PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU WIEDZA O KULTURZE

Transkrypt

1 PODSTAWA PROGRAMOWA PRZEDMIOTU WIEDZA O KULTURZE IV etap edukacyjny tylko zakres podstawowy I. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń odbiera teksty kultury i wykorzystuje informacje w nich zawarte, z uwzględnieniem specyfiki medium, w którym są przekazywane. II. Tworzenie wypowiedzi. Uczeń tworzy wypowiedzi, celowo posługując się różnymi mediami (słowo mówione i pisane, obraz malarski, fotograficzny, filmowy, dźwięk, widowisko, środki multimedialne); aktywnie współtworzy kulturę lokalną (szkoły, dzielnicy, miejscowości). Cele kształcenia wymagania ogólne III. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń posługuje się pojęciem kultury rozumianej jako całokształt ludzkiej działalności; analizuje i interpretuje teksty kultury potoczne praktyki kultury, a także dzieła sztuki. 1. Odbiór wypowiedzi i wykorzystanie zawartych w nich informacji. Uczeń: 1) zna dwudziestowieczne dzieła reprezentujące różne dziedziny sztuki (literaturę, archi tekturę, plastykę, muzykę, teatr, fotografię, film, sztukę nowych mediów) i do strzega związki pomiędzy nimi; 2) wskazuje różne funkcje dzieła sztuki (np. estetyczną, komunikacyjną, społeczną, użytkową, kultową, poznawczą, ludyczną); 3) analizuje temat dzieła oraz treści i formę w kontekście jego różnych funkcji, wykorzystując podstawowe wiadomości o stylach i epokach z różnych dziedzin sztuki; 4) analizuje film lub analizuje spektakl teatralny, posługując się podstawowymi po ję ciami z zakresu właściwej dziedziny sztuki; 5) charakteryzuje podstawowe media kultury (słowo, obraz, dźwięk, widowisko); 6) wymienia różne formy mediów kultury (słowo mówione, pismo, książka, obraz malarski, foto grafia, film, program telewizyjny, spektakl teatralny) oraz użycia (nowe media, media masowe, media interaktywne, multimedia); 7) wyjaśnia, na czym polegają różne formy kontaktu z kulturą (odbiór bierny, akty wny, konsumpcja, produkcja, twórczość, użytkowanie, uczestnictwo, animacja); 8) lokuje wytwory kultury (zachowania, zwyczaje, normy moralne, wytwory mate rialne, dzieła sztuki) w kontekście grup społecznych, w których są tworzone i od bierane (ro dzina, rówieśnicy, społeczność lokalna, naród); PODSTAWA PROGRAMOWA WIEDZA O KULTURZE LICEUM Treści nauczania wymagania szczegółowe 47

2 9) samodzielnie wyszukuje informacje na temat kultury w różnych mediach, biblio tekach. 2. Tworzenie wypowiedzi. Uczeń: 1) wypowiada się w mowie i w piśmie na temat wytworów kultury i ludzkich pra k tyk w kulturze (zachowań, obyczajów, przedmiotów materialnych, dzieł sztu ki); 2) wypowiada się na temat dzieła sztuki, używając pojęć zarówno swoistych dla po szcze gólnych sztuk, jak i wspólnych (forma, kompozycja, funkcja, nadawca, od bior ca, użyt ko wnik, znaczenie, kontekst, medium); 3) przygotowuje prezentację lub inną formę wypowiedzi multimedialnej blog, forum, strona WWW na tematy związane z kulturą lokalną i regionu lub z sze roko pojętymi problemami kultury współczesnej; 4) bierze aktywny udział w szkolnych przedsięwzięciach artystycznych, animacyjnych, społecznych i innych (wystawa, happening, przedstawienie szkolne, gazetka szkolna, kulturalna akcja charytatywna); 5) organizuje proste działania o charakterze kulturalnym (spotkanie z twórcą kultury, przed sięwzięcie artystyczne, prezentacja własnych zainteresowań, tradycji lokalnej lub regio nalnej); 6) określa swoje zainteresowania, potrzeby i preferencje kulturalne oraz uzasadnia je w dyskusji; 7) dba o ład i estetykę otoczenia, otacza opieką elementy dziedzictwa kulturowego. 3. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń: 1) odróżnia pojęcie kultury rozumianej jako dorobek artystyczny od kultury rozu mia nej jako całokształt dorobku ludzkości, ze zrozumieniem używa określeń: kul turowy i kulturalny; 2) rozróżnienie, o którym mowa w pkt 1, stosuje w interpretacji wytworów kultury; 3) odnosi elementy kultury (zachowania, zwyczaje, praktyki, przedmioty materialne, dzieła sztuki) do kategorii: czas, przestrzeń, ciało, grupa społeczna (rodzina, rówie śnicy, społeczność lokalna, naród); 4) interpretuje praktyki kultury z najbliższego otoczenia (klasa, szkoła, dom, osiedle, pod wórko, miasto, kościół, stadion piłkarski); 5) dostrzega i nazywa związek między dziełem a sytuacją społeczno-historyczną i oby czajami epoki, w której powstało; 6) posługuje się pojęciami: kultura popularna, ludowa, masowa, wysoka, naro dowa, zglo ba lizowana, subkultura w ich właściwym znaczeniu i używa ich w kontekście interpretowanych dzieł sztuki oraz praktyk kulturowych; 7) wskazuje relacje między kulturami: lokalną, regionalną, narodową i europejską, ujaw niające się w konkretnych dziełach sztuki i praktykach kultury. 48 EDUKACJA ARTYSTYCZNA W SZKOLE PODSTAWOWEJ,...

3 ZALECANE WARUNKI I SPOSÓB REALIZACJI Wiedza o kulturze stanowi zwieńczenie cyklu kształcenia artystycznego. Stąd założenie o mo żliwości odwoływania się nauczyciela do wiedzy dotyczącej sztuk plastycznych oraz mu zyki zdobytej przez ucznia na wcześniejszych etapach edukacyjnych i położenie nacisku na dzieła dwudziestowieczne. Wiedza o kulturze wprowadza nową perspektywę i nowy język opi su dzieła sztuki jako wytworu kul tury rozumianej w sposób całościowy, interpre towanego w uję ciu komunikacyjnym i z per spektywy użytkownika kultury. Zadaniem nauczyciela wiedzy o kulturze jest: 1) rozwijanie u ucznia aktywnej postawy i motywowanie do różnych form udziału w kul turze; 2) wprowadzenie ucznia w problemy kultury współczesnej; 3) wyposażenie ucznia w intelektualne narzędzia umożliwiające analizę praktyk i wy two rów kultury (w tym dzieł sztuki) w kontekście kultury, w której powstają.

4 KOMENTARZ DO PODSTAWY PROGRAMOWEJ PRZEDMIOTU WIEDZA O KULTURZE Iwona Kurz Podstawowe cele stawiane zajęciom z wiedzy o kulturze to: wyposażenie uczniów w intelektualne narzędzia umożliwiające analizę praktyk i wytwo rów kultury (w tym dzieł sztuki) w kontekście, w którym powstają, wprowadzenie uczniów w problemy kultury współczesnej, motywowanie uczniów do różnych form aktywnego udziału w kulturze. Wiedza o kulturze stanowi zakończenie i zwieńczenie cyklu kształcenia artystycznego. Nie spro wadza się jednak do historii sztuki, muzyki czy plastyki. Przedmioty te proponują bo wiem wąskie, artystyczne rozumienie kultury. Podstawowym celem zajęć z wiedzy o kul turze jest pokazanie szerokiego obszaru kultury, w którym żyje człowiek. Stąd zadaniem nauczy ciela prowadzącego ten przedmiot nie tyle jest porządkowanie i uzupełnianie wiedzy na temat różnych dzieł, stylów i języków sztuki, ile na podstawie wiedzy już przez uczniów nabytej poszerzanie ich rozumienia znanych im artefaktów, zgodnie z antropologicznym rozumieniem kultury, w którym obejmuje ona całość ludzkich praktyk i wytworów. Podstawa wprowadza nową perspektywę i nowy język opisu dzieła sztuki jako wytworu kultury rozumianej w spo sób całościowy, interpretowanego w ujęciu komunikacyjnym i z perspektywy użytkownika kultury. Co istotne jednak, przedmiotem interpretacji powinny być nie tylko dzieła sztuki, lecz także np. praktyki świąteczne, zachowania codzienne oraz wytwory nieartystyczne, analizowane zwłaszcza w kontekście podstawowych wymiarów doświad czenia kultury: czasu, przestrzeni i ciała jednym słowem, całość ludzkiego udziału w kul turze. Istotny aspekt tego typu interpretacji stanowi wymiar komunikacyjny, ważny tak dla rozu mienia człowieka jako uczestnika kultury, jak i dla analizy procesów charakterystycznych dla kultury współczesnej. Stąd kluczowa rola w podstawie pojęcia media, rozumianego jako różne techniki komunikacji, analizowane ze względu na swoje właściwości i wywierany przez nie wpływ na relacje społeczne. Podstawa wyróżnia media podstawowe jak słowo i obraz które następnie funkcjonują za pośrednictwem rozmaitych mediów technicznych, środków przekazu; tyleż ważne w tym ujęciu jest dzieło literackie jak list, telegram lub SMS; utwór filmowy jak zdjęcie w rodzinnym albumie lub ikonka na pulpicie komputera. Ujęcie to bowiem nie jest wartościujące; jego zadaniem jest opis, analiza i interpretacja społecznego funkcjonowania mediów i różnych wytworów jako przedmiotu praktyk komunikacyjnych. Warto podkreślić, że w powyższym zakresie obecna podstawa programowa precyzuje sformu łowania poprzedniej, która wprawdzie zakładała inne niż artystyczne rozumienie pojęcia kultura (por. określenie kultura regionu, 50 EDUKACJA ARTYSTYCZNA W SZKOLE PODSTAWOWEJ,...

5 które obejmuje np. obyczaje) oraz szerokie rozumienie pojęcia medium ( świat mediów, język mediów, narzędzia medialne ), ale nie wyjaśniała tych kategorii. Dodatkowo podstawa wprowadza nowe dziedziny sztuki: wiedza o filmie, wiedza o teatrze oraz sztuka współczesna na wcześniejszych etapach kształcenia występujące marginalnie w innych przedmiotach, np. w języku polskim. Są one wskazane do wyboru, zgodnie z przygo to waniem i zainteresowaniami nauczyciela. Zwłaszcza w przypadku sztuki współczesnej nie tyle chodzi o systematyczny wywód, co wskazanie na wybranych, klasycznych przykładach fundamentalnej zmiany, jaka dokonuje się w obiegu dzieła sztuki oraz rozumieniu jego znaczenia i funkcji w dwudziestym pierwszym wieku. Istotną rolę w obecnej podstawie pełni rozpoznanie i praktykowanie różnych form aktywności w kulturze. Ich celem jest zachęta do przyjmowania aktywnej postawy w środowisku lokalnym, jakim dla ucznia jest szkoła, ale też na przykład podwórko, miasteczko, dzielnica. Jednocześnie jest to ważny element edukacji medialnej, ponieważ podstawa sugeruje wiązanie działalności poznawczej z praktykami medialnymi: z wykorzystaniem mediów różnego rodzaju do multimedialnych wypowiedzi oraz działań na żywo. Dzięki praktycz nemu wykorzystaniu nowych mediów uczniowie nie tylko podnoszą swoją wiedzę na ich temat, ale rozpoznają również reguły komunikacji we współczesnej kulturze, która już tylko z rozpędu może być nazywana kulturą medialnej pasywności, receptywności i bierności współczesny człowiek, znający narzędzia medialne i świadomie z nich korzystający, jest już użytkownikiem przekazów medialnych, często ich współtwórcą, a nie jedynie odbiorcą. Wszystko to zmierza do kategorii projektu jako najlepszego sposobu organizacji pracy podczas zajęć z wiedzy o kulturze. Projekt, forma utrwalona już w praktyce szkolnej, może być skupiony wokół określonego dzieła lub gatunku, badanego w różnych, najszerszych aspektach, lub wokół pojęcia czy tematu dotyczącego wybranych praktyk i wytworów kultury (np. wesele sens kulturowy tego wydarzenia, historia jego motywu w kulturze polskiej, współczesne praktyki weselne, dzieła artystyczne odwołujące się do tego motywu; pozwala to na jednoczesne wprowadzanie szerokiego rozumienia kultury i na przykład pojęć z dziedziny języka filmu). Jednocześnie projekt poza procesem pozyskiwania i porządko wania informacji (funkcja poznawcza) ma istotny wymiar praktyczny, ponieważ wiąże się ze stworzeniem zapisu efektu tych działań. Czy będzie to prezentacja, czy bardziej efekto wna forma blogu lub strony www (wszystkie one są łatwe technicznie dzięki narzędziom standardowo dostępnym w oprogramowaniu komputerowym lub w sieci), będzie ona zmuszała do refleksji nad tymi formami medialnymi i to refleksji prowadzonej w praktyce. Dzięki temu w ramach projektu dokonuje się integracja różnych poziomów poznawczych. Wreszcie forma projektu stanowi również sposób na przekroczenie skromnych ram czasowych przedmiotu. KOMENTARZ DO PODSTAWY PROGRAMOWEJ PRZEDMIOTU WIEDZA O KULTURZE 51