MoŜliwości powiązania monitoringu rzecznych siedlisk sieci Natura 2000 z monitoringiem stanu ekologicznego rzek

HTML
DOWNLOAD

Wielkość: px

Rozpocząć pokaz od strony:

Download "MoŜliwości powiązania monitoringu rzecznych siedlisk sieci Natura 2000 z monitoringiem stanu ekologicznego rzek"

Józef Rutkowski
7 lat temu
Przeglądów:

1 MoŜliwości powiązania monitoringu rzecznych siedlisk sieci Natura 2 z monitoringiem stanu ekologicznego rzek Wojciech Puchalski wp112@wp.pl

2 Nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników kod Natura 2: 326 jedyne w Polsce siedlisko Natura 2 z wód płynących

3 włosienicznik rzeczny Ranunculus (Batrachium) fluitans

Znaczenie ekologiczne i biologiczne granica zasięgu właściwą granicą ekoregionu? Znaczące (nawet 1-krotne) zmniejszenie tempa erozji wgłębnej koryta rzeki.

5 Znaczenie ekologiczne i biologiczne granica zasięgu właściwą granicą ekoregionu? Znaczące (nawet 1-krotne) zmniejszenie tempa erozji wgłębnej koryta rzeki. Poprawa jakości wody - rola aktywnego cały rok filtru dla zw, biogennych i zawiesiny z wód koryta rzek i wód podziemnych Buforowanie stęŝeń fosforanów w wodzie - stabilizacja środowiska chemicznego rzeki. Rola siedliskotwórcza dla duŝego zagęszcz. bezkręg. wodnych - róŝnorodność fauny, pokarm dla ryb Preferowane strefy występowania i rozrodu ryb, m.in. pstrąga potokowego Siedlisko (i tworzące go gatunki roślin) na wschodniej granicy zasięgu przebiegającej przez Polskę. Wyłączne występowanie gatunków roślin: krytycznie zagroŝonego (CR, Groenlandia densa) i naraŝonego (VU, Batrachium penicillatum). Występow. gat. bezkręg., minogów, ryb, ptaków i ssaków z Załączn. II Dyrekt. Siedliskowej i Załączn. I Dyrekt. Ptasiej

Pochłanianie nutrientów przez róŝne gatunki zespołu włosieniczników i rzęśli 3 25 2 15 1 5 P-PO4 low high -5 w1 w2 w3

6 Pochłanianie nutrientów przez róŝne gatunki zespołu włosieniczników i rzęśli P-PO4 low high -5 w1 w2 w3 w4 rz1 rz2 mo prz fon -1 1 low 8 6 N-NH4 high N-NO2 NO2 NO w1 w2 w3 w4 rz1 rz2 mo prz fon

7 potocznik wąskolistny Berula erecta µgp.g -1.d piasek+ił mata glonowa Cardamine amara Berula erecta Carex acuta µgp.l

Ephemeroptera Plecoptera Trichoptera Diptera Mollusca 1 9 8 7 6 5

8 Zagęszczenie fauny bezkręgowej w zaroślach potocznika i manny 3 2 Gammarus sp. Ephemeroptera Plecoptera Trichoptera Diptera Mollusca Gammarus sp. Ephemeroptera Plecoptera Trichoptera Diptera Mollusca Berula erecta Glyceria maxima Berula erecta Glyceria maxima

redukujące właściwości osadu brak wolnego CO 2 w wodzie (poniŝej eutroficznych

9 Degradacja siedliska: wzrost mętności kolmatacja dna przerwanie ciągłości kontaktu wód powierzchniowych i hyporeicznych zanieczyszczenia organiczne wód podziemnych redukujące właściwości osadu brak wolnego CO 2 w wodzie (poniŝej eutroficznych jezior i zbiorn. zaporowych) zastąpienie włosieniczników i rzęśli przez rdestnice, moczarkę i in.

10 A Bez wycinania Płaty roślin Płaty roślin W rzekach silnie zeutrofizowanych, gdzie zarasta cała pow. koryta, konieczność wycinania roślin w celu: utrzymania stabilności siedliska niedopuszczania do deficytów tlenowych ochrony ryb reofilnych ochrony przeciwpowodziowej B C Miejsca dosadzenia roślin Jedna meandrująca linia wycięcia

11 Parametry monitoringu siedliska: [wspólne z wymaganymi przez RDW] występowanie i powierzchnia płatów poszczególnych gatunków roślin i glonów makroskopowych rozmieszczenie roślin w segmencie cieku - mapka morfologiczne wskaźniki kondycji roślin zagęszczenie i struktura fauny bezkręgowej ocena intensywności zasilania podziemnego charakterystyka chemiczna wód koryta i hyporeicznych (alkaliczność, tlen, ph, potencjał redox, przewodnictwo elektr., nieorganiczne formy N i P, Fe rozp., Corg. lub ChZT) MoŜliwości zdiagnozowania stanu ochrony - wskaźniki: % pokrycia pow. koryta przez roślinność stosunek "pokr. w sierpniu" / "pokr. w listopadzie", określający destrukcję siedliska przez toksyczne wody podziemne stosunek "pow. płatów rdestnic, moczarki i jeŝogłówki" / "pow. płatów roślin grupy I i II", określa degradację siedliska przez nadmierną kolmatacją dna, eutrofizację, niedobór CO 2, wysoką temp. lub zbyt intensywne wycinaniem roślin stosunek "pow. płatów rzęśli" / "pow. płatów włosieniczników - wskaźnik zmian reŝimu hydrolog. i sedymentacyjnego

12 Podsumowanie Siedlisko Natura 2: Nizinne i podgórskie rzeki ze zbiorowiskami włosieniczników pełni istotna rolę w utrzymaniu i przywróceniu dobrego stanu ekologicznego rzek na obszarze jego występowania. Niektóre z silnych przekształceń hydromorfologicznych mogą wywierać znaczący wpływ na jego występowanie. Ochrona siedliska wymaga zintegrowanego podejścia do zachowania dobrego stanu zarówno wód powierzchniowych i podziemnych. Wpływ zbiorników wód stojących (jezior, zbiorników zaporowych) na roślinność siedliska w rzece poniŝej powinien być brany pod uwagę przy ocenie stanu / potencjału ekologicznego wód stojących. Zaproponowany monitoring siedliska oraz wymagany przez RDW system monitoringu rzek wzajemnie się uzupełniają. NaleŜy rozwaŝyć podział zadań monitoringowych w celu uniknięcia niepotrzebnego powtarzania tych samych procedur oraz koordynacji w czasie komplementarnych zadań monitoringu wód. Dokładniejsze poznanie ekologii funkcjonalnej roślin wodnych umoŝliwi pełniejsze zdiagnozowanie prawidłowości funkcji ekosystemu i ocenę stanu ekologicznego wód oraz znaczenia parametrów hydromorfologicznych, fizyczno-chemicznych i biologicznych w utrzymaniu jakości środowiska.

3.5 3 2.5 2 1.5 1.5 plant litter added dry reed wet reed wet reed unflood.

salv.lake no.salv.dried m.salv.lake m.salv.dried flooded sedim.

wymagająca ciągłości wód koryta rzeki i obszaru zalewowego.

nutrientów i wspomaganie mikrobiologicznych przemian azotu. 15 1 µg.g -1.

13 plant litter added dry reed wet reed wet reed unflood. wet Glyceria fine sediments added seepage sedim. unflood. sedim. A25 lake A25 dried no.salv.lake no.salv.dried m.salv.lake m.salv.dried flooded sedim. water Salwinia pływająca: chroniona i zagroŝona roślina wymagająca ciągłości wód koryta rzeki i obszaru zalewowego. Przyczynia się do poprawy jakości wody przez bezpośrednie pochłanianie nutrientów i wspomaganie mikrobiologicznych przemian azotu µg.g -1.d -1 Pochłanianie (+) / uwalnianie (-) N-NO d. 13 d. 62 d. 132 d oligo jasne oligo ciemne eutrof jasne eutrof ciemne

Podobne dokumenty

Retencja wody w złożonych systemach zlewniowych uwarunkowania ochrony. jakości zasobów, bioróżnorodności i funkcji ekosystemów

Wodny Okrągły Stół - dialog na rzecz społeczeństwa i przyrody, Warszawa 31 maj 2011 Retencja wody w złożonych systemach zlewniowych uwarunkowania ochrony jakości zasobów, bioróżnorodności i funkcji ekosystemów