Koncepcja aplikacji wspomagającej ocenę poziomu kultury bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie. Część 2. Interfejs użytkownika 4

Transkrypt

1 Izabela Gabryelewicz 1, Patryk Krupa 2, Joanna Sadłowska-Wrzesińska 3 Uniwersytet Zielonogórski, Politechnika Poznańska Koncepcja aplikacji wspomagającej ocenę poziomu kultury bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie. Część 2. Interfejs użytkownika 4 Powszechną praktyką jest przypisywanie przyczyn wypadków aspektom technicznym czyli wiąże się przyczyny wypadków ze stanem materialnych czynników pracy. Niewątpliwie nowoczesne technologie poprawiają warunki pracy, a tym samym przyczyniają się do zmniejszenia liczby wypadków przy pracy. Najnowsze badania (w tym dane statystyczne) pokazują, że istnieje pewna granica możliwości zmniejszania liczby wypadków poprzez zastosowanie nowoczesnych technologii. Od pewnego poziomu barierą w zmniejszaniu liczby wypadków jest człowiek i jego postawa wobec problemu ich powstawania. Przy osiągnięciu nawet bardzo wysokiego poziomu technicznego to człowiek i jego postawa odpowiada za stan bezpieczeństwa. W ten sposób powstało pojęcie kultura bezpieczeństwa rozumiane jako zbiór czynników: psychologicznych, społecznych i organizacyjnych. Termin kultura bezpieczeństwa został po raz pierwszy użyty po awarii w Czarnobylu w 1986 roku [1]. Stwierdzono wówczas, że przyczynami katastrofy były zaniedbania związane z kulturą bezpieczeństwa. Działania na rzecz podnoszenia poziomu kultury bezpieczeństwa wydają się nakazem chwili. Istnieją opracowania krajowe i międzynarodowe, które w jednoznaczny sposób wiążą liczbę i ciężkość wypadków z poziomem kultury bezpieczeństwa jaki jest w danym przedsiębiorstwie [2, 3, 4]. Istnieją także różne narzędzia w postaci ankiet do określenia poziomu kultury bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie [5, 6]. Często są one ogólnie dostępne. Jednak problem powstaje w fazie analizy zebranych danych. Duża liczba danych (wypełnionych ankiet) sprawia problem z ich analizą. Zaprezentowana w artykule aplikacja rozwiązuje ten problem. Stworzona przez mgr inż. Patryka Krupę (asystenta w Instytucie Inżynierii Bezpieczeństwa i Nauki o Pracy na Uniwersytecie Zielonogórskim) aplikacja komputerowa usprawnia i przyspiesza analizę danych. Ponadto, aplikację wyposażono w dodatkowe, narzędzia do analizowania wyników badań, które umożliwiają niezwykle szczegółowa analizę danych, obejmującą dowolną konfigurację założonych kryteriów. Idea oprogramowania zakładała możliwość późniejszego rozwoju programu. Na dzisiejszy dzień aplikacji posiada: bazę danych, analizator wyników badań ze zmiennymi: wiek, płeć, stanowisko itp. możliwość zarządzania użytkownikami (osobami prowadzącymi badania), opcję automatycznego generowania wykresów, możliwość opisu wyników badania o dodatkowe parametry. Podstawowymi zaletami aplikacji są jej funkcje: intuicyjny interfejs użytkownika, baza danych, analizator wyników, mobilność. Aplikacja jest wykorzystywana w Instytucie Inżynierii Bezpieczeństwa i Nauk o Pracy na UZ w celach dydaktyczno - edukacyjnych, badawczych oraz na potrzeby jednostek gospodarczych w ramach współpracy nauki z przemysłem. W dalszej części artykułu przedstawiono zasadę obsługi stworzonej aplikacji do oceny poziomu kultury bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie. 1 dr inż. I. Gabryelewicz, adiunkt, Uniwersytet Zielonogórski, Wydział Mechaniczny, Instytut Budowy i Eksploatacji Maszyn, 2 mgr inż. P. Krupa, asystent, Uniwersytet Zielonogórski, Wydział Mechaniczny, Instytut Inżynierii Bezpieczeństwa i Nauk o Pracy, 3 dr J. Sadłowska-Wrzesińska, adiunkt, Politechnika Poznańska, Wydział Inżynierii Zarządzania, Katedra Ergonomii i Inżynierii Jakości, 4 Artykuł recenzowany. 851

2 Interfejs użytkownika Poszczególne okna programu do badania poziomu klimatu bezpieczeństwa mają prosta szatę graficzną, utrzymaną w jednej tonacji barwnej. Kolory dobrano w ten sposób aby nie rozpraszały uwagi osoby która wypełnia kwestionariusz ankiety. Forma graficzna jest jak najbardziej zbliżona do formy papierowej. Całą aplikację starano się utrzymać w formie zrozumiałej dla użytkownika. Jej forma jest prosta i przejrzysta. Taki interfejs graficzny aplikacji jest dużą zaletą dla użytkowników, bez względu na wiek i wykształcenie. Po wejściu na stronę aplikacji, użytkownikowi ukazuje się główne okno programu. Do wyboru są dwie opcje. Można dodać nową ankietę, lub przejść do analizy wyników ankiet. Rys. 1. Główne okno kwestionariusza ankiety poziomu klimatu bezpieczeństwa Jeżeli zdecydujemy się na dodatnie nowej ankiety do bazy danych, użytkownik ma przed sobą do wypełnienia tzw. metryczkę (rysunek 2). Ze względu na późniejsze wymagania analizy, użytkownik może przejść do dalszej części ankiety po wypełnieniu co najmniej pól obowiązkowych. Pola obowiązkowe są zaznaczone gwiazdką. Rys. 2. Drugie okno programu metryczka 852

3 Po wypełnieniu metryczki, użytkownik może przejść do zasadniczej części kwestionariusza ankiety. Aby ankieta była wiarygodna i można było jej użyć do dalszych analiz, musi być wypełniona przynajmniej w 80 %. Jest to zaznaczone w polu informacyjnym. Dodanie ankiety do bazy danych jest możliwe po spełnieniu tego warunku. W innym przypadku kwestionariusz zostanie odrzucony a użytkownik zostanie poproszony o uzupełnienie brakujących danych. Po wypełnieniu kwestionariusza można przejść do dodania następnej ankiety, albo wrócić do strony głównej. Analizy ankiet można dokonać w module ANALIZA, do którego wchodzi się z głównego okna programu. Na rysunku 3 przedstawiono główny widok ekranu aplikacji do analizy poziomu klimatu bezpieczeństwa, składa on się z kilku elementów. W części centralnej znajduje się wygenerowany przez aplikację wykres radarowy w formie Siatki Kultury Bezpieczeństwa. Wykres z rysunku 3 jest podstawowym wykresem, który uwzględnia całkowity poziom klimatu bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie. Wykres radarowy składa się z dziewięciu ramion, które odzwierciedlają główne determinanty wysokiego poziomu klimatu bezpieczeństwa w przedsiębiorstwie a wartości są wyrażone procentowo. Możliwe jest również zawężanie rezultatów do wybranych przez siebie kryteriów (panel po prawej stronie ekranu) oraz wyznaczenie wskaźnika poziomu kultury bezpieczeństwa (rozwijalne tabele na górze ekranu). Tabele te prezentują podsumowanie wszystkich wyników (rysunek 3). Kolorystyka tabel odpowiada kolorystyce serii danych na wykresie (dla wyniku ogólnego niebieski, dla filtrowanego - żółty). Po prawej stronie wykresu umieszczono panel do filtrowania wyników ankiet, który umożliwia generowanie wykresów ze względu na dowolne, wybrane kryteria. Oprogramowanie umożliwia generowanie wykresów o określonych (dowolnych) wymiarach. Jednostką miar szerokości i wysokości wykresów jest px (piksel), który jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych miar w technologii tworzenia stron internetowych i zależy od rozdzielczości urządzenia (ekranu, drukarki itp.). Parametr określający wysokość i szerokość wykresów będzie szczególnie przydatny dla osób, które muszą dostosować wymiary otrzymanych wykresów w tworzonych pracach czy projektach (Rysunek 3 Ustawienia wykresów ). Wykres przystosowany jest do generowania wyników poziomu klimatu bezpieczeństwa ze względu na zadane kryterium na tle ogólnego poziomu klimatu bezpieczeństwa. Funkcję taką umożliwia kliknięcie lewym przyciskiem myszy w legendę danej serii, która ma być włączona/wyłączona. Ułatwia to identyfikację mocnych i słabych punktów wśród danej grupy badawczej w odniesieniu do ogółu. Tak jak na rysunku 3, niebieska linia wykresu przedstawia ogólny poziom kultury bezpieczeństwa, natomiast żółta linia wykresu przedstawia poziom kultury bezpieczeństwa ze względu na zadane kryterium. 853

4 Rys. 3. Ogólny widok ekranu tabele, wykres, panel zawężania wyników Generowane wykresy można w bardzo łatwy sposób wydrukować lub eksportować do plików: graficznych (PNG, JPEG ), dokumentów (PDF), grafiki wektorowej (SVG). Odbywa się to poprzez kliknięcie w ikonkę nad legendą wykresu (rysunek 4). Rys. 4. Drukowanie i eksportowanie wykresów 854

5 Na rysunku5 przedstawiono wygenerowany w ten sposób wykres, który pokazuje również możliwości analizatora w postaci łączenia analizowanych kryteriów, co pozwala na uzyskanie dokładniejszych wyników. Z przetworzonych danych otrzymuje się gotowe informacje oraz wyniki przedstawione za pomocą wykresów radarowych. Ponadto, analizator wzbogacony jest o funkcję zapamiętywania ostatnio wybranych kryteriów. Drugim, dodatkowym wykresem jest przedstawiona na rysunku 5 Siatka Kultury Bezpieczeństwa uwzględniająca poziom klimatu bezpieczeństwa ze względu na wykształcenie badanych. Rys. 5. Analiza poziomu klimatu bezpieczeństwa ze względu na wykształcenie Podsumowanie Badania komputerowe posiadają przewagę w możliwościach technicznych i późniejszym rozwoju. Program komputerowy przyczynił się w dużej mierze do sprawnego przeanalizowania wyników, ponieważ w przeciągu bardzo krótkiego czasu możliwe było uzyskanie szukanych informacji. Aplikacja dokładnie odwzorowuje kwestionariusz ankiety do pomiaru poziomu klimatu bezpieczeństwa. Dodatkowo poszerza zakres funkcji i umożliwia ich uzupełnianie, bez konieczności modyfikowania ankiety podstawowej. Należy pamiętać, że stworzone narządzie może (i będzie) dalej rozwijane, w miarę pojawiania się takiej potrzeby. Zbiorcze wyniki analiz są przydatne w celu planowania ogólnych działań na rzecz poprawy stanu bezpieczeństwa w zakładzie, a zwłaszcza w zakresie świadomości i identyfikacji pracowników z podstawowymi założeniami dotyczącymi polityki bezpieczeństwa zakładu pracy [7]. Zastosowanie wykresu radarowego, często nazywanego Siatką Kultury Bezpieczeństwa, pozwala jednoznacznie zidentyfikować silne i słabe punkty kultury bezpieczeństwa w firmie, oraz pozwala dostosować rozwiązania podnoszące poziom kultury bezpieczeństwa jakie powinny być zastosowane w firmie. Streszczenie W artykule przedstawiono program do oceny poziomu kultury bezpieczeństwa w formie aplikacji, umożliwiającej w szybki i prosty sposób na analizę danych uzyskanych z badań ankietowych. Tradycyjna analiza uzyskanych danych często okazuje się bardzo czaso- i pracochłonna. Aby przyspieszyć ten proces, uczynić go bardziej dokładnym i uzyskać wszelkie możliwe powiązania miedzy poszczególnymi 855

6 danymi potrzebne jest narzędzie IT. Zaprezentowana w artykule aplikacja została stworzona za pomocą ogólnodostępnych i darmowych narzędzi i technologii. Jest pełnowartościowym oprogramowaniem, w pełni elastycznym, które można modyfikować, a także tworzyć nowe funkcje (moduły). Zaprezentowane rozwiązanie eliminuje czasochłonny proces przepisywania danych z ankiet papierowych, oraz pozwala uzyskać informacje o poziomie kultury bezpieczeństwa zaraz po dodaniu ankiet do bazy danych. Zaprezentowane narzędzie może funkcjonować jako mobilna ankieta, z której można skorzystać w każdym miejscu z dostępem do Internetu, a do jej wypełnienia wystarczy dowolne urządzenie (komputer, laptop, smartfon) z przeglądarką internetową. A conception of an application aiding the assessment of a safety culture level in a company. Part 2. User interface Abstract The following paper presents a program for safety culture assessment in a form of an application allowing for a fast and simple way to analyze data obtained from questionnaires. Traditional analysis of available data often turns out to be time-consuming and labor-intensive. To make the process faster, more accurate and to find all possible relations among the data there is a need for an IT tool. The presented application has been created with tools and technologies that are open-access and free of charge. It is a complete piece of software, very versatile, which can be modified or can have new modules added. The presented solution eliminates the time-consuming process of copying data from paper questionnaires and enables to get information about the safety culture level right after adding a questionnaire to a database. The presented tool can function as a mobile questionnaire which can be used in any place with Internet access, and to fill it in it is enough to have a device (a PC, a notebook or a smartphone) with a web browser LITERATURA / BIBLIOGRAPHY [1]. INSAG (1991), Safety culture. Vienna: International Atomic Energy Agency (Safety Series Np. 75- INSAG -4) [2]. Program wieloletni Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy", I etap, okres realizacji: lata , główny wykonawca i koordynator: CIOP PIB, Warszawa, lipiec 2007 r., [3]. Program wieloletni Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy II etap, okres realizacji: lata , główny wykonawca i koordynator: CIOP PIB, Warszawa, lipiec 2010 r., [4]. Program wieloletni Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy III etap, okres realizacji: lata , główny wykonawca i koordynator: CIOP PIB, Warszawa, czerwiec 2013 r., [5]. Jak zmierzyć Kulturę Bezpieczeństwa? Oprac.: Gunther Kirschstein, Elke Werner-Keppner, The Successful Way To Change Behaviour, [6]. Occupational Safety and Health culture assessment - A review of main approaches and selected tools, Europejska Agencja Bezpieczeństwa I Zdrowia w Pracy, 2011 r., [7]. Gabryelewicz I., Sadłowska-Wrzesińska J., Kowal A., Koncepcja ankietowego badania poziomu kultury bezpieczeństwa, W: Innowacje w zarządzaniu i inżynierii produkcji, red. R. Knosala, T. 2, Opole 2015, Oficyna Wydaw. Polskiego Towarzystwa Zarządzania Produkcją, s , 856