System planowania. Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko

Transkrypt

1 System planowania Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko

2 Opracowania środowiskowe w systemie planowania przestrzennego w Polsce

3 SYSTEM OCEN ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO W POLSCE STRATEGICZNA OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko skutków realizacji polityki, strategii, planu lub programu, obejmujące w szczególności: a) uzgodnienie stopnia szczegółowości informacji zawartych w prognozie oddziaływania na środowisko, b) sporządzenie prognozy oddziaływania na środowisko, c) uzyskanie wymaganych ustawą opinii, d) zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu OCENA ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ŚRODOWISKO postępowanie w sprawie oceny oddziaływania na środowisko planowanego przedsięwzięcia, obejmujące w szczególności: a) sporządzenie i weryfikację raportu o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, b) uzyskanie wymaganych ustawą opinii i uzgodnień, c) zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu

4 SYSTEM OCEN ODDZIAŁWYANIA NA ŚRODOWISKO mała Schemat System Skala przestrzenna OOS duża POLITYKI PLANY PROGRAMY PROJEKTY OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO Strategiczne Oceny Oddziaływania na Środowisko Oceny planów i programów Oceny polityk Oceny Oddziaływania Przedsięwzięć na Środowisko ogólny Zakres problemowy analiz szczegółowy

5 Mapy PROGOZA ODDZIAŁYWANIA środowiskowe RAPORT w O ODDZIAŁYWANIAU Polsce NA ŚRODOWISKO PRZEDSIĘWZIĘCIA Dotyczy: NA ŚRODOWISKO - dokumentów planistycznych sporządzanych na wszystkich poziomach planowania przestrzennego oraz strategii rozwoju regionalnego; - polityk, strategii, planów i programów sektorowych, dotyczących różnych dziedzin gospodarki (przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystania terenu), opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji oraz wyznaczających ramy dla realizacji przedsięwzięć o znaczącym wpływie na środowisko; -przedsięwzięcia mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko; -przedsięwzięcia mogące potencjalnie znacząco oddziaływać na środowisko; - przedsięwzięcia inne niż przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko, które nie są bezpośrednio związane z ochroną obszaru Natura 2000 lub nie wynikają z tej ochrony - innych polityk, strategii, planów i programów, których realizacja może spowodować znaczące oddziaływanie na obszar Natura 2000.

6 Zakres problemowy prognozy oddziaływania na środowisko

7 Prognoza oddziaływania na środowisko jest opracowaniem przygotowywanym w celu oceny środowiskowych skutków realizacji dokumentów strategiczno-planistycznych i stanowi ważny element procedury określanej jako strategiczna ocena oddziaływania na środowisko. Ustawowy obowiązek przeprowadzenia oceny strategicznej wprowadzony został w Polsce w połowie lat 90. XX w. i dotyczy trzech grup dokumentów: dokumentów planistycznych sporządzanych na wszystkich poziomach planowania przestrzennego oraz strategii rozwoju regionalnego; polityk, strategii, planów i programów sektorowych, dotyczących różnych dziedzin gospodarki (przemysłu, energetyki, transportu, telekomunikacji, gospodarki wodnej, gospodarki odpadami, leśnictwa, rolnictwa, rybołówstwa, turystyki i wykorzystania terenu), opracowywanych lub przyjmowanych przez organy administracji oraz wyznaczających ramy dla realizacji przedsięwzięć o znaczącym wpływie na środowisko; innych polityk, strategii, planów i programów, których realizacja może spowodować znaczące oddziaływanie na obszar Natura 2000.

8 Prognoza oddziaływania na środowisko sporządzana jest w ramach uporządkowanej w czasie procedury zwanej strategiczną oceną oddziaływania na środowisko, która obejmuje: 1.Udostępnienie społeczeństwu i organizacjom ekologicznym pełnej informacji o środowisku i opracowywanym dokumencie tak, aby ich udział w postępowaniu był skuteczny; 2.Przyjmowanie wniosków i uwag, które zostaną wykorzystane w trakcie sporządzania projektu dokumentu oraz prognozy oddziaływania tego dokumentu na środowisko; 3.Określenie zakresu prognozy na podstawie analizy dokumentów i prognoz powiązanych z projektowanym dokumentem planistycznym; 4.Opracowanie prognozy oddziaływania na środowisko dotyczącej projektowanego dokumentu z wykorzystaniem informacji zawartych w analizach lub opracowaniach ekofizjograficznych; 5.Opiniowanie i uzgodnienie projektu dokumentu wraz z prognozą przez właściwe organy administracji państwowej; 6.Wyłożenie projektu dokumentu i prognozy do publicznego wglądu wraz z możliwością składania uwag i wniosków; 7.Rozpatrzenie zgłoszonych w trakcie konsultacji społecznych wniosków i uwag oraz ich wykorzystanie w przygotowaniu ostatecznej wersji projektowanego dokumentu. 8.Zgodnie z wymaganiami formalnymi informacje zawarte w prognozie muszą być dostosowane do współczesnej wiedzy i metod oceny oraz odpowiadać zawartości i stopniowi szczegółowości projektowanego dokumentu.

9 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO 1. Diagnoza i ocena aktualnej struktury, stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego oraz kierunków zmian w środowisku wynikających z braku realizacji projektowanego dokumentu Prognoza - zgodności z ustaleniami zawartymi w opracowaniu ekofizjograficznym 2. Analiza i ocena ustaleń zawartych w projektowanym dokumencie w zakresie kształtowania struktury przestrzenno-funkcjonalnej z punktu widzenia: - głównych problemów oraz celów ochrony przyrody wynikających z przepisów prawa - prawidłowości gospodarowania zasobami środowiska oraz konieczności ochrony gruntów rolnych i leśnych 3. Rozpoznanie i ocena przewidywanych znaczących oddziaływań na środowisko wynikających z realizacji projektowanego dokumentu w zakresie: - wpływu na poszczególne komponenty środowiska oraz na zdrowie ludzi 4. Prezentacja rozwiązań eliminujących, ograniczających lub kompensujących negatywne oddziaływania na środowisko wynikające z realizacji projektowanego dokumentu - zależności między komponentami środowiska a oddziaływaniem na te komponenty rodzaju oddziaływań ze względu na ich trwałość, odwracalność, zasięg przestrzenny, zakres czasowy itd. 5. Propozycja innych niż w projektowanym dokumencie ustaleń i rozwiązań korzystnych dla środowiska

10 Część analityczno-metodyczna prognozy ma charakter rozważań wstępnych, które traktować należy jako punkt wyjścia do właściwej oceny oddziaływania na środowisko. Ważnym elementem części analitycznej są zagadnienia metodyczne, związane z opisem zastosowanych w prognozie metod badawczych, a także syntetyczną charakterystyką treści ocenianego dokumentu oraz innych dokumentów powiązanych z obszarem opracowania. W rozdziale metodycznym prognozy powinno się przede wszystkim omówić przyjęty układ opracowania (układ prezentowanych w dokumencie analiz i wyników oceny). Należy również wymienić i scharakteryzować wykorzystane metody oraz kryteria oceny, łącznie z uzasadnieniem przyjętych rozwiązań. Ze względu na mało precyzyjny sposób formułowania ustaleń w dokumentach planistycznych poziomu regionalnego i krajowego, prognozy ich wpływu na środowisko wykazują znaczny poziom ogólności, co wymusza stosowanie odpowiednich metod i technik prognozowania (np. macierze oddziaływań, metody nakładania danych, oceny eksperckie). Zakres opisu zawartości i celów ocenianego dokumentu zależeć będzie od stopnia złożoności problematyki i szczegółowości ustaleń zawartych w dokumencie oraz od wielkości ocenianego obszaru. Najlepiej jeśli zawarte w prognozie omówienie będzie uwzględniało układ treści projektowanego dokumentu zaczynając od opisu ustaleń ogólnych po ustalenia szczegółowe (branżowe). Jeśli chodzi o powiązania z innymi dokumentami, to najwięcej uwagi należy poświęcić tym opracowaniom, które są istotne ze względu na szczególny charakter obszaru objętego planowaniem oraz panujące tam warunki przyrodnicze (np. plan ochrony). W przypadku pozostałych opracowań warto skoncentrować się na ustaleniach dotyczących środowiska przyrodniczego i planowania przestrzennego. Tak przeprowadzona analiza wszystkich materiałów planistycznych daje podstawy do oceny ich wewnętrznej spójności oraz wzajemnej zgodności.

11 Zasadniczą treść części analitycznej stanowi opis środowiska przyrodniczego wraz z oceną jego aktualnego stanu oraz prognozą zmian zachodzących przy utrzymaniu obecnego zagospodarowania. Uwzględniona w części analitycznej specyfika najważniejszych uwarunkowań środowiskowych powinna być przygotowana na podstawie opracowania ekofizjograficznego, przy uwzględnieniu koniecznych uzupełnień wynikających z odmiennego charakteru prognozy oraz dokładności i aktualności zawartych w ekofizjografii informacji. Charakterystyka środowiska przyrodniczego wymaga określenia jego struktury, form i zasad ochrony zasobów przyrodniczych, sposobów zagospodarowania i użytkowania terenu oraz przyczyn i skutków antropogenicznych zmian w środowisku. Z kolei, przygotowana na tym etapie prognoza wstępna służy określeniu różnic we wpływie na środowisko pomiędzy aktualnymi a planowanymi kierunkami zagospodarowania. Podsumowaniem części analityczno-metodycznej jest opis możliwych problemów w ochronie środowiska w związku z obecnością zasobów przyrodniczych o wysokim potencjale użytkowym (np. złoża surowców mineralnych) lub też wystąpienia źródeł i form antropopresji o dużym wpływie na środowisko i człowieka.

12 Kluczowym etapem w konstruowaniu prognozy jest ocena oddziaływania na środowisko polegająca na rozpoznaniu możliwych znaczących oddziaływań, jako skutków realizacji ustaleń dokumentu planistycznego. W świetle regulacji prawnych, wskazanie i zwartościowanie potencjalnych oddziaływań powinno uwzględniać ich wpływ na poszczególne komponenty środowiska oraz na zdrowie i życie ludzi, a także na wartości pozaprzyrodnicze tj.: zabytki i dobra materialne. Przeprowadzona na poziomie poszczególnych składowych analiza oddziaływań wymaga następnie uzupełnienia o ujęcie całościowe, rejestrujące zależności pomiędzy komponentami środowiska oraz pomiędzy oddziaływaniem na te komponenty. Należy dodać, że charakterystyka środowiskowych skutku realizacji projektowanego dokumentu musi je porządkować pod względem: rodzaju oddziaływań (pozytywne, negatywne, zmienne); relacji z przedmiotem oddziaływania (bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane); trwałości występowania (krótkotrwałe, długotrwałe, stałe, chwilowe); skali przestrzennej oddziaływania (w granicach obszaru opracowania, wykraczające poza granice opracowania).

13 Odrębną kwestią jest analiza wpływu projektu dokumentu na obszary Natura Podstawowym problemem dla tego wątku oceny oddziaływania na środowisko jest wpływ na stan ochrony oraz integralności obszaru Natura W przypadku ochrony gatunkowej o właściwym stanie obszaru Natura 2000 decyduje suma oddziaływań wpływających na liczebność i rozmieszczenie populacji w obrębie jej naturalnego zasięgu. W ochronie siedliskowej właściwy stan zależy od wpływu na trwałości zasięgu i powierzchni siedliska oraz możliwości utrzymania jego specyficznej struktury i funkcji. Z kolei integralność obszaru Natura 2000 wyrażana jest przede wszystkim poprzez jego wewnętrzną spójność, czyli niski stopień fragmentacji. Wskazane jest jednak szersze spojrzenie na to zagadnienie, uwzględniające również utrzymanie właściwego stanu siedlisk oraz populacji roślin i zwierząt, a także zachowanie struktur i procesów ekologicznych decydujących o tym stanie. Na integralności wpływ ma również zgodność stanu obszaru z celami ochrony oraz jego odporność i zdolność do samoregulacji. Dla oceny istotności oddziaływań na obszary Natura 2000 pomocne są listy wskaźników obejmujące takie kryteria, jak: procentowy ubytek siedliska, stopień fragmentacji siedliska lub terytorium zwierzęcia, procentowy ubytek populacji i czas potrzebny do jej odbudowy, względna zmiana fizykochemicznych parametrów jakości wody, zakres zmian poziomu wód gruntowych, dynamika przepływów w rzekach.

14 Ostatnia część prognozy polega na sformułowaniu konkluzji i wskazań dotyczących zmian w projektowanym dokumencie. Realizacja tego etapu wymaga: przedstawienia propozycji rozwiązań alternatywnych w stosunku do proponowanych w ocenianym dokumencie, w sytuacji zaistnienia znaczących oddziaływań; określenia środków łagodzących lub kompensujących negatywne oddziaływania na środowisko; wskazania metod analizy skutków realizacji ocenianego dokumentu. Rola rozwiązań alternatywnych polega na przedstawieniu takiego wariantu planowanego zagospodarowania, aby możliwe było uniknięcie lub zminimalizowanie negatywnych oddziaływań, przy jednoczesnym zapewnieniu możliwie pełnej realizacji celów ocenianego dokumentu. Zaproponowane w stosunku do pierwotnego dokumentu zmiany obejmować mogą odmienny sposób lokalizacji lub przebiegu form zagospodarowania, ograniczenia skali przestrzennej lub intensywności planowanych funkcji, wreszcie weryfikację etapów realizacji i funkcjonowania przewidywanego zagospodarowania.

15 Mówiąc o działaniach łagodzących należy pamiętać, że mają one na celu zapobieganie lub ograniczanie negatywnych oddziaływań do poziomu nieistotnego z punktu widzenia celów ochrony środowiska. Ze środkami kompensującymi będziemy mieć natomiast do czynienia w sytuacjach wyjątkowych, gdy pomimo zastosowania rozwiązań łagodzących negatywne oddziaływania będą się utrzymywać, a planowany sposób zagospodarowania musi być zrealizowany. Szczególne obostrzenia dotyczą określania działań łagodzących lub kompensujących w stosunku do obszarów Natura W tej sytuacji wyrównanie strat może odbywać się poprzez odtworzenie lub poprawę stanu istniejącego siedliska w stopniu proporcjonalnym do wyrządzonej szkody lub też poprzez odtworzenie siedliska na nowym albo powiększonym obszarze oraz jego włączenie do sieci Natura Ważnym elementem część wnioskowej prognozy jest przedstawienie propozycji analizy skutków realizacji ocenianego dokumentu. Ponieważ wprowadzanie nowego zagospodarowania może być znacznie wydłużona w czasie, wskazane jest proponowanie takich rozwiązań, które zapewnią skuteczne monitorowanie zmian zachodzących w środowisku. Należy pamiętać, że zmiany poszczególnych elementów lub cech środowiska mogą zachodzić z różną intensywnością i w różnych interwałach czasowych. Proponuje się, aby w tej sytuacji korzystać z systemu wskaźników rejestrujących: zmiany w powierzchni zajętej przez różne formy zagospodarowania; działania z zakresu ochrony środowiska; zmiany stanu i funkcjonowania obszarów chronionych położonych w zasięgu oddziaływań.

16 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO 1. Diagnoza i ocena aktualnej struktury, stanu i funkcjonowania środowiska przyrodniczego oraz kierunków zmian w środowisku wynikających z braku realizacji projektowanego dokumentu Prognoza - zgodności z ustaleniami zawartymi w opracowaniu ekofizjograficznym 2. Analiza i ocena ustaleń zawartych w projektowanym dokumencie w zakresie kształtowania struktury przestrzenno-funkcjonalnej z punktu widzenia: - głównych problemów oraz celów ochrony przyrody wynikających z przepisów prawa - prawidłowości gospodarowania zasobami środowiska oraz konieczności ochrony gruntów rolnych i leśnych 3. Rozpoznanie i ocena przewidywanych znaczących oddziaływań na środowisko wynikających z realizacji projektowanego dokumentu w zakresie: - wpływu na poszczególne komponenty środowiska oraz na zdrowie ludzi 4. Prezentacja rozwiązań eliminujących, ograniczających lub kompensujących negatywne oddziaływania na środowisko wynikające z realizacji projektowanego dokumentu - zależności między komponentami środowiska a oddziaływaniem na te komponenty rodzaju oddziaływań ze względu na ich trwałość, odwracalność, zasięg przestrzenny, zakres czasowy itd. 5. Propozycja innych niż w projektowanym dokumencie ustaleń i rozwiązań korzystnych dla środowiska

17 PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA PLANOWANEGO ZAGOSPODAROWANIA NA ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE Część analityczna Część syntetyczna Charakterystyka opisowa Macierze oddziaływań Opracowanie graficzne Rodzaje oddziaływań ze względu na: 1. Skalę i charakter wpływu na środowisko: brak związku lub oddziaływanie bez znaczenia, -1 oddziaływanie negatywne, + 1 oddziaływanie pozytywne, 2. Trwałość występowania: K krótkotrwałe, S - stałe D długotrwałe; C- chwilowe 3. Odwracalność zjawisk: O odwracalne, N nieodwracalne; 4. Relacje z przedmiotem oddziaływania: B bezpośrednie W- wtórne P- pośrednie SK - skumulowane 5. Zasięg przestrzennego oddziaływania: L lokalne (w granicach obszaru objętego projektem), PL ponadlokalne (poza granicami opracowania);

18 Dla potrzeb oceny oddziaływania na środowisko w ocenie macierzowej wyszczególnia się następujące oddziaływania: - (+) oddziaływania pozytywne, - (-) oddziaływania negatywne, - brak wpisu w rubryce oznaczający brak oddziaływań, - (+/-) lub (-/+) jako oddziaływania mieszane lub zależne od innych uwarunkowań. Dodatkowo oddziaływania te mogą mieć charakter: - bezpośredni mogą one powstawać bezpośrednio w związku z realizacją oraz funkcjonowaniem inwestycji, - pośredni lub wtórny mogą one występować jako wpływ innego bezpośredniego oddziaływania (wpływ drugiego, trzeciego stopnia w zależności od tego jaka jest przyczyna powstania), - skumulowany mogą one przejawiać się jako suma skutków realizacji różnych rodzajów inwestycji rozpatrywanych łącznie, także sumarycznie z oddziaływaniem istniejących już wcześniej przedsięwzięć, - krótkoterminowy i chwilowy najczęściej oddziaływania te powstają w związku z bezpośrednim momentem realizacji przedsięwzięcia, niekiedy także w krótkim okresie jego późniejszego funkcjonowania, - średnioterminowy wiążą się one zarówno z okresem realizacji inwestycji, jej rozruchem, jak również z chwilą jej całkowitego wdrożenia, - długoterminowy i stały których konsekwencje są widoczne lub odczuwalne bezpośrednio lub pośrednio, trwale i nieprzerwanie, bezustannie po wystąpieniu oddziaływania.

19 Zanieczyszczenie powietrza Ścieki, odpady Hałas, wibracje Promieniowanie elektromagnetyczne Powietrze Rzeźba i krajobraz Budowa geologiczna i gleby Wody powierzchniowe Wody podziemne Klimat Ludzie Szata roślinna i zwierzęta Sumaryczny wskaźnik oddziaływania na środowisko Macierz oddziaływań na środowisko - obecny stan zagospodarowania Uciążliwości wynikające z Ocena oddziaływania obecnego zainwestowania na elementy obecnego stanu Prognoza - środowiska synteza przyrodniczego zagospodarowania Przeznaczenie terenu MN, U/MN P ZL ZP EE KD-GP, KD-Z R RM/RU X X D/N/L - D/N/L - D/N/L X X X D/N/L D/N/L D/N/L D/N/L D/N/L D/N/L D/N/L D/N/L - D/N/L i D/N/L i D/N/L PL PL i PL D/N/L D/N/L i D/N/L i D/N/L D/N/L D/N/L - - i PL PL PL i PL X D/N/L D/N/L - X X D/N/L D/N/L i D/N/L i PL PL i PL - X D/N/L D/N/L D/N/L X X D/N/L - D/N/L ,38-0,62 + 0,75 + 0,75-0,25-0,38-0,38-0,25

20 Wpływ na system ekologiczny: zaburzenie swobodnego i ciągłego obiegu materii i energii oraz wymiany informacji biologicznej wzdłuż struktur liniowych krajobrazu - korytarzy ekologicznych dolin rzek Lipinki i jej dopływów; naruszenie panującej równowagi ekologicznej oraz konieczność jej stabilizowania na nowym poziomie; zmiana stosunków wodnych, a w szczególności obniżenie poziomu wód gruntowych oraz modyfikacja systemu zasilania wód powierzchniowych; przyśpieszona degradacja szaty roślinnej, gleb i powierzchni terenu ze względu na słabszą zdolność tych obszarów do regeneracji oraz ich ograniczoną chłonność rekreacyjną.

21 Wpływ na strukturę, stan i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego w skali całego obszaru: znaczne ograniczenie terenów biologicznie czynnych (przez przeznaczanie ich pod nowe inwestycje); powstanie barier przestrzenno-przyrodniczych w efekcie rozwoju zabudowy kubaturowej, ciągów komunikacyjnych oraz poprzez utwardzenie terenów dotychczas niezabudowanych; przekształcenie terenów siedlisk naturalnych i półnaturalnych (z wyjątkiem lasów) w tereny zieleni miejskiej urządzonej; wprowadzenie gatunków obcych siedliskowo; niepożądana i przypadkowa sukcesja roślinna na obszarach pozbawionych stałej pielęgnacji; przekształcenia rzeźby terenu; pogorszenie warunków wodnych; pogorszenie warunków aerosanitarnych i akustycznych; zanieczyszczenie gleb.

22 Prognoza wpływu na środowisko przyrodnicze - synteza: - obszary tworzące system ekologiczny - obszary o zwiększonej podatności na zmiany w środowisku przyrodniczym wywołane działalnością inwestycyjną - obszary i obiekty o znaczącym wpływie na stan i funkcjonowanie środowiska przyrodniczego

26 ZAKRES MERYTORYCZNY CZĘŚCI GRAFICZNEJ W PROGNOZIE ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO DO PROJEKTU PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO NA PRZYKŁADZIE WOJEWÓDZTWA ŁÓDZKIEGO Etap III - Rozpoznanie i ocena przewidywanych znaczących oddziaływań na środowisko wynikających z realizacji projektowanego dokumentu: system obszarów podlegających ochronie ze względu na wartości przyrodnicze elementy niekorzystnie wpływające na środowisko obszary znacznych zmian w środowisku główne działania zmierzające do poprawy stanu środowiska obszary problemowe