WYTYCZNE DO STUDIÓW WYKONALNOŚCI REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO DLA PROJEKTÓW W RAMACH DLA WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO NA LATA

Transkrypt

1 Załącznik nr 2.4 do PRZEWODNIKA BENEFICJENTA RPO WP WYTYCZNE DO STUDIÓW WYKONALNOŚCI DLA PROJEKTÓW W RAMACH REGIONALNEGO PROGRAMU OPERACYJNEGO DLA WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO NA LATA W ZAKRESIE LINIOWEJ INFRASTRUKTURY TURYSTYCZNEJ, OCHRONY PRZYRODY I LOKALNEJ REWITALIZACJI Gdańsk Wrzesień 2013 r.

2 I. Wprowadzenie... 3 II. Struktura studium wykonalności... 4 III. Streszczenie studium wykonalności... 5 IV. Wykonalność instytucjonalna... 6 IV.1. Opis Projektodawcy... 6 IV.2. Opis wdrażania projektu... 7 IV.3. Uwarunkowania prawne realizacji projektu... 7 IV.4. Trwałość instytucjonalna... 8 V. Wykonalność techniczno - technologiczna... 8 V.1. Zgodność projektu z krajowymi i regionalnymi dokumentami strategicznymi. 8 V.2. Opis stanu aktualnego przed realizacją projektu... 8 V.3. Opis potrzeby realizacji projektu V.4. Przedmiot projektu V.4.1. Analiza różnych wariantów rozwiązania zidentyfikowanych problemów V.4.2. Szczegółowy opis wybranego wariantu V.4.3. Opis stanu po realizacji projektu - logika interwencji VI. Wykonalność finansowo - ekonomiczna VI.1. Analiza finansowa VI.1.1. VI.1.2. Określenie założeń do analizy finansowej Całkowite nakłady inwestycyjne VI.1.3. Kalkulacja przychodów ze sprzedaży inwestora w wyniku realizacji inwestycji VI.1.4. Kalkulacja kosztów eksploatacyjnych całego systemu bez realizacji projektu oraz z jego uwzględnieniem VI.1.5. Rachunek zysków i strat VI.1.6. Zestawienie przepływów pieniężnych projektu VI.1.7. Ustalenie wysokości dofinansowania (określenie dopuszczalnej wielkości pomocy publicznej lub określenie luki w finansowaniu) VI.1.8. Wyliczenie i interpretacja wskaźników finansowej efektywności projektu VI.1.9. Struktura finansowania VI Analiza trwałości finansowej projektu VI.2. Analiza ekonomiczna VI.2.1. Określenie założeń do analizy ekonomicznej VI.2.2. Rachunek kosztów i korzyści ekonomicznych VI.2.3. Zestawienie i ocena jakościowa kosztów i korzyści, które nie mogły zostać wycenione VI.2.4. Ustalenie wartości wskaźników efektywności ekonomicznej projektu VI.2.5. Analiza wrażliwości VI.2.6. Analiza ryzyka VI.2.7. Analiza wskaźnikowa VII. Wpływ projektu na środowisko VII.1. Wpływ realizacji projektu na środowisko w trakcie realizacji robót budowlanych VII.2. Wpływ inwestycji na środowisko po zakończeniu VII.3. Wpływ na siedliska i gatunki zamieszkujące tereny Natura 2000 i inne o znaczeniu krajowym

3 I. WPROWADZENIE Wytyczne są przeznaczone dla osób opracowujących studia wykonalności dla projektów w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata Celem wytycznych jest ujednolicenie zasad przygotowywania studiów wykonalności, w szczególności przyjmowania założeń, parametrów, a także metodologii prowadzenia obliczeń. Celem studium wykonalności jest pokazanie czy dany projekt jest możliwy do zrealizowania biorąc pod uwagę: opinię społeczną, aspekt techniczny i ekonomiczny, a także spodziewane oddziaływanie na środowisko naturalne. Ma ono na celu również udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy projekt jest wykonalny technicznie, czy beneficjent posiada środki na jego realizacje i późniejsze utrzymanie oraz który z rozpatrywanych wariantów realizacji jest najefektywniejszy pod względem skuteczności osiągnięcia zamierzonego celu. Niniejsze wytyczne dotyczą następujących typów projektów: Działanie 6.1. Infrastruktura wzmacniająca potencjał turystyczny budowa, przebudowa i rozbudowa liniowej publicznej infrastruktury turystycznej o znaczeniu regionalnym lub ponadregionalnym służących rozwojowi sezonowych (letnich i zimowych) specyficznych form turystyki (m.in.: trasy rowerowe, szlaki wodne, konne, piesze wraz z oznakowaniem); budowa, przebudowa i rozbudowa urządzeń lecznictwa uzdrowiskowego (m.in. parki i urządzone ścieżki ruchowe, urządzone odcinki wybrzeża morskiego, tężnie, grzybki inhalacyjne, pijalnie uzdrowiskowe, lecznicze i rehabilitacyjne baseny uzdrowiskowe) oraz ujęcia wód leczniczych i termalnych; Działanie 6.4. Wspieranie i zachowanie walorów przyrodniczych rewaloryzacja parków publicznych jako dóbr kultury i banku genów; kompleksowe przedsięwzięcia z zakresu ochrony, rewaloryzacji i udostępniania obszarów chronionych, obejmujące, np. budowę, rozbudowę lub modernizację infrastruktury kierunkującej ruch turystyczny w wyznaczone miejsca na obszarach cennych przyrodniczo (szlaki turystyczne: trasy rowerowe, szlaki piesze, szlaki wodne ścieżki dydaktyczne, pomosty komunikacyjne, platformy widokowe, wieże obserwacyjne, parkingi, itp.); finansowanie ochrony i restytucji różnorodności gatunkowej i siedliskowej; Poddziałanie Lokalna infrastruktura wspierająca rozwój gospodarczy budowa, przebudowa i rozbudowa turystycznych linii kolejowych (z wyłączeniem zakupu lub remontów taboru); budowa, przebudowa lub rozbudowa lokalnej ogólnodostępnej publicznej infrastruktury turystycznej, w tym m.in. tras kajakowych i rowerowych, szlaków turystycznych i przyrodniczych, portów i przystani jachtowych, stanic, punktów i wież widokowych wraz z oznakowaniem i niezbędną infrastrukturą towarzyszącą, miejsc biwakowania, parkingów; kompleksowe przedsięwzięcia rewitalizacyjne, obejmujące m. in.: przebudowę, rozbudowę lub remonty publicznej infrastruktury związanej z rozwojem funkcji m. in. gospodarczych (w tym turystycznych, społecznych, rekreacyjnych); rewaloryzacja i zagospodarowanie przestrzeni publicznych, w tym zakładanie parków i odnowa istniejących terenów zielonych; tworzenie stref bezpieczeństwa i zapobiegania przestępczości. Zaleca się, aby w przedstawione w studium informacje były ściśle związane z realizowanym projektem oraz aby wykonane opracowanie nie przekraczało objętości 100 stron formatu A4 (plus niezbędne załączniki)

4 II. STRUKTURA STUDIUM WYKONALNOŚCI 0. Streszczenie studium wykonalności 1. Wykonalność instytucjonalna 1.1 Opis Projektodawcy 1.2. Opis wdrażania projektu 1.3. Uwarunkowania prawne realizacji projektu 1.4. Trwałość instytucjonalna 2. Wykonalność techniczno- technologiczna 2.1. Zgodność projektu z krajowymi i regionalnymi dokumentami strategicznymi 2.2. Opis stanu aktualnego przed realizacją projektu 2.3. Opis potrzeby realizacji projektu 2.4. Przedmiot projektu Analiza różnych wariantów realizacji rozwiązania zidentyfikowanych problemów Szczegółowy opis wybranego wariantu Opis stanu po realizacji projektu - logika interwencji 3. Wykonalność finansowo - ekonomiczna 3.1. Analiza finansowa Określenie założeń do analizy finansowej Całkowite nakłady inwestycyjne Kalkulacja przychodów ze sprzedaży inwestora w wyniku realizacji inwestycji Kalkulacja kosztów eksploatacyjnych bez realizacji projektu oraz z jego uwzględnieniem Rachunek zysków i strat Zestawienie przepływów pieniężnych projektu Ustalenie wysokości dofinansowania (określenie dopuszczalnej wielkości pomocy publicznej lub określenie luki w finansowaniu) Wyliczenie i interpretacja wskaźników finansowej efektywności projektu Struktura finansowania Analiza trwałości finansowej projektu 3.2. Analiza ekonomiczna Określenie założeń do analizy ekonomicznej Rachunek kosztów i korzyści ekonomicznych Zestawienie i ocena jakościowa kosztów i korzyści, które nie mogły zostać wycenione Ustalenie wartości wskaźników efektywności ekonomicznej projektu Wskaźnik ENPV i ERR Wskaźnik B/C Analiza wrażliwości - 4 -

5 Analiza ryzyka Analiza wskaźnikowa 4. Wpływ projektu na środowisko 4.1. Wpływ realizacji projektu na środowisko w trakcie realizacji robót budowlanych 4.2. Wpływ inwestycji na środowisko po zakończeniu 4.3. Wpływ na siedliska i gatunki zamieszkujące tereny Natura 2000 i inne o znaczeniu krajowym III. STRESZCZENIE STUDIUM WYKONALNOŚCI W streszczeniu studium (podsumowaniu) należy stosować następujące zasady: streszczenie należy pisać zawsze na końcu pracy nad studium (kiedy całości dokumentu zostanie przygotowana), streszczenie nie powinno mieć więcej niż 10 stron, jeżeli istnieje potrzeba omówienia większego fragmentu należy odesłać czytelnika do szczegółowej części studium, przy każdym wniosku, wyniku badań itp. należy podawać stronę, na której znajdują się analizy lub wyliczenia, aby czytelnik mógł szybko znaleźć ten fragment, kolejność przedstawianych informacji powinna być zgodna ze strukturą studium, język streszczenia powinien być prosty do zrozumienia przez osoby bez przygotowania technicznego. W streszczeniu powinien się znaleźć skrótowy przegląd kluczowych informacji o projekcie: w przypadku informacji ogólnych: - tytuł projektu (inwestycji dla której tworzone jest studium wykonalności), - lokalizacja inwestycji, w tym powiat, gmina, miejscowość, - planowany okres realizacji, w przypadku wykonalności instytucjonalnej: - kto jest odpowiedzialny za przygotowanie, realizację i rozliczenie projektu, - kto będzie zarządzał wytworzonym majątkiem, w przypadku wykonalności techniczno-technologicznej: - streszczenie opisu sytuacji aktualnej i zidentyfikowanych problemów, - podsumowanie analizy wariantów i uzasadnienie wybory wariantu do realizacji, - krótki opis przedmiotu projektu wraz z podaniem najważniejszych parametrów technicznych i technologicznych inwestycji, w przypadku wykonalności ekonomiczno-finansowej: - czy beneficjent posiada finansową zdolność realizacji inwestycji, - zestawienie wskaźników finansowych i ekonomicznych oraz krótki opis korzyści i kosztów niekwantyfikowalnych, - czy projekt jest trwały finansowo

6 IV. WYKONALNOŚĆ INSTYTUCJONALNA IV.1. Opis Projektodawcy Punkt ten powinien odpowiedzieć na pytanie, czy projektodawca - beneficjent posiada zdolność organizacyjną do realizacji projektu. Należy dokonać opisu stanu aktualnego beneficjenta wdrażającego projekt, przedstawić podstawowe dane formalno prawne dotyczące jego statusu. W przypadku projektów realizowanych w partnerstwie 1, w analogiczny sposób należy opisać status wszystkich partnerów zaangażowanych finansowo i organizacyjnie. Pomocne do opisu będą następujące informacje: - w przypadku jednostek samorządu terytorialnego - uproszczony schemat organizacyjny beneficjenta z zaznaczeniem wydziałów odpowiedzialnych za projekt. - w przypadku jednostek budżetowych: podstawę prawną utworzenia, organ założycielski, zadania statutowe. - w przypadku organizacji pozarządowych: formę prawną, krótką historię, krótki opis i przedmiot działalności. - w przypadku podmiotów gospodarczych (nie dotyczy działań skierowanych bezpośrednio do przedsiębiorców) przedstawić należy: formę prawną, głównych udziałowców i akcjonariuszy, krótką historię, krótki opis działalności, perspektywy rozwoju. - w przypadku kościołów i związków wyznaniowych informację określającą podstawę prawną funkcjonowania wnioskodawcy (np. wypis z właściwego rejestru lub zaświadczenie o posiadaniu przez podmiot wnioskujący kościelnej osobowości prawnej). Jeżeli poza współpracą spełniającą definicje partnerstwa w projekcie uczestniczą też inne podmioty, których zaangażowanie polega m.in. na udostępnieniu zasobów technicznych i organizacyjnych do realizacji projektu, przekazaniu wkładu finansowego przeznaczonego na realizację zadania nie będącego zadaniem własnym donatora, zaangażowaniu kapitału prywatnego w realizację projektu, należy krótko scharakteryzować te podmioty oraz opisać dokładnie zakres ich współpracy. Ponadto w punkcie tym należy opisać doświadczenie beneficjenta i partnerów w przygotowaniu, realizacji i rozliczaniu inwestycji, w tym inwestycji współfinansowanych ze źródeł zewnętrznych w ostatnich 5 latach. Istotne jest by nie opisywać wszystkich projektów realizowanych przez w/w podmioty, lecz tylko te, które są podobne we wdrażaniu do danej inwestycji. W celu wykazania doświadczenia w realizacji projektów warto również wskazać na doświadczenie w realizacji projektów miękkich, lecz tylko tych ściśle związanych tematycznie z przedmiotem studium. Informacje o projektach należy przygotować w następującym formacie: podmiot realizujący inwestycję krótka charakterystyka projektu, wartość projektu, kwota i źródła dofinansowania. 1 pod pojęciem partnerstwa należy rozumieć porozumienie co najmniej dwóch samodzielnych podmiotów, wymienionych we wniosku o dofinansowanie i uczestniczących wspólnie w realizacji projektu, których udział jest uzasadniony, konieczny i niezbędny, wnoszących do projektu zasoby ludzkie, organizacyjne, techniczne lub finansowe oraz realizujących projekt na warunkach określonych w umowie partnerskiej; - 6 -

7 IV.2. Opis wdrażania projektu W punkcie tym należy w sposób bardziej szczegółowy przedstawić sposób wdrażania projektu (wyłącznie w zakresie istotnym dla prawidłowego wdrożenia projektu), a w szczególności należy opisać: - strukturę organizacyjną instytucji wdrażającej projekt oraz struktury organizacyjne partnerów (komórek odpowiedzialnych za realizację projektu, w tym o ile można imiennie wskazać - osoby biorące udział w realizacji projektu), - rolę, zadania i odpowiedzialność w/w komórek na każdym etapie wdrażania projektu od m.in. składania wniosku, poprzez zamówienia publiczne, monitoring realizacji, płatności dla wykonawców, nadzór nad inwestycję, eksploatację, itp. - podział odpowiedzialności i zadań pomiędzy wszystkie instytucje realizujące projekt (zakres umowy partnerskiej, jeśli dotyczy), - wszystkie osoby, instytucje i organizacje, na które realizacja projektu będzie miała wpływ. W tym punkcie należy opisać również w jaki sposób będą finansowane komórki odpowiedzialne za realizację projektu, można również wskazać: - główne koszty funkcjonowania komórek odpowiedzialnych za wdrożenie projektu; - źródła, z jakich będzie ona finansowana. IV.3. Uwarunkowania prawne realizacji projektu W tym punkcie należy krótko opisać uwarunkowania realizacyjne planowanego projektu wynikające z: - studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego itp., - uwarunkowań ochrony konserwatorskiej (czy teren, na którym realizowane jest przedsięwzięcie leży w strefie ochrony konserwatorskiej), - uwarunkowań prawnych, warunków środowiskowych, geologicznych i geotechnicznych. Ponadto w opisie należy przedstawić status prawny nieruchomości, w której będzie realizowany projekt. Należy opisać, jaka jest forma korzystania z tej nieruchomości (własność, czy dzierżawa). Jeżeli projektodawca nie jest właścicielem nieruchomości, należy napisać: - kto jest właścicielem gruntów / nieruchomości, na których będzie realizowany projekt? - jaka jest dostępność mediów pod inwestycję? (jeżeli dotyczy) Jaka jest dostępność gruntów niezbędnych do zrealizowania wybranego wariantu realizacji projektu? - jakie są ograniczenia wynikające z umowy np. jaki okres dzierżawy zapisano w umowie? jaki jest okres wypowiedzenia umowy itp. W przypadku projektowania, wytyczania, znakowania lub budowy szlaków turystycznych (infrastruktury liniowej) wskazane jest opisanie przeprowadzonych uzgodnień dotyczących przebiegu szlaku w prawnie lub zwyczajowo przyjęty dla danego typu szlaku sposób oraz metodologii ich przeprowadzenia. Niektóre szlaki które mogą być przedmiotem projektu nie wymagają bowiem uzgodnień typowych dla procesu inwestycyjnego (np. malowanie znaków na drzewach, prace konserwacyjne takie jak drobne naprawy nawierzchni lub wycinka przeszkadzających gałęzi) ale przeprowadzenia procesu uzgodnień z podmiotami które nadzorują dany obszar i mogą mieć uwagi do przebiegu szlaków lub wskazać którędy należy je poprowadzić aby np. ochronić jakieś cenne zbiorowisko roślinne lub stanowisko gatunkowe (np. z nadleśnictwo, Urząd Morski, park krajobrazowy, itp.) - 7 -

8 IV.4. Trwałość instytucjonalna Projektodawca jest zobowiązany do utrzymania projektu, przez co najmniej 5 lat od chwili zakończenia jego realizacji. Należy, więc określić sposób zarządzania i eksploatacji majątkiem, który powstanie dzięki realizacji projektu. W tym punkcie należy określić: - kto będzie odpowiedzialny za utrzymanie inwestycji po jej realizacji, w szczególności kto będzie ponosił koszty eksploatacji wytworzonego majątku, - sposób zabezpieczenia środków na te wydatki; W przypadku przekazania innemu podmiotowi własności lub zarządzania majątkiem wytworzonym w trakcie realizacji projektu należy dodatkowo opisać: - sposób wyłonienia operatora/przyszłego właściciela; - strukturę organizacyjną operatora/przyszłego właściciela; - relacje prawne i finansowe operatora/przyszłego właściciela z beneficjentem. Przyszły właściciel lub operator majątku powstałego w projekcie finansowanym z EFRR (po jego zakończeniu) musi być wiarygodny, pewny i wypłacalny bardzo istotna jest jego trwałość finansowa. Jeżeli bowiem przyszły właściciel/operator zbankrutuje, trwałość samych rezultatów (np. inwestycji) nie będzie miała znaczenia. Jeżeli właścicielem i zarządzającym pozostanie projektodawca, można na tym zakończyć wypełnianie tego punktu (wiarygodność, pewność i wypłacalność była przedstawiana wcześniej). V. WYKONALNOŚĆ TECHNICZNO - TECHNOLOGICZNA V.1. Zgodność projektu z krajowymi i regionalnymi dokumentami strategicznymi W tym punkcie należy przedstawić opis szerszego kontekstu realizacji projektu w nawiązaniu do krajowych i regionalnych dokumentów strategicznych. W szczególności należy wykazać zgodność projektu z: - Strategią Rozwoju Kraju i Narodowymi Strategicznymi Ramami Odniesienia, - Strategią Rozwoju Województwa Pomorskiego i innymi regionalnymi dokumentami strategicznymi wskazanymi w opisie właściwej osi priorytetowej w RPO WP i URPO, - Lokalnymi (powiatowymi i gminnymi) dokumentami strategicznymi (np. programy w zakresie turystyki i ochrony przyrody, program rewitalizacji). Nie należy wymieniać i obszernie opisywać wszystkich dokumentów, lecz wykazać ich szczegółowy związek z projektem. Istotą tego punktu jest wskazanie, w jaki sposób problemy zidentyfikowane w dokumentach strategicznych będą załatwiane w wyniku przyszłej realizacji projektu. V.2. Opis stanu aktualnego przed realizacją projektu Elementem wyjściowym w poprawnie sporządzonej analizie techniczno-technologicznej jest rzetelny i poprawny opis stanu aktualnego. Jasno opisany stan obecny pozwala w sposób przejrzysty przejść do identyfikacji istniejących problemów oraz potrzeb, a tym samym do uzasadnienia potrzeby realizacji projektu

9 Opis stanu obecnego powinien przede wszystkim koncentrować się na charakterystyce istniejących elementów, które mogą zostać wykorzystane w projekcie oraz otoczenia z nim związanego. Już na tym etapie powinny być wskazane lub chociaż zaakcentowane obecne problemy wynikające ze stanu istniejącego. Proponowany zakres informacji w opisie stanu aktualnego powinien zawierać wszystkie ważne dla przedsięwzięcia elementy: w przypadku projektów z zakresu liniowej infrastruktury turystycznej i ochrony przyrody: Opis obszaru objętego potencjalnym oddziaływaniem projektu wraz ze sposobem jego wyznaczenia (delimitacji) oraz z uwzględnieniem następujących zagadnień: ogólny profil obszaru (rolniczy, przemysłowy, turystyczny, miejski itp.) jakie miejscowości obejmuje?, ilu mieszkańców go zamieszkuje; jakie są walory obszaru objętego projektem (turystyczne i/lub przyrodnicze itp.)?; jaka jest powierzchnia obszarów prawnie chronionych? czy obszar znajduje się na terenie Parku Narodowego, rezerwatów, parku krajobrazowego, obszarów sieci Natura 2000? jakie gatunki roślin i zwierząt są na nim umiejscowione? Opis dostępności planowanej infrastruktury, czyli możliwości dotarcia do szlaków i miejsc objętych projektem transportem własnym oraz transportem publicznym (w tym węzły transportowe, przesiadkowe, parkingi, miejsca postoju); Charakterystykę obecnego ruchu turystycznego: jaka jest liczba przyjazdów / odwiedzających, liczba udzielanych noclegów, czy ruch turystyczny jest sezonowy, czy znane są cele i motywy przyjazdów, formy uprawianej turystyki, układ przestrzenny ruchu turystycznego? Opis istniejącej bazy turystycznej: bazy noclegowej (liczba miejsc noclegowych, ich standard i rodzaj), gastronomicznej, towarzyszącej wraz z podstawowymi parametrami technicznymi i technologicznymi istniejącej infrastruktury i wyposażenia dotyczących turystyki i/ lub ochrony przyrody wraz z oceną ich funkcjonalności. Opis zidentyfikowanych problemów, niedogodności i potrzeb mieszkańców, turystów i podmiotów gospodarczych z rejonu objętego projektem z uwzględnieniem przyczyn, dla których nie zostały one do dnia dzisiejszego zaspokojone (w szczególności dostępność, jakość użytkowania, bezpieczeństwo, spójność, wygodę i atrakcyjność istniejącej infrastruktury). Identyfikacja koniecznych do przeprowadzenia działań zmierzających do poprawy obecnej sytuacji i zniwelowania problemów. W przypadku przedsięwzięć dotyczących szlaków turystycznych i przyrodniczych jako informacje szczególnie istotne dla opisu stanu istniejącego należy potraktować dokładną lokalizację lub lokalizacje (zaznaczone na czytelnych mapach). W przypadku przedsięwzięć dotyczących infrastruktury uzdrowiskowej należy dołączyć podstawowe informacje dotyczące uzdrowiska (data uzyskania statusu, charakterystyka właściwości leczniczych i infrastruktury lecznictwa uzdrowiskowego). w przypadku projektów lokalnej rewitalizacji: Opis obszaru objętego potencjalnym oddziaływaniem projektu wraz ze sposobem jego wyznaczenia (delimitacji) oraz z uwzględnieniem następujących zagadnień: ogólny profil obszaru (rolniczy, przemysłowy, turystyczny, miejski itp.) jakie miejscowości obejmuje?, ilu mieszkańców go zamieszkuje; jakie są walory obszaru objętego projektem; Diagnoza społeczna obszaru objętego projektem ( m.in. struktura demograficzna obszaru, liczba bezrobotnych, liczba mieszkańców objętych pomocą opieki społecznej); Opis dostępności planowanej infrastruktury, czyli możliwości dotarcia do miejsc objętych projektem transportem własnym oraz transportem publicznym (w tym węzły transportowe, przesiadkowe, parkingi, miejsca postoju); - 9 -

10 Stan techniczny infrastruktury, która jest przedmiotem projektu, opis zagrożeń (np. brak dostosowania istniejącej infrastruktury do rozwoju w niej funkcji o charakterze turystycznym, społecznym i gospodarczym.); W zależności od przedmiotu projektu opis obecnej oferty turystycznej, społecznej rekreacyjnej na zidentyfikowanym obszarze projektu i jej charakterystyka; Opis zidentyfikowanych problemów, niedogodności i potrzeb mieszkańców i podmiotów gospodarczych z rejonu objętego projektem w zakresie obiektów publicznej infrastruktury turystycznej, społecznej i rekreacyjnej (w zależności od przedmiotu projektu) z uwzględnieniem przyczyn, dla których nie zostały one do dnia dzisiejszego zaspokojone (w szczególności atrakcyjność istniejącej infrastruktury, dostępność, jakość użytkowania); w przypadku realizacji w ramach projektu działań związanych z stworzeniem stref bezpieczeństwa i zapobiegania przestępczości charakterystyka obecnego poziomu przestępczości na obszarze realizowania projektu oraz stosowanych dotychczas rozwiązań mających na celu rozwiązanie problemu., Identyfikacja koniecznych do przeprowadzenia działań zmierzających do poprawy obecnej sytuacji i zniwelowania problemów. Konieczne jest podawanie źródeł pozyskanych informacji. Celem opisu stanu obecnego jest oddanie pełnego obrazu stanu istniejącego i przedstawienie środowiska, w którym będzie realizowany projekt. Opis stanu obecnego jest również podstawą oceny potrzeby realizacji projektu. Należy pamiętać, że każdy projekt jest inny i rolą autorów Studium Wykonalności jest przedstawienie wszystkich informacji istotnych dla planowanego projektu. V.3. Opis potrzeby realizacji projektu Opis potrzeby realizacji projektu to kluczowy moment studium, który daje podstawę do rozważenia możliwości sfinansowania danego projektu. Jest to moment, który przedstawia problemy społeczności interesariuszy projektu, które dany projekt ma rozwiązać. Dlatego w opisie powinny się znaleźć następujące elementy: - analiza problemów i potrzeb, które dotykają interesariuszy projektu (ale jedynie w kontekście przedmiotu projektu), a w tym w szczególności: - rozpoznanie problemów 2 odczuwanych przez różnych interesariuszy projektu oraz źródła tej analizy: np. przeprowadzenie konsultacji z interesariuszami, wcześniej przeprowadzone badania na danym obszarze lub obszarze o podobnych problemach; - związki przyczynowo-skutkowe pomiędzy problemami; - powiązania pomiędzy wykazanymi problemami, a przedstawionym wcześniej opisem otoczenia projektu; - selekcja wszystkich problemów i wybór tych, które projekt ma rozwiązać lub przyczynić się do ich rozwiązania; Tak przeprowadzona analiza powinna doprowadzić do stworzenia drzewa problemów 3, które doskonale obrazuje problemy wynikające ze stanu obecnego. 2 Problemy muszą być określone jako sytuacje negatywne. Nie wszystkie sformułowania są sytuacjami negatywnymi, np. 10% stopa bezrobocia w mieście nie oznacza negatywnej sytuacji, jeżeli w innych miastach jest ona dwu-krotnie wyższa, ale sformułowanie dwukrotnie wyższa stopa bezrobocia niż na obszarze otaczającym obszar projektu jest już sytuacją negatywną. 3 Metodę tworzenia drzewa problemów można znaleźć w opracowaniach European Commission, PCM - Project Approach Guidelines,

11 przyczyny skutki Krok 1: Krok 2: Krok 3: Krok 4: Krok 5: Krok 6: Krok 7: Identyfikacja głównych problemów charakteryzujących istniejącą sytuację (burza mózgów). Wybór pojedynczego problemu startowego/głównego. Identyfikacja problemów związanych z problemem startowym. Ustanowienie hierarchii przyczynowo skutkowej: problemy, które bezpośrednio powodują problem startowy umieszczone są na poniżej; problemy, które są bezpośrednimi efektami problemów startowych są umieszczone powyżej. Postąpić analogicznie z wszystkimi innymi problemami. Połączyć problemy strzałkami ilustrującymi związki przyczynowo skutkowe. Przejrzeć diagram i weryfikować jego poprawność i kompletność. Na co należy uważać? - problemy muszą być sformułowane jako negatywne sytuacje - problemy muszą być rzeczywiste a nie przyszłe czy wyimaginowane - pozycja problemu w hierarchii nie odnosi się do jego ważności - problem nie jest wynikiem braku rozwiązania ale istniejącą negatywną sytuacją Źródło: European Commission, PCM - Project Approach Guidelines, 2004 Po sporządzeniu drzewa problemów, należy zwrócić uwagę na jeszcze jeden ważny, o ile nie najważniejszy w analizie problemów, aspekt. Na podstawie drzewa problemów można z łatwością określić, czy projekt rozwiązuje rzeczywiste problemy społeczności. Bowiem jedynie projekty rozwiązujące problemy znajdujące się na samym dole drzewa problemów (pierwotne przyczyny) są skuteczne i zostawiają trwałe rezultaty. Jeżeli projekt koncentruje się na problemach ze środka drzewa, to ewentualnie rozwiąże je jedynie na czas projektu, bowiem po jego zakończeniu ponownie zaczną oddziaływać problemy będące poniżej i ponownie powstaną skutki (problemy pośrednie), które projekt chwilowo rozwiązał. V.4. Przedmiot projektu V.4.1. Analiza różnych wariantów rozwiązania zidentyfikowanych problemów Analiza wariantów projektu jest decydująca dla właściwej identyfikacji zakresu projektu oraz wyboru najbardziej opłacalnego rozwiązania technicznego. Wybierając możliwe warianty realizacji projektu, należy zwrócić uwagę, czy faktycznie przyczyniają się one do określania różnych zakresów i możliwości realizacji projektu. Chodzi tu o to, aby skupić się na ograniczonej liczbie istotnych i technicznie wykonalnych opcji. Dla ułatwienia wyboru wariantów, należy opowiedzieć na dwa podstawowe pytania:

12 - w jaki sposób można rozwiązać wcześniej zidentyfikowane problemy oraz potrzeby? - w jakim stopniu zidentyfikowane warianty odpowiadają na potrzeby społeczności? Generalnie rzecz biorąc wybór wariantów do analizy może dotyczyć głównych aspektów realizacji projektu, takich jak: - lokalizacja (czy ulokować inwestycję na terenie będącym własnością wnioskodawcy, czy w innej lokalizacji, którą trzeba będzie zakupić) - zakres projektu (czy konieczna jest budowa czy wystarczy rozbudowa a może jedynie remont) - skala projektu (w zależności od zgłaszanych prognoz potrzeb, oraz konieczności wypełnienia warunków narzuconych prawem) Należy sprawdzić, czy opis każdego z wariantów zawiera w sobie odpowiedzi na poniższe pytania: w jaki sposób można rozwiązać wcześniej zidentyfikowane problemy oraz potrzeby? w jakim stopniu zidentyfikowane warianty odpowiadają na potrzeby społeczności? Analiza wariantów dokonana może w dowolny sposób (lecz zawsze z określeniem metodologii), jednakże zaleca się sporządzenie analizy wielokryterialnej z zastosowaniem współczynników wagowych dla wybranych kryteriów istotnych z punktu widzenia danego przedsięwzięcia, np. pilność realizacji inwestycji, liczba docelowych użytkowników, efekt końcowy rozumiany jako np. poprawa spójności i atrakcyjności sieci infrastruktury turystycznej, bezpieczeństwa i wygody użytkowników, poprawa jakości publicznej infrastruktury społecznej, rekreacyjnej itp., poprawa bezpieczeństwa mieszkańców. Analiza taka pozwala wykazać efektywność proponowanych wariantów w kilku aspektach i pozwala na ocenę poszczególnych wariantów inwestycji oraz wybór optymalnego rozwiązania. Kryteria oraz współczynniki wagowe oraz ich wartości mogą być dobrane zgodnie z charakterem planowanej inwestycji. Analiza wariantów ma ponadto wskazywać, czy uzyskanie dofinansowania wywoła tzw. efekt zachęty. Do oceny wystąpienia efektu zachęty konieczne jest wprowadzenie do analizy co najmniej dwóch różnych modeli realizacji projektu (przy udziale i bez udziału środków pochodzących z dofinansowania w ramach RPO). Przedmiotowe modele mają wykazać, że wskutek uzyskania dofinansowania nastąpi: a) znaczące zwiększenie rozmiaru projektu lub b) znaczące zwiększenie zakresu projektu lub c) znaczące zwiększenie całkowitej kwoty wydanej przez beneficjenta na projekt lub d) znaczące przyspieszenie zakończenia projektu, w stosunku do wariantu, który zakłada realizację projektu bez otrzymania dofinansowania ze środków RPO. V.4.2. Szczegółowy opis wybranego wariantu V.4.2.A. Lokalizacja, miejsce realizacji projektu W tym punkcie należy: - jasno przedstawić lokalizację wybranego wariantu projektu; - opisać charakterystykę lokalizacji wybranego wariantu projektu; w zależności od przedmiotu projektu:

13 - dołączyć niezbędne mapki, szkice sytuacyjne, które w sposób przejrzysty i czytelny obrazują miejsce realizacji projektu w tym odniesienie do obszarów chronionych. - dołączyć niezbędne zdjęcia archiwalne, zdjęcia teraźniejsze i wizualizacje pokazujące obiekt po zrealizowaniu projektu. V.4.2.B. Analiza techniczna i technologiczna Opis koncepcji techniczno-technologicznej powinien ograniczyć się do elementów mających rzeczywisty wpływ na koszty czy funkcjonowanie infrastruktury w przyszłości. Opisując wybrane rozwiązanie technologiczne należy skupić się na odpowiedzi na m.in. następujące pytania: - czy rozwiązania zastosowane w projekcie promują na polskim rynku optymalne oraz sprawdzone technologie; - czy rozwiązania spełniają wymogi wynikające z obowiązujących europejskich i polskich norm oraz przepisów dotyczących bezpieczeństwa i ochrony środowiska; - czy rozwiązania te wpływają znacząco na zmniejszenie zagrożeń dla zdrowia ludzkiego. - czy zastosowane rozwiązania technologiczne spełniają zalecane w tym zakresie standardy (regionalne, krajowe i międzynarodowe, jeżeli tak to jakie) w zakresie spójności infrastruktury, jej funkcjonalności, atrakcyjności, wygody i bezpieczeństwa osób korzystających. Opisując poszczególne elementy techniczno-technologiczne, należy uzasadniać wybór konkretnych rozwiązań technologicznych. Po ich wybraniu należy przedstawić wyczerpujący opis z podaniem podstawowych parametrów planowanej infrastruktury w zakresie określonym w rozdziale V.2. Istotne jest podanie źródła powyższych informacji (koncepcja techniczna, program funkcjonalnoużytkowy, dokumentacja techniczna, itp.) V.4.2.C. Trwałość technologiczna W tym punkcie należy odpowiedzieć na kluczowe pytania: - Czy wybrane technologie budowy poszczególnych elementów infrastruktury przełożą się na wysoką jakość i trwałość otrzymanych produktów, tak że nie będą one wymagały ciągłych udoskonaleń lub poprawek? - Czy proponowane rozwiązania biorą pod uwagę szybkie starzenie się ekonomiczne urządzeń i oprogramowania i zapewniają funkcjonowanie rezultatów z uwzględnieniem nakładów odtworzeniowych przynajmniej w okresach referencyjnych? - Czy analiza techniczna i technologiczna udowadnia, że zastosowana technologia ma charakter efektywny kosztowo? V.4.3. Opis stanu po realizacji projektu - logika interwencji V.4.3.A. Wskaźniki produktu Projektodawca opisuje w tym punkcie wszystkie produkty powstałe, bądź pozyskane w ramach projektu, i które po jego zakończeniu przełożą się na rezultaty opisane w punkcie poniżej

14 Produkt bezpośredni, materialny efekt realizacji przedsięwzięcia mierzony konkretnymi wielkościami. Produkty muszą zostać skwantyfikowane. Podstawowe produkty muszą być zgodne z listą wskaźników produktu ujętych we wniosku o dofinansowanie projektu. V.4.3.B. Wskaźniki rezultatu W punkcie tym należy przedstawić informacje na temat rezultatów, które zostaną osiągnięte dzięki realizacji projektu. Rezultaty można zdefiniować jako korzyści, jakie wynikną dla beneficjenta bezpośrednio po zakończeniu projektu w związku ze zrealizowanymi działaniami, tj. dostarczonymi mu opisanymi powyżej produktami. Rezultaty te powinny być skwantyfikowane, czyli przedstawione w ujęciu liczbowym. W przypadku, gdy dany rezultat jest trudny do skwantyfikowania, należy ująć go w sposób opisowy. Podstawowe rezultaty muszą być zgodne z listą wskaźników rezultatu ujętych we wniosku o dofinansowanie projektu. V.4.3.C. Wskaźniki oddziaływania projektu cele długofalowe Projektodawca opisuje w tym punkcie jakie długoterminowe korzyści zostaną osiągnięte w danym sektorze/regionie poprzez realizację projektu Oddziaływanie długofalowe konsekwencje zrealizowanego produktu, wykraczające poza natychmiastowe efekty dla beneficjentów końcowych. Oddziaływanie projektu przekłada się na jego cele projektu, które powinny nawiązywać do wcześniej zidentyfikowanych problemów oraz być zgodne z celami RPO WP (celami osi priorytetowej, działania) Ponadto cele bezpośrednie i długofalowe muszą być: - opisem przyszłego stanu rzeczy, który zaistnieje po rozwiązaniu problemów; - zgodne z metodą SMART, każdy cel powinien być: - S pecific (konkretny) czy cel nie jest ujęty zbyt ogólnie?; - M easurable (mierzalny) czy można zmierzyć poziom jego osiągnięcia?, - A chievable/available (osiągalny) czy cel jest wyrażony liczbowo?, tylko skwantyfikowany cel jest osiągalny. - R ealistic (realistyczny) czy cel jest możliwy do osiągnięcia w założonym okresie?, - T imed (określony w czasie) czy cel jest określony w czasie?. V.4.3.D. Matryca logiczna projektu 4 Na zakończenie opracowywania logiki interwencji należy przygotować matrycę logiczną projektu, podsumowującą całą logikę projektu. Logika interwencji Wskaźniki realizacji Źródła informacji o wskaźniku Założenia Cel nadrzędny (programowy, ogólny) 4 Metodę tworzenia matrycy logicznej można znaleźć m.in.w opracowaniach European Commission, PCM - Project Approach Guidelines,

15 Cel bezpośredni projektu (główny) Rezultaty Produkty wskaźniki rezultatów muszą być spójne ze wskaźnikami z wniosku wskaźniki produktów muszą być spójne ze wskaźnikami z wniosku Działania Środki Koszty Poprawnie sporządzona matryca logiczna powinna: - definiować nadrzędny cel projektu (cel szerszy, ogólny); - definiować to, do czego dążymy w projekcie; - identyfikować kluczowe rezultaty projektu; - grupować działania niezbędne do osiągnięcia rezultatów; - używać obiektywnie weryfikowalnych wskaźników; - identyfikować sposoby weryfikacji osiągnięć projektu; - identyfikować obszary ryzyka zewnętrznego. V.4.3.E. Komplementarność projektu Projekt zgłaszany do dofinansowania z RPO WP może być elementem realizacji szerszego przedsięwzięcia lub pozostawać w związku z realizacją innych projektów przez beneficjenta bądź inne podmioty (zaangażowane w realizację niniejszego projektu) w ramach 1. Podstaw Wsparcia Wspólnoty : - SPO Wzrost konkurencyjności przedsiębiorstw, - SPO Rozwój zasobów ludzkich, - SPO Transport, - SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich, - SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb, - Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, - Fundusz Spójności, - Inicjatywy Wspólnoty INTERREG oraz EQUAL, 2. W ramach Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia :

16 - PO Infrastruktura i Środowisko, - PO Innowacyjna Gospodarka, - PO Kapitał Ludzki, - PO Europejskiej Współpracy Terytorialnej, - Regionalny Program Operacyjny dla Województwa Pomorskiego na lata , 3. Z innych źródeł zewnętrznych lub środków własnych. Należy wskazać (tytuł projektu, źródło finansowania, krótki opis i wartość projektu) oraz opisać związek pomiędzy przedmiotowym Projektem a innymi projektami realizowanymi bądź zrealizowanymi w ramach PWW , NSRO bądź z innych źródeł zewnętrznych czy środków własnych. Należy także opisać planowane pozostałe działania beneficjenta związane z danym projektem. Przez Projekt powiązany z realizowanym w ramach niniejszego wniosku, należy rozumieć Projekt powiązany logicznie. Przedmiotowy projekt może również pozostawać w bezpośrednim związku z przedsięwzięciami innych podmiotów nie uczestniczących w jego realizacji, a mającymi wpływ na osiągnięcie pełniejszego efektu realizacji obu inwestycji. VI. WYKONALNOŚĆ FINANSOWO - EKONOMICZNA VI.1. Analiza finansowa Analiza finansowa będąca częścią analizy kosztów i korzyści powinna mieć na celu, w szczególności: - dokonanie oceny finansowej rentowności projektu oraz kapitału własnego (krajowego); - określenie właściwego (maksymalnego) wkładu z EFRR oszacowanie poziomu wsparcia, który umożliwi wykonalność finansową projektu, a z drugiej strony nie pozwoli przekazać projektodawcom zbyt dużo środków (nie pozwoli im zarobić na dotacji) poziom wsparcia szacuje się za pomocą analizy luki finansowej ; - weryfikację trwałości finansowej projektu tzn. czy projektodawca będzie zdolny do wdrożenia projektu a operator będzie generował wystarczającą nadwyżkę finansową do pokrycia wszystkich kosztów działalności operacyjnej oraz wydatków inwestycyjnych (łącznie z koniecznymi nakładami odtworzeniowymi) trwałość finansową analizujemy poprzez badanie sald środków pieniężnych systemu w okresie eksploatacji aktywów finansowanych z dotacji. VI.1.1. Określenie założeń do analizy finansowej. Poprawnie wykonana analiza finansowa powinna być sporządzona zgodnie z metodologią wskazaną w obowiązujących Wytycznych w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód Ministerstwa Rozwoju Regionalnego z uwzględnieniem zastrzeżeń zawartych w niniejszym dokumencie. Analiza finansowa powinna: zostać wykonana w cenach stałych przy uwzględnieniu 5% stopy dyskonta, zostać wykonana z dokładnością do pełnych złotych. Jedynie w przypadku nakładów inwestycyjnych oraz wyliczenia luki w finansowaniu wskazane jest podanie wartości z dokładnością co do grosza,

17 zostać sporządzona przy użyciu metody różnicowego modelu finansowego 5, obejmować nakłady ponoszone w trakcie przygotowania i realizacji inwestycji jak i okres referencyjny rozumiany jako czas odpowiadający ekonomicznej użyteczności (życia) projektu. Jest on liczony od roku następującego po dacie oddania inwestycji do użytku. Okres życia projektu jest różny w zależności od charakteru projektu. W przypadku projektów z zakresu turystyki, ochrony przyrody i lokalnej rewitalizacji okres referencyjny dla wszystkich kategorii działań wynosi 15 lat. Ponadto należy pamiętać iż rezerwy na nieprzewidziane wydatki nie są wydatkiem kwalifikowanym w ramach projektów przedkładanych do RPO WP. Do studium wykonalności należy dołączyć skoroszyt w postaci np. MS Excel lub OpenOffice z jawnymi (nie ukrytymi) i działającymi formułami przedstawiający przeprowadzone wyliczenia i ich wyniki. VI.1.2. Całkowite nakłady inwestycyjne Nakłady inwestycyjne projektu obejmują: - nakłady inwestycyjne dotyczące realizacji i przygotowania projektu (w podziale na kwalifikowalne i niekwalifikowalne) ponoszone w trakcie realizacji projektu; - nakłady odtworzeniowe ponoszone w okresie eksploatacji projektu (po zakończeniu jego realizacji). Nakłady inwestycyjne dotyczące realizacji projektu: - ponoszone są w okresie realizacji i przygotowania projektu na poszczególnych jego etapach; - są niezbędne do realizacji projektu, a więc mają z nim bezpośredni związek; - obejmują zarówno wydatki kwalifikowalne, jak i niekwalifikowalne do współfinansowania z EFRR ponoszone w związku z realizacja projektu; - są dozwolone na mocy obowiązujących przepisów. W ramach analizy finansowej należy przedstawić przyjęta metodykę oraz założenia dla określenia wartości nakładów inwestycyjnych projektu, jak również nakładów odtworzeniowych oraz podać źródło informacji. Jeżeli w rozdziale VI.1.3. Kalkulacja przychodów ze sprzedaży inwestora w wyniku realizacji inwestycji założono osiąganie przychodów w związku z inwestycją, istnieje duże prawdopodobieństwo, że projekt związany jest z występowaniem pomocy publicznej. 6 W przypadku wystąpienia pomocy publicznej, konieczne jest wskazanie nakładów inwestycyjnych również w odniesieniu do działań objętych pomocą publiczną. Nakłady inwestycyjne należy przedstawić wg poniższego wzoru. W sytuacji gdy projekt nie jest objęty pomocą publiczną należy wypełnić Tabelę 2A, w sytuacji gdy projekty w całości objęty jest pomocą publiczną należy wypełnić Tabelę 2B. Natomiast w sytuacji gdy przedsięwzięcia w ramach projektu podzielone zostały na podlegające zasadom pomocy publicznej i nie podlegające zasadom pomocy 5 Model finansowy sporządzany dla projektu, w którym zestawia się przepływy pieniężne dla scenariusza "podmiot (lub działalność gospodarcza) z projektem" oraz scenariusza "podmiot (lub działalność gospodarcza) bez projektu" i poprzez porównanie tych przepływów ustala się przepływy różnicowe, stanowiące podstawę między innymi dla ustalenia wskaźnika luki w finansowaniu, wartości dofinansowania projektu oraz ustalenia wartości wskaźników efektywności finansowej projektu. 6 Szczegółowe zasady pomocy publicznej zostały opisane w Załącznik nr 3 do Przewodnika Beneficjenta RPO WP Wytyczne dla beneficjentów w zakresie stosowania pomocy publicznej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata

18 publicznej należy wypełnić Tabela 2A i 2B dzieląc odpowiednio nakłady inwestycyjne na objęte i nie objęte pomocą publiczną. Tabela 2A. Rekomendowane zestawienie nakładów inwestycyjnych projektu nie objętych pomocą publiczną Nakłady inwestycyjne nie objęte pomocą publiczną A.1. Koszt opracowania dokumentacji A.1.1 koszt opracowania wstępnych prac studialnych i koncepcji i innych (jeżeli występują, należy wymienić) A.1.2. koszt opracowania studium wykonalności A.1.3. dokumentacji uzyskania środowiskowej Jedn. Rok bazowy 2007 Okres realizacji projektu (np. 3 lata) wydatki kwalifikowalne Okres referencyjny projektu (15 lat) A. nakłady inwestycyjne dotyczące przygotowania projektu w celu decyzji A.1.4. koszt dokumentacji technicznej A.1.5 inne koszty związane z planowaniem i projektowaniem inwestycji A.2. koszty przygotowania dokumentacji przetargowej i przeprowadzenia procedury zamówień publicznych B.1. zakup nieruchomości (jeśli dotyczy) B.2. zakup ruchomych środków trwałych, urządzeń, sprzętu, itp B.3. koszty inżyniera kontraktu bądź nadzoru inwestorskiego B.4. koszty robót budowlanomontażowych B.4.X koszty robót budowlano montażowych w rozbiciu na etapy (jeżeli występują) rozbiciu na kategorie robót, np. roboty ziemne, wyburzenia, odwodnienia, itp.) B.5. koszty monitoringu środowiska w okresie budowy B.6. koszty promocji projektu w tych pozycjach wpisujemy nakłady inwestycyjne B. nakłady inwestycyjne dotyczące realizacji projektu w tych pozycjach wpisujemy inwestycje odtworzeniowe

19 B.7. inne koszty niezbędne do realizacji projektu razem kwalifikowalne A.1. Koszt opracowania dokumentacji A.1.1 koszt opracowania wstępnych prac studialnych i koncepcji i innych (jeżeli występują, należy wymienić) A.1.2. koszt opracowania studium wykonalności A.1.3. koszt dokumentacji w celu uzyskania decyzji środowiskowej A.1.4. koszt dokumentacji technicznej A.1.5 inne koszty związane z planowaniem i projektowaniem inwestycji A.2. koszty przygotowania dokumentacji przetargowej i przeprowadzenia procedury zamówień publicznych B.1. zakup nieruchomości (jeśli dotyczy) B.2. zakup ruchomych środków trwałych, urządzeń, sprzętu, itp B.3. koszty inżyniera kontraktu bądź nadzoru inwestorskiego B.4. koszty robót budowlanomontażowych B.4.X koszty robót budowlano montażowych w rozbiciu na etapy (jeżeli występują) rozbiciu na kategorie robót, np. roboty ziemne, wyburzenia, odwodnienia, itp.) B.5. koszty monitoringu środowiska w okresie budowy B.6. koszty promocji projektu B.7. inne koszty niezbędne do realizacji projektu B.8. nakłady odtworzeniowe (podnoszące wartość środków trwałych, remonty generalne) wydatki niekwalifikowalne A. nakłady inwestycyjne dotyczące przygotowania projektu B. nakłady inwestycyjne dotyczące realizacji projektu

20 razem niekwalifikowalne razem kwalifikowalne i niekwalifikowalne Źródło: opracowanie własne. Tabela 2B. publiczną Rekomendowane zestawienie nakładów inwestycyjnych projektu objętych pomocą Nakłady inwestycyjne objęte pomocą publiczną A.1. Koszt opracowania dokumentacji A.1.1 koszt opracowania wstępnych prac studialnych i koncepcji i innych (jeżeli występują, należy wymienić) A.1.2. koszt opracowania studium wykonalności A.1.3. dokumentacji uzyskania środowiskowej Jedn. Rok bazowy 2007 Okres realizacji projektu (np. 3 lata) wydatki kwalifikowalne Okres referencyjny projektu (15 lat) A. nakłady inwestycyjne dotyczące przygotowania projektu w celu decyzji A.1.4. koszt dokumentacji technicznej A.1.5 inne koszty związane z planowaniem i projektowaniem inwestycji A.2. koszty przygotowania dokumentacji przetargowej i przeprowadzenia procedury zamówień publicznych B.1. zakup nieruchomości (jeśli dotyczy) B.2. zakup ruchomych środków trwałych, urządzeń, sprzętu, itp B.3. koszty inżyniera kontraktu bądź nadzoru inwestorskiego B.4. koszty robót budowlanomontażowych B.4.X koszty robót budowlano montażowych w rozbiciu na etapy (jeżeli występują) rozbiciu na kategorie robót, np. roboty ziemne, wyburzenia, odwodnienia, itp.) w tych pozycjach wpisujemy nakłady inwestycyjne B. nakłady inwestycyjne dotyczące realizacji projektu w tych pozycjach wpisujemy inwestycje odtworzeniowe

21 B.5. koszty monitoringu środowiska w okresie budowy B.6. koszty promocji projektu B.7. inne koszty niezbędne do realizacji projektu razem kwalifikowalne A.1. Koszt opracowania dokumentacji A.1.1 koszt opracowania wstępnych prac studialnych i koncepcji i innych (jeżeli występują, należy wymienić) A.1.2. koszt opracowania studium wykonalności A.1.3. koszt dokumentacji w celu uzyskania decyzji środowiskowej A.1.4. koszt dokumentacji technicznej A.1.5 inne koszty związane z planowaniem i projektowaniem inwestycji A.2. koszty przygotowania dokumentacji przetargowej i przeprowadzenia procedury zamówień publicznych B.1. zakup nieruchomości (jeśli dotyczy) B.2. zakup ruchomych środków trwałych, urządzeń, sprzętu, itp B.3. koszty inżyniera kontraktu bądź nadzoru inwestorskiego B.4. koszty robót budowlanomontażowych B.4.X koszty robót budowlano montażowych w rozbiciu na etapy (jeżeli występują) rozbiciu na kategorie robót, np. roboty ziemne, wyburzenia, odwodnienia, itp.) B.5. koszty monitoringu środowiska w okresie budowy B.6. koszty promocji projektu B.7. inne koszty niezbędne do realizacji projektu wydatki niekwalifikowalne A. nakłady inwestycyjne dotyczące przygotowania projektu B. nakłady inwestycyjne dotyczące realizacji projektu

22 B.8. nakłady odtworzeniowe (podnoszące wartość środków trwałych, remonty generalne) razem niekwalifikowalne razem kwalifikowalne i niekwalifikowalne Źródło: opracowanie własne. Ponadto należy sporządzić harmonogram rzeczowo-finansowy (wykres Gantta) dla fazy przedrealizacyjnej i realizacyjnej inwestycji w ujęciu kwartalnym, wg poniższego wzoru: Tabela 3. Harmonogram rzeczowo - finansowy. Nakłady inwestycyjne A.1. Koszt opracowania dokumentacji A.1.1 koszt opracowania wstępnych prac studialnych i koncepcji i innych (jeżeli występują, należy wymienić) A.1.2. koszt opracowania studium wykonalności A.1.3. koszty dokumentacji w celu uzyskania decyzji środowiskowej A.1.4. koszt dokumentacji technicznej A.1.5 inne koszty związane z planowaniem i projektowaniem inwestycji A.2. koszty przygotowania dokumentacji przetargowej i przeprowadzenia procedury zamówień publicznych B.1. zakup nieruchomości (jeśli dotyczy) B.2. zakup ruchomych środków trwałych, urządzeń, sprzętu, itp B.3. koszty inżyniera kontraktu bądź nadzoru inwestorskiego B.4. koszty robót budowlanomontażowych B.4.X koszty robót budowlano montażowych w rozbiciu na etapy (jeżeli występują) rozbiciu na kategorie robót, np. roboty ziemne, wyburzenia, odwodnienia, Rok bazowy Faza przedrealizacyjna Kw. Kw. Faza realizacji rok rok 2015 Kw. Kw. Kw. Kw. Kw. Kw. 7 Do roku bazowego należy dołączyć wszystkie wydatki poniesione przed 2007r

23 itp.) B.5. koszty monitoringu środowiska w okresie budowy B.6. koszty promocji projektu B.7. inne koszty niezbędne do realizacji projektu B.8. nakłady odtworzeniowe (podnoszące wartość środków trwałych, remonty generalne) Źródło: opracowanie własne. VI.1.3. Kalkulacja przychodów ze sprzedaży inwestora w wyniku realizacji inwestycji Generalnie projekty objęte zakresem niniejszych wytycznych powinny być nieodpłatnie i publicznie dostępne dla wszystkich potencjalnych użytkowników. W takim przypadku można ten rozdział pominąć. Jeżeli projektodawca zakłada osiąganie przychodów, powinien uwzględnić je w analizie. Przychody ze sprzedaży mogą pochodzić z wielu źródeł. Mogą to być przychody ze sprzedaży biletów wstępu, wypożyczania sprzętu, wynajmu powierzchni pod handel lub gastronomię. W przypadku grupy projektów kalkulację należy wykonać dla każdego projektu oddzielnie i razem dla całego przedsięwzięcia VI.1.3.A. Polityka cenowa W tym punkcie należy przedstawić: Opis aktualniej i planowanej po realizacji inwestycji polityki cenowej wraz z uzasadnieniem Sposób kalkulacji opłat, określenie metody naliczania amortyzacji. Określenie wartości dopłat właściciela - w przypadku, gdy przychody z opłat od użytkowników nie pokrywają kosztów operacyjnych. Jaka jest strategia dostosowania operatora do warunków rynkowych i jaki będzie wpływ przedsięwzięcia na ten proces? Czy po realizacji inwestycji działalność operacyjna i inwestycyjna (nakłady odtworzeniowe) będzie finansowana wyłącznie z przychodów ze sprzedaży? Wyliczeń tych należy dokonać z uwzględnieniem danych dotyczących obecnej i planowanej liczby przychodów ze sprzedaży dla terenu objętego inwestycją. VI.1.3.B. Program sprzedaży Do celów analizy finansowej należy przygotować plan przychodów, który powinien zawierać również przychody w stanie aktualnym. Na podstawie planu przychodów należy obliczyć planowaną zmianę przychodów wynikająca z realizacji przedsięwzięcia. W przypadku grupy projektów kalkulację należy wykonać dla każdego projektu oddzielnie i razem dla całego przedsięwzięcia. Przy planie przychodów należy również uwzględnić nieściągalność należności, na podstawie aktualnych wskaźników przedsiębiorstwa. W przypadku nowych podmiotów zaleca się uwzględnienie wskaźników nieściągalności poprzez założenie ich poziomu dla podobnych inwestycji, lub poprzez porównanie ich z poziomem nieściągalności dla usług komunalnych. Możliwe jest również zbadanie

24 tych wskaźników w inny sposób, jednak w każdym przypadku należy dokładnie opisać założenia i sposób ich obliczenia. VI.1.4. Kalkulacja kosztów eksploatacyjnych całego systemu bez realizacji projektu oraz z jego uwzględnieniem W pierwszej kolejności należy zadbać o to, aby koszty dotyczyły całości funkcjonowania inwestycji. Następnie należy trzymać się następujących zasad: - przyjąć realne i możliwe do osiągnięcia założenia odnośnie kosztów, - uwzględnić wszystkie koszty, - podzielić koszty według klasyfikacji kosztów rodzajowych przy założeniu kontynuowania działalności bez realizacji projektu w odpowiednim okresie referencyjnym, - jeżeli to możliwe, rozbić koszty ujęte w powyższej tabeli bardziej szczegółowo. Tabela 4. Lp. Wyszczególnienie 1. koszty zużycia materiałów, paliwa i energii Wykaz możliwych rodzajów kosztów eksploatacyjnych wraz z przedstawieniem ich w arkuszu kalkulacyjnym. Jedn. zł / rok 2. koszty usług obcych zł / rok 3. podatki i opłaty zł / rok 4. koszty wynagrodzeń zł / rok 5. koszty ubezpieczeń społecznych i innych ubezpieczeń 6. pozostałe koszty rodzajowe (podać jakie, nie można uwzględniać amortyzacji) zł / rok zł / rok Rok bazowy Okres realizacji projektu (np. 3 lata) Okres funkcjonowania projektu (15 lat) Źródło danych dane firmy Źródło: opracowanie własne VI.1.4.A. Plan amortyzacji Ten punkt dotyczy wszystkich projektów, w których występują środki trwałe. W planie amortyzacji należy umieścić następujące elementy: - rok, - wartość początkową, - amortyzację roczną oraz - wartość netto środka trwałego - wartość rezydualną. Jako wartość rezydualną przyjmuje się wartość środków trwałych netto uzyskanych na etapie realizacji projektu lub w okresie jego eksploatacji, wynikająca z nakładów inwestycyjnych na realizację projektu

25 oraz nakładów odtworzeniowych, ustalona na koniec ostatniego roku okresu odniesienia przyjętego do analizy. Zaleca się, aby wartość rezydualna obliczana była zgodnie z przepisami prawa (w oparciu o przyjęte stawki amortyzacji), o ile tak przyjęty okres całkowitej amortyzacji dla danego aktywa pokrywa się z ekonomicznie uzasadnionym okresem jego użytkowania. Oznacza to, iż nie należy stosować minimalnych okresów amortyzacji wynikających z przepisów prawa jeżeli ekonomicznie uzasadniony okres użytkowania danego typu aktywa określony w oparciu o jego oczekiwaną przydatność dla beneficjenta jest dłuższy. Wartość rezydualna występuje wtedy, gdy okres ekonomicznej użyteczności środków trwałych jest dłuższy niż okres ich eksploatacji wynikający z przyjętego okresu referencyjnego. Istnieją pewne wyjątki od tej zasady: W przypadku gruntów wartość rezydualna wynosi 100 % wartości początkowej. W przypadku, w którym budynki użyteczności publicznej będące przedmiotem projektu (np. szpitale, muzea, uniwersytety) będą wykorzystywane w tym samym celu po zakończeniu okresu odniesienia i nie ma możliwości potencjalnego osiągnięcia korzyści finansowej w wyniku sprzedaży obiektu, można przyjąć, iż wartość rezydualna wynosi 0. Wnioskodawca powinien uzasadnić przyjętą wartość rezydualną. Wartość rezydualna środków trwałych netto w ostatnim roku odniesienia wykazywana jest w tabelach finansowych ze znakiem przeciwnym do wydatków i de facto powiększa wpływy projektu, obok przychodów w rozumieniu art. 55 ust. 1 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006. W przypadku realizacji w ramach projektu objętego studium wykonalności jednego z etapów szerszej inwestycji, należy uwzględnić w analizie również wartość środków trwałych uzyskanych we wcześniejszych etapach w ciągu ostatnich 5 lat (wartość środka trwałego z wcześniejszego etapu potraktować jako wartość rezydualną). Obie wersje wyliczeń z uwzględnieniem tylko obecnego etapu oraz z uwzględnieniem etapów wcześniejszych należy przedstawić równolegle. Do wyliczenia wysokości dofinansowania w oparciu o lukę w finansowaniu oraz wskaźników efektywności finansowej należy uwzględnić wartość rezydualną nieuwzględniającą wartości poprzednio wytworzonych środków trwałych. Tabela 5. Plan amortyzacji. Lp. Wyszczególnienie Jedn. 1 Wartość netto środka zł trwałego (w roku bazowym wpisujemy wartość początkową) 2 Amortyzacja roczna zł/rok Rok bazowy Okres realizacji projektu (np. przykładowo 3 lata) Okres referencyjny projektu (np. 15 lat) Źródło danych

26 3 Wartość rezydualna (z uwzględnieniem wcześniejszych etapów) zł Źródło: opracowanie własne VI.1.5. Rachunek zysków i strat Rachunek zysków i strat dla projektu musi być wykonany zgodnie z definicjami określonymi w ustawie o rachunkowości, przy czym sugeruje się tworzyć rachunki jedynie na poziomie grup głównych (oznaczonych literami). Następnie należy trzymać się następującej zasady: w rachunku muszą być ujęte wyłącznie zmiany poszczególnych pozycji rachunku wywołanych realizacją projektu, a więc od poszczególnych wartości po realizacji projektu należy odjąć wartości bez realizacji projektu. VI.1.6. Zestawienie przepływów pieniężnych projektu W pierwszej kolejności należy przygotować szablon rachunku przepływów pieniężnych dla projektu zgodnie z definicjami określonymi w ustawie o rachunkowości, przy czym można go przygotować jedynie na poziomie grup głównych (oznaczonych literami). W drugiej kolejności należy przygotować wyliczenia bacząc na to, czy są one poprawne i nie ma błędów rachunkowych, ani metodologicznych. W tym punkcie, oprócz przedstawienia rachunku przepływów pieniężnych, należy również (bazując na tym rachunku) uzasadnić: - w jaki sposób zapewnimy płynność finansową projektu; - przedstawić czynniki, które mogą wpłynąć na płynność oraz sposoby ich przezwyciężenia. W przypadku, gdy występują ujemne przepływy w którymkolwiek roku realizacji lub eksploatacji projektu, zadaniem projektodawcy jest w takim przypadku podanie źródła pokrycia deficytu projektu oraz ewentualnego kosztu takiego finansowania. VI.1.7. Ustalenie wysokości dofinansowania (określenie dopuszczalnej wielkości pomocy publicznej lub określenie luki w finansowaniu) W przypadku projektów, w których występują przychody należy zweryfikować czy dane przedsięwzięcie: podlega zasadom pomocy publicznej lub też czy można zakwalifikować je jako projekt generujący dochód zgodnie z art. 55 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 Jeżeli żaden powyższych warunków nie zostanie spełniony oraz dla projektów w których nie występują przychody można przyjąć maksymalny poziom dofinansowania dla danego działania. 1. Weryfikacja w zakresie występowania pomocy publicznej

27 Analizę występowania w projekcie pomocy publicznej należy przeprowadzić w oparciu o zapisy Wytycznych dla Beneficjentów w zakresie stosowania pomocy publicznej w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata stanowiących Załącznik nr 3 do Przewodnika Beneficjenta RPO WP. Należy pamiętać, iż w sytuacji gdy w projekcie założono występowanie przychodów ze sprzedaży będących wynikiem planowanej inwestycji 8 istnieje duże prawdopodobieństwo, że projekt związany jest z występowaniem pomocy publicznej. W przypadku wystąpienia pomocy publicznej, konieczne jest wskazanie w niniejszym rozdziale, wg zasad jakiego rozporządzenia Ministra Rozwoju Regionalnego ustalono wielkość dofinansowania 9. W przypadku braku występowania pomocy publicznej w odniesieniu do projektu, konieczne jest wskazanie tej informacji w tym miejscu studium wykonalności. 2. Ustalenie poziomu dofinansowania dla projektów generujących dochód W sytuacji gdy w projekcie występują przychody a przedsięwzięcie nie podlega zasadom pomocy publicznej należy zweryfikować czy jest ono przedsięwzięciem generującym dochód zgodnie z zapisami rozporządzenia Rady 1038/2006 oraz aktualnymi Wytycznymi w zakresie wybranych zagadnień związanych z przygotowaniem projektów inwestycyjnych, w tym projektów generujących dochód Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Dla przedsięwzięcia spełniającego przesłanki do uznania go za projekt generujących dochód zgodnie z metodologią podaną w w/w wytycznych wysokość dofinansowania należy obliczyć w oparciu o metodologię luki w finansowaniu. Metoda luki w finansowaniu ma na celu określenie poziomu wydatków kwalifikowalnych, zgodnie z art. 55 ust. 2 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006, stanowiącego podstawę ustalenia poziomu dofinansowania, który z jednej strony gwarantuje, że projekt będzie miał wystarczające zasoby finansowe na jego realizację, z drugiej zaś pozwala uniknąć przyznania nienależnych korzyści odbiorcy pomocy, czyli finansowania projektu. w wysokości wyższej niż jest to konieczne. Stosując metodę luki w finansowaniu należy oprzeć się na zasadach wynikających z w/w wytycznych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego. Wyniki kalkulacji luki w finansowaniu należy podsumować w tabeli, jak poniżej: Tabela 6. Luka w finansowaniu - podsumowanie. Główne elementy i parametry (N - niedyskontowany, D - dyskont.) 1 Okres odniesienia (lata) Wartość niezdyskontowana Wartość dyskontowana 2 Fin. stopa dysk. (%) 3 Łączny koszt inwestycji (PLN, N) 4 Łączny koszt inwestycji (PLN, D) 5 Wartość rezydualna (PLN, N) 6 Wartość rezydualna (PLN, D) 7 Przychody (PLN, D) 8 Koszty operacyjne (PLN, D) 9 Przychód netto (dochód) = (7) - (8) + (6) 10 Wydatki kwalifikowalne (art. 55 ust. 2) = (4) (9) 8 W rozdziale Kalkulacja przychodów ze sprzedaży inwestora w wyniku realizacji inwestycji 9 Lista rozporządzeń dotyczących pomocy publicznej wskazana jest odrębnie w opisie dla każdego działania w Uszczegółowieniu Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata

28 11 Luka w finansowaniu (%) = (10) / (4) Źródło: opracowanie własne W przypadku projektów objętych częściowo pomocą publiczną w rozumieniu art. 87 TWE, a częściowo nią nie objętych, do części nie objętej pomocą publiczną należy zastosować odpowiednio powyższe zasady dotyczące ustalania poziomu dofinansowania w oparciu o metodę luki w finansowaniu. Dla wszystkich projektów nie podlegających przepisom art. 55 rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 poziom dofinansowania ustala się przy zastosowaniu stopy dofinansowania określonej dla danego działania w Uszczegółowieniu Regionalnego Programu Operacyjnego dla Województwa Pomorskiego na lata VI.1.8. Wyliczenie i interpretacja wskaźników finansowej efektywności projektu Analiza rentowności projektu jest weryfikacją dobrze oszacowanej wielkości dotacji (która nie może przynosić nadmiernych korzyści projektodawcy). Jest to zatem weryfikacja na podstawie wskaźników FRR/C i FNPV/C oraz FRR/K i FNPV/K czy dotacja nie jest przeszacowana. Wyliczenie wartość FRR/C oraz FRR/K jest obowiązkowe jedynie dla projektów o dodatniej wartości skumulowanych zdyskontowanych przychodów netto 10 VI.1.8.A. Wskaźnik FNPV/C i FRR/C FNPV/C - Finansowa bieżąca wartość netto inwestycji, jest sumą zdyskontowanych strumieni pieniężnych netto generowanych przez projekt FRR/C Finansowa wewnętrzna stopa zwrotu z inwestycji, określa zwrot z projektu W przypadku, gdy wartość FNPV/C wynosi 0, tzn bieżąca wartość przyszłych przychodów jest równa bieżącej wartości kosztów projektu, FRR/C jest równa przyjętej stopie dyskontowej; w przypadku, gdy FRR/C jest niższa od przyjętej stopy dyskontowej, FNPV/C jest ujemna, co oznacza, że bieżąca wartość przyszłych przychodów jest niższa niż bieżąca wartość kosztów projektu. Dla projektów ubiegających się o dofinansowanie z funduszy UE, FNPV/C jest najczęściej ujemne; ujemna wartość FNPV/C świadczy o tym, że przychody generowane przez projekt nie pokryją kosztów i że dla realizacji projektu potrzebne będzie dofinansowanie ze środków publicznych. Kategorie strumieni pieniężnych FNPV/C, FRR/C: 10 Należy jednocześnie zaznaczyć, iż ze względu na nietypowy rozkład przepływów pieniężnych (fakt zmiany znaku z minus na plus więcej niż raz) nie w każdym przypadku możliwe było obliczenie kryterium IRR. Wynika to z istoty wewnętrznej stopy zwrotu jako pierwiastka wielomianu n - tego stopnia. W takiej sytuacji równanie opisujące przepływy pieniężne ma więcej niż jeden pierwiastek. Ze względu na zmianę znaku przepływów pieniężnych przedsięwzięcie (teoretycznie) ma charakter mieszany tj. inwestycyjno pożyczkowy (dotowany). Rozwiązaniem tego problemu jest zastosowanie zmodyfikowanej wewnętrznej stopy zwrotu (MIRR), w której nadwyżkowe środki pieniężne generowane przez projekt reinwestuje się. Inwestycje te stanowią swego rodzaju międzyokresowe pożyczki, którymi pokrywane są okresowe niedobory ze źródeł budżetu beneficjenta. Gdzie: COF Cash Outflow ujemne strumienie gotówki CIF Cash Inflow dodatnie strumienie gotówki MIRR zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu

29 - przychody - wartość rezydualna - koszty operacyjne - nakłady inwestycyjne Metodologia liczenia FNPV/C i FRR/C Finansową bieżącą wartość netto inwestycji ( FNPV/C), należy obliczać według wzoru: FNPV S n C C C 0 1 / C S atst... 1 t 0 1 S C n 0 1 r 1 r r n gdzie, S C - salda przepływów pieniężnych generowanych przez projekt w poszczególnych latach przyjętego horyzontu czasowego analizy n horyzont czasowy (liczba lat) a finansowy współczynnik dyskontowy 1 a t 1 r r przyjęta finansowa stopa dyskontowa Finansowa wewnętrzna stopa zwrotu z inwestycji (FRR/C), należy obliczać według wzoru: n C St FNPV / C S 0 t t 0 1 FRR / C gdzie, S C - salda przepływów pieniężnych generowanych przez projekt w poszczególnych latach przyjętego horyzontu czasowego analizy n horyzont czasowy (liczba lat) S VI.1.8.B. Wskaźnik FNPV/K i FRR/K FNPV/K Finansowa bieżąca wartość netto kapitału, jest sumą zdyskontowanych strumieni pieniężnych netto wygenerowanych dla beneficjenta w wyniku realizacji rozważanej inwestycji. Uznaje się, że projekt jest efektywny dla podmiotu realizującego projekt, jeżeli wskaźnik FNPV/K jest dodatni: zdyskontowane wpływy przewyższają zdyskontowane wydatki związane z projektem. FRR/K Finansowa wewnętrzna stopa zwrotu, jest równa stopie dyskontowej, dla której wartość FNPV/K wynosi 0. FRR/K określa zwrot dla beneficjenta. Kategorie strumieni pieniężnych FNPV/K, FRR/K: - przychody - wartość rezydualna - koszty operacyjne - koszty finansowania - spłaty kredytów - kapitał własny prywatny - krajowy wkład publiczny ( na poziomie lokalnym, regionalnym, centralnym ) Metodologia liczenia FNPV/K i FRR/K Finansową bieżącą wartość netto kapitału ( FNPV/K), należy obliczać według wzoru:

30 FNPV S n K K K 0 1 / K S ats... 1 t 0 1 S K n 0 1 r 1 r r n gdzie, S K - salda przepływów pieniężnych generowanych przez projekt w poszczególnych latach przyjętego horyzontu czasowego analizy n horyzont czasowy (liczba lat) a finansowy współczynnik dyskontowy 1 a t 1 r r przyjęta finansowa stopa dyskontowa Finansowa wewnętrzna stopa zwrotu (FRR/K), należy obliczać według wzoru: S FNPV / K S n K St 1 FRR / K t 0 t 0 gdzie, S K - salda przepływów pieniężnych generowanych przez projekt w poszczególnych latach przyjętego horyzontu czasowego analizy n horyzont czasowy (liczba lat) Do wyliczania wskaźników można zastosować gotowe formuły arkuszy kalkulacyjnych (np. MS Excel). VI.1.9. Struktura finansowania W punkcie tym należy przedstawić źródła finansowania projektu z uwzględnieniem wysokości współfinansowania z EFRR dla kolejnych kategorii kosztowych, wg tabeli poniżej. Jeżeli w rozdziale VI.1.3. Kalkulacja przychodów ze sprzedaży inwestora w wyniku realizacji inwestycji założono osiąganie przychodów w związku z inwestycją, istnieje duże prawdopodobieństwo, że projekt związany jest z występowaniem pomocy publicznej. W przypadku wystąpienia pomocy publicznej, konieczne jest wskazanie struktury finansowania również w odniesieniu do działań objętych pomocą publiczną. W sytuacji gdy projekt nie jest objęty pomocą publiczną należy wypełnić Tabelę 7A, w sytuacji gdy projekty w całości objęty jest pomocą publiczną należy wypełnić Tabelę 7B. Natomiast w sytuacji gdy przedsięwzięcia w ramach projektu podzielone zostały na podlegające zasadom pomocy publicznej i nie podlegające zasadom pomocy publicznej należy wypełnić Tabela 7A i 7B. Tabela 7A. Źródła finansowania projektu nie objęte pomocą publiczną w PLN. Wyszczególnienie Rok bazowy do 2007 Lata Okres referencyjny realizacji (np. 2 lata) Suma I. Koszty kwalifikowalne EFRR

31 Budżet państwa Budżet Samorządu Województwa Pomorskiego Budżet Powiatu Budżet Gminy WFOŚiGW PFRON Środki prywatne Inne Suma źródeł pokrycia kosztów kwalifikowalnych II. Koszty niekwalifikowalne Budżet państwa Budżet Samorządu Województwa Pomorskiego Budżet Powiatu Budżet Gminy WFOŚiGW PFRON Środki prywatne Inne Suma źródeł pokrycia kosztów niekwalifikowalnych Suma źródeł finansowania łącznie Źródło: opracowanie własne Tabela 7B. Źródła finansowania projektu objęte pomocą publiczną w PLN. Wyszczególnienie Rok bazowy do 2007 Lata Okres referencyjny realizacji (np. 2 lata) Suma I. Koszty kwalifikowalne EFRR Budżet państwa Budżet Samorządu Województwa Pomorskiego Budżet Powiatu Budżet Gminy WFOŚiGW PFRON Środki prywatne

32 Inne Suma źródeł pokrycia kosztów kwalifikowalnych II. Koszty niekwalifikowalne Budżet państwa Budżet Samorządu Województwa Pomorskiego Budżet Powiatu Budżet Gminy WFOŚiGW PFRON Środki prywatne Inne Suma źródeł pokrycia kosztów niekwalifikowalnych Suma źródeł finansowania łącznie Źródło: opracowanie własne VI Analiza trwałości finansowej projektu Weryfikacja trwałości finansowej projektu polega na wykazaniu, że zasoby finansowe na realizację analizowanego projektu zostały zapewnione i są one wystarczające do sfinansowania kosztów projektu podczas jego realizacji, a następnie eksploatacji. Analiza trwałości projektu obejmuje : - analizę zasobów finansowych; - analizę sytuacji finansowej beneficjenta; - okreslenie źródeł prefinansowania nakładów inwestycyjnych współfinansowanych z EFRR. W punkcie tym należy wykazać, że założone źródła finansowania projektu pokryją wszystkie wydatki dotyczące projektu zarówno w okresie jego realizacji, jak i eksploatacji. Istotne jest, aby analizując finansowa trwałośc projektu, brac pod uwagę wszystkie źródła jego finansowania, z uwzględnieniem tych, które stanowią płatności transferowe (np. dotacje ogólne z budżetu państwa). Celem wykazania trwałości finansowej projektu zestawia się wydatki i wpływy dotyczące wybranego wariantu inwestcyjnego. Stwierdza się, że trwałość finansowa jest zapewniona, jeżeli skumulowane przepływy środków pieniężnych netto są dodatnie lub równe zero w każdym z analizowanych lat, na przestrzeni całego horyzontu czasowego. Sytuacja finansowa beneficjenta musi umożliwić zrealizowanie projektu. Wykazywane środki własne muszą być zapewnone, a sam projekt musi być ujęty w planach inwestycyjnych projektodawcy (i ewentualnie jego partnerów) Celem udokumentowania sytuacji finansowej beneficjenta niezbędne jest wypełnienie poniższej tabeli: Tabela 8. Dane dotyczące wykonania budżetu za rok poprzedzający realizację projektu (obowiązkowa dla jednostek samorządu terytorialnego): Nazwa Jedn. miary Wartość

33 DOCHODY ogółem WYDATKI ogółem w tym inwestycyjne WYNIK WYKONANIA BUDŻETU Wskaźnik poziomu zadłużenia (art. 169 ustawy o finansach publicznych 11 ) Wskaźnik obsługi długu (art. 170 ustawy o finansach publicznych 12 ) Prognoza wskaźników poziomu zadłużenia i obsługi długu w okresie trwania inwestycji (jest to prognoza znana na dzień składania wniosku z uwzględnieniem projektu) Źródło: opracowanie własne tys. zł tys. zł tys. zł % % % Liczba kolumn uzależniona od czasu realizowania inwestycji Ze względu na fakt, że środki finansowe z EFRR są przekazywane beneficjentowi nie wcześniej niż z chwilą zaakceptowania przedłożonego Instytucji Zarządzającej wniosku o płatność, musi on posiadać środki na prefinansowanie nakładów inwestycyjnych projektu (uprzednie sfinansowanie). W związku z powyższym projektodawca (i jego partnerzy) powinni wykazać źródła prefinansowania (łącznie z kwotami). VI.2. Analiza ekonomiczna VI.2.1. Określenie założeń do analizy ekonomicznej Analiza ekonomiczna: Musi być dokonana z punktu widzenia społeczności, przy czym punktem wyjścia do analizy ekonomicznej powinny być przepływy pieniężne określone w analizie finansowej; 2. Powinna wychodzić z założenia, że wkład w projekt jest wyceniany w kontekście jego kosztu alternatywnego, a produkt końcowy w kontekście gotowości klienta do zapłaty. Koszt alternatywny niekoniecznie bowiem musi odpowiadać odnotowanemu kosztowi finansowemu; podobnie, chęć do zapłaty nie zawsze jest prawidłowo odzwierciedlona przez obserwowane ceny rynkowe, które mogą być przez coś zniekształcone lub których w ogóle może nie być; 3. Powinna być przeprowadzona w cenach netto; 4. W analizie przepływów gotówkowych należy uwzględnić efekty zewnętrzne wynikające z realizacji inwestycji; 5. Przy określaniu ekonomicznych wskaźników efektywności należy dokonać korekty o efekty fiskalne. Korekty fiskalne polegają na skorygowaniu następujących pozycji: odliczeniu subwencji i wpłat, mających charakter wyłącznie przekazu pieniężnego tzw. czyste płatności transferowe na rzecz osób fizycznych (np. płatności z tytułu ubezpieczeń społecznych); doliczeniu do cen nakładów objętych analizą podatków bezpośrednich; 11 Na mocy art. 85 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 157 poz. 1241) 12 J. w. 13 European Commission, The New Programming Period : Guidance On The Methodology For Carrying Out Cost-Benefit Analysis, Working Document No. 4, 08/2006, s

34 uwzględnieniu w cenie tych konkretnych podatków pośrednich / subwencji/ dotacji, które mają za zadanie zmienić efekty zewnętrzne. Jednakże należy pamiętać, aby w trakcie analizy nie liczyć ich podwójnie (przykładowo jako podatek włączony do danej ceny oraz jako szacunkowy zewnętrzny koszt środowiskowy); 6. W oparciu o długoterminowy wzrost gospodarczy i stopy preferencji czasowej, KE proponuje orientacyjny punkt odniesienia dla społecznej stopy dyskontowej na poziomie 5,5 % dla państw objętych pomocą z funduszu spójności, w tym Polski. Społeczna stopa dyskontowa ustalona jako punkt odniesienia wymaga, aby stosować ją w sposób spójny do wszystkich projektów. W PRZYPADKU PROJEKTÓW POWYŻEJ 4 MLN ZŁOTYCH NALEŻY WYKONAĆ PEŁNĄ ANALIZĘ EKONOMICZNĄ. DLA PROJEKTÓW MNIEJSZYCH WYSTARCZAJĄCA JEST ANALIZA WIELOKRYTERIALNA. VI.2.2. Rachunek kosztów i korzyści ekonomicznych Należy tu określić źródła szacunku korzyści społecznych. Mogą to być specjalne analizy wykonywane na potrzeby studium, aktualizowane wartości uzyskane w wykonanych w przeszłości studiach lub też wartości uzyskane na innych obszarach (podobnych). W tym punkcie o ile to możliwe należy skwantyfikować wszystkie zidentyfikowane koszty i korzyści ekonomiczne wynikające z efektów zewnętrznych. Kluczowe efekty zewnętrzne związane są ze środowiskiem naturalnym, zdrowiem i jakością życia. Przykłady efektów zewnętrznych opisuje poniższa tabela. Tabela 9. Efekty zewnętrzne

35 Sektor Przykłady pozytywnych efektów zewnętrznych Przykłady negatywnych efektów zewnętrznych Turystyka Ochrona przyrody wydatki turystów, które zostawią na obszarze projektu (kalkulowane jako skłonność do zapłaty na podstawie metody kosztów podróży), wzrost liczby odwiedzających w sezonie, wzrost liczby usług związanych z wypoczynkiem, budownictwo, nowe miejsca pracy, zwiększona wartość gruntów położonych w okolicy inwestycji, ukierunkowanie ruchu turystycznego; zachowanie obszarów cennych przyrodniczo; wzrost zainteresowania walorami przyrodniczymi i edukacją ekologiczną zwiększone zanieczyszczenie środowiska odpadami, spalinami, hałasem itd. wzrost ilości pobieranej wody i odprowadzanych ścieków zwiększone zanieczyszczenie środowiska odpadami, spalinami, hałasem itd.; Kompleksowe przedsięwzięcia rewitalizacyjne wzrost atrakcyjności inwestycyjnej, osiedleńczej i turystycznej; poprawa jakości życia mieszkańców; zwiększona wartość gruntów położonych w okolicy inwestycji; - poszerzenie oferty m.in. turystycznej, społecznej, rekreacyjnej; - nowe miejsca pracy; - wzrost liczby odwiedzających publiczną infrastrukturę; - wzrost liczby uczestników imprez, wydarzeń m.in turystycznych, społecznych, rekreacyjnych; zwiększone zanieczyszczenie środowiska odpadami, spalinami, hałasem itd.; Źródło: opracowanie własne Sporządzając rachunek kosztów i korzyści ekonomicznych należy określić źródła szacunku kosztów i korzyści społecznych. Mogą to być specjalne analizy wykonywane na potrzeby studium, aktualizowane wartości uzyskane w wykonanych w przeszłości studiach lub też wartości uzyskane na innych obszarach (podobnych), przeliczone np. według ilorazu średniego wynagrodzenia w obu obszarach. VI.2.3. Zestawienie i ocena jakościowa kosztów i korzyści, które nie mogły zostać wycenione W tym punkcie należy opisać inne efekty zewnętrzne, których nie można było skwantyfikować w punkcie powyżej. VI.2.4. Ustalenie wartości wskaźników efektywności ekonomicznej projektu VI.2.4.A. Wskaźnik ENPV i ERR Ekonomiczna wartość bieżąca netto (economic net present value) informuje o realnych korzyściach ekonomicznych (oszacowanych w pieniądzu), jakie przyniesie nam realizacja projektu. Metoda ta bierze pod uwagę nie tylko zmianę wartości pieniądza w czasie, inflację i amortyzację, ale również

36 rentowność kapitału inwestycyjnego. Zatem z dość dużym przybliżeniem odzwierciedla ona sytuację rzeczywistą. W ramach analizy ekonomicznej należy obliczyć wskaźniki efektywności ekonomicznej dla całej inwestycji. Metodologia liczenia ENPV i ERR Zaktualizowaną ekonomiczna wartość netto (ENPV) należy wyliczać według wzoru: ENPV a t S n t 0 E t gdzie, S E - salda strumieni ekonomicznych kosztów i korzyści generowanych przez projekt w poszczególnych latach przyjętego horyzontu czasowego analizy n horyzont czasowy (liczba lat) a finansowy współczynnik dyskontowy 1 a t 1 r r przyjęta finansowa stopa dyskontowa Ekonomiczną wewnętrzną stopę zwrotu (ERR) obliczamy według wzoru: n E St ENPV 1 ERR t 0 t 0 gdzie, S E - salda strumieni ekonomicznych kosztów i korzyści generowanych przez projekt w poszczególnych latach przyjętego horyzontu czasowego analizy n horyzont czasowy (liczba lat) EPV r2 r1 ERR r1 EPV ENV Przy obliczaniu wskaźników ekonomicznych można stosować gotowe formuły arkuszy kalkulacyjnych (np. MS Excel). VI.2.4.B. Wskaźnik B/C Współczynnik B/C należy obliczyć: - na podstawie przepływów wyliczonych dla ENPV; - jako stosunek korzyści do kosztów ekonomicznych. Jeżeli ENPV jest większe od 0 oraz ERR jest wyższe niż społeczna stopa dyskontowa oraz współczynnik B/C jest wyższy niż 1 (trzy te warunki zawsze powinny występować równocześnie, co wynika z ich budowy) projekt przynosi korzyści dla społeczności. Zgodnie z tym co powiedziano wyżej, każdy projekt musi być warty współfinansowania, dlatego należy udowodnić, że ekonomiczna wartość bieżąca netto (ENPV): jest większa niż zero dla projektu potrzebnego z gospodarczego punktu widzenia

37 VI.2.5. Analiza wrażliwości Na etapie realizacji inwestycji może się okazać, że część parametrów różni się w porównaniu z założeniami przyjętymi w analizie kosztów i korzyści. Z tego powodu należy przeprowadzić testy wrażliwości wyników analizy na jej podstawowe parametry, za które najczęściej uznaje się z jednej strony koszty inwestycji, z drugiej korzyści dla środowiska czy lokalnej społeczności, które zależą od przyjętych prognoz popytu. Konieczność wykonania tych testów wynika z faktu, że na tym etapie analiz koszty inwestycyjne nie mogą być precyzyjnie określone, natomiast prognozy ruchu zawsze obarczone są niepewnością. Powyższą analizę należy przeprowadzić kolejno dla wszystkich wskaźników ekonomicznych tj.: ENPV, ERR, B/C. Poniższa tabela zawiera przykładową analizę wrażliwości poszczególnych wskaźników. Tabela 10. Wartość wskaźników w zależności od zmian podstawowych czynników mających wpływ na inwestycję Nakłady inwestycyjne w okresie realizacji projektu Wysokość popytu na usługi Liczba korzystających wskaźnik ENPV B/C ERR +20% 0-20% +20% 0-20% +20% 0-20% Źródło: opracowanie własne W przypadku projektów nie generujących dochodu wystarczająca jest weryfikacja jedynie wpływu zmiany nakładów inwestycyjnych w okresie realizacji projektu na wysokość wskaźników ekonomicznospołecznych. Analiza wrażliwości nie jest wymagana w przypadku projektów dla których analizę ekonomiczną należało przygotować w oparciu o analizę wielokryterialną. VI.2.6. Analiza ryzyka Analiza ryzyka powinna być przeprowadzona w sposób opisowy jako analiza jakościowa. Należy wskazać prawdopodobieństwo faktycznego wystąpienia danego ryzyka poprzez przypisanie do niego jednej z trzech kategorii prawdopodobieństwa: niskiego, średniego, wysokiego. Następnie należy opisać okoliczności, jakie przyczyniłyby się do wystąpienia takiej sytuacji. Zalecamy wykorzystanie następującej tabeli: Tabela 11. Lp. Ryzyko Analiza przykładowych ryzyk projektu: Prawdopodobieństwo H wysokie M średnie S niskie Komentarz / Uwagi

38 1 terminowość realizacji inwestycji 2 wzrost nakładów inwestycyjnych 3 zmiana założeń projektu w trakcie przygotowania dokumentacji 4 problemy środowiskowe (np. Natura 2000) 5 Inne istotne czynniki... Źródło: opracowanie własne Jednocześnie należy opisać, w jaki sposób projektodawca zamierza reagować na wystąpienie zakładanych ryzyk oraz jakie kroki poczynić w celu ich minimalizowania. VI.2.7. Analiza wskaźnikowa W tym punkcie należy wyliczyć (w zależności od typu projektu) następujące wskaźniki efektywności projektu: - nakłady inwestycyjne / prognozowana liczba korzystających z projektu; - nakłady inwestycyjne / długość (zbudowanej, przebudowanej, rozbudowanej) liniowej publicznej infrastruktury turystycznej; - nakłady inwestycyjne / powierzchnię zrewaloryzowanych parków publicznych jako dóbr kultury i banku genów - nakłady inwestycyjne / powierzchnia zrewitalizowanych obszarów; - nakłady inwestycyjne / powierzchnia (przebudowanych/ rozbudowanych/ wyremontowanych) obiektów poddanych rewitalizacji; - nakłady inwestycyjne / powierzchnia stref bezpieczeństwa i zapobiegania przestępczości; - nakłady inwestycyjne / długość wybudowanych (wyremontowanych) tras rowerowych, szlaków pieszych, szlaków wodnych; - nakłady inwestycyjne / wielkość zrestytuowanej różnorodności gatunkowej i siedliskowej. VII. WPŁYW PROJEKTU NA ŚRODOWISKO VII.1. Wpływ realizacji projektu na środowisko w trakcie realizacji robót budowlanych. W analizie wpływu realizacji projektu na środowisko w trakcie realizacji robót budowlanych należy uwzględnić koszty zewnętrzne realizacji inwestycji m.in: - wpływ hałasu; - wpływ emisji do powietrza - wpływ na wody powierzchniowe i podziemne; - inne niezbędne zdaniem projektodawcy. Ponadto należy określić środki zaradcze VII.2. Wpływ inwestycji na środowisko po zakończeniu W tym punkcie należy przedstawić wszystkie uzyskane pozytywne efekty ekologiczne realizacji inwestycji zarówno w postaci liczbowej jak też opisowej

39 VII.3. Wpływ na siedliska i gatunki zamieszkujące tereny Natura 2000 i inne o znaczeniu krajowym W punkcie tym należy opisać potencjalne negatywne oddziaływanie planowanej inwestycji na środowisko, ze szczególnym uwzględnieniem obszarów sieci ekologicznej NATURA 2000 (obszary siedliskowe (SOO) i obszary ptasie (OSO), zarówno te wyznaczone jak i planowane -shadow list) oraz innych obszarów objętych ochroną na podstawie przepisów prawa polskiego. W przypadku realizacji inwestycji na obszarach chronionych należy poddać szczegółowej analizie potencjalne oddziaływanie na siedliska i gatunki chronione na danym terenie. Jednocześnie należy uzasadnić bezwzględną konieczność realizacji projektu w danym miejscu, z określeniem możliwości prawnych wykonania inwestycji. W przypadku, gdy projekt będzie realizowany poza obszarami chronionymi, należy określić odległość od najbliższych terenów objętych ochroną, skrótowo opisać obszar (gatunki chronione z uwagi, na które obszar został utworzony, najistotniejsze zagrożenia, na które obszar jest narażony) oraz określić możliwość wpływu inwestycji na ten obszar. Rysunek 1. Źródło: Obszary Natura 2000 na terenie województwa pomorskiego. Istnieją jednakże wyjątki, w których mimo potencjalnego negatywnego wpływu pod określonymi warunkami można dane przedsięwzięcie zrealizować [art. 34 ustawy o ochronie przyrody; Ministerstwo Środowiska, 2005, s. 4-5], przy czym wszystkie warunki muszą być spełnione łącznie: - jeżeli przedsięwzięcie może mieć negatywny wpływ na siedliska przyrodnicze oraz gatunki roślin i zwierząt, dla których został wyznaczony obszar NATURA 2000 to wojewoda może wydać zezwolenie w trybie art. 34 ust. 1, jeżeli: 1. Nie ma rozwiązań alternatywnych; 2. Za wykonaniem inwestycji przemawiają konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym; 3. Zapewniając wykonanie kompensacji przyrodniczej