P R Z Y R O D A. Program bloku Małgorzata Kłyś, Ewa Sulejczak. Wydawnictwo Nowa Era. Nr dopuszczenia DKW /99. Prowadzący: Beata Krupa

Transkrypt

1 P R Z Y R O D A Program bloku Małgorzata Kłyś, Ewa Sulejczak Wydawnictwo Nowa Era Nr dopuszczenia DKW /99 Prowadzący: Beata Krupa

2 2 PLAN WYNIKOWY Przyroda kl. IV 3 godziny tygodniowo Dział programo wy Przyroda i jej elementy Temat lekcji Z czego składa się przyroda? Nr lekcji Treści nauczania Procedury osiągnięcia celów 1/2 Zapoznanie z wymaganiami edukacyjnymi na poszczególne oceny. Omawianie sposobów sprawdzenia i oceniania osiągnięć uczniów. Odróżnianie pojęć: przyroda ożywiona i nieożywiona. Nazwanie składników środowiska. Ustalenie na podstawie obserwacji krajobrazu elementów przyrody ożywionej i nieożywionej. Poznanie czynników niezbędnych do życia. Poznanie wzajemnych zależności pomiędzy składnikami środowiska. Wymagania edukacyjne Uczeń: A: zna elementy przyrody ożywionej i nieożywionej - podaje przykłady elementów przyrody ożywionej i nieożywionej. B: wyjaśnia, dlaczego wymienione elementy środowiska stanowią przyrodę nieożywionej. C: charakteryzuje czynniki warunkujące istnienie życia. D: porównuje zmiany zachodzące w przyrodzie nieożywionej ze zmianami w przyrodzie ożywionej.

3 3 Co to znaczy być przyrodnikiem? 3 Cechy przyrodnika: Obserwacje jako podstawowe źródło wiedzy o przyrodzie Poznanie cech dobrego przyrodnika. Analizowanie postaw ucznia jako obserwatora przyrody. Opanowanie nawyku starannej obserwacji w życiu codziennym A: wymienia cechy dobrego przyrodnika. B: opisuje cechy dobrego przyrodnika. C: w skazuje jakie elementy przyrody można obserwować. D: uzasadnia konieczność posiadania każdej z cech przez obserwatora. Odkrywamy tajemnice przyrody za pomocą specjalnych przyrządów. 4/5 Przyrządy stosowane w badaniach przyrodniczych (lornetka, lupa, mikroskop). Dobór przyrządów w zależności od obserwowanych obiektów przyrodniczych: od niewidocznych gołym okiem po wielkie i odległe. Poznanie zasad prowadzenia obserwacji. Posługiwanie się prostymi przyrządami. Poznanie budowy mikroskopu. Przygotowanie preparatu mikroskopowego. A: nazywa przyrządy służące przyrodnikowi, określa przeznaczenie nie lornetki, lupy, mikroskopu. B: obserwuje obiekt za pomocą lupy, mikroskopu. C: wykona schematyczny rysunek obserwowanego obiektu, nazywa części mikroskopu D: przygotowuje mikroskop do pracy, potrafi wykonać preparat mikroskopowy.

4 4 Określamy kierunki świata. Obserwujemy zmiany pór roku. 6,7,8 Pojęcie: widnokrąg. Główne kierunki świata (oznaczenia polskie i angielskie). Pośrednie kierunki świata. Sposoby wyznaczenia kierunków świata. 9/10 Pojęcia: wschód, zachód, górowanie Słońca, Daty kalendarzowych pór roku. Wpływ zmian czynników klimatycznych w różnych porach roku na życie organizmów. Poznawanie pojęcia widnokrąg. Określenie głównych i pośrednich kierunków świata. Różne sposoby wyznaczenia kierunków w terenie. Zapoznanie się z pojęciami wschód, zachód, górowanie Słońca, dzień, noc. Analizowanie wpływu zmian czynników klimatycznych w różnych porach roku na życie organizmów. A: Wyjaśnia, co nazywamy widnokrągiem, nazywa główne kierunki świata. B: wskazuje główne kierunki świata, nazywa kierunki pośrednie. C: charakteryzuje sposoby wyznaczania kierunków. D: wyznaczy kierunki główne w pośrednie różnymi sposobami, porówna dokładność poszczególnych sposobów wyznaczenia kierunków. A: wymieni pory roku, zna pojęcia: dzień, noc, wschód, zachód i górowanie Słońca. B: opisuje zmiany zachodzące w przyrodzie wiosna, latem, jesienią, wyjaśnia pojęcia: dzień równonocy, przesilenie letnie, przesilenie

5 5 Poznajemy składniki pogody. Za pomocą jakich przyrządów dokonujemy pomiarów pogody. 11/12 Składniki pogody. Przyrządy służące do pomiaru poszczególnych składników pogody 13 Pojęcia: temperatura dodatnia, temperatura ujemna. Przyrządy służące do pomiaru poszczególnych składników Poznanie składników pogody. Obserwacja i poznanie stopnia zachmurzenia nieba. Rozróżnianie rodzajów opadów. Analizowanie schematu krążenia wody w przyrodzie. Odczytanie za pomocą przyrządów temperatury powietrza i ciśnienia atmosferycznego. Oglądanie prognozy pogody w wybranym programie telewizyjnym. zimowe. C: charakteryzuje trasę wędrówki Słońca w ciągu roku. D: uzasadnia przyczyny odlotów ptaków i snu zimowego zwierząt. A: wymienia składniki pogody. - nazywa rodzaje opadów B: określa kierunki wiatru. C: charakteryzuje rodzaje opadów i wiatru. D: porównuje sposób powstania deszczu i śniegu. A: nazywa przyrządy służące do pomiaru poszczególnych składników pogody. B: wyjaśnia co to jest wyż, niż atmosferyczny. C: posługuje się termometrem i deszczomierzem. D: oceni wpływ pogody na nasz organizm.

6 6 Z czego zbudowany jest otaczający świat. Trzy stany skupienia ciał (wody). 14/15 Pojęcia: substancja, atom, cząsteczka. Substancja prosta i złożona. Rodzaje mieszanin. 16 Stany skupienia wody. Przemiany zachodzące pomiędzy różnymi stanami skupienia. Zapoznanie się z pojęciami: atom, cząsteczka, substancja. Obserwowanie różnych właściwości substancji. Obserwowanie występowania wody w przyrodzie w trzech stanach skupienia. A: wskazuje najbliższym otoczeniu przykłady substancji, nazywa trzy stany skupienia ciał. B: na podstawie obserwacji określi właściwości drewna metalu, wody, powietrza. C: scharakteryzuje właściwości dowolnie wybranej substancji. D: posługuje się modelami, wyjaśnia pojęcia: atom, cząsteczka, substancja. A: nazywa stany skupienia wody. B: charakteryzuje rolę wody (wody występujące w stanie ciekłym). C: omawia warunki potrzebne do zmiany stanu skupienia wody. D: analizuje związek zachodzących między zmianą stanów skupienia a niszczenia skał.

7 7 Obieg wody w przyrodzie. Powstanie źródeł i rzek. Hodujemy i obserwujemy rośliny i zwierzęta. 17 Krążenie wody w przyrodzie. Powstanie opadów atmosferycznych. 18 Powstanie źródeł i rzek. 19/20 Uprawa roślin i hodowla zwierząt jako obiekt obserwacji. Obserwowanie zachmurzenia nieba. Analiza wędrówki wody. Dyskusja na temat znaczenia wody w przyrodzie. Poznanie jako powstają źródła. Zapoznanie z powstaniem rzek i źródeł. Obserwujemy przyrodę, rośliny doniczkowe. Poznajemy sprzęt do hodowli zwierząt. Warunki hodowli zwierząt. A: nazywa zmiany stanu skupienia ciał. B: opisuje zmiany stanu skupienia wody. C: szkicuje obieg wody w przyrodzie. D: zbada odczyn deszczówki. A: zna pojęcie źródło, rzeka. B: wyszukuje źródeł i rzeki w atlasie (w Polsce). C: wyjaśnia, w jaki sposób powstają źródła i rzeki. D: wskazuje rolę składników pogody w zamianach stanów skupienia wody. A: wymienia nazwy zwierząt, które można hodować w pracowni. B: określa warunki niezbędne do hodowli ryb, chomika. C: określa warunki niezbędne do hodowli

8 8 Przewodniki po bliższej i dalszej okolicy Powtórzenie 21 wiadomości Przyroda i jej elementy. Sprawdzian 22 wiadomości Przyroda i jej elementy. Co to jest plan? 23 Pojecie: plan, skala. Mierzenie wielkości różnych przedmiotów. Mierzenie odległości pomiędzy różnymi obiektami w terenie za pomocą kroków i taśmy mierniczej. Co to jest mapa? 24 Co to jest mapa? Poznanie różnic między planem a mapą. zwierząt w domu. D: zaplanuje cel hodowli i obserwacje dżdżownicy. A: definiuje pojecie plan, skala. B: rysuje plan prostych przedmiotów w skali 1:1, 1:10. C: przedstawia skalę liczbową w postaci skali liniowej. D: na podstawie odległości na planie między obiektami oblicza wymiary rzeczywiste. A: zna rodzaje map. B:oczytuje informacje zawarte na mapie.

9 9 Znaki na mapie i planie. Planujemy trasę wycieczki z użyciem map. 25 Znaki topograficzne. Zapoznanie się z legendą map. Analiza znaków topograficznych na mapie. Budowa kompasu. 26 Planowanie z użyciem map trasy wycieczki jednodniowej po Polsce. Lokalizowanie swojej miejscowości na mapie Polski. Projektowanie z pomocą mapy trasy wycieczki po Polsce. C: przekształca skalę liniową w skalę liczbową. D: oblicza z odległości na mapie o różnej skali odległości terenowe. A: odczytuje informacje zapisane w legendzie planu, mapy. B: odczytuje obiekty przedstawione na planie wykorzystując znaki topograficzne. C: wyjaśnia na czym polega orientowanie planu. D: zorientuje plan za pomoca kompasu. A: lokalizowanie swojej miejscowosci na mapie. B: odczyta położenie nizin i gór na mapie Polski. C: konstruuje dłuższą wypowiedź pisemną dotyczącą trasy wycieczki. D: zorientuje plan bez pomocy przyrzadów.

10 10 Uogólnienie map. Jak pokazać na planie i mapie ukształtowanie terenu. Powtórzenie wiadomości Przewodniki po bliższej i dalszej okolicy. 27 Uogólnienie map. Czytanie map o różnym stopniu uogólnienia, porównuje liczby szczegółów na mapie. 28 Poziomica. Wysokość względna. Wysokość bezwzględna. 29 Czytanie legendy map. Poznanie barw hipsometrycznych. Zapoznanie się z pojęciami wysokość względna i wysokość bezwzględna oraz poziomice. A: wyjaśnia na czym polega uogólnienie mapy. B: wyszukuje na planie nazwy ulic, korzystajac z indeksu nazw. C: porównuje liczbę szczegółów wykorzystując różne mapy. D: bada zwiazek liczby szczegółów ze skalą mapy. A: definiuje pojecie: poziomica. B: wskazuje na rysunku wysokość względną i bezwzględną. C: porównuje mapę poziomicową z mapą ogólnogeograficzną. D: określa formy terenu na podstawie mapy poziomicowej.

11 11 Budowa i czynności życiowe organizmów Sprawdzian wiadomości Przewodniki po bliższej i dalszej okolicy. Co to jest istota żywa? Cechy istoty żywej. Poznanie cech istot żywych. A: zna cechy istot żywych. B: wymienia różne sposoby poruszania się istot żywych. C: wyjaśnia na czym polega oddychanie istot żywych. D: dokonuje analizy budowy porównawczej między roślinami a zwierzętami. Budowa komórki roślinnej. 32 Budowa komórki roślinnej. Poznanie budowy komórki roślinnej. Zapoznanie się z rolą poszczególnych organelli komórkowych. A: definiuje pojęcie komórki. B: opisuje budowę komórki roślinnej.

12 12 Budowa komórki zwierzęcej. 33 Cechy budowy komórki zwierzęcej. Tkanka, narząd. 34 Pojęcia: - komórka, - tkanka, - narząd. Poznanie budowy komórki zwierzęcej. Analiza porównawcza budowy komórki roślinnej i zwierzęcej. Obserwowanie komórki pod mikroskopem. Podanie przykładów narządów roślin i zwierząt. C: wyjaśnia rolę poszczególnych organelli komórkowych. D: klasyfikuje elementy komórki roślinnej na żywe i martwe. A: wymienia elementy komórki zwierzęcej. B: opisuje budowę komórki zwierzęcej. C: wyjaśnia rolę poszczególnych organelli komórki zwierzęcej. D: dokonuje analizy porównawczej budowy komórki roślinnej i zwierzęcej. A: nazywa wskazane narządy zwierząt na planszach. B: klasyfikuje organizmy na jedno- i wielokomórkowe. C: wyjaśnia różnice między tkanką, narządem a organem. D: uzasadnia dlaczego komórki mają różny

13 13 Rozmnażanie istot żywych. Zależności pomiędzy organizmami. Powtórzenie wiadomości Budowa i czynności 35 Rozmnażanie. Sposoby rozmnażania istot żywych. Rozmnażanie bezpłciowe i płciowe. 36 Czynności życiowe organizmów. 37 Wymienia sposoby rozmnażania istot żywych. Wyjaśnienie znaczenia rozmnażania dla ciągłości życia na Ziemi. Wymiana podstawowych zależności pokarmowych w przyrodzie. Wyjaśnienie znaczenia roślin dla odżywiania się istot żywych. kształt i wielkość. A: wyjaśnia, w jakim celu organizmy rozmnażają się. B: wskazuje części roślin służące do rozmnażania. C: charakteryzuje sposoby rozmnażania. D: uzasadnia dlaczego komórki rozmnażają się w sposób bezpłciowy. A: zna pojęcie łańcuch pokarmowy. B: z podanych organizmów układa łańcuch pokarmowy. C: wskazuje przykłady innych zależności niż pokarmowe między organizmami. D: uzasadnia nazwy ogniw łańcucha: producenci, konsumenci, reducenci.

14 14 Poznajemy nasze otoczenie życiowe organizmów. Sprawdzian wiadomości Budowa i czynności życiowe organizmów. Krajobraz jako efekt działania sił przyrody /40 Siły przyrody wewnętrzne rzeźbiące krajobraz. Wyjaśnienie, że otaczający krajobraz powstaje głównie dzięki wewnętrznym i zewnętrznym siłom przyrody. Prezentowanie doświadczenia polegającego na dolnym podlewaniu góry usypanej z piasku. A: wymienia czynniki rzeźbiące krajobraz. B: na podstawie doświadczenia opisuje zmiany w wyglądzie góry, które są efektem działania wód opadowych. C: charakteryzuje działanie sił zewnętrznych jako rzeźbiarza krajobrazu. D: uzasadnia rolę wiatru jako rzeźbiarza krajobrazu.

15 15 Krajobraz przekształcony przez człowieka. Ukształtowanie powierzchni. 41 Krajobraz naturalny. Krajobraz przekształcony przez człowieka: - częściowo (wieś) -całkowicie (miasto). 42/43 Ukształtowanie powierzchni formy terenu. Niziny. Wyżyny. Góry. Wyjaśnienie, że na krajobraz wpływa również człowiek. Rozróżnienie krajobrazu naturalnego częściowo i całkowicie przekształconego. Poznanie form terenu. Odróżnienie krajobrazu od wyżynnego. A: podaje przykłady krajobrazów naturalnych oraz częściowo przekształconych przez człowieka. B: podaje różnice między krajobrazem naturalnym a przekształconym przez człowieka. C: charakteryzuje krajobraz częściowo i całkowicie przekształcony przez człowieka, określa jak człowiek wpływa na krajobraz. D: uzasadnia, że każde miasto i zakład przemysłowy powinny mieć oczyszczalnie ścieków. A: nazywa formy terenu. B: rozpoznaje formy terenu. C: odróżnia pagórek od góry; wyjaśnia pojęcia: dolina, kotlina. D: określa wysokości

16 16 Opisujemy krajobraz naszej okolicy Powtórzenie wiadomości Poznajemy nasze otoczenie. Sprawdzian wiadomości Poznajemy nasze otoczenie. 44/45 Opisujemy krajobraz naszej okolicy Określenie krajobrazu najbliższej okolicy. względne pagórka, wzgórza, góry. A: nazywa formy terenu występujące w krajobrazie okolicy. B: wskazuje elementy krajobrazu naturalnego i przekształconego przez człowieka. C: konstruuje dłuższą wypowiedź pisemną (8-10 zdań). D: wskazuje przykłady działania sił zewnętrznych i wewnętrznych w krajobrazie okolicy.

17 17 Życie na Ziemi Woda największe środowisko życia. Jak to możliwe?! życie w wodzie. 48/49 Różnorodność środowisk życia. 50 Jak to możliwe życie w wodzie. Czynniki określające warunki życia w wodzie. Nazwanie postaci w jakich woda występuje w przyrodzie. Wyjaśnienie znaczenia wody dla życia. Poznanie warunków życia w zbiornikach wodnych. Analiza podstawowych sposobów przystosowania do życia w środowisku wodnym. A: wymienia zbiorniki wodne, wymienia przykładowe organizmy żyjące w wodach słonych i słodkich. B: pokazuje na mapie położenie zbiorników wodnych (wód słonych i słodkich). C: porównuje ilość wody słodkiej i słonej na Ziemi.. Charakteryzuje warunki życia w środowisku wodnym. D: wyjaśnia związek między głębokością zbiornika a ilością organizmów żywych. A: zna cechy wody. B: wykazuje, że ma większą gęstość niż powietrze. C: charakteryzuje czynniki określające warunki życia w wodzie. D: dowodzi, że życie na Ziemi powstało w środowisku wodnym.

18 18 Przystosowanie organizmów do życia w wodzie. Płynie, wije się rzeczką. 51/52 Przystosowanie zwierząt do życia w wodzie. Przystosowania roślin do życia w wodzie. 53/54 Poznajemy tajemnice rzeki. Zapoznanie z podstawowymi przystosowaniami roślin i zwierząt do życia w wodzie. Poznanie warunków życia w rzece. Wyjaśnienie, że życie w górnym biegu rzeki wymaga specjalnych przystosowań. A: wskazuje przystosowanie ryb do życia, zna budowę strzałki wodnej. B: wyjaśnia w jaki sposób oddychają zwierzęta żyjące w wodzie. C: charakteryzuje przystosowanie roślin do życia w wodzie. D: uzasadnia dlaczego organizmy wodne mogą przetrwać zimę przy dnie zbiorników. A: wymienia główne elementy rzeki. B: wyjaśnia konieczność posiadania przez organizmy specjalnych przystosowań. C: przyporządkowuje organizmy do odcinków rzeki w których występuje. D: analizuje w jaki sposób rzeka rzeźbi krajobraz.

19 19 Dobrze to znamy życie na ladzie. Tam gdzie szumi las. 55 Główne czynniki określające warunki życia na lądzie. 56/57 Budowa piętrowa lasu. Mieszkańcy lasu. Znaczenie lasu. Poznanie warunków życia na lądzie. Analizowanie podstawowych czynników warunkujących życie organizmów lądowych. Wyróżnienie pięter roślinności w lesie. Dyskusja na temat zachowania się w lesie. A: wymienia różnorodne środowiska lądowe. B: opisuje warunki panujące w wysokich partiach gór. C: wyjaśnia, dlaczego na obszarach ubogich w roślinność żyje niewiele zwierząt. D: bada zależność ilości organizmów żywych od rodzaju środowiska. A: nazywa pietra roślinności w lesie, wymienia po 2 przykłady organizmów roślinnych i zwierzęcych żyjących w poszczególnych piętrach. B: wyjaśnia w jaki sposób należy zachować się w lesie. C: opisuje znaczenie lasów. D: uzasadnia, że lasy to jedno z największych bogactw naturalnych na Ziemi.

20 20 Witamy na łące. 58 Witamy na łące. Znaczenie łąki. Pola uprawne 59 Rośliny uprawne. Chwasty. Szkodniki. Park miejski. 60 Znaczenie zieleni w mieście. Poznanie roślinności łąkowej. Poznanie mieszkańców łąki. Poznanie roślin uprawnych. Wyjaśnienie pojęć: chwasty, szkodniki. Poznaje sposoby zagospodarowania terenu w najbliższym otoczeniu. A: wymienia gatunki roślin występujące na łące. B: przyporządkowuje nazwy gatunków roślin do charakterystycznych barw łąki. C: opisuje zmiany zachodzące na łące w różnych porach roku. D: wskazuje powiązanie między organizmami występującymi na łące, wyjaśnia, dlaczego nie wolno wypalać łąki. A: zna zboża uprawiane w Polsce. B: podaje przykłady wykorzystania zbóż i roślin C: wyjaśnia jakie rośliny D: uzasadnia dlaczego, człowiek uprawia ziemię. A: zna co to jest park, wymienia rośliny i zwierzęta żyjące w parku. B: określa zasady zachowania się w parku.

21 21 Wędrujemy po Polsce. Powtórzenie wiadomości Życie na Ziemi. Sprawdzian wiadomości Życie na Ziemi. 61/62 Niziny. Wyżyny. Góry. 63/64 65 Odczytywanie z map nazw krain geograficznych miast i rzek. Porównanie barw na mapie z barwami w legendzie. C: wyjaśnia w jakim celu zakłada się w miastach parki. D: wskazuje podobieństwa i różnice między parkiem a ogrodem botanicznym. A: na mapie pokazuje niziny, wyżyny, góry Polski. B: wskazuje na mapie rzeki i jeziora. C: dostrzega walory i piękno krajobrazu ojczystego. D: uzasadnia, dlaczego Polska, to kraj przede wszystkim nizinny, zaproponuje miejsce, które warto zwiedzić.

22 22 Zagrożenia środowiska przyrodniczego i jego ochrona Dlaczego przyroda jest w niebezpieczeńst wie. 66 Wpływ różnych stylów życia na stan środowiska. Wyjaśnienie, dlaczego najbardziej zdegradowane są tereny w miejscach szczególnie uprzemysłowionych. A: wymienia 2-3 przyczyny zanieczyszczeń środowiska. B: ilustruje zanieczyszczenie środowiska przyrodniczego. C: wskaże przykłady świadczące, o tym, że przyroda sama potrafi unieszkodliwić część zanieczyszczeń. D: wyjaśni na czym polega proces samooczyszczenia.

23 23 Co i jak zagraża przyrodzie? Opady są wszędzie parę słów o śmieciach. 67/68 Zanieczyszczenia wód, gleb. Atmosfery. Kwaśne deszcze. 69 Źródła zanieczyszczenia środowiska w najbliższej okolicy, nadużywanie środków chemicznych. Opady. Poznanie źródeł zanieczyszczenia powietrza, wód i gleb. Analiza powstania kwaśnych deszczy. Wyjaśnienie pojęć: opady, sortowanie. Wykorzystanie wtórne śmieci. A: poda przykłady źródeł zanieczyszczeń wód, gleb, atmosfery. B: określa, jakie skutki dla człowieka ma zanieczyszczenie gleby. C: charakteryzuje źródła zanieczyszczeń powietrza, wody, gleby. D: dowiedzie, że zatrucie jednego składnika środowiska powoduje zanieczyszczenie pozostałych. A: wskazuje przykład zaśmiecania środowiska. B: wyjaśnia jakiego typu śmieci są najgroźniejsze dla środowiska. C: wskazuje skutki dla środowiska tworzenia dzikich wysypisk. D: przewidzi skutki nadmiernego zaśmiecania środowiska.

24 24 Jaki jest stan środowiska w mojej okolicy wycieczka. Jak ratować przyrodę? 70 Zanieczyszczenia środowiska w mojej okolicy. Zrozumienie, że od postawy osobistej zależy stan środowiska. 71/72 Dostrzeżenie, że jesteśmy częścią przyrody. Podanie przykładów zachowań, które mniej szkodzą przyrodzie. A: określa, jakie czynniki stanowią zagrożenie dla środowiska, w którym mieszka. B: zaobserwuje w jaki sposób gromadzone i usuwane są śmieci. C: wskaże miejsca w najbliższej okolicy w których można odpocząć. D: zaplanuje program oszczędnościowy. A: wskaże 3 sposoby ratowania środowiska. B: posortuje odpady według informacji na pojemnikach śmieci, wyjaśni dlaczego nie wolno niszczyć zieleni. C: wskaże działania, które mogą wpłynąć na poprawę środowiska.

25 25 Ochrona roślin i zwierząt. Powtórzenie wiadomości Zagrożenie środowiska. Sprawdzian wiadomości Zagrożenie środowiska przyrodniczego i jego ochrona. 73 Tereny i obiekty prawnie chronione, zasoby zachodzące na obszarach chronionych. 74/75 76 Uzasadnienie, że ochrona przyrody wpływa również na nas samych. A: wskazuje na mapie położenie najbliższych parków. B: wymienia nazwy kilku parków narodowych. C: określa sposób zachowania w parkach narodowych. D: zaprezentuje informacje na temat najbliższego parku.

26 26 Tajemnice ciała Czym się odżywiamy? Nasze ciało a nasze pożywienie. 77 Składniki naszego pokarmu. 78 Rola składników odżywczych w organizmie. Wskazywanie znaczenia wody i pokarmu w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. Analizowanie tabeli zawierających dane dotyczące składników pokarmowych. Wyjaśnienie jak organizm wykorzystuje różnorodne składniki odżywcze. A: wymienia źródła z jakich pochodzi pokarm, nazywa 4 podstawowe składniki odżywcze. B: podaje przykłady pokarmów zawierających białka, cukrów i tłuszczy, witamin i soli mineralnych. C: opisuje skutki niedoboru witamin. D: uzasadnia, dlaczego pokarmy bogate. A: na podstawie diagramu wymienia składniki, z których zbudowane jest nasze ciało. B: wyjaśnia, kiedy odczuwamy pragnienie, a kiedy głód. C:P wyjaśnia, w jakim celu się odżywiamy. D: uzasadnia, dlaczego należy spożywać urozmaicony pokarm.

27 27 Wędrówka pokarmu. Żywność i zdrowie. 79/80 Ogólna charakterystyka układu pokarmowego. 81 Sposoby zabezpieczenia żywności przed zniszczeniem i zepsuciem. Poznanie poszczególnych odcinków układu pokarmowego. Poznanie przemian jakim polega pokarm w różnych częściach układu pokarmowego. Wymienia zasady właściwego odżywiania się, określenie jak można ustrzec przed spożywaniem niewłaściwych produktów żywnościowych. A: nazywa narządy tworzące układ pokarmowy. B: pokazuje na modelu położenie poszczególnych narządów. C: opisuje procesy zachodzące podczas trawienia pokarmu. D: uzasadnia, dlaczego wegetarianizm jest niewskazany w okresie dojrzewania. A: odczyta z opakowań skład produktów spożywczych oraz termin przydatności produktu do spożycia. B: wymieni podstawowe zasady żywienia. C: wyjaśni, dlaczego należy spożywać pokarmy świeżo przygotowane. D: uzasadni, dlaczego należy ograniczyć spożywanie chipsów, hamburgerów.

28 28 Odżywianie i oddychanie. Wspólny cel. Dlaczego i jak oddychamy. 82 Oddychanie jako proces wyzwalania energii. 83 Ogólna charakterystyka układu pokarmowego. Określenie do czego organizm wykorzystuje spożywana żywność. Poznanie poszczególnych części układu oddechowego. Wyjaśnia jak odbywa się wymiana gazowa. A: wyjaśnia, w jaki sposób organizm wykorzystuje pokarm. B: wskazuje sytuacje, w których wzrasta zapotrzebowanie człowieka na tlen. C: wyjaśnia, w jaki sposób wykorzystywana jest energia uzyskana ze spalania pokarmu. D: analizuje, jaki związek zachodzi miedzy odżywianiem a oddychaniem A: nazywa narządy układu oddechowego. B: opisuje drogę wdychanego powietrza. C: określa rolę krwi w procesie wymiany gazowej. D: analizuje mechanizm wdechu i wydechu.

29 29 Ciągle w ruchu. 84 Ogólna charakterystyka układu: - kostnego - mięśniowego. Praca organizmu jest pod kontrolą. 85 Wybrane czynności życiowe człowieka. Zapoznanie dzięki czemu odbywa się ruch naszego ciała. Wyjaśnienie, dlaczego należy utrzymywać prawidłową postawę ciała. Poznanie układu nerwowego w kontrolowaniu wszystkich funkcji organizmu. Wymienienie narządów tworzących układ nerwowy. A: wskaże główne elementy szkieletu. B: opisuje układy warunkujące ruch organizmu. C: określa rolę układu kostnego i mięśniowego w wykonywaniu ruchów. D: wyjaśnia, na czym polega zależna i niezależna od woli człowieka praca mięśni. A: wymienia podstawową funkcję układu nerwowego. B: wyjaśni, jaką rolę pełni układ nerwowy w prawidłowym funkcjonowaniu organizmu. C: wyjaśni, w jaki sposób można usprawnić pracę układu nerwowego. D: zaplanuje ćwiczenia usprawniające pracę mózgu.

30 30 Zanim zostaniesz rodzicem Powtórzenie wiadomości Tajemnice ciała Sprawdzian wiadomości Tajemnice ciała. Kobieta, mężczyzną, dziecko Płeć różnice w budowie fizycznej i psychicznej kobiety i mężczyzny. Wymienienie podstawowych różnic w budowie fizycznej kobiety i mężczyzny. A: nazywa męskie i żeńskie narządy rozrodcze. B: pokazuje na schematach położenie narządów układu rozrodczego. C: określa funkcje poszczególnych narządów układu rozrodczego. D: uzasadni, dlaczego należy dbać o higienę osobistą.

31 31 Od poczęcia do narodzin. Dojrzewanie czas wielkich zmian. 89 Budowa oraz rola żeńskich i męskich komórek rozrodczych. Zapłodnienie. Charakterystyka etapów rozwoju człowieka. 90 Zmiany fizyczne i psychiczne w okresie dojrzewania dziewcząt i chłopców. Wyjaśnienie co to są komórki rozrodcze. Zapoznanie z pojęciem: - zapłodnieni - ciąża. Poznanie pojęcia: dojrzewanie. Wymienienie objawów dojrzewania dziewcząt i chłopców. A: definiuje pojecie komórka rozrodcza., ciąża. B: wskazuje narządy, w których powstają żeńskie i męskie komórki rozrodcze. C: wyjaśnia na czym polega proces zapłodnienia. D: wyjaśnia wpływ trybu życia matki na rozwijający się płód. A: wymieni zmiany świadczące o rozpoczęciu się dojrzewania. B: wyjaśni, dlaczego niektórzy dojrzewają wcześniej, a inni później. C: wyjaśni przyczyny trądziku młodzieńczego. D: wskaże jakie zmiany w psychice pojawiają się w okresie dojrzewania.

32 32 Problemy okresu dojrzewania. Powtórzenie wiadomości Zanim zostaniesz rodzicem 91 Dojrzałość biologiczna, psychiczna i społeczna. 92 Zapoznanie się z trudnościami, jakie mogą spotkać młodzież w okresie dojrzewania. A: wymienia niebezpieczeństwa, na jakie narażony jest młody człowiek podczas kontaktów z nieodpowiedzialnymi osobami. B: wyjaśni na czym polega koleżeństwo przyjaźni. C: wskaże przykłady zadań, obowiązków, w których młody człowiek wykaże się odpowiedzialnością. D: wyjaśnia, dlaczego powinnyśmy być tolerancyjni.

33 33 Kiedy zachorujesz Co to znaczy chorować? 93 Przyczyna i profilaktyka chorób. Wyjaśnienie pojęć: zarazki, choroby zakaźne. Wymienia drogi szerzenia się chorób zakaźnych. A: wymienia objawy chorób zakaźnych. B: określa jakie czynności sprzyjają zakażeniu. C: wyjaśni jakie choroby nazywamy zakaźnymi. D: uzasadnia w jakich sytuacjach zapadamy na choroby zakaźne. Choroby, którymi się nie zaraża. 94 Przyczyny chorób. Wpływ czynników środowiskowych, substancji szkodliwych na zdrowie i rozwój człowieka. Poznanie chorób cywilizacyjnych. Poznanie chorób narkotykowych. A: wymienia przyczyny chorób współczesnego człowieka. B: wskaże różnice między nowotworem złośliwym i łagodnym. C: scharakteryzuje wygląd i usposobienie osoby dotkniętej chorobą Downa. D: wyjaśnia jak należy postępować w stosunku do osób niepełnosprawnych.

34 34 Choroby, które już znasz. Czym grozi nieprzestrzegani e zasad higieny osobistej. 95 Ogólna charakterystyka chorób zakaźnych. 96 Choroby wywołane przez pasożyty: glisty, owsiki, tasiemce. Poznanie chorób: grypa, świnka, ospa wietrzna, różyczka. Wskazanie dróg zakażeń przez pasożyty. Podanie sposobów zapobiegania chorobom pasożytniczym. A: zna objawy świnki, grypy, ospy wietrznej, różyczki. B: określa zasady postępowania w przypadku zachorowania na chorobę zakaźną. C: wyjaśnia, dlaczego nie należy lekceważyć grypy. D: uzasadnia, dlaczego bardzo ważna w nauce z chorobami jest profilaktyka. A: wymienia przyczyny zatruć pokarmowych, oraz chorób pasożytniczych. B: określa zasady zapobiegania chorobom odzwierzęcych. C: opisuje zachowanie zwierząt chorych na wściekliznę. D: wskazuje sytuacje i miejsca, w których może dojść do zarażenia się pasożytami.

35 35 Powtórzenie wiadomości Kiedy zachorujesz. Sprawdzian wiadomości Kiedy zachorujesz. Pogłębienie i utrwalenie materiału przerobionego na lekcjach przyrody w klasie czwartej

36 36 PLAN WYNIKOWY Przyroda kl. V 3 godziny tygodniowo Dział programo wy Podstawowe właściwości i budowa materii. Temat lekcji Lekcja organizacyjna zapoznanie z wymaganiami edukacyjnymi. Nr lekc ji Treści nauczania 1 Analiza wstępu. Wymagania edukacyjne. Budowa podręcznika. Procedury osiągnięcia celów Analiza wstępu. Analiza spisu treści. Budowa podręcznika. Zapoznanie z wymaganiami edukacyjnymi na poszczególne oceny. Wymagania edukacyjne Uczeń: - wymienia zagadnienia, z którymi zapozna się na lekcjach przyrody w kl. V. - poznaje wymagania na poszczególne stopnie. - zapoznaje się ze sposobem pracy na lekcjach przyrody.

37 37 Oddziaływania między ciałami. Skutki oddziaływań między ciałami. 2/3 Przykłady zjawisk fizycznych. Rodzaje oddziaływań. Przykłady oddziaływań. Podanie przykładów oddziaływań. Poznanie rodzajów oddziaływań między ciałami. 4 Skutki oddziaływań statyczne. Skutki oddziaływań dynamiczne. A: podaje przykłady zjawisk fizycznych. B: wyjaśnia, dlaczego przedmioty spadają na ziemię. C: klasyfikuje oddziaływania występujące w przyrodzie. D: wyjaśnia, dlaczego przedmioty spadają na ziemię. A: zna pojęcie skutki oddziaływań. B: rozróżnia skutki oddziaływań. C: charakteryzuje skutki statyczne oddziaływań. D: uzasadnia, kiedy mamy do czynienia ze skutkami dynamicznymi oddziaływań.

38 38 Budowa i właściwości ciał stałych. Budowa i właściwości cieczy i gazów 5 Budowa ziarnista materii. Budowa ciał stałych. Właściwości ciał stałych. 6 Budowa ciał ciekłych i gazowych. Właściwości cieszy i gazów. Przypomnienie budowy materii. Poznanie budowy ciał stałych. Analiza właściwości ciał stałych. Opisanie budowy cieczy i gazów. A: podaje przykłady ciał stałych. B: określa właściwości ciał stałych. C: wyjaśnia związek budowy ciał stałych z ich właściwościami. D: dowodzi, że rozdrobnienie ciał stałych nie wpływa na zmianę masy objętości. A: Potrafi określić właściwości cieczy i gazów. B: Rysuje ułożenie cząsteczek w cieczach i gazach. C: Wyjaśnia związek budowy cieczy i gazów z ich właściwościami. D: Na podstawie doświadczenia dowodzi że cząsteczki gazów poruszają się.

39 39 Rozszerzalność cieplna ciał stałych, cieczy i gazów. Substancje proste i złożone 7 Przykłady zjawisk fizycznych zachodzących pod wpływem zmian temperatury 8 Substancja prosta. Substancja złożona przykłady. Praktyczne wykorzystanie zjawiska rozszerzalności cieplnej ciała. Określenie różnic między substancjami prostymi a złożonymi. A: podaje przykłady zjawisk fizycznych zachodzących pod wpływem zmian temperatury. B: opisuje zmiany w wyglądzie szyn kolejowych. C: wyjaśnia pojęcie rozszerzalności cieplnej ciał. D: uzasadnia że wiedza na temat rozszerzalności cieplnej ciał stałych ma zastosowanie praktyczne. A: nazywa spotykane związki chemiczne. B: określa właściwości wody i dwutlenku węgla. C: wyjaśnia terminy: pierwiastek, związek chemiczny. D: uzasadnia podział substancji na proste i złożone.

40 40 Budowa materii Poznajemy mieszaniny różnych substancji. Właściwości metali. 9 Pojecie mieszanina. Rodzaje mieszanin. 10 Właściwości metali. Zastosowanie metali. Doświadczenia woda z cukrem, woda z fasolą. Wyjaśnienie pojęć: mieszanina jednorodna i niejednorodna. Wymienienie właściwości metali. Podanie przykładów wykorzystania metali. A: wymienia przykłady mieszanin spotykanych w życiu codziennym. B: opisuje mieszaninę jednorodną i niejednorodną. C: rysuje budowę wybranych związków chemicznych. D: wskazuje przykłady świadczące o zastosowaniu związków chemicznych wytwarzanych w kaboratorium. A: wymienia właściwości metali. B: odróżnia metale od innych substancji. C: objaśnia związek poszczególnych właściwości metali z ich zastosowaniem. D: uzasadnia, że metale to substancje proste.

41 41 Właściwości niemetali. Powietrze przykład mieszaniny jednorodnej. 11 Przykłady niemetali. Właściwości niemetali. 12 Powietrze jako mieszanina jednorodna. Rola tlenu. Podanie przykładów niemetali. Omówienie właściwości niemetali. Wyjaśnienie, dlaczego powietrze jest mieszaniną. Podanie różnych sposobów wykorzystania powietrza. A: nazywa najczęściej spotykane związki chemiczne. B: odróżnia niemetale od innych substancji. C: klasyfikuje niemetale biorąc pod uwagę ich stan skupienia. D: uzasadnia, że niemetale to substancje proste. A: wyjaśnia, dlaczego powietrze jest mieszaniną. B: określa właściwości powietrza. C: wyjaśnia, na czym polega gazowanie ognia. D: uzasadnia, dlaczego w niektórych okolicznościach ludzie korzystają z aparatów tlenowych.

42 42 Udział tlenu w niektórych przemianach chemicznych. Roztwór ciał stałych w cieczach. 13/1 4 Rola tlenu w procesie spalania. Korozja. Oddychanie jako przykład utleniania. Określenie właściwości substancji przed i po spaleniu (na podstawie obserwacji, doświadczenia). 15 Roztwór. Zawiesina. Badanie rozpuszczalności różnych substancji w wodzie. Określenie czynników wpływających na szybkość rozpuszczania substancji stałej w rozpuszczalniku. A: opisuje proces spalania. B: porównuje proces utleniania i spalania. C: wyjaśnia, dlaczego w czasie pożaru nie należy otwierać okien. D: dowodzi, że rdza powstała w wyniku korozji metali, stanowi przykład związku chemicznego. A: sporządza wodny roztwór soli, cukru. B: opisuje czynniki przyspieszające rozpuszczanie. C: charakteryzuje zawiesinę. D: bada, jak podwyższona temperatura przyspiesza rozpuszczanie.

43 43 Jak rozdzielamy składniki mieszanin? Powtórzenie wiadomości Budowa materii 16 Mechaniczne sposoby rozdzielania składników mieszanin. Krystalizacja. 17 Doświadczenie dotyczące rozdzielania mieszanin niejednorodnych. Wyjaśnienie procesu krystalizacji. A: wskazuje sposoby rozdzielania mieszanin niejednorodnych. B: opisuje sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych. C: charakteryzuje proces krystalizacji. D: dowodzi, że nie wszystkie roztwory wodne są przyjazne dla środowiska. Sprawdzian wiadomości Budowa materii. 18

44 44 Krainy Polski i ich roślinność. Położenie Polski, jej sąsiedzi i podział administracyjny. W jaki sposób lądolód rzeźbił powierzchnię Polski. 19 Położenie Polski. Sąsiedzi. Władze samorządowe. 20 Epoka lodowcowa. Elementy krajobrazu polodowcowego. Wskazanie na mapie Europy, Polski. Określenie sąsiadów Polski. Podanie przykładów działania sił zewnętrznych i wewnętrznych na terenie Polski. A: wskazuje Polskę na mapie, wymienia państwa graniczące z polską. B: potrafi określić podział administracyjny Polski. C: wskazuje na mapie województwa, powiaty. D: objaśnia sposób zarządzania w województwach, powiatach, gminach. A: nazywa siłę zewnętrzną, która wywarła największy wpływ na rzeźbę terenu Polski. B: na schemacie pokazuje epokę lodowcową. D: ocenia w jaki sposób powstały poszczególne elementy.

45 45 Charakterystycz ne cechy rzeźby terenu Polski. 21 Cechy rzeźby terenu Polski. Gleby w Polsce. 22 Żyzność gleb. Czarnoziemy, mady. Próchnica. Pasowy układ krain geograficznych. Czytanie mapy. Rodzaje gleb występujących w Polsce. A: odczytuje mapy nazwy głównych krain geograficznych Polski. B: wskazuje na mapie główne pasy kształtujące powierzchnię Polski. C: charakteryzuje poszczególne pasy krajobrazowe. D: planuje wycieczkę w góry. A: zna części składowe gleby. B: określa gleby występujące w Polsce. C: charakteryzuje poszczególne rodzaje gleb. D: wskazuje związek między rodzajem gleby a typem lasu.

46 46 Lasy w Polsce. 23 Grądy. Łęgi. Lasy bukowe. Charakteryzuje my las w najbliższej okolicy. 24 Typ lasu. Roślinność lasu. Zwierzęta lasu. Poznanie rozmieszczenia lasów. Podanie typów lasu. Poznanie charakterystyki: - gradów, łęgów, - lasów bukowych. Wycieczka do lasu. A: odczytuje z mapy nazwy kilku obszarów leśnych. B: opisuje lasy bukowe i grady. C: wyjaśnia, dlaczego korzystniejsze jest sadzenie lasów mieszanych. D: analizuje, dlaczego drzewa iglaste są mniej odporne na zanieczyszczenia. A: rozpoznaje drzewa iglaste i liściaste występujące w lesie. B: określa typ lasu w najbliższej okolicy, C: opisuje, w jaki sposób człowiek oddziałuje na las. D: na podstawie roślinności określa typ lasu.

47 47 Wody powierzchniowe Polski. Powtórzenie wiadomości Krainy Polski i ich roślinność. 25/ Rzeki główne. Dopływy. Dział wód. Bagna. Odczytywanie z map nazw rzek. Określenie biegu Wisły i Odry. Poznanie typu jezior. A: pokazuje na mapie rzekę nad, którą położona jest miejscowość, w której znajduje się siedziba władz gminnych. B: wskazuje na mapie rzekę główną, dopływy, dorzecze oraz kanały oraz jeziora. C: opisuje bieg Wisły i Odry od źródeł do ujścia. D: uzasadnia, dlaczego na obszarach wcześniejszych zlodowaceń występuje mniej jezior.

48 48 Sprawdzian wiadomości Krainy Polski i ich roślinność. 28

49 49 Pojezierze Mazurskie Wędrujemy po Pojezierzu Mazurskim. 29/3 0 Szlak jezior mazurskich. Wycieczka szlakiem jezior mazurskich wycieczka palcem po mapie. Poznanie osobliwości przyrody. A: pokazuje na mapie Pojezierze Mazurskie i odczytuje nazwy jezior. B: odszukuje na mapie szlak opisany w podręczniku. C: charakteryzuje osobliwości przyrodnicze, które można spotkać podczas wędrówki po Pojezierzu Mazurskim. D: wyjaśnia zasobność utworzenia obszarów chronionych na Pojezierzu Mazurskim.

50 50 Poznajemy warunki życia w jeziorach. 31 Światło. Sole mineralne. Tlen, dwutlenek węgla. Mieszanie się wody w jeziorze. Wymienienie czynników niezbędnych do życia w jeziorze. Odczytywanie ze schematu temperaturę wody w jeziorze w poszczególnych porach roku. A: wymienia czynniki niezbędne do życia roślin wodnych. B: wskazuje źródło pochodzenia dwutlenku węgla zawartego w wodzie. C: objaśnia, dlaczego wiosna następuje mieszanie się wody w zbiorniku. D: wyjaśnia związek między tworzeniem się lodu na powierzchni jeziora a trwaniem w nim życia.

51 51 Jak rośliny przystosowały się do życia w wodzie. Poznajemy roślinność naszych jezior. 32 Cechy przystosowujące w budowie zewnątrz korzeni, łodyg, liści. Rodzaje. 33/3 4 Strefy roślinności wodnej. Charakterystyka strefy przybrzeżnej. Charakterystyka otwartej toni wodnej. Poznanie cech przystosowawczych w budowie zewnętrznych korzeni, łodyg i liści. Określenie sposobów rozmnażania roślin wodnych. Poznanie stref roślinności wodnej. Charakterystyka stref roślinności wodnej. A: wymienia 2-3 cechy budowy przystosowujące rośliny do życia w wodzie. B: wyjaśnia rolę komór powietrznych znajdujących się w liściach i łodygach. C: charakteryzuje rodzaje liści występujących u roślin wodnych. D: dowodzi, że sposób rozmnażania jest jedną z cech przystosowawczych do środowiska. A: nazywa strefy roślinności wodnej. B: opisuje rośliny strefy przyrodniczej. C: charakteryzuje warunki strefy przybrzeżnej. D: klasyfikuje rośliny: na wynurzone o liściach pływających i o liściach zanurzonych.

52 52 Rzeźbiarze wybrzeża morskiego. Pogoda nad morzem. 35 Wybrzeże niskie. Wybrzeże wysokie. Powstanie mierzei. Działalność Wisły. 36 Bryza morska i lądowa. Powstanie bryzy. Pokazanie na mapie mierzei i jeziora przybrzeżnego. Zapoznanie się jak powstaje wybrzeże niskie i wysokie. Omówienie bryzy morskiej i bryzy lądowej. A: pokazuje na mapie mierzeję i jeziora przybrzeżne. B: opisuje wybrzeże niskie i wysokie. C: omawia rolę Wisły w powstaniu Żuław. D: wyjaśnia, dlaczego wybrzeże wysokie się cofa. A: wymienia charakterystyczne cechy pogody morskiej. B: opisuje jak powstaje bryza. C: wyjaśnia różnice między bryzą morską a bryzą lądową. D: uzasadnia, dlaczego bryza w nocy wieje od lądu ku morzu, a w dzień odwrotnie.

53 53 Jakie warunki panują w Morzu Bałtyckim Powtórzenie wiadomości - - Pojezierze Mazurskie i Morze Bałtyckie. 37 Rzeki uchodzące do Morza Bałtyckiego. Linia brzegowa. Rośliny słonowodne i słodkowodne. 38 Pokazanie na mapie Morze Bałtyckie oraz rzeki do morza wpadające. A: pokazuje na mapie Morze Bałtyckie, nazw państw leżących nad Morzem Bałtyckim. B: odczytuje z mapy nazwy rzek. C: opisuje związek zasolenia wód z występowaniem roślinności. D: wyjaśnia, dlaczego Morze Bałtyckie nazwane jest Morzem Śródziemnym Sprawdzian wiadomości pojezierze Mazurskie i Morze Bałtyckie. 39

54 54 Bakterie Życie i budowa bakterii. 40 Miejsce występowania bakterii. Mikroorganizm. Kształt. Omówienie miejsca występowania bakterii. Rysowanie różnego kształtu bakterii. A: zna środowiska życia i kształty bakterii. B: rysuje budowę bakterii. C: wyjaśnia pojecie mikroorganizm. D: dowodzi, dlaczego bakterie nie należą ani do zwierząt, ani do roślin. Funkcje życiowe bakterii. 41 Odżywianie. Oddychanie. Rozmnażanie. A: wymienia funkcje życiowe bakterii. B: omawia rozmnażanie bakterii. C: wyjaśnia pojecie symbioza na przykładzie bakterii brodawkowych. D: wyjaśnia różnice miedzy oddychaniem tlenowym i beztlenowym.

55 55 Znaczenie bakterii. Wodne rośliny jednokomórkow e. 42 Bakterie w przyrodzie. Bakterie w gospodarce człowieka. 43 Budowa komórki roślinnej. Glony jednokomórkowe. Podanie pożytecznego znaczenia bakterii. Omówienie szkodliwego znaczenia bakterii. Zapoznanie się z budową komórki bakteryjnej. Poznanie przedstawicieli glonów jednokomórkowych. A: dokonuje podziału na bakterie szkodliwe i bakterie pożyteczne. B: opisuje r spożywczych, przed szkodliwa działalnością bakterii. C: określa udział bakterii w tworzeniu gleby. D: wyjaśnia zasady obrony przed bakteriami. A: zna budowę komórki roślinnej i rysuje ją. B: wyjaśnia termin rośliny jednokomórkowej, obserwuje pod mikroskopem glon jednokomórkowy. C: porównuje budowę glonu z budową komórki roślinnej. D: dowodzi, że glony są roślinami.

56 56 Życie i budowa skrętnicy. Poznanie glonu wielokomórkow e. 44 Środowisko życia. Budowa. Plecha. Funkcje życiowe. 45/4 6 Zielenice. Brunatnice. Krasnorosty. Analizowanie budowy skrętnicy. Przedstawienie funkcji życiowych bakterii. Poznanie cech plechowców. Elementy budowy morszczynu pęcherzykowatego. A: zna budowę skrętnicy. B: opisuje środowisko życia skrętnicy. C: potrafi wytłumaczyć skąd pochodzi nazwa skrętnica. D: dowodzi, że skrętnica jest organizmem samożywnym. A: na podstawie ilustracji omawia rozmieszczenie glonów morskich. B: opisuje rozmieszczenie glonów w morzu. C: wyjaśnia co nazywamy plechą. D: bada związek między rozmieszczeniem glonów morskich a przenikaniem światła.

57 57 Rozmnażanie glonów. Znaczenie glonów. 47 Sposoby rozmnażania glonów. Bezpłuciowe rozmnażanie. 48 Rola glonów w przyrodzie: medycynie i gospodarce człowieka. Poznanie sposobów rozmnażania glonów. Określenie czynników sprzyjających rozmnażaniu się glonów przez fragmentaryzację plech. Określenie roli glonów. Podanie korzystnej i niekorzystnej działalności glonów. A: wymienia sposoby bezpłuciowego rozmnażania glonów. B: rysuje schemat podziału komórki. C: opisuje sposób rozmnażania poznanych glonów. D: charakteryzuje sposoby rozmnażania bezpłuciowego glonów. A: wymienia po 2 przykłady roli glonów w przyrodzie, medycynie. B: opisuje znaczenie glonów w gospodarce człowieka. C: charakteryzuje rolę glonów w przyrodzie.

58 58 Powtórzenie wiadomości Bakterie i Glony. 49 Grzyby i Porosty Sprawdzian wiadomości Bakterie i Glony. Budowa i różnorodność grzybów Budowa grzybów kapeluszowych. Poznanie charakterystycznych cech grzybów. Analiza budowy grzybów kapeluszowych i pleśniowych. A: nazywa części grzyba. B: omawia sposób odżywiania się grzybów. C: charakteryzuje sposoby odżywiania się grzybów. D: uzasadnia, dlaczego grzyby stanowią odrębną grupę organizmów.

59 59 Budowa i warunki życia pieczarki. Pleśń przyjaciel czy wróg. Drożdże to też grzyby. 52 Grzyby owocnikowe. Środowisko życia pieczarki. 53 Pleśniak. Kropidlak. Pędzlak. 54 Budowa drożdży. Warunki życia drożdży. Znaczenie drożdży. Podanie środowiska pieczarki. Określenie podstawowych funkcji życiowych pieczarki. Omówienie środowiska życia i budowy pleśniaka. Dyskusja na temat pleśni w życiu człowieka. Poznanie budowy grzyba. Warunki hodowli drożdży. A: wymienia elementy w budowie pieczarki. B: omawia warunki życia pieczarki. D: bada różnice w wyglądzie pieczarki i muchomora sromotnikowego. A: zna pojęcie pleśń. B: omawia warunki życia pleśniaka. C: wyjaśnia pozytywne i negatywne znaczenie pleśni w życiu człowika. D: dowodzi, że aflatoksyna wytwarzana przez grzyby pleśniowe, jak niebezpieczne dla człowieka. A: zna budowę drożdży. B: opisuje warunki życia drożdży. C: wyjaśnia, w jaki sposób powstaje kolonia grzybów jednokomórkowych. D: ocenia rolę drożdży w życiu człowieka.

60 60 Grzyby jadalne i trujące. Znaczenie grzybów. 55 Gatunki grzybów trujących, jadalnych. Zasady grzybobrania. 56 Odżywianie grzybów. Korzystne i niekorzystne znaczenie grzybów. Rozpoznanie grzybów jadalnych i trujących. Poznanie objawów zatruć. Poznanie roli grzybów. Omówienie odżywiania grzybów (saprofit, pasożyt). Rozmnażanie grzybów. A: rozpoznaje gatunki jadalne i trujące. B: opisuje cechy budowy morfologicznej ułatwiające rozpoznawanie świadczące o zatruciu grzybami. D: wyjaśnia, dlaczego należy zbierać tylko te grzyby, które dobrze znamy. A: wymienia pozytywne znaczenie grzybów w przyrodzie. B: określa ujemną rolę grzybów w życiu człowieka. C: wyjaśnia pojęcia: saprofit, pasożyt, mikoryza). D: uzasadnia, dlaczego grzyby w łańcuchu pokarmowym są reducentami.

61 61 Środowisko życia i budowa porostów. Powtórzeni wiadomości Grzyby i Porosty. 57 Budowa porostu, organizmy symbiotyczne. Znaczenie porostu. 58 Określenie budowy porostu. Podanie roli porostu w życiu człowieka. A: nazywa organizmy tworzące porost. B: omawia znaczenie porostów. C: charakteryzuje porosty. D: bada, jakie korzyści czerpią grzyb i glon ze współżycia ze sobą w plesze porostu. Sprawdzian wiadomości Grzyby i Porosty. 59

62 62 Rośliny lądowe Rośliny zdobywają ląd. Poznajemy budowę i środowisko życia mchu płonnika. 60/6 1 Cechy budowy roślin przystosowujące do życia na lądzie. 62 Budowa zewnętrzna i wewnętrzna. Występowanie mchu. Podanie pojęć: tkanka, organ. Określenie cech budowy roślin umożliwiające funkcjonowanie w środowisku wodnym. Poznanie budowy mchu płonnika. Opisanie budowy zewnętrznej i wewnętrznej mchu płonnika A: podaje przykłady roślin wodnych. B: przedstawia podział organowców i opisuje go. C: wyjaśnia, dlaczego środowisko wodne jest bardziej przyjazne dla żyjących w nim roślin. D: uzasadnia konieczność wykształcenia przez rośliny poszczególnych przystosowań. A: rysuje mech płonnik. B: opisuje budowę mchu. C: charakteryzuje rozmnażanie mchu płonnika. D: uzasadnia, że mchu są najprostszymi roślinami lądowymi.

63 63 Znaczenie mszaków. Środowisko życia i budowa paproci. 63 Rola mchów w przyrodzie i w gospodarce człowieka. 64 Części ciała paproci. Położenie zarodni. Paprocie chronione. Określenie znaczenia mszaków w przyrodzie i w gospodarce człowieka. Poznanie budowy paproci. Rozmnażanie paproci. Podanie paproci chronionych. A: podaje przykłady wykorzystania torfu. B: opisuje budowę liści mchu torfowca. C: określa rolę mchów w zbiorowiskach leśnych. D: bada związek budowy liści z magazynowaniem wody przez mech torfowiec. A: nazywa części ciała paproci, wymienia nazwy paproci. B: opisuje budowę paproci. C: określa położenie zarodni na liściu paproci oraz charakteryzuje proces rozmnażania. D: uzasadnia, pogląd iż paprocie są bylinami.

64 64 Środowisko życia i budowa widłaków. Środowisko życia i budowa skrzypów. 65 Środowisko skrzypów. Morfologia skrzypu. Pędy wiosenne i letnie. 66 Paprotniki chronione. Paprotniki kopalne. Powstanie węgla kamiennego. Poznanie budowy widłaków i skrzypów. Omówienie pędów wiosennych i letnich u skrzypów. Rola paprotników omówienie. Podanie paprotników chronionych. Poznanie paprotników kopalnych. A: odróżnia skrzyp i widłak od innych roślin. B: opisuje pędy wiosenne i letnie skrzypu. C: wyjaśnia skąd pochodzi nazwa widłaki. D: uzasadnia nazwę rośliny zarodnikowe. A: wymienia paprotniki chronione. B: charakteryzuje paprocie widłaki i skrzypy chronione. C: wyjaśnia, w jaki sposób powstał węgiel kamienny. D: uzasadnia, dlaczego wszystkie widłaki są objęte prawną ochroną.

65 65 Przystosowanie roślin nasiennych do życia na lądzie. 67 Rola nasion. Cechy surośli. Rosliny gruboskowate. Poznanie budowy nasienia. Podanie cech odróżniających rośliny nasienne od zarodnikowych. A: wymienia cechy przystosowawcze roślin do życia na ladzie. B: odróżnia rośliny nasienne od zarodnikowych, określa rolę nasion. C: charakteryzuje suchorośla, gruboszowate. D: dowodzi, że dobrze wykształcona i odpowiednio zróżnicowane tkanki ułatwiają życie na lądzie.

66 66 Rośliny nagonasienne i okrytonasienne. Korzenie roślin nasiennych. 68 Cechy roślin nagonasiennych przykłady tych roślin. Cechy roślin okrytonasiennych. 69/7 0 Morfologia rośliny nasiennej. Rola korzenia. Systemy korzeniowe. Budowa zewnętrzna korzenia. Omówienie cech charakterystycznych nagonasiennych i okrytonasiennych. Poznanie budowy korzenia. Określenie roli korzenia. Analizowanie systemu korzenianego. A: wymienia rośliny nagonasienne i okrytonasienne. B: wyjaśnia nazwy nagonasienne i okrytonasienne. C: analizuje, dlaczego pod jodłą nie znajdujemy szyszek. D: ocenia wpływ środowiska na rozmnażanie roślin nasiennych. A: nazywa części rośliny nasiennej. B: określa rolę korzenia. C: opisuje budowę zewnętrzną korzenia oraz charakteryzuje typy systemów korzeniowych. D: dowodzi, iż korzenie niektórych roślin wchodzą w symbiozę z bakteriami i grzybami.

67 67 Pęd roślin nasiennych. Liść budowa zewnętrzna i wewnętrzna. Ułożenie liści na łodydze. 71 Pędy nasienne i podziemne. Rola łodygi. Typy łodyg. 72/7 3 Morfologia liścia. Liście pojedyncze i złożone. Kształty blaszek liściowych. Rozmnażanie liści na łodydze. Poznanie funkcji łodyg. Określenie typów łodyg. Poznanie budowy zewnętrznej liścia. Określenie rodzajów liści. Analiza budowy wewnętrznej liścia A: rozpoznaje typy łodyg. B: określa rolę łodygi. C: wyjaśnia pojecie rośliny zielne. D: charakteryzuje modyfikację łodyg. A: zna budowę zewnętrzną liścia. B: opisuje budowę wewnętrzną liścia, rozpoznaje kształty blaszek liściowych. C: określa rolę aparatów szparkowych, charakteryzuje typy ulistnienia. D: uzasadnia, dlaczego u roślin wodnych aparaty szparkowe znajdują się na górnej stronie liścia.

68 68 Budowa i rola kwiatu. Rodzaje i schematy kwiatostanów. 74/ Elementy budowy kwiatu. Przykłady kwiatu. Kwiatostany. Budowa pręcika i słupka. Zapylenie, zapłodnienie. Poznanie budowy kwiatu. Szczegółowa analiza budowy pręcika i słupka. Podanie definicji kwiatostanu. Rodzaje kwiatostanów. A: nazywa części kwiatu, wskazuje elementy kwiatu na modelu. B: odróżnia kwiat od kwiatostanu. C: charakteryzuje rolę poszczególnych elementów kwiatu, opisuje budowę pręcika i słupka. D: wyjaśnia pojęcia: zapylenie, zapłodnienie, dowodzi związku budowy kwiatu sposobem zapylenia roślin.