oc ytąip am icśondurt z meinatyzc

Transkrypt

1 oc ytąip kyzcjeporue am icśondurt z meinatyzc

2 Co piąty Europejczyk ma trudności z czytaniem

3 UNIJNA GRUPA EKSPERTÓW WYSOKIEGO SZCZEBLA DS. UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA I PISANIA STRESZCZENIE, WRZESIEŃ 2012 R.

4

5 UNIJNA GRUPA EKSPERTÓW WYSOKIEGO SZCZEBLA DS. UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA I PISANIA > Streszczenie UNIJNA GRUPA EKSPERTÓW WYSOKIEGO SZCZEBLA DS. UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA I PISANIA STRESZCZENIE Niniejszy raport stanowi ostrzeżenie wobec narastających we wszystkich krajach Europy problemów związanych ze słabą umiejętności pisania i czytania. Musimy uświadomić sobie, że umiejętność ta, to coś więcej niż zdolność czysto techniczna czy prosta kompetencja. Umiejętność czytania i pisania daje poczucie własnej wartości, a także wpływa na zdolność funkcjonowania i rozwijania się w społeczeństwie jako jednostka, czynny obywatel, pracownik czy tez rodzic. Europejskie społeczeństwa muszą zmierzyć się z tym ukrytym kryzysem i podjąć wspólne działania, by podnieść poziom umiejętności czytania i pisania oraz zmniejszyć analfabetyzm. Mamy dziś do czynienia z prawdziwie paradoksalną sytuacją w erze cyfrowej, w której konieczny jest poziom alfabetyzmu wyższy niż kiedykolwiek, miliony Europejczyków w różnym wieku nadal nie radzą sobie z czytaniem i pisaniem. Zbyt często uznaje się za pewnik, że wszyscy umieją czytać i pisać, interpretować informacje i krytycznie przetwarzać dane z różnych źródeł. Zbyt często zakłada się, że szerzenie umiejętności czytania i pisania jest wyłącznie zadaniem nauczycieli, szkół czy władz. Ale właśnie dlatego, że umiejętność czytania pisania dotyczy tak wielu aspektów naszego funkcjonowania w życiu społecznym i gospodarczym, wiele innych podmiotów powinno brać udział w rozwiązywaniu problemów z tym związanych. Raport zawiera opis problemu i formułuje zalecenia dla doprowadzenia do sytuacji, w której wszyscy mieszkańcy Europy posiądą umiejętność czytania i pisania. 3

6 PROBLEMY i możliwości: dlaczego umiejętność CZYTANIA i pisania jest TAK ważna WIELU ludzi nie posiada w wystarczającym STOPNIU umiejętności czytania i pisania Umiejętność czytania i pisania jest niezbędna do podnoszenia poziomu życia i wspierania silnego, zrównoważonego wzrostu gospodarczego w Europie. Dzięki umiejętności czytania i pisania człowiek rozwija się zdolność refleksji, krytyki i empatii. Jest to podstawa jego dobrego funkcjonowania. Bez rozwoju różnych umiejętności, a co za tym idzie produktywności osób w wieku produkcyjnym, nie można rozwiązywać problemów demograficznych i społeczno-ekonomicznych, z jakimi boryka się Europa. Z niskim poziomem umiejętności czytania i pisania można walczyć i w wielu krajach, które podjęły już rozmaite działania w tym kierunku, udało się uzyskać dobre wyniki bez nadmiernych wydatków. Jednak pozostaje jeszcze wiele do zrobienia. Zaskakująco duża liczba Europejczyków nie posiada wystarczającej umiejętności czytania i pisania. Według badań krajowych i międzynarodowych mniej więcej jedna na pięć dorosłych osób i co piąty piętnastolatek nie ma umiejętności czytania na poziomie niezbędnym do w pełni sprawnego funkcjonowania w nowoczesnym społeczeństwie. Wyższy poziom alfabetyzmu korzyści dla jednostki Zwiększone aspiracje Przejmowanie inicjatywy Wyższe zarobki Bardziej aktywna postawa obywatelska Poprawa możliwości w dziedzinie edukacji i zatrudnienia 4

7 UNIJNA GRUPA EKSPERTÓW WYSOKIEGO SZCZEBLA DS. UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA I PISANIA > Streszczenie Umiejętność czytania i pisania jest we współczesnej Europie podstawowym wymogiem stawianym obywatelom w każdym wieku, a ogólne zmiany w sposobie wykonywania pracy, w gospodarce i społeczeństwie czynią tę umiejętność jeszcze ważniejszą. Umiejętność czytania i pisania jest tak ważna z wielu powodów: rynek pracy wymaga coraz większych umiejętności w tym zakresie; w społeczeństwie cyfrowym, uczestniczenie w życiu społeczeństwa obywatelskiego jest coraz bardziej zależne od posiadania umiejętności czytania i pisania; cyfryzacja zmienia charakter umiejętności czytania i pisania oraz sprawia, że stają się one jeszcze ważniejsze, ponieważ kontakty społeczne i ekonomiczne oraz komunikacja opierają się na słowie pisanym; w starzejącym się społeczeństwie umiejętność czytania i pisania, jak również posługiwanie się nowymi technikami komunikacji, wymagają ciągłego doskonalenia; ubóstwo i niski poziom umiejętności czytania i pisania zamknięte są w błędnym kole i wzajemnie się napędzają; rosnąca mobilność i migracje sprawiają, że problemy związane z alfabetyzacja nabierają charakteru wielojęzycznego i wielokulturowego. INWESTOWANIE w alfabetyzację jest NIEZBĘDNE dla zapewnienia dobrego SAMOPOCZUCIA obywatelom oraz z gospodarczego punktu widzenia Inwestycje zmierzające do poprawy umiejętności czytania i pisania wszystkich grup wiekowych mają znaczenie ekonomiczne, przynoszą bowiem wymierne korzyści zarówno dla jednostki, jak i dla społeczeństwa i w dłuższej perspektywie dają zyski na poziomie miliardów euro. Poprawa sytuacji w tym zakresie jest koniecznym warunkiem rozwoju gospodarczego Unii Europejskiej, a także dobrobytu jej obywateli. Niezależnie od kwestii ekonomicznych, nie należy zapominać, że umiejętność pisania i czytania leży u podstaw rozwoju jednostki ludzkiej. Choć wynikająca z niej wiara w siebie i w swoje umiejętności nie ma wymiernej wartości ekonomicznej, to przyczynia się ona, zwiększając aspiracje jednostki, do sukcesów przez nią odnoszonych w podejmowanych w kontaktach społecznych i działalności gospodarczej. Mamy dziś do czynienia z prawdziwie paradoksalną sytuacją choć w naszym coraz bardziej cyfrowym świecie czytanie i pisanie są ważniejsze niż kiedykolwiek, nasze umiejętności w tym zakresie nie odpowiadają tym wymogom. Należy jak najszybciej zaradzić tej alarmującej sytuacji. Wyższy poziom alfabetyzmu korzyści dla społeczeństwa Poprawa zdrowia i dobrobytu Zmniejszenie ubóstwa Zmniejszenie nierówności społecznych Poprawa kapitału społecznego Budowanie sprawiedliwszej, zamożniejszej i bardziej innowacyjnej Europy 5

8 Istnieje wiele szeroko rozpowszechnionych mitów dotyczących charakteru, zakresu i rozmiaru problemów dotyczących umiejętności czytania i pisania w Europie. Hamują one rozwój alfabetyzacji, ponieważ pokutują zarówno wśród zwykłych obywateli, jak i decydentów. Aby możliwy był rzeczywisty postęp, należy najpierw podważyć raz na zawsze zasadność tych błędnych przekonań. SPROSTOWANIE błędnych przekonań BłĘDNE przekonania Problemy z analfabetyzmem występują w krajach rozwijających się i nie dotyczy to Europy. Analfabetyzm jest problemem, który pojawił się wraz z imigrantami. Nie dotyczy osób, które urodziły się i wychowały w krajach europejskich. Problemy z czytaniem i pisaniem mają tylko ludzie z marginesu społeczeństwa. Niektórzy ludzie po prostu nie są w stanie nauczyć się czytać i pisać. Nauczenie dzieci czytania i pisania jest zadaniem szkoły. Dysleksja jest nieuleczalna, więc nic z tym nie można zrobić. Poprawa umiejętności czytania u osób mających z tym problem wymaga zbyt wiele czasu, jest zbyt trudna i kosztowna. Rodzice nie mają wpływu na rozwój umiejętności czytania i pisania u starszych dzieci. Kiedy dzieci skończą szkołę podstawową, jest już za późno, aby rozwiązać ich problemy z czytaniem i pisaniem. Fakty Co piąty piętnastolatek w Europie i prawie, co piąty dorosły nie potrafi pisać i czytać w stopniu umożliwiającym efektywne funkcjonowanie w nowoczesnym społeczeństwie. Zdecydowana większość dzieci i dorosłych mających problemy z czytaniem i pisaniem urodziła się i wychowała w kraju, w którym żyje, a językiem ojczystym tych osób jest język wykładowy używany w szkołach. Jedna na pięć dorosłych osób w Europie nie posiada odpowiednich umiejętności czytania i pisania, a większość z nich jest zatrudniona. Niemal każdy, kto ma problemy z czytaniem i pisaniem, mógłby zdobyć odpowiednie umiejętności w tej dziedzinie pod warunkiem, że udzieli mu się stosownej pomocy. Tylko osoby z najpoważniejszymi problemami poznawczymi nie są w stanie rozwinąć umiejętności czytania i pisania. Szkoły odgrywają w tej kwestii ważną rolę, ale nie tylko one ponoszą odpowiedzialność za tę sferę. Rozwój alfabetyzmu jest uzależniony od wielu uczestników życia społecznego, począwszy od rodziców i rówieśników, a skończywszy na opiece zdrowotnej i innych instytucjach. Oprócz samej oświaty ważną rolę odgrywają pracodawcy, co przynosi pozytywne efekty zarówno im, jak i ich pracownikom. Obecnie coraz częściej oczekuje się, że dzieci będą czyniły postępy w czytaniu i pisaniu w takim samym tempie, uczone za pomocą takich samych metod. Te spośród nich, które mają problemy z nauką czytania i pisania często są diagnozowane jako dyslektycy. Tymczasem diagnoza powinna uznawać ich za uczniów mających trudności z czytaniem i powinna koncentrować się przede wszystkim na rozwiązaniu tego problemu. Generalnie, każde dziecko może nauczyć się czytać i pisać. Programy mające na celu poprawę umiejętności czytania u osób mających z tym problemy przynoszą znakomite efekty i są bardzo opłacalne. Inwestycja ta zwraca się dziesięciokrotnie, a może nawet stukrotnie w ciągu życia danego człowieka. Postawa i zwyczaje rodziców w zakresie czytania i pisania wywierają ogromny wpływ na rozwój tych umiejętności u dzieci przez cały czas, aż do końca szkoły średniej. Działania mające na celu doskonalenie u rodziców umiejętności wspierania dzieci również mają duży wpływ na rozwój tych umiejętności u dzieci. Miliony dzieci idą do szkół średnich umiejąc czytać, ale nie na tyle dobrze, by radzić sobie z nauką szkolną. Dzięki pomocy specjalistów są w stanie nauczyć się czytać i pisać na dobrym lub nawet doskonałym poziomie. 6

9 UNIJNA GRUPA EKSPERTÓW WYSOKIEGO SZCZEBLA DS. UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA I PISANIA > Streszczenie PROPOZYCJE rozwiązań: podejście oparte na WSPÓłPRACY ZaangażOWANIE wielu stron Nauczanie czytania i pisania długo uznawano jako zadanie jedynie dla systemu oświaty. Niski poziom umiejętności czytania i pisania jest problemem społecznym z ogromnymi konsekwencjami dla naszych ambicji i strategii w zakresie opieki zdrowotnej, zatrudnienia, uczestnictwa w społeczeństwie informacyjnym, e-administracji, aktywności obywatelskiej, ubóstwa i wykluczenia społecznego. Doprowadzenie do rzeczywistego podniesienia poziomu alfabetyzmu wymaga zaangażowania politycznego i mobilizacji wszystkich dziedzin polityki. W realizację strategii alfabetyzacji powinny angażować się struktury społeczne i rządowe. Strategie te powinny obejmować ludzi w każdym wieku i nie mogą zależeć od kalendarza politycznego. BUDOWANIE podstaw rozwoju alfabetyzacji Europa powinna zwiększać swoje aspiracje i dążyć do tego, by wszyscy jej obywatele osiągnęli taki poziom alfabetyzmu, który pozwala na swobodne funkcjonowanie we współczesnym społeczeństwie. Chodzi tu o realizację wizji, w której niedopuszczalny jest poziom alfabetyzmu niższy niż 100 %. W realizację tego celu powinny zaangażować się rządy, szkoły, pracodawcy i organizacje pozarządowe. W ramach tych działań: należy tworzyć partnerstwa na rzecz alfabetyzacji pomiędzy podmiotami społecznymi i oświatowymi; państwa członkowskie UE powinny przyjąć kompleksowe strategie alfabetyzacji, oparte na wspólnym kształtowaniu polityki przez instytucje publiczne i organizacje, w których alfabetyzacja będzie zajmowała nie tylko najważniejsze miejsce w oświacie, ale także we wszystkich powiązanych obszarach polityki publicznej; strategie te powinny być skierowane do wszystkich grup wiekowych, począwszy od wczesnego dzieciństwa i wieku szkolnego, a skończywszy na dorosłych; należy szerzyć wiedze na temat tego problemu i wszcząć walkę z tabu dotyczącymi niskich umiejętności czytania i pisania, co oznacza m.in. badania poziomu umiejętności i kontrolowanie postępów w tym zakresie; należy zabezpieczyć odpowiednie środki i przewidzieć długoterminowe ramy na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym; niezbędne jest również odgórne zaangażowanie polityczne, by kwestiami tymi rzeczywiście się zajmowano, by podtrzymywano w społeczeństwie świadomość ich wagi i wspierano inicjatywy lokalne. 7

10 ZALECANE działania Na podstawie analizy danych grupa ekspertów wysokiego szczebla ds. umiejętności czytania i pisania przedstawiła szereg zaleceń. Są wśród nich trzy główne zalecenia, mające zastosowanie do wszystkich grup wiekowych: 1. Tworzenie środowiska sprzyjającego alfabetyzacji Środowisko sprzyjające rozwojowi umiejętności czytania i pisania powinno charakteryzować się łatwym dostępem do książek i innych materiałów do czytania (zarówno papierowych, jak i publikowanych w intrenecie) w domu, w szkole, w bibliotece i w innych miejscach. Obejmuje to na przykład biblioteki w tak niekonwencjonalnych miejscach, jak centra handlowe czy dworce kolejowe. Rodzice potrzebują pomocy w doskonaleniu swoich umiejętności i zwiększaniu wiary we własne siły aby zachęcać dzieci do rozwijania umiejętności językowych i czytania dla przyjemności. Należy wspierać działania mające na celu promowanie czytania i ułatwianie dostępu do książek poprzez organizowanie kampanii medialnych, targów książki, publicznego czytania, konkursów i nagród literackich. Konieczne jest uświadomienie wszystkim członkom społeczeństwa rodzicom, decydentom politycznym, instytucjom społecznym, medycznym i oświatowym, obywatelom i przedsiębiorcom, że ich zaangażowanie jest niezbędne w promowaniu czytania i pisania, oraz że każdy może nauczyć się czytać i pisać przy odpowiedniej zachęcie i wsparciu. 2. Podniesienie poziomu nauczania w zakresie czytania i pisania oraz większe wsparcie dla czytelnictwa Podnoszenie jakości nauczania rozpoczyna się od wprowadzenia wysokich wymagań kwalifikacyjnych wobec wszystkich nauczycieli. Kształcenie i dalszy rozwój zawodowy wszystkich nauczycieli powinny obejmować z założenia kwestie dotyczące nauki czytania i pisania oraz alfabetyzmu cyfrowego. Programy kształcenia nauczycieli powinny również obejmować szeroki zakres strategii nauczania czytania i pisania, technik oceny i metod diagnozowania problemów w czytaniu i pisaniu. Dobry poziom nauczania może znacząco pomóc w zmniejszeniu trudności alfabetyzacji. W tym celu należy: sprawić, by zawód nauczyciela stał się atrakcyjny i starannie dobierać nauczycieli; zapewnić nauczycielom dużą niezależność oraz; sprawić, by nauczyciele dobrze z tej niezależności korzystali, poprzez zapewnianie im doskonałego przygotowania zawodowego przed rozpoczęciem pracy i szkoleń na wysokim poziomie przez cały czas trwania ich kariery zawodowej. Aby ich w tym wspierać, należy: w podstawowym przygotowaniu pedagogicznym i dalszym rozwoju zawodowym nauczycieli szkół wszystkich szczebli i szkół dla dorosłych, uwzględniać różnorodne strategie uczenia czytania 8

11 UNIJNA GRUPA EKSPERTÓW WYSOKIEGO SZCZEBLA DS. UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA I PISANIA > Streszczenie i pisania, włączając najnowsze techniki komunikacji, techniki oceny, metody diagnozowania problemów w czytaniu i pisaniu, a także doskonalić umiejętności nauczycieli w komunikacji z rodzinami, mającej na celu ich informowanie i uzupełnianie pracy wykonywanej w szkole; doskonalić i wspierać wczesne wykrywanie trudności sensorycznych, językowych i poznawczych w celu zapewnienia bardziej skutecznego wsparcia edukacyjnego, obejmującego wszystkie trudności z czytaniem i pisaniem, w tym dysleksje; zachęcać i wspierać tworzenie ogólnej strategii alfabetyzacji w szkołach, dzięki mobilizowaniu całej społeczności szkolnej do podnoszenia poziomu wyników w zakresie czytania i pisania; opracować spójny program nauczania czytania i pisania od etapu edukacji wczesnoszkolnej po kształcenie dorosłych; włączyć do programów wszystkie rodzaje tekstów pisanych od literatury klasycznej po gazety i komiksy zarówno w formacie elektronicznym, jak i drukowane; zapewnić wystarczająco dużo czasu na nauczanie czytania i czytanie dowolne, pozwalając uczniom na samodzielny wybór materiałów do czytania i czytanie we własnym tempie; określić powiązane z wiekiem normy, przygotować narzędzia oceny, które pomogą nauczycielom w ewaluacji postępów uczniów i w określaniu dodatkowej pomocy, a także zapewnić dostęp do takiej pomocy; sprawić, by kwestie nauki czytania i pisania zajmowały ważne miejsce w całym programie nauczania, poprzez włączenie ich do programów nauczania różnych przedmiotów w szkołach średnich, zarówno ogólnokształcących, jak i zawodowych; opracować program alfabetyzacji dorosłych. W przypadku dorosłych programy nauczania powinny koncentrować się na kształceniu umiejętności czytania i pisania poprzez praktyczne przykłady związane z codziennym życiem lub pracą. 3. Większy dostęp do nauki i włączenie społeczne Aby zapewnić bardziej sprawiedliwy i powszechny dostęp do nauki czytania i pisania, należy rozwiązać następujące problemy: Nierówność społeczno-ekonomiczna: ubogie i żyjące w mniej korzystnych warunkach dzieci mają zazwyczaj niższy poziom umiejętności czytania i pisania. Niekorzystna sytuacja społeczna jest główną przyczyną nierówności w zakresie opanowywania umiejętności czytania i pisania, której Europa musi stawić czoła. W zmniejszaniu tej nierówności pomóc może bardziej sprawiedliwy system edukacji, zapewnienie dostępu do ekonomicznie przystępnej i wysokiej jakości wczesnej edukacji i systemów opieki nad dzieckiem, zapobieganie wczesnemu podziałowi na oddzielne ścieżki kształcenia w oparciu o umiejętności, unikanie powtarzania klas oraz zapewnianie wsparcia i wszystkich materiałów pomocniczych potrzebnych dzieciom w nauce (na przykład finansowanie książek, ubrań i obiadów). Nierówność dotycząca migrantów: aby rozwiązać ten problem, nowo przybyli migranci, zarówno dorośli jak i dzieci, muszą mieć dostęp do ewaluacji poziomu języka i ich umiejętności czytania i pisania oraz do elastycznych możliwości uczenia się, dostosowanych do indywidualnych potrzeb. Dla migrujących rodziców powinno organizować się specjalne działania z uwzględnieniem uczestnictwa społeczności szkolnej. Dwujęzyczność powinna być traktowana jako atut dla dalszego rozwoju języka. Należy wspierać zachowywanie języka wszystkich mniejszości językowych i dumę z przynależności do nich. Nierówność między płciami: poziom umiejętności czytania i pisania jest niższy u chłopców i spada jeszcze bardziej w okresie dojrzewania. Nierówność między płciami jest głównie związana z motywacja i zaangażowaniem. Zapobieganie jej wymaga dostarczenia bardziej atrakcyjnych materiałów i otwarcia na zasoby cyfrowe, tak aby czytanie i pisanie było bardziej związane z zainteresowaniami chłopców; wykorzystywania większej ilości męskich wzorców podczas nauki pisania i czytania oraz zachęcenia większej liczby mężczyzn do podejmowania zawodów związanych z edukacją. Nierówność cyfrowa: osoby ubogie i żyjące w bardziej niekorzystnych warunkach rzadziej korzystają z internetu, a kiedy to robią, używają go raczej do rozrywki niż do nauki. Ponadto dla wielu dzieci istnieje rozziew pomiędzy ćwiczeniem umiejętności czytania i pisania w szkole, gdzie używane są materiały drukowane, a czytaniem i pisaniem z wykorzystaniem materiałów cyfrowych w domu. W przypadku dorosłych poprawa umiejętności czytania i pisania w kontekście rozwijania umiejętności cyfrowych może przynieść potrójne korzyści: rozwijanie samych umiejętności cyfrowych, przyswajanie niezbędnych umiejętności czytania i pisania, co umożliwia dostęp do świata SMS-ów, i itp. oraz zaszczepienie umiejętności krytycznej oceny źródeł informacji w internecie. Z tego względu tak w szkole jak i w kształceniu dorosłych powinny być stosowane metody oparte bardziej na technologiach cyfrowych i na nieformalnej komunikacji cyfrowej w celu wzbudzania większego zainteresowania czytaniem i pisaniem. Nauczyciele na wszystkich szczeblach powinni posiadać umiejętność wykorzystywania technologii informacyjno-komunikacyjnych w procesie nauczania czytania i pisania. Wydawcy i producenci oprogramowania powinni zapewnić zasoby informatyczne, które posłużyłyby także do nauki, a nie tylko do celów rozrywkowych. 9

12 ROZWIąZYWANIE specyficznych problemów ZWIąZANYCh z umiejętnością czytania i pisania: umiejętność czytania i PISANIA we wszystkich GRUPACh wiekowych W każdej grupie wiekowej od małych dzieci, dzieci w wieku szkolnym, po młodzież i dorosłych istnieją specyficzne, odrębne wyzwania związane z nabywaniem umiejętności czytania i pisania. Raport odnosi się szczegółowo do konkretnych kwestii związanych z tymi grupami wiekowymi. Nasze zalecenia dla każdej grupy wiekowej są następujące: Małe dzieci 1. Angażowanie i wspieranie rodzin Wdrażanie programów alfabetyzacji rodzin w celu podnoszenia umiejętności czytania i pisania u rodziców oraz zwiększania ich zdolności do tworzenia kultury czytania dla przyjemności. Oferowanie kursów językowych rodzicom, którzy nie znają języka używanego w szkole. Współpraca z przedsiębiorstwami, organizacjami pozarządowymi i służbami wsparcia dla rodziny (np. służba zdrowia) w celu dotarcia do rodziców i zaangażowania ich w programy alfabetyzacji. Wyposażenie służb wsparcia dla rodziny w narzędzia pomocy zarówno dzieciom, jak i rodzicom w rozwoju umiejętności czytania i pisania. 2. Poprawa jakości i zapewnienie swobodnego dostępu do wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem Zwiększanie inwestycji w wysokiej jakości wczesną edukację i opiekę nad dzieckiem jest jedną z najlepszych inwestycji, jakie państwa członkowskie mogą poczynić w przyszły kapitał ludzki Europy. Darmowa wczesna edukacja i opieka nad dzieckiem powinny być dostępne dla wszystkich. Wysoka jakość oznacza wysoko wykwalifikowaną kadrę i program nauczania skupiony na rozwoju poprzez zabawę z naciskiem na rozwój językowy, psychomotoryczny i społeczny, a także na doskonaleniu umiejętności czytania i pisania z uwzględnieniem naturalnych etapów rozwoju dziecka. 3. Zapewnianie wczesnego wykrywania problemów z czytaniem i pisaniem Dbanie o to, by wszystkie małe dzieci podlegały badaniom słuchu, wzroku i mowy w odpowiednim wieku oraz by problemy były jak najszybciej korygowane. Wdrożenie systemu wczesnej oceny zdolności językowych i wstępnych umiejętności czytania i pisania, a także identyfikowania osób dotkniętych ryzykiem opóźnienia lub wyłączenia oraz docierania do nich. 4. Współpraca zainteresowanych stron z perspektywy ukierunkowanej na dziecko Pobudzanie współpracy między instytucjami wczesnej edukacji i opieki nad dzieckiem (ECEC), rodzicami, służbą zdrowia, bibliotekami i innymi organizacjami, które są kluczowe dla życia małych dzieci i ich rozwoju. Wspieranie tworzenia i rozwijania programów rozdawnictwa książek. 10

13 UNIJNA GRUPA EKSPERTÓW WYSOKIEGO SZCZEBLA DS. UMIEJĘTNOŚCI CZYTANIA I PISANIA > Streszczenie SZKOła podstawowa 1. Zwiększenie liczby wyspecjalizowanych nauczycieli czytania i wspieranie podnoszenia kwalifikacji u wszystkich nauczycieli szkół podstawowych Utworzenia funkcji nauczycieli specjalistów nauczania czytania i pisania, działających w charakterze doradców dla innych nauczycieli szkół podstawowych i średnich. Podjęcie działań na rzecz podnoszenia rangi i atrakcyjności zawodu nauczycieli szkół podstawowych, np. poprzez wynagrodzenie, dobre warunki pracy i wysokie wymagania kwalifikacyjne. Zapewnianie, by wszyscy nowo zatrudniani nauczycieli posiadali tytuł magistra i zdobywali kompetencje w zakresie krytycznej oceny badań umiejętności czytania i pisania oraz nowych metod dydaktycznych, dostosowywanie nauczania do różnorodności językowej uczniów i angażowanie rodziców w pracę dzieci w zakresie czytania i pisania w szkole. 2. Wczesne interweniowanie Ustanawianie powiązanych z wiekiem minimalnych norm umiejętności czytania i pisania, wspomagane oceną w celu wczesnego ustalenia indywidualnych potrzeb uczniów w zakresie umiejętności czytania i pisania. Jak najszybsze zapewnianie niezbędnej pomocy uczniom i szkołom o niskich wynikach. Wspomaganie rodziców w rozumieniu trudności dzieci w nauce i nawiązywaniu ściślejszej współpracy ze szkołami w celu eliminowania tych trudności. Zmiana sposobu myślenia o dysleksji przez przesunięcie akcentu ze wsparcia medycznego na edukacyjne dla osób mających problemy z czytaniem. 3. Wzbudzanie motywacji do czytania MłODZIEż 1. Każdy nauczyciel powinien uczyć czytania i pisania Dostosowywanie metod nauczania tak, by czytanie i pisanie były traktowane, jako podstawowe umiejętności w całym programie nauczania w szkołach średnich. Podnoszenie wśród nauczycieli świadomości znaczenia umiejętności czytania i pisania w ramach wszystkich programów nauczania tak, aby uznawali oni nauczanie umiejętności czytania i pisania za część swojego zakresu obowiązków. Zapewnianie, by kwestie nauki czytania i pisania zajmowały ważne miejsce w całym programie nauczania, poprzez włączenie ich do programów nauczania różnych przedmiotów w szkołach średnich, zarówno ogólnokształcących, jak i zawodowych. 2. Zapewnianie odpowiednich materiałów pozwalających na zmotywowanie do czytania wszystkich, zwłaszcza chłopców Zapewnienie coraz bardziej różnorodnych materiałów do czytania, od komiksów po literaturę klasyczną i od SMS-ów po książki elektroniczne. Włączenie czytania materiałów cyfrowych do programów w szkołach w całej Europie. Szkolenie nauczycieli języka i literatury w zakresie technologii informacyjno-komunikacyjnych, tak aby mogli częściej wykorzystywać te umiejętności podczas lekcji. 3. Wspieranie współpracy między szkołami i przedsiębiorstwami Promowanie, pobudzanie i ułatwianie współpracy między szkołami i przedsiębiorstwami, zapewniające uczniom przeświadczenie, że umiejętności czytania i pisania mają zasadnicze znaczenie dla rozwoju osobistego oraz dla zdobycia i utrzymania pracy. Zapewnianie, by programy i metody nauczania skupiały się na motywowaniu do czytania i pisania w połączeniu z wysokim oczekiwaniem sukcesu w celu uniknięcia niepowodzeń edukacyjnych i budowania zaufania. Zapewnianie bibliotekom szkolnym i klasowym atrakcyjnych i ambitnych materiałów do czytania będących na odpowiednim poziomie dla wszystkich grup wiekowych i uczniów o różnych zainteresowaniach. Stosowanie narzędzi teleinformatycznych i czytanie materiałów cyfrowych zarówno w szkołach, jak i w domu. Opracowywanie kampanii i programów zapewniających zasoby, wsparcie i pomoc wolontariuszy w ramach programów alfabetyzacji rodziny dla rodziców i uczniów w niekorzystnej sytuacji. 11

14 Inicjatywa Komisji Europejskiej ROZWIąZYWANIE SPECYfICZNYCh PROBLEMÓW ZWIąZANYCh Z UMIEJĘTNOŚCIą CZYTANIA I PISANIA: UMIEJĘTNOŚć CZYTANIA I PISANIA WE WSZYSTKICh GRUPACh WIEKOWYCh DOROŚLI 1. Ustanawianie systemów monitorowania umiejętności oraz praktyk czytania i pisania wśród dorosłych Opracowywanie danych o poziomie alfabetyzmu wśród dorosłych, jak również prowadzenie badań i monitorowania na poziomie krajowym i regionalnym w celu identyfikowania grup wymagających szczególnej uwagi i planowania przyszłych strategii. Zwracanie szczególnej uwagi, w ramach tych działań, na rozwijanie umiejętności czytania, pisania i liczenia u młodzieży z marginesu społecznego, a także dorosłych jaki i nieletnich przestępców. Wykorzystywanie wyników badań międzynarodowych, takich jak realizowany właśnie Programme for the International Assessment of Adult Competencies (PIAAC Program Międzynarodowej Oceny Kompetencji Osób Dorosłych), do pobudzania działań politycznych. Wymiana najlepszych praktyk i wzbudzanie zainteresowania wśród podmiotów jeszcze niezaangażowanych. 2. Upowszechnianie potrzeby alfabetyzacji dorosłych Zaostrzenie polityki i rozwijanie strategii mających na celu zwalczanie niedostatecznej umiejętności czytania i pisania wśród dorosłych. Stosowanie pośredniej i bezpośredniej komunikacji w celu zachęcania dorosłych, by otwarcie przyznali się do problemów z czytaniem i pisaniem oraz podjęli kroki w celu poprawy tych umiejętności. Media powinny przełamywać tabu związane z niskim poziomem umiejętności czytania i pisania, kierując swój przekaz zarówno do rodzimych obywateli UE, jak i do imigrantów. Należy podnieść świadomość społeczną: konieczna jest współpraca z organizacjami pozarządowymi, mediami, pracodawcami, organizacjami społecznymi i znanymi osobistościami w celu upowszechnienia wiedzy o analfabetyzmie i możliwych rozwiązaniach. i uczestniczyli w programach mających na celu docieranie do osób dorosłych z trudnościami w czytaniu oraz nauczanie ich. 4. Zapewnianie szerokiego dostępu do zróżnicowanych możliwości kształcenia Zapewnianie osobom dorosłym różnorodnych, zindywidualizowanych możliwości uczenia się, najlepiej związanych z ich życiem lub pracą, o elastycznym czasie trwania i tempie nauki, w dogodnym dla nich czasie i w odpowiednich warunkach, jak również wsparcia w zakresie technologii informacyjno-komunikacyjnych. Wykorzystywanie krajowego i regionalnego prawodawstwa w celu finansowania, ustanawiania i wspierania zwiększonego dostępu do wysokiej jakości kursów czytania i pisania dla dorosłych. Współpracowanie z instytucjami państwowymi oraz władzami regionalnymi i lokalnymi, przedsiębiorstwami i przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego w celu zmniejszenia barier instytucjonalnych. Współpraca z pracodawcami w celu promowania nauki czytania i pisania wśród pracowników i tworzenia zachęt dla partnerów społecznych, skłaniających ich do angażowania się w rozwijanie programów alfabetyzacji w pracy. Zachęcanie instytucji zajmujących się kształceniem i szkoleniami zawodowymi oraz nauczycieli i szkoleniowców zajmujących się kształceniem zawodowym, do włączania nauki czytania i pisania do realizowanych programów. Uznawanie i weryfikowanie pozaformalnego i nieformalnego nauczania, z naciskiem na osiągnięcia dorosłych w nauce przez doświadczenie i na przyswojenie tzw. wiedzy ukrytej. Opracowanie skutecznych programów, mających na celu poprawę umiejętności młodych dorosłych z marginesu społecznego i przestępców o niewystarczających umiejętnościach czytania i pisania. 3. Wspieranie zawodu nauczyciela czytania i pisania osób dorosłych Podniesienie pozycji zawodowej nauczycieli czytania i pisania osób dorosłych poprzez zapewnienie im specjalnego przygotowania pedagogicznego przed podjęciem pracy i kształcenia ustawicznego, dobrych perspektyw kariery zawodowej i odpowiedniego wynagrodzenia. Tworzenie odpowiednich materiałów edukacyjnych i udostępnianie ich nieodpłatnie. Opracowywanie programów i metod oceny uwzględniających potrzeby uczących się dorosłych. Wspieranie wolontariuszy, by zdobywali umiejętności pedagogiczne 12

15 Pełny raport jest dostępny pod adresem Komisja Europejska Unijna grupa ekspertów wysokiego szczebla ds. umiejętności czytania i pisania. Streszczenie, wrzesień 2012 r. Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej s. 21 x 29 cm ISBN doi: /36882 Więcej informacji na temat Unii Europejskiej można znaleźć w Internecie ( Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2012 Unia Europejska, 2012 Treść niniejszego streszczenia nie odzwierciedla oficjalnego stanowiska Unii Europejskiej. Odpowiedzialność za informacje i poglądy wyrażone w publikacji ponoszą wyłącznie jej autorzy. Powielanie dozwolone pod warunkiem podania źródła

16 NC PL-N