gospodarka wodno-elektrolitowa Znaczenie wody dla organizmu człowieka, woda ustrojowa i jej bilans, przestrzenie wodne Elektrolity płynów wewnątrz- i pozakomórkowych - stężenia, osmolalność. 3. Sporządzanie, pomiary ph oraz wyznaczenie pojemności buforowej buforów fosforanowego i amoniakalnego. 4. Właściwości buforujące białek, mleka oraz wody do spożycia. 5. Analiza ilościowa wybranych jonów w wodzie przeznaczonej do spożycia: amonowego, żelaza(ii), azotanów(v), chlorków, fosforanów(v) oraz twardości ogólnej wody.

11 VII. Pierwiastki w układach biologicznych 9. Makro- i mikropierwiastki w płynach biologicznych 1. Funkcje pierwiastków w układach biologicznych: 1.1. Klasyfikacja pierwiastków występujących w organizmie człowieka Specyficzność działania pierwiastków śladowych Wchłanianie i przenoszenie pierwiastków śladowych w ustroju Funkcje jonów metali w układach biologicznych Charakterystyka mikropierwiastków i istotnych pierwiastków śladowych Składniki mineralne tkanki kostnej i zębowej. 2. Makro- i mikropierwiastki surowicy krwi: 2.1. Prawidłowe stężenie kationów i anionów w płynach fizjologicznych Oznaczenie stężenia niektórych jonów w surowicy krwi Reakcje charakterystyczne wybranych jonów obecnych w płynach biologicznych Kompleksometryczne oznaczanie jonów Mg 2+. VIII. Stres oksydacyjny i potencjał antyoksydacyjny 10. Biomarkery stresu oksydacyjnego i antyoksydanty organizmu człowieka 1. Endogenne i egzogenne źródła wolnych rodników, reaktywnych form tlenu, azotu i chloru, ich oddziaływanie na biocząsteczki. 2. Stres oksydacyjny. 3. Mechanizmy obronne Antyoksydanty enzymatyczne prewencyjne Antyoksydanty nieenzymatyczne Antyoksydanty naprawcze. 4. Biomarkery stresu oksydacyjnego w organizmie człowieka. 5. Oznaczanie wybranych parametrów stresu oksydacyjnego Całkowity status antyoksydacyjny osocza, FRAP Markery uszkodzenia lipidów (MDA) i białek (grupy karbonylowe białek). PROGRAM NAUCZANIA Wymagania wstępne Znajomość chemii nieorganicznej, organicznej i fizycznej na poziomie szkoły średniej. Przygotowanie do zajęć Zapoznanie się z tematyką poszczególnych zajęć w oparciu o podany harmonogram i zalecane piśmiennictwo Wymagania końcowe W zakresie wiedzy, po zakończeniu zajęć z Chemii student powinien: 1. opisać gospodarkę wodno-elektrolitową w układach biologicznych i równowagę kwasowo-zasadową, mechanizm działania buforów oraz znaczenie buforów w homeostazie ustrojowej,

12 2. znać i rozumieć pojęcia: rozpuszczalność, ciśnienie osmotyczne, izotonia, roztwory koloidalne, równowaga Gibbsa-Donnana, 3. znać podstawowe reakcje związków nieorganicznych i organicznych w roztworach wodnych, 4. znać budowę aminokwasów, nukleozydów, monosacharydów, kwasów karboksylowych i ich pochodnych, wchodzących w skład makrocząsteczek obecnych w komórkach, macierzy zewnątrzkomórkowej i płynach ustrojowych; rozpoznać witaminy, 5. opisać budowę lipidów i polisacharydów oraz ich funkcje w strukturach komórkowych i pozakomórkowych, 6. znać strukturę białek, rodzaje modyfikacji potranslacyjnych i funkcjonalnych białka oraz ich znaczenie dla funkcjonowania komórek i tkanek, 7. znać funkcje nukleotydów w komórce, 8. znać pojęcia: potencjał oksydacyjny organizmu i stres oksydacyjny, 9. znać konsekwencje niedoboru witamin lub minerałów oraz ich nadmiaru w organizmie. W zakresie umiejętności, po zakończeniu zajęć z Chemii student powinien: 1. potrafić określić chemiczne podłoże interakcji międzycząsteczkowych i wewnątrzcząsteczkowych w odniesieniu do struktur biologicznych oraz określić funkcję makrocząsteczek w komórkach oraz układach pozakomórkowych, 2. obliczyć stężenie molowe i procentowe związków; obliczyć stężenia substancji w roztworach izoosmotycznych, jedno- i wieloskładnikowych, 3. obliczyć rozpuszczalność związków nieorganicznych, określić chemiczne podłoże rozpuszczalności związków organicznych lub jej braku oraz znaczenie tych procesów dla powstawania struktur biologicznych i ich funkcji, potrafić przewidzieć konsekwencje mieszania różnych substancji, 4. określić ph roztworu i wpływ zmian ph na związki organiczne i nieorganiczne, 5. posługiwać się podstawowym sprzętem i technikami laboratoryjnymi, takimi jak analiza jakościowa, miareczkowanie, kolorymetria, pehametria, chromatografia. 12.Kryteria zaliczenia przedmiotu: zaliczenie, egzamin teoretyczny i praktyczny Przedmiot kończy się zaliczeniem Kryteria zaliczenia: - zaliczenie ćwiczeń na podstawie wykonanych z protokołami, wyników kartkówek i prezentacji wybranych zagadnień, - zaliczenie przedmiotu: kolokwium zaliczeniowe (60%) z możliwością dwukrotnego poprawiania. Egzamin teoretyczny kryterium zaliczenia: forma egzaminu ( ustny, pisemny, testowy) -

13 Egzamin praktyczny kryterium zaliczenia: - 13.Literatura: Zalecana literatura: 1. Iskra M. i wsp. Wybrane zagadnienia z chemii medycznej. Część I. Podstawy teoretyczne, Wyd. Akademia Medyczna, Poznań, Iskra M. i wsp. Wybrane zagadnienia z chemii medycznej. Część II. Doświadczenia, Wyd. Uniwersytet Medyczny, Poznań, Murray R.K. i wsp. Biochemia Harpera, PZWL, Warszawa, Bańkowski E. Biochemia. Podręcznik dla studentów uczelni medycznych. Elsevier Urban &Partner, Wrocław Studenckie koło naukowe Opiekun koła: dr Bogna Gryszczyńska Tematyka: stres oksydacyjny i jego biomarkery, antyoksydanty w żywności, chemia metaloprotein, makro- i mikropierwiastki w organizmie człowieka Miejsce spotkań:, Katedra Chemii i Biochemii Klinicznej, ul. Grunwaldzka 6, Poznań 15. Podpis osoby odpowiedzialnej za nauczanie przedmiotu lub koordynatora 16. Podpisy osób współodpowiedzialnych za nauczanie przedmiotu ( w przypadku przedmiotów koordynowanych) UWAGA ; wszystkie tabele i ramki można powiększyć w zależności od potrzeb,