SPRAWOZDANIE POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA

Transkrypt

1 SPRAWOZDANIE POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA Sprawozdanie za rok 2012

2 SPRAWOZDANIE Polski Bałtycki Okrągły Stół ds. Rybołówstwa Sprawozdanie za rok 2012 Grudzień 2012 WWF Polska

3 Polski Bałtycki Okrągły Stół ds. Rybołówstwa Sprawozdanie za rok 2012 Treść załączonych sprawozdań z obrad Polskiego Bałtyckiego Okrągłego Stołu ds. Rybołówstwa zaakceptowana została przez Tymczasowy Komitet Sterujący oraz członków Polskiego Bałtyckiego Okrągłego Stołu ds. Rybołówstwa. Projekt / autor okładki: KLEX DTP: Agencja Wydawnicza EkoPress Wydawca: Fundacja WWF Polska ul. Wiśniowa Warszawa tel.: fax: WWF Polska Podziękowania dla Morskiego Instytutu Rybackiego Państwowego Instytutu Badawczego za zrozumienie idei i celów Okrągłego Stołu i udostępnienie sali do jego obrad. Publikacja jest dostępna na stronie internetowej: Wyprodukowano na papierze ekologicznym. Za treść publikacji odpowiada Fundacja WWF Polska.

4 Spis treści: 4 Wstęp Reforma Wspólnej Polityki Rybołówstwa Unii Europejskiej, prezentacja projektu Usuwanie zalegających sieci z Bałtyku 6 marzec 2012, Kołobrzeg Wykorzystanie kwot połowowych, regionalizacja procesu decyzyjnego, odrzuty 2 lipiec 2012, Gdynia Europejski Fundusz Morski i Rybacki, rybołówstwo przybrzeżne, energetyka wiatrowa 29 październik 2012, Gdynia

5 4 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 Wstęp Polski Bałtycki Okrągły Stół ds. Rybołówstwa, zwany dalej Okrągłym Stołem, to forum wymiany informacji oraz nieskrępowanej, otwartej dyskusji nad kwestiami związanymi z zarządzaniem polskim i europejskim rybołówstwem. Okrągły Stół powstał 7 września 2009 roku z inicjatywy WWF Polska w skutek odpowiedzi na wcześniejsze sugestie przedstawicieli Zrzeszenia Rybaków Morskich Organizacji Producentów oraz Morskiego Instytutu Rybackiego Państwowego Instytutu Badawczego w Gdyni. W tym roku Okrągły Stół obchodził swoje trzecie urodziny. Od momentu powstania zorganizowano 12 spot kań w których udział wzięły wszystkie zainteresowane rybołówstwem strony: rybacy, przetwórcy, przedstawiciele sieci handlowych, naukowcy, organizacje pozarządowe i przedstawiciele polskiej i europejskiej administracji. Podczas trzyletniej historii Okrągłego Stołu poruszono wiele tematów, dotychczas niedyskutowanych w tak szerokim gronie interesariuszy. Wśród najważniejszych wymienić należy dyskusję nad koncepcją zbywalnych koncesji połowowych, potrzebą powtórnej oceny mocy łowczej polskiej floty, ekosystemowego podejścia do zarządzania rybołówstwem czy przyszłego okresu finansowania w ramach środków unijnych. Wydaje się, że spokojna i merytoryczna dyskusja nad tymi, bądź co bądź, wzbudzającymi wiele emocji, tematami nie byłaby możliwa bez zasad w oparciu o które Okrągły Stół funkcjonuje i które zebrane zostały w formie Statutu. To w tym dokumencie, a dokładniej w sposobie jego stworzenia tkwi siła Okrągłego Stołu. Statut powstał przy udziale wszystkich członków Okrągłego Stołu w procesie moderowanym przez prof. Ilana Chabay z Uniwersytetu w Goteborgu. Dzięki temu jest on przez uczestników w pełni akceptowany. W wyniku wspólnych prac stworzono całkowicie nowy, oddolny model wypracowywania rozwiązań na podstawie wspólnych dyskusji i określonej ścieżki dochodzenia do sprecyzowanych wcześniej przez uczestników celów. Główny zapis Statutu stanowi, że każdy uczestnik podczas obrad Okrągłego Stołu reprezentuje swoje poglądy, a nie oficjalne stanowisko organizacji w której pracuje na co dzień. Pozwoliło to na stworzenie forum swobodnej, nieskrępowanej dyskusji, która wielokrotnie przyczyniła się do wypracowania konsensusu w sprawach, które dotychczas były zapalnymi. O rosnącej randze Okrągłego Stołu stanowi także wzrastająca systematycznie liczba uczestników. W pierwszych spotkaniach, zorganizowanych w 2009 roku, udział brało średnio uczestników. Obecnie średnia liczba uczestników waha się w granicach 60 osób. Zdarzały się także spotkania, gdzie do wspólnego stołu zasiadało nawet 90 osób reprezentujących różne środowiska. Zaangażowanie rybaków, naukowców i organizacji pozarządowych w działalność Okrągłego Stołu zauważone zostało także przez przedstawicieli administracji zarówno polskiej jak i brukselskiej. W 2012 roku w spotkaniach Okrągłego Stołu, w roli obserwatorów, udział wzięli: Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi Kazimierz Plocke oraz poseł Parlamentu Europejskiego Jarosław Wałęsa. O Okrągłym Stole

6 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 5 wspominano także w Brukseli. Komisarz UE ds. Rybołówstwa Maria Damanaki mówiła o Okrągłym Stole jako o dobrym przykładzie oddolnego, regionalnego podejścia do zarządzania rybołówstwem przy udziale wszystkich zainteresowanych stron. W roku 2012 zorganizowano trzy spotkania Okrągłego Stołu. Pierwsze z nich było swego rodzaju eksperymentem i odbyło się bliżej rybaków w Kołobrzegu. Podczas obrad poruszono tematykę prowadzonego przez WWF Polska dzięki finansowaniu fundacji Baltic Sea 2020 projektu Usuwanie zalegających sieci z Bałtyku oraz kwestie związane z reformą Wspólnej Polityki Rybołówstwa. Organizacja obrad w Kołobrzegu sprawiła, że w spotkaniu udział wzięło wiele nowych osób. Dzięki temu podczas dyskusji pojawiły się nowe propozycje i rozwiązania w zakresie sposobów zarządzania rybołówstwem. Eksperyment okazał się więc sukcesem i wydaje się, że na stałe zagości w agendzie Okrągłego Stołu. Dwa kolejne spotkania, ze względów logistycznych zorganizowane zostały w Morskim Instytucie Rybackim Państwowym Instytucie Badawczym w Gdyni. W ich trakcie skupiono się na istotnych, ze względu na trwający proces reformy Wspólnej Polityki Rybołówstwa Unii Europejskiej kwestiach, takich jak: regionalizacja procesu decyzyjnego, odrzuty, wykorzystanie kwot połowowych, przyszłość rybołówstwa przybrzeżnego czy powstający obecnie Europejski Fundusz Morski i Rybacki. Podsumowując dotychczasową, ponad trzyletnią działalność Okrągłego Stołu stwierdzić można, że jest to forum potrzebne zarówno rybakom, naukowcom jak i organizacjom pozarządowym. Zarządzanie rybołówstwem jest procesem skomplikowanym, który wymaga uwzględnienia wielu czynników zarówno tych ekonomicznych, społecznych jak i środowiskowych. Wydaje się, że po wejściu w życie zreformowanej Wspólnej Polityki Rybołówstwa zarządzanie to nie stanie się prostsze. Tym bardziej potrzebne stanie się forum, na którym wszystkie zainteresowane strony będą mogły swobodnie dyskutować i wymieniać wiedzę i doświadczenia, które pozwolą na wypracowanie najlepszych rozwiązań na rzecz zrównoważonego rybołówstwa. Tymczasowy Komitet Sterujący D. Bógdał / WWF

7 6 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 Reforma Wspólnej Polityki Rybołówstwa Unii Europejskiej, prezentacja projektu Usuwanie zalegających sieci z Bałtyku Spotkanie, w którym udział wzięło 42 przedstawicieli środowiska rybackiego, naukowców, organizacji pozarządowych, okręgowych inspektoratów rybołówstwa, Departamentu Rybołówstwa w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi, urzędów morskich, lokalnych grup rybackich oraz przedstawicieli samorządu poświęcone było tematyce reformy Wspólnej Polityki Rybołówstwa Unii Europejskiej. Podczas spotkania zaprezentowano także efekty działań podjętych w ramach finansowanego przez Fundację Baltic Sea 2020 Projektu Pilotażowego Usuwanie zalegających sieci z Bałtyku oraz plany związane z realizacją w 2012 roku kolejnego projektu mającego na celu usunięcie zalegających sieci z Bałtyku. W dyskusji poruszono także tematy zgłoszone przez uczestników spotkania. Spotkanie w imieniu Tymczasowego Komitetu Sterującego otworzyła Ewa Milewska podkreślając, że obecne spotkanie jest pierwszym, które na wniosek uczestników Okrągłego Stołu organizowane jest w porcie zachodniej części wybrzeża. E. Milewska wyraziła jednocześnie nadzieję, że nowa formuła spotkań pozwoli na dotarcie do jeszcze szerszej grupy interesariuszy zainteresowanych tematyką rybołówstwa. Funkcję moderatora spotkania pełniła Ewa Milewska. 6 marzec 2012 Kołobrzeg Prezentacja: Usuwanie zalegających sieci z Bałtyku Piotr Prędki, WWF Polska Piotr Prędki z fundacji WWF Polska przedstawił wynik realizowanego w roku 2011, finansowanego przez Fundację Baltic Sea 2020, Pilotażowego Projektu Usuwanie zalegających sieci z Bałtyku. Sieci widma są to zalegające w morzu, porzucone, nieoznakowane narzędzia połowowe lub ich fragmenty. Sieci te kontynuują połowy. Badania naukowe wykazały, że efektywność zalegających w morzu sieci rybackich wynosi od 20% ich roboczej zdolności połowowej w pierwszych trzech miesiącach zalegania w morzu do 6% po 20 miesiącach. Ten dodatkowy połów realizowany przez sieci widma nie jest brany pod uwagę przy modelowaniu dynamiki liczebności populacji ryb i może negatywnie wpływać na oszacowania stanu poszczególnych populacji. Dodatkowo sieci widma wpływają negatywnie na ekosystem morski poprzez przyłów ptaków i ssaków morskich oraz ze względu na niekorzystną strukturę wiekową poławianych ryb.

8 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 7 O. Sarna / WWF P. Prędki podkreślił, że problem sieci widm znajduje odzwierciedlenie w wielu dokumentach międzynarodowych takich jak: Kodeks Odpowiedzialnego Rybołówstwa FAO, Międzynarodowych wytycznych w zakresie zarządzania przyłowem i ograniczania odrzutów FAO z 2010 roku, Uchwale Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych z 2010 roku czy Planie odtwarzania populacji morświna w Morzu Bałtyckim. We wszystkich tych dokumentach zwrócono uwagę na negatywne oddziaływanie sieci widm na ekosystemy morskie oraz na konieczność podjęcia działań mających na celu ograniczenie tego wpływu. Niestety, jak podkreślił prelegent, działania takie podejmowane były dotychczas jedynie na niewielką skalę. W odniesieniu do dokumentów krajowych P. Prędki zwrócił uwagę na zapisy Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 marca 2008 r. w sprawie wymiarów i okresów ochronnych organizmów morskich oraz szczegółowych warunków wykonywania rybołówstwa morskiego, Ustawy o rybołówstwie oraz Polskiego Kodeksu Odpowiedzialnego Rybołówstwa jako dokumenty w których zjawisko sieci widm znajduje swoje odzwierciedlenie i które umożliwiały przeprowadzenie w roku 2011 działań czynnych na morzu. W wyniku działań podjętych w 2011 w ramach Pilotażowego Projektu Usuwanie zalegających sieci z Bałtyku wspólnie z rybakami wyłowiono 6095 kg sieci. 4,2 tony sieci wyłowiono z dna morskiego przy użyciu opracowanego przez grupę ekspercką i rybaków działających w ramach projektu przyrządu do przeczesywania dna, składającego się z zestawu bobinowego dociążonego szukarkiem. 1,8 ton sieci usunięto z wraków dwóch statków zlokalizowanych w okolicach Kołobrzegu. Łącznie przeprowadzono 24 dni akcji na morzu. O. Skumiał / WWF Poza akcjami czynnymi w ramach projektu zrealizowano broszury informacyjne przybliżające turystom, użytkownikom morza i uczniom problematykę związaną z zalegającymi w morzu sieciami. Stworzony został również raport końcowy Efekty ekologiczne

9 8 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 O. Skumiał / WWF działań przeprowadzonych w ramach Projektu Pilotażowego Usuwanie zalegających sieci z Bałtyku. Raport Końcowy, który dostępny jest na stronie internetowej wwf.pl. Podsumowując zrealizowany w roku 2011 projekt Piotr Prędki posłużył się wnioskami sformułowanymi podczas zorganizowanego w grudniu 2011 roku seminarium podsumowującego. Prelegent podkreślił, że wszyscy uczestnicy grudniowego seminarium zgodzili się, że wpływ sieci widm na komercyjnie poławiane w Bałtyku gatunki ryb jest istotny ze względów ekonomicznych i biologicznych. Zwrócił także uwagę na konieczność podejmowania dalszych, zakrojonych na szeroką skalę działań ukierunkowanych na minimalizację zjawiska sieci widm, czego efektem jest rozpoczynający się w kwietniu 2012 roku projekt mający na celu kontynuację rozpoczętych działań zarówno w Polsce jak i na Litwie. Piotr Prędki, prezentując założenia nowego Projektu finansowanego przez Fundację Baltic Sea 2020, zwrócił uwagę na rozszerzenie obszaru realizacji o Litwę. Podkreślił także chęć współpracy ze wszystkimi organizacjami producenckimi w Polsce w celu podjęcia wspólnych prób usuwania sieci widm z Bałtyku. Wśród nowych zadań planowanych do realizacji zwrócił uwagę na działanie mające na celu stworzenie internetowej platformy umożliwiającej zgłaszanie przypadków utraty narzędzi połowowych wraz z interaktywną, ogólnie dostępną mapą zaczepów. Kończąc prezentację P. Prędki podkreślił, że poprzez działania podjęte w ramach projektu, WWF ma nadzieję zwrócić uwagę polityków na problem sieci widm i wspólne wypracowanie mechanizmów ograniczających w przyszłości ilości traconych narzędzi oraz umożliwiających łatwiejszą ich utylizację. Dyskusja W toku dyskusji wszyscy uczestnicy zgodzili się co do słuszności prowadzenia tego typu działań i potrzeby ich rozszerzenia i kontynuacji w przyszłości. Zwrócono uwagę, że w przyszłości to organizację producenckie, przy wsparciu finansowym administracji rządowej, powinny na bieżąco prowadzić akcję oczyszczania Bałtyku z sieci widm jako elementu realizacji Kodeku Odpowiedzialnego Rybołówstwa. Dodatkowo pozytywnym efektem takich działań byłaby dywersyfikacja źródeł dochodu rybaków w okresie przestojów związanych np. z okresami ochronnymi. Zwrócono także uwagę na konieczność włączenia zapisów umożliwiających prowadzenie tego typu działań do nowego Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego. W toku dyskusji poruszono także temat oczyszczania portów morskich z zanieczyszczeń. P. Prędki zwrócił się z pytaniem o możliwość finansowania tego typu działań w ramach projektów realizowanych przez lokalne grupy rybackie. W odpowiedzi przedstawiciele grup zwrócili uwagę na hermetyczność strategii lokalnych w oparciu o które grupy wydatkują środki. Obecnie, ze względu na brak odpowiednich zapisów w strategiach, działania takie nie mogą być finansowane. Podkreślono jednak, że biorąc pod uwagę pozytywny aspekt działań, należy w kolejnym okresie

10 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 9 programowania zadbać o wpisanie tego typu działań do strategii lokalnych. Prelegenci zwrócili także uwagę na prowadzone w przeszłości akcję mające na celu usunięcie sieci widm z Bałtyku. Pierwszą próbę podjęła Akademia Morska w Szczecinie w 2000 rok. W 2004 roku podobne działania prowadzone były przez statek badawczy Morskiego Instytutu Rybackiego Państwowego Instytutu Badawczego, ale ze względu na zbyt dużą jednostkę zostały one zawieszone. Podsumowując dyskusję jeden z uczestników przedstawił obliczenia wskazujące, że aby usunąć wszystkie sieci widma z polskiej strefy Bałtyku potrzeba około 7 mln złotych. Biorąc pod uwagę ilość dostępnych środków w ramach Europejskiego Funduszu Rybackiego oraz wpływ sieci widm na środowisko morskie działania te powinny być w przyszłości realizowane. Prezentacja: Reforma Wspólnej Polityki Rybołówstwa Unii Europejskiej Ewa Milewska, WWF Polska Rozpoczynając część obrad poświęconą reformie Wspólnej Polityki Rybołówstwa Ewa Milewska zwróciła uwagę, że dyskusja nad kształtem nowej Wspólnej Polityki Rybołówstwa Unii Europejskiej wchodzi w decydującą fazę. Obecnie pracę nad propozycją Komisji odbywają się równolegle w Parlamencie Europejskim oraz na grupach roboczych Rady. Kluczowe decyzje dotyczące rozporządzenia w sprawie nowej polityki rybołówstwa zapadną już w tym roku. Istnieje jednak jeszcze możliwość wpływu na ostateczny kształt polityki. Wśród głównych elementów przedstawionej 13 lipca 2011 roku przez Komisję Europejską propozycji Wspólnej Polityki Rybołówstwa które dyskutowane są obecnie na wszelkich forach E. Milewska wymieniła: osiągnięcie maksymalnego zrównoważonego połowu (MSY) do roku 2015, wprowadzenie zakazu odrzutów, wprowadzenie zbywalnych koncesji połowowych oraz regionalizację zarządzania rybołówstwem. W toku dyskusji podjęto decyzję, że po przedstawieniu każdego zagadnienia zostanie ono poddane dyskusji. Maksymalny Zrównoważony Połów (MSY) We wstępie Ewa Milewska przedstawiła definicję MSY: Maksymalny zrównoważony połów (MSY maximum sustainable yield) określa najwyższy możliwy poziom połowów prowadzonych w ramach danego stada, umożliwiający utrzymanie liczebności tego stada na poziome gwarantującym osiągnięcie maksymalnego tempa wzrostu jego biomasy. MSY obrazuje hipotetyczną równowagę pomiędzy liczebnością eksploatowanego stada a działalnością połowową. E. Milewska zwróciła uwagę na zobowiązania państw członkowskich Unii Europejskiej względem osiągnięcia MSY wynikające z dokumentów międzynarodowych takich jak Konwencja Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza (UNCLOS, 1982) czy zapisy Światowego Szczytu Zrównoważonego Rozwoju (Johannesburg, 2002). E. Milewska zwróciła także uwagę na rozróżnienie trzech wskaźników MSY, B MSY i F MSY które są ze sobą P. Prędki / WWF

11 10 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 skorelowane. Prelegentka podkreśliła, że aby możliwe było osiągnięcie MSY (maksymalnego zrównoważonego połowu) liczebność biomasy stada tarłowego musi znajdować się na poziomie B MSY, pozwalającym na osiągnięcie maksymalnego zrównoważonego połowu. E. Milewska pokreśliła także, że najlepsza droga gospodarowania zasobami rybnymi, zgodnie z ideą MSY wydaje się prowadzić poprzez wieloletnie plany zarządzania. Dyskusja W toku dyskusji zwrócono uwagę na niebezpieczeństwa wynikające z wprowadzenia MSY przy jednoczesnym zachowaniu politycznego charakteru decyzji podejmowanych w odniesieniu do wysokości kwot połowowych. Zdaniem uczestników przeszkodą w osiągnięciu MSY mogą być plany wieloletnie, których rewizja jest zbyt powolna co w konsekwencji powoduje, że zawarte w nich zapisy nie są dostosowane do warunków środowiskowych i stanu poszczególnych stad w danym momencie. Jako przykład podano plan zarządzania wschodnim stadem dorsza bałtyckiego, gdzie, pomimo rekomendacji ICES wskazujących na możliwość podniesienia kwot połowowych o 40% w 2012 roku w celu osiągnięcia MSY, decyzje podjęte zostały w oparciu o plan tj. podniesiono kwotę jedynie o 15%. Uczestnicy zwrócili uwagę na konsekwencje tej decyzji dla stad szprota i śledzia, których liczebność na skutek presji ze strony dorsza spada. W tym kontekście zwrócono też uwagę na koncepcję Komisji Europejskiej zarządzania wieloma stadami w oparciu o MSY wielogatunkowe. Wydaje się, że w obecnym impasie decyzyjnym na poziomie unijnym projekt taki nie ma szans na powodzenie. Odnosząc się do doradztwa naukowego i możliwości określania kwot połowowych z pominięciem zapisów planów zarządzania zwrócono uwagę na aspekt ekonomiczny tych decyzji. Podkreślono, że np. w przypadku dorsza zwiększenie kwoty połowowej o więcej niż 15% spowoduje większą podaż ryby na rynku, a więc spadek jej ceny przy jednoczesnym spadku wartości koncesji połowowych w krajach, które w oparciu o zbywalne koncesje połowowe zarządzają rybołówstwem. W dyskusji na temat MSY padło także pytanie, czy w wypadku osiągnięcia MSY będzie konieczne odławianie określonej biomasy ryb w każdym roku oraz jakie środki będą zastosowane, jeśli dane państwo nie będzie w stanie wykorzystać kwoty połowowej. Zwrócono uwagę na opinię ICES mówiącą, że w przypadku osiągnięcia MSY powinno się co roku odłowić określoną przepisami biomasę ryb. Wyrażono obawę, że w przypadku niewyłowienia kwoty może ona zostać Polsce odebrana, gdyż brak wykorzystania kwoty na jeden gatunek powoduje negatywne oddziaływanie na inny gatunek. W odniesieniu do rozróżnienia pojęć MSY, B MSY i F MSY zwrócono uwagę, że trudność w ich interpretacji może wynikać z błędnego tłumaczenia na język polski. Zdaniem jednego z uczestników słowo zrównoważony powinno zostać zastąpione słowem optymalny które lepiej oddaje charakter definicji. Zastosowanie słowa P. Prędki / WWF

12 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 11 optymalny a więc maksymalny w długim okresie czasu pozwala na znaczące uproszczenie definicji i na jej lepsze zrozumienie. A. Kassolik / WWF Kontynuując temat definicji zwrócono uwagę na różne interpretację MSY przez poszczególne kraje. Sytuacja taka może w przyszłości prowadzić do nieporozumień i błędów w zarządzaniu rybołówstwem. W ramach dyskusji nad MSY zwrócono także uwagę na różnice pomiędzy akwenami Unii Europejskiej i wynikającą z tego konieczność uwzględnienia wiedzy ekspertów z poszczególnych regionów w podejmowaniu decyzji nad sposobem zarządzania rybołówstwem na danym akwenie. Uczestnicy wyrazili swoje obawy co do kompetencji osób podejmujących obecnie decyzję na poziomie Unii Europejskiej w kwestiach takich jak np. kwoty połowowe. Zaznaczono przy tym, że brak kompetencji nie jest wynikiem braku zaangażowania podejmujących decyzję a mnogością uwarunkowań środowiskowych, społecznych i ekonomicznych w poszczególnych regionach. W toku dyskusji zwrócono także uwagę na różnice pomiędzy dynamiką stad ryb a populacjami innych gatunków. Zwrócono uwagę, że w przeciwieństwie do ssaków, w przypadku ryb wielkość stada nie jest determinowana liczebnością stada macierzystego. Elementami ograniczającymi liczebność stad ryb są głównie: pojemność środowiska i odporność biologiczna gatunku. Wynika to z faktu, że w przypadku ryb płodność osobnicza jest tak wysoka, że mała liczba tarlaków, przy sprzyjających warunkach środowiskowych może doprowadzić do szybkiej odbudowy populacji. Ze stwierdzeniem tym nie zgodziła się część uczestników, którzy stwierdzili, że np. łosoś atlantycki jest najlepszym przykładem obrazującym braki w naszej wiedzy w odniesieniu do czynników wpływających na liczebność populacji i możliwość jej odbudowy. Pojawiły się także głosy mówiące, że to nie rybołówstwo a ochrona środowiska spowodowała spadek liczebności łososia jako główny argument na rzecz tego stwierdzenia podano ochronę foki szarej i kormorana, których populację rozrosły się do liczebności zagrażających populacjom łososia. W wyniku żerowania fok i kormoranów w roku 2011 zaobserwowano jedynie trzy samice łososia wchodzące na tarło do Wisły. W latach poprzednich zdołano natomiast zebrać od 300 do 900 tysięcy ziaren ikry. Podsumowując wypowiedź zadano pytanie: czy w przyszłości nie będzie konieczna ochrona niektórych gatunków na skutek błędów popełnionych przy ochronie innych? W odniesieniu do łososia zwrócono także uwagę na trwającą obecnie w Parlamencie Europejskim dyskusję nad sposobem zarządzania populacją łososia bałtyckiego. Zwrócono uwagę na dwa opracowania stworzone przez posłów Wałęsę i Gróbarczyka, które obrazują aktualny stan dyskusji. W odniesieniu do pytania na temat konieczności ochrony gatunków z powodu negatywnego wpływu innych gatunków zwrócono uwagę, że w przypadku łososia negatywny wpływ na populację ma przede wszystkim brak drożności rzek. W toku dyskusji zwrócono także uwagę na niewystarczającą ilość konsultacji dokumentów przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi w tym kluczowych dokumentów dotyczących reformy Wspólnej Polityki Rybołówstwa Unii Europejskiej. Odnosząc się do tematu konsultacji społecznych cześć uczestników zwróciła się do przedstawicieli Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi z wnioskiem o przekazanie Kierownictwu Departamentu informacji, że niedopuszczalnym jest pozostawianie dwóch dni na ustosunkowanie się do dokumentów wysłanych do konsultacji. Zwrócono także uwagę na konieczność stworzenia grupy eksperckiej konsultującej propozycje dokumentów w początkowej fazie ich tworzenia. Przedstawicielka Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi zwróciła uwagę, że dyskusja nad zreformowaną Wspólną Polityką Rybołówstwa toczy się od ponad dwóch lat to jest od momentu opublikowania Zielonej Księgi w sprawie reformy Wspólnej Polityki Rybołówstwa. Dotychczas Ministerstwo otrzymało niewielką liczbę opinii i uwag dotyczących przedstawionej przez Komisję w lipcu 2011 roku propozycji. Stąd też Ministerstwo niezwykle ceni spotkania takie jak Okrągły Stół, w czasie którego w sposób otwarty prezentowane są stanowiska wszystkich zainteresowanych stron. Te opinie mogą zostać następnie wykorzystane przez Ministerstwo w procesie tworzenia oficjalnego

13 12 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 P. Prędki / WWF stanowiska rządu. W odniesieniu do propozycji stworzenia grupy ekspertów przy Ministerstwie przedstawicielka Ministerstwa stwierdziła, że grupa taka nie istnieje, a Ministerstwo podejmuje wszelkie kroki na rzecz usprawnienia sposobu konsultacji społecznych wszelkich dokumentów. Odrzuty Rozpoczynając dyskusję na temat odrzutów Ewa Milewska przedstawiła obecną propozycję Komisji Europejskiej, która zakłada stopniowe podejście do tego problemu, wprowadzając zakaz w trzech etapach obejmujących: gatunki pelagiczne w roku 2014, bardziej wartościowe gatunki denne (dorsz, morszczuk, sola) w roku 2015, a inne gatunki w Zakaz odrzutów obejmie wykaz gatunków niezależnie od tego, czy dotyczyć to będzie rybołówstwa zarządzanego systemem kwotowym czy też nakładem połowowym. Ewa Milewska zwróciła także uwagę na fakt, że sprawą dyskusyjną jest wprowadzania odgórnego zakazu odrzutów obejmującego wszystkie akweny. Biorąc pod uwagę różnice w uwarunkowaniach środowiskowych, ekonomicznych i społecznych decyzję co do sposobu eliminacji odrzutów powinny być zdaniem prelegentki podejmowane przez ciała regionalne składające się ze wszystkich zainteresowanych rybołówstwem stron. W początkowej fazie dyskusji uczestnicy zgodzili się, że obecna propozycja Komisji jest zbyt ogólna. Zwrócono uwagę, że wiele gatunków ryb jest zbyt cennych ze względów na równowagę ekologiczną i niedopuszczalnym jest zezwolenie na ich utylizację w ramach zakazu odrzutów. Powinny być one chronione w sposób ograniczających ich przyłów, a nie w sposób umożliwiający handel nimi. Zaproponowano, aby stworzyć zestawienie obrazujące poziom odrzutów w poszczególnych akwenach i w poszczególnych rodzajach rybołówstwa i dopiero na podstawie tych danych podejmować działania ograniczające przyłów. W toku dyskusji pojawiło się także szereg pytań technicznych dotyczących ewentualnego zakazu odrzutów: czy odrzut będzie wliczony w kwotę połowową, czy rybacy otrzymają dodatkowe kwoty, jak do problemu podejdzie inspekcja sanitarna? Przedstawicielka Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi zwróciła uwagę, że w ramach nowego Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego przewidziano środki na dostosowanie państw członkowskich do realizacji zadań wynikających z wprowadzenia zakazu odrzutów. W odpowiedzi na kwestię braku dostosowania polskiego przetwórstwa do wykorzystania ewentualnych odrzutów część uczestników, w tym przedstawiciele przetwórców, stwierdzili, że odrzuty zostaną wykorzystane i przetworzone, ale tylko w przypadku gdy nie będą częścią limitu połowowego. Włączenie odrzutów do limitów będzie skutkowało zdaniem uczestników łamaniem prawa i nieprzestrzeganiem zakazu. W toku dyskusji zwrócono także uwagę, że problem odrzutów zaczyna się w morzu np. podczas trałowania.

14 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 13 Jak wynika z badań 25% dorsza ucieka z siatki podczas trałowania z czego 90% przeżywa. Podczas wybierania siatki ucieka kolejne 30% ryb. W grupie tej przeżywalność jest znacząco niższa i wynosi jedynie 10%. Biorąc powyższe pod uwagę powinny zostać podjęte przede wszystkim działania mające na celu ograniczenie przyłowu w morzu. Aby to się stało konieczne są konkretne rozwiązania techniczne. Zbywalne koncesje połowowe Ewa Milewska zaprezentowała główne założenia propozycji Komisji Europejskiej względem zbywalnych koncesji połowowych, które mają zacząć obowiązywać od 2014 i uwzględniać: prawo do eksploatacji zasobów w określonym czasie; możliwość sprzedaży, leasingu lub wymiany koncesji pod ścisłymi warunkami, utrzymanie relatywnej stabilności, możliwość wycofania koncesji w przypadku poważnego naruszenia warunków koncesji przez armatora statku, zabezpieczenie część kwot i przekazywalnych koncesji dla nowych operatorów rozpoczynających uprawianie rybołówstwa. W początkowej fazie dyskusji jeden z uczestników Bogusław Marciniak stwierdził, że dotychczas koncepcja zbywalnych koncesji połowowych uważana była za system zarządzania umożliwiający spełnienie głównych założeń zrównoważonego rybołówstwa. Prelegent zwrócił uwagę, że dotychczas system duński przedstawiany był jako model dla innych krajów z zastrzeżeniem, że jedynym zagrożeniem może być zła konstrukcja i implementacja systemu. Powołał się on na badania duńskiego naukowca prof. Thomasa Hojrupa, który przeprowadził analizę systemów ITQ w kilku krajach europejskich a szczególnie w Danii. Głównym wnioskiem z opracowania jest stwierdzenie, że wprowadzenie systemu zbywalnych koncesji połowowych może prowadzić do ukrytej prywatyzacji zasobów, wprowadzanej tylnymi drzwiami. Referując pracę prof. Thomasa Hojrupa, zwrócił uwagę na konieczność włączenia lokalnych społeczności rybackich w tworzenie systemów zarządzania strefą przybrzeżną i w procesy zarządzania rybołówstwem. Jak wynika z pracy prof. Hojrupa przez wiele lat wybrzeże traktowane było marginalnie jako obszar o niskiej produktywności. Obecnie w wyniku rozwoju turystyki opartej o naturalne zasoby (krajobraz, zasoby wodne) znaczenie obszarów nadmorskich rośnie. Zmianie ulega także charakter rybołówstwa w przeszłości był to wolny zawód, któremu obecnie przeciwstawia się konieczność wykupu praw do połowów i konieczności ich realizacji. W wyniku takiego podejścia głównym celem uprawiania rybołówstwa staje się maksymalizacja zysków bez dostrzegania interesu społecznego pozostałych mieszkańców poszczególnych społeczności rybackich. W tym kontekście pojawia się nowy typ rybaka właściciela łodzi, armatora niezaangażowanego bezpośrednio w połowy a jedynie w realizację zysków oraz w dyskusje mające na celu poprawę warunków w jakich prowadzi swój biznes. Rybacy bezpośrednio zaangażowani w połowy a nie będący właścicielami jednostek stają się jedynie pracownikami P. Prędki / WWF

15 14 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 najemnymi pomijanymi w dyskusji nad kształtem rybołówstwa. Przykładem takiego podejścia jest właśnie rybołówstwo duńskie, gdzie to armatorzy i wielkie przedsiębiorstwa dyktują warunki. Natomiast członkowie załóg kutrów i rybacy łodziowi są systematycznie pozbawieni możliwości aktywnego uczestnictwa w tych dyskusjach. Referując pracę prof. Thomasa Hojrupa, B. Marciniak stwierdził, że proces wprowadzania zbywalnych koncesji połowowych w Danii można podzielić na kilka etapów. W pierwszym etapie doszło do rozrostu dalekomorskiej floty pelagicznej i wyeksploatowania pelagicznych zasobów ryb na odległych łowiskach. Aby zrealizować założone zyski w kolejnym etapie zwrócono się ku łowiskom przybrzeżnym zarezerwowanym historycznie dla rybołówstwa na małą skalę, zmodernizowano flotę rybołówstwa przybrzeżnego znacznie zwiększając jej zdolności połowowe, co wywołało protesty ekologów. Doprowadziło to do wprowadzenia programu ograniczania nakładu połowowego, który w wielu przypadkach realizowany był w sposób nieskoordynowany, prowadząc nie tylko do znacznego ograniczenia ilości statków, ale także do niszczenia kapitału ludzkiego i znacznego spadku zatrudnienia. Podsumowując prelegent stwierdził, że całkowicie podziela pogląd prof. Hojrupa, iż wprowadzenie systemu ITQ może doprowadzić do szeregu negatywnych procesów. Prawo do połowów (kwoty połowowe) zostało odebrane rybakom i oddane w ręce armatorów. Wartość łodzi posiadających koncesje połowowe wzrosła wielokrotnie. Rozwinął się handel koncesjami, czego konsekwencją jest modernizacja floty w celu uzyskania zdolności połowowych umożliwiających wyłowienie posiadanych limitów. Rybacy, będący w przeszłości posiadaczami kwot stają się pracownikami zatrudnionymi w oparciu o umowy cywilno- -prawne a połowy prowadzi się tylko, gdy są opłacalne. Najbardziej niepokojące jest jednak to, że prawa połowowe pozostają w rękach armatorów nie będących częścią lokalnych społeczności, co powoduje wyprowadzenie zysków poza tą społeczność i powolną ich marginalizację. Jako alternatywę mogącą zapobiec tym wszystkim negatywnym aspektom przedstawić można system oparty o tworzenie przez samych rybaków, w wyniku ich oddolnej inicjatywy, organizacji rybackich przypominających maszoperie rybackie i zarządzających kwotami poszczególnych rybaków bez możliwości ich sprzedaży poza organizacje. Uczestnik dyskusji podał również przykłady negatywnych konsekwencji związanych z wprowadzeniem ITQ w rybołówstwie kanadyjskim zarówno na wschodnim jak i na zachodnim wybrzeżu a także wśród rybaków atlantyckiego wybrzeża Portugalii. W dalszej części zaapelował do pracowników administracji państwowej i instytucji naukowych o dokonywanie oceny skutków społecznych proponowanych zmian przed podejmowaniem decyzji administracyjnych i formułowaniem wniosków naukowych. Przypomniał, że w wielu krajach od wielu już lat, jest to niezbędny element jakiejkolwiek analizy sytuacji w rybołówstwie i tworzenia systemu zarządzania nim. Inny uczestnik zwrócił uwagę, że jest to już kolejna dyskusja na temat zbywalnych koncesji połowowych prowadzona w ramach Okrągłego Stołu. Zwrócono uwagę, że przykład islandzki pokazuję, że wprowadzenie systemu ITQ jest procesem nieodwracalnym oraz, że tylko armatorzy statków chcą dalszego w nim trwania bo tylko oni realizują zysk. W toku dyskusji zwrócono także uwagę na inne systemy zarządzania, które mogą skutecznie realizować cele polityki rybołówstwa takie jak np. systemy oparte o dni połowowe czy system olimpijski dla poszczególnych klas wielkości statków. Podczas dyskusji zwrócono także uwagę, że podczas obrad Komisji ds. podziału kwot połowowych dyskutowano nad różnymi systemami zarządzania A.M. Biniecka / WWF

16 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 15 rybołówstwem. Podczas tych rozmów nikt nie stwierdził, że system ITQ jest najlepszym z rozwiązań. Rozważano też inne systemy w tym system olimpijski. Stwierdzono jednak, że ten ostatni niesie dużo zagrożeń natury ekonomicznej, szczególnie dla przetwórców, którzy nie będą w stanie sprostać nagłemu, krótkotrwałemu wzrostowi podaży. Obecnie w ramach Komisji trwają pracę nad szczegółowymi warunkami wprowadzenia systemu zbywalnych koncesji połowowych w polskim rybołówstwie. W toku dyskusji głos zabrał przedstawiciel firmy Espersen. Wezwał on do porozumienia pomiędzy producentami i przetwórcami. Stwierdził, że obecnie mamy do czynienia z coraz większą różnicą pomiędzy popytem i podażą. Kwestia sposobu zarządzania flotą to jedno. Aby wyłowić polską kwotę połowową potrzebna jest ścisła współpraca pomiędzy producentami i przetwórcami przetwórcy potrzebują stabilnej podaży. Wystąpiono z wnioskiem o organizację kolejnego spotkania Okrągłego Stołu w celu omówienia tej tematyki. Propozycja ta została poparta przez przedstawicieli innych organizacji przetwórczych. Tematy zgłoszone przez uczestników spotkania Kłusownictwo Artur Furdyna Artur Furdyna zwrócił uwagę na problem sieci kłusowniczych rozstawianych w strefie ograniczonych połowów troci (4 mile). Zdaniem prelegenta obecnie brak jest chęci oraz zasobów ludzkich aby problem ten skutecznie rozwiązać. A. Furdyna zwrócił uwagę, że jedyną jednostką mającą uprawnienia do nakładania kar za wykroczenia związane z kłusownictwem, zgodnie z nowelizacją Ustawy o rybactwie śródlądowym jest obecnie Państwowa Straż Rybacka. Działania tej jednostki, ze względu na ograniczone zasoby ludzkie, nie jest jednak skuteczna. Prelegent uważa, że w celu ograniczenia kłusownictwa konieczne są zmiany w przepisach które będą zezwalały na nakładanie wysokich kar oraz gwarantowanie ich nieuchronności. Konieczna jest także zmiana systemu określania wysokości szkody wartość pozyskanych przez kłusowników ryb powinna być szacowana na podstawie ich wartości biologicznej a nie w oparciu o wartość rynkową. Wykorzystanie polskich kwot połowowych Krzysztof Stanuch Krzysztof Stanuch przedstawił aktualne obliczenia dotyczące wartości niewykorzystanych kwot połowowych w latach Z danych tych wynika, że całkowita wartość niewykorzystanych przez Polskę kwot wynosi ponad 515 milionów złotych. K. Stanuch podkreślił, że Polska jest w posiadaniu 22% kwot połowowych na Bałtyku oraz, że mamy jedną z najmniejszych flot poławiających na Bałtyku. Aby możliwe było wyłowienie polskiego limitu konieczne jest w pierwszej kolejności oszacowanie dostępnej mocy łowczej. Pozwoli to odpowiedzieć na pytanie czy polska flota jest wystarczająca / za mała / za duża aby dostępne limity wyłowić. Dopiero na podstawie takiego porównania można podejmować decyzję o sposobie zarządzania polskim rybołówstwem. W toku dyskusji zwrócono także uwagę na zły stan polskiej floty. Dzielność statków uniemożliwia prowadzenie połowów w trudnych warunkach pogodowych. Zdaniem niektórych uczestników konieczne są działania zmieniające przepisy w sposób, który pozwoli na P. Prędki / WWF

17 16 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 wsparcie modernizacji statków rybackich bez jednoczesnego zwiększania ich mocy łowczej. W toku dyskusji nad zagadnieniem wykorzystania kwot połowowych podjęto decyzję o stworzeniu grupy roboczej mającej na celu określenie mocy łowczej polskiej floty rybackiej. Propozycja Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego Podczas spotkania poruszono także kwestię przedstawionej przez Komisję Europejską propozycji nowego Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego. Wśród najważniejszych tematów wymagających dalszej dyskusji wymieniono: Konieczność szerszej konsultacji nowego Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego z przedstawicielami sektora; Konieczność zintegrowania programu z ogólnymi założeniami budżetowymi Unii Europejskiej na lata ; Konieczność włączenia sektora przetwórczego w działania finansowane w ramach Funduszu; Konieczność przeformułowania niektórych sformułowań będących wynikiem błędów w tłumaczeniu z języka angielskiego na polski; Zapisy dotyczące rybołówstwa przybrzeżnego: w obecnym kształcie propozycja zawiera informację, że należy dążyć do maksymalizacji znaczenia rybołówstwa przybrzeżnego, natomiast przepisy dają łatwiej wsparcie na odejście od zawodu rybaka a więc jest to raczej wspieranie minimalizacji funkcji rybackich a nie ich maksymalizacji; Szereg zapisów wymaga doprecyzowania i uściślenia. Mówi się np. o działaniach na rzecz zbliżenia do konsumentów wykluczając jednocześnie finansowanie działań mających na celu budowę nowych miejsc sprzedaży ryb. Podjęto decyzję o organizacji odrębnego spotkania Okrągłego Stołu na temat propozycji nowego Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego. Konsultacje społeczne w sprawie stworzenia Krajowych Programów Ochrony dla foki szarej i morświna Mediatorzy.pl Agata Gójska z firmy mediatorzy.pl przedstawiła aktualny stan prac nad projektami Krajowych Programów Ochrony dla foki szarej i morświna. Obecnie pracę nad programami realizowane są w ramach czterech grup roboczych w ramach których dyskutowane są zagadnienia: interakcje z rybołówstwem; zakłócenia, hałas, zanieczyszczenia; monitoring gatunków i badania naukowe; informacja i komunikacja społeczna. A. Gójska zwróciła uwagę na nad reprezentację wschodniego wybrzeża w konsultacjach i korzystając z możliwości zaprosiła wszystkich zainteresowanych, w szczególności przedstawicieli zachodniego wybrzeża, do włączenia się w proces tworzenia programów ochrony i aktywny udział w tworzeniu programów. Wszelkie informacje na temat prac można znaleźć na stronie internetowej: P. Prędki / WWF

18 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 17 Statut Polskiego Bałtyckiego Okrągłego Stołu ds. Rybołówstwa Krzysztof Stanuch Krzysztof Stanuch zwrócił uwagę na zapisy Statutu umożliwiające Okrągłemu Stołowi zajmowanie stanowisk w określonych tematach na podstawie specjalnie opracowanego mechanizmu ważenia głosów. Zwrócił się do Tymczasowego Komitetu Sterującego o przestrzeganie tych zapisów i zezwolenie na zajmowanie przez Okrągły Stół oficjalnych stanowisk. Ewa Milewska stwierdziła, że dyskusja na temat statutu powinna odbywać się pomiędzy formalnymi członkami Okrągłego Stołu. Podjęto decyzję o kontynuacji tego tematu na kolejnym spotkaniu Okrągłego Stołu. J. Włodarczyk / WWF

19 18 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 Wykorzystanie kwot połowowych, regionalizacja procesu decyzyjnego, odrzuty Spotkanie, w którym udział wzięło 47 przedstawicieli środowiska rybackiego, naukowców, organizacji pozarządowych, okręgowych inspektoratów rybołówstwa morskiego oraz Departamentu Rybołówstwa w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi z Sekretarzem Stanu Panem Kazimierzem Plocke, poświęcone było tematyce wykorzystania przez polskich rybaków kwot połowowych, regionalizacji procesu decyzyjnego w ramach reformy Wspólnej Polityki Rybołówstwa Unii Europejskiej oraz dyskusji nad propozycją wprowadzenia zakazu odrzutów. Spotkanie w imieniu Tymczasowego Komitetu Sterującego otworzyła Ewa Milewska podkreślając, że jest to już 11 spotkanie Okrągłego Stołu i wyrażając nadzieję na dalszą, merytoryczną dyskusję nad sposobami zarządzania polskim rybołówstwem. Funkcję moderatora spotkania pełnił dr Zbigniew Karnicki. 2 lipca 2012 MIR PIB, Gdynia Przed rozpoczęciem dyskusji uczestnicy minutą ciszy oddali hołd zmarłemu 12 czerwca 2012 roku prof. dr hab. Andrzejowi Ryszardowi Ropelewskiemu długoletniemu pracownikowi Morskiego Instytutu Rybackiego w Gdyni, który, jak zaznaczył Zbigniew Karnicki, był niezmiernie ważną postacią w historii Instytutu, zajmując przez wiele lat stanowiska Dyrektora Naukowego, a potem Dyrektora Instytutu. Z wykształcenia prawnik, ale z zamiłowania historyk, humanista, w wyjątkowy sposób utrwalający historię polskiego rybołówstwa i Instytutu. Był życzliwy ludziom, niezmiernie uczciwy w pracy i stały w swoich przekonaniach, co w pewnym okresie naszej historii nie było sprawą łatwą i płacił za to określoną cenę. Przez wiele lat współpracował z Wiadomościami Rybackimi pisząc w nich o minionych wydarzeniach w polskim rybołówstwie, na swojej stronie zatytułowanej Z kart historii. Więcej informacji o sylwetce Profesora Ropelewskiego znajdą Państwo w czerwcowym wydaniu Wiadomości Rybackich. D. Bógdał / WWF

20 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 19 O. Sarna / WWF Prezentacja: Wykorzystanie kwot połowowych przez polskich rybaków Marta Kaniewska-Królak Naczelnik Wydziału Zarządzania Zasobami, Departament Rybołówstwa w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Pani Marta Kaniewska-Królak przedstawiła dane na temat aktualnego wykorzystania przyznanych Polsce na 2012 rok kwot połowowych oraz dane dotyczące historycznego wykorzystania polskich kwot w latach Omawiając stan połowów morskich na dzień 29 czerwca 2012 roku M. Kaniewska-Królak stwierdziła, że wykorzystanie kwoty połowowej dorszy wynosi 30%, łososi 39%, szprotów 59%, gładzicy 1%, śledzi w podobszarach %, śledzi z basenu centralnego 33%. W przypadku śledzi z basenu centralnego podkreśliła, że połowy tego gatunku na Zalewie Wiślanym zostały wstrzymane ze względu na wykorzystanie kwoty na poziomie 130%. Omawiając tabelę zwróciła uwagę na zastosowany podział długości statków rybackich. Obecnie obowiązujący podział kwalifikuje jednostki od 18,5 metra do 30,49 metra jako jeden segment, zastosowano natomiast wcześniej obowiązujący podział długości, w celu dokładniejszego przeanalizowania zużycia kwot połowowych. Omawiając wykorzystanie kwoty połowowej dorszy Marta Kaniewska-Królak stwierdziła, że na dzień 29 czerw ca 2012 roku wynosi ono 28%. Zwróciła także uwagę na fakt, że w dyspozycji Ministra znajduje się kwota połowowa dorszy stada wschodniego, w wysokości 10% zeszłorocznej kwoty połowowej dorszy tego stada, która zostanie rozdysponowana w najbliższym czasie. Przedstawiając tabelę obrazującą wykorzystanie kwot połowowych dorszy stada wschodniego w 2011 przez państwa członkowskie UE stwierdziła, że średnie wykorzystanie kwoty połowowej dorszy stada wschodniego jest podobne we wszystkich krajach nadbałtyckich. Niepokój budzi natomiast niskie, w porównaniu z innymi krajami, wykorzystanie kwoty dorszy stada zachodniego. Przedstawiając dane na temat wielkości połowów organizmów morskich w latach M. Kaniewska-Królak zaznaczyła, że dane za rok 2012 dotyczą pierwszych pięciu miesięcy. Zaznaczyła także, że rok 2012 może przynieść zmiany w wykorzystaniu kwoty dorszy, gdyż przestał obowiązywać system trójpolówki. Jednocześnie pokreśliła, że istnieje możliwość uzyskania dodatkowej kwoty na połowy śledzi basenu centralnego i szprotów. Podsumowując prezentację moderator wyraził zadowolenie z faktu, iż w Polsce obowiązuje system monitoringu, który pozwala na przedstawienie dokładnych danych umożliwiających bieżące śledzenie wykorzystania kwot połowowych.

21 20 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 Prezentacja: Wykorzystanie kwot połowowych na Bałtyku w latach Krzysztof Stanuch Krzysztof Stanuch przedstawił dane dotyczące wykorzystania kwot połowowych na Bałtyku w latach oraz przedstawił możliwe przyczyny niewykorzystania kwot. Prezentacje w wersji PDF stanowią Załącznik 2 i Załącznik 3 do sprawozdania. Przedstawiając dane na temat wykorzystania kwot połowowych K. Stanuch zaznaczył, że dane źródłowe pochodzą z Morskiego Instytutu Rybackiego oraz z publikacji Morska Gospodarka Rybna. Stanuch podkreślił, że prezentowane przez niego dane są zbieżne z tymi, które przedstawiło Ministerstwo. Jedyna różnica polega na tym, że w swoich symulacjach K. Stanuch skupia się na wartości rynkowej niewykorzystanych kwot czyli de facto na środkach finansowych, które tracą rybacy oraz gospodarka. K. Stanuch zwrócił także uwagę, że w danych przedstawionych przez Ministerstwo odjęto od ogólnej kwoty połowowej karę, którą płacimy do Komisji Europejskiej za przełowienie kwot połowowych na dorsza w roku Zdaniem prelegenta jest to błędne założenie w analizie powinno brać się pod uwagę całkowitą wielkość dostępnej Polsce kwoty połowowej. Omawiając porównanie wielkość dostępnych Polsce limitów połowowych z ich wykorzystaniem K. Stanuch zwrócił uwagę, iż od roku 2004 polska flota nie jest zdolna w pełni wykorzystać dostępnej kwoty. Stanuch zwrócił szczególną uwagę na oszacowania wartości niewyłowionych kwot połowowych, które przeprowadzone zostały w oparciu o wartość rynkową produktów w pierwszych centrach sprzedaży ryb. O. Sarna / WWF Z przeprowadzonej analizy wynika, że wartość niewyłowionych przez polską flotę limitów połowowych w latach wynosi PLN. Przechodząc do możliwych przyczyn niewykorzystania przez Polskę przyznanych limitów połowowych Stanuch skupił się na analizie redukcji potencjału połowowego. K. Stanuch zwrócił uwagę, że w latach liczba jednostek rybackich została zredukowana o 44%. Redukcja wyrażona w GT wynosi 57%, a w kw 50%. K. Stanuch pokreślił także, że w przypadku rozważań na temat połowów trałowych kw wydaje się być lepszym wskaźnikiem niż GT. W dalszej części prezentacji K. Stanuch zwrócił uwagę, że mówiąc o nakładzie połowowym nie możemy pominąć dni połowowych. Również w tym przypadku nastąpiła redukcja o 53%. Obecnie 205 dni jest objętych zakazem połowów. K. Stanuch zwrócił uwagę, że biorąc te wszystkie czynniki pod uwagę można przyjąć, że całkowita redukcja zdolności połowowej w latach wyniosła aż 76%. Kończąc wystąpienie K. Stanuch zadał pytanie: czy tak duża redukcja zdolności połowowej może być przyczyną niewykorzystywania przez polską flotę dostępnych Polsce kwot połowowych? Dyskusja Na początku dyskusji padło pytanie, jakie należy podjąć działania, aby Polska była w stanie wykorzystać kwoty połowowe w większym zakresie? Jako jedno z rozwiązań zaproponowano przeprowadzenie oceny mocy łowczej i zdolności połowowej polskiej floty. Działanie takie pozwoliłoby dostosowywać wielkość floty i jej potencjał połowowy do wielkości dostępnych zasobów. Zwrócono uwagę na fakt, że administracja proszona była wielokrotnie o przeprowadzenie oceny wielkości floty i potencjału połowowego w celu stwierdzenia czy Polska posiada odpowiednią flotę do wykorzystania dostępnych limitów połowowych. Moderator spotkania, odnosząc się do prezentacji K. Stanucha zadał mu pytanie czy posiada informacje na temat wykorzystania ilości dni połowowych przez konkretne jednostki? Moderator uzasadnił swoje pytanie danymi, świadczącymi o niewykorzystaniu przez Polskę dostępnych dni połowowych. Zdaniem moderatora znakomita większość floty dorszowej nie wykorzystuje dostępnych 163 dni w morzu, a tym samym istniejący potencjał połowowy jest w znacznym stopniu niewykorzystany i jest to istotny problem nad którym należy się zastanowić.

22 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 21 O. Sarna / WWF Odpowiadając na pytanie moderatora K. Stanuch stwierdził, że został upoważniony przez Okrągły Stół do przeprowadzenia analizy mocy łowczej polskiej floty. Dodatkowo poinformował uczestników, że wysłał w imieniu Okrągłego Stołu do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi zapytanie o pomoc w uzyskaniu odpowiednich danych niezbędnych do przeprowadzenia analizy. W odpowiedzi przedstawiciel Ministerstwa oświadczył, że dane takie zostaną K. Stanuchowi przekazane zgodnie z ustalonym podczas spotkania zakresem, tj. informacje o GT, kw, dniach połowowych, długości jednostek i zrealizowanych przez nie połowach. W związku z obowiązkami wynikającymi z prawa dane te zostaną przekazane z pominięciem oznaczeń jednostek, które realizowały połowy. W odpowiedzi na pytanie czy jesteśmy w stanie lepiej wykorzystać kwoty połowowe zwrócono uwagę, że dawniej mieliśmy problem z wykorzystaniem ryb pelagicznych, teraz sytuacja się odwraca. Wykorzystanie kwot na ryby pelagiczne wzrasta. Konieczne są jednak dalsze działania na rzecz zwiększenia wykorzystania kwot. Jako jedną z przyczyn ograniczających wykorzystanie kwot podano wewnętrzne, indywidualne zarządzanie kwotami przez każdego armatora. Stwierdzono, że możliwość przekazywania limitów pomiędzy członkami organizacji producenckich usprawniłoby wykorzystanie kwot. Stwierdzono także, że wzrost połowów ryb pelagicznych nie byłby możliwy, gdyby nie inwestycje na lądzie mające na celu zwiększanie potencjału przetwórczego, w tym głównie działań na rzecz zwiększenia możliwości mrożenia ryb. Niewątpliwie do poprawy sytuacji przyczyniły się także systemy pompowe, które usprawniają wyładunki. Dodatkowo flota, która kiedyś nie uczestniczyła w połowach ryb pelagicznych obecnie zaczyna działać w tym segmencie. Zwrócono uwagę, że zwiększeniu uległa także wartość połowów w odniesieniu do jednostki co jest pozytywnym trendem, który powinien być utrzymany. W toku dyskusji zauważono także, że w celu zapewnienia pełnego wykorzystania kwot połowowych przez poszczególne klasy długości jednostek, należy wziąć pod uwagę warunki pogodowe oraz warunki rynkowe (nadmiar ryb na rynku spowoduje spadek cen). Stwierdzono, że system zarządzania dotyczy nie tylko zarządzania połowami, ale także zbytem ryb. W odpowiedzi na pytanie, czy mamy za duży czy za mały potencjał połowowy część uczestników stwierdziła, że jest on wystarczający działania powinny być ukierunkowane raczej na intensyfikację wykorzystania obecnego potencjału. Powołano się przy tym na fakt, że podczas obrad zespołu ds. kwot połowowych problemem było nie to jak wykorzystać, a to jak nie przekroczyć kwot połowowych. Zwrócono także uwagę na konieczność modernizacji statków, która znacząco poprawi sytuację i pozwoli na pełne wykorzystanie kwoty. Polski sektor wykorzysta w pełni kwoty połowowe, gdy zmodernizuje flotę oraz stworzy odpowiednią organizację rynku rybnego. Wystąpiono z prośbą do Ministra o udostępnienie środków z osi 1 Programu Operacyjnego w celu dalszego ich wykorzystania na modernizację jednostek.

23 22 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 Nawiązując do prezentacji Pani Kaniewskiej-Królak zwrócono uwagę na wykorzystanie kwot połowowych na dorsza zachodniego. Analizując niskie wykorzystanie kwot połowowych na ryby z tego stada należy zdaniem uczestników wziąć pod uwagę okres dobrowolnego wstrzymania się od połowów w styczniu i w lutym, oraz ograniczenia w połowach dorsza zachodniego w kwietniu. W związku z tym nie powinno dziwić niskie wykorzystanie kwot połowowych, w szczególności zaś w pierwszych sześciu miesiącach 2012 roku. Odnosząc się do kwestii ilości dni w morzu przypadających na jednostkę połowową, zwrócono uwagę, że statystyka dotycząca dni w morzu może być zafałszowana, jeśli będziemy brać pod uwagę tylko okres wejścia wyjścia jednostki z portu, a nie realny okres pozostawienia sieci w morzu. Przedstawiciel firmy Espersen z Koszalina skupującej dorsze, odnosząc się do dyskusji zwrócił uwagę na obserwowaną niekorzystną tendencję na rynku. Nożyce pomiędzy podażą a popytem za bardzo się rozwarły między innymi w wyniku prowadzenia połowów przez wszystkie jednostki w tym samym czasie. Przypomniał on także, że jego firma zaproponowała rybakom cenę minimalną 5 zł oraz zwrócił uwagę, że gdyby nie działania dużych producentów ceny zaczęłyby drastycznie spadać. Przedstawiciel firmy Espersen stwierdził również, że został upoważniony do oświadczenia, że w celu zagwarantowania wykorzystania kwot połowowych, firma Espersen stworzy popyt na rybę i będzie skupować polskie dorsze. Zwrócił jednak uwagę, że dotychczas polskie rybołówstwo nie podjęło stosownych działań w tym kierunku. Jeśli sytuacja się nie zmieni i nie wystąpi zwiększona podaż Espersen będzie musiał kupić dorsza od innych rybaków. Zwrócono się z prośbą do Ministra, aby w kolejnych latach przy ustalaniu zasad podziału kwot brano pod uwagę stanowisko przetwórców i zagwarantowano wspólne opracowanie sposobu zrównoważenia popytu i podaży. Przedstawiciel przetwórców reprezentujący firmę Stanpol zwrócił uwagę, że mówi się o ilości dni połowowych, która jest proporcjonalna do dzielności statku, zamiast dyskutować o tym ile ryb możemy sprzedać. Jego zdaniem Polska ma na Bałtyku dwie floty: duże jednostki poławiające szprota i śledzia, które wspólnie z przetwórcami ustalają wielkość połowów i cenę zbytu oraz resztę jednostek, głównie dorszowych, które działają w oderwaniu od zapotrzebowania rynku. W imieniu przetwórców, wezwał on te jednostki do współpracy i wspólnego planowania połowów tak, aby maksymalizować wartość łowionej ryby. Jeden z uczestników spotkania nawiązując do prezentacji przedstawiciela Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi zwrócił uwagę, że jednostkowe wykorzystanie limitów faktycznie rośnie. Zauważył jednak, że do analiz powinny być brane wartości bezwzględne gdyż tylko wtedy możliwe jest zaobserwowanie faktycznego obrazu tj. spadku wielkości połowów. Uczestnik zauważył, że w przyszłym roku Polska otrzyma prawdopodobnie wyższą kwotę, więc spodziewać się należy niższego procentowego wykorzystania kwot. W związku z tym konieczne jest, aby w analizach brać pod uwagę O. Sarna / WWF

24 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 23 T. Zbiec / WWF to, ile dany kuter może faktycznie złowić i rozważać takie czynniki jak GT, kw oraz dni połowowe. Przedstawiciel Ministerstwa stwierdził, że weryfikacja wykorzystania kwot odbywa się w sposób indywidualny, ale w perspektywie wieloletniej. Kutry, które nie wykorzystają 90% swojej kwoty przez dwa kolejne lata (dorsz, śledź lub łosoś) mogą otrzymać zredukowane kwoty w kolejnych latach. W toku dyskusji zaznaczono także, że efektywność połowów w dużej mierze zależy od załogi. W trakcie dyskusji poruszono także kwestię połowów szprota. Rybacy przypomnieli, że w ubiegłym roku złożyli do Komisji Europejskiej wniosek o szacowanie zasobów szprota w trzech stadach oraz wyznaczenia i realizacji kwot połowowych w oparciu o taki podział. Wezwano Ministra do działań na rzecz wprowadzenia zakazu połowów paszowych w polskiej strefie. Moderator spotkania podkreślił, że jest to pierwsze, ale nie ostatnie spotkanie w sprawie wykorzystania kwot połowowych. Zaznaczył, że w 2013 roku wejdzie w życie nowa, zreformowana Wspólna Polityka Rybołówstwa, do której sektor będzie musiał się dostosować. O tym będzie trzeba dyskutować także podczas obrad Okrągłego Stołu. Moderator zwrócił uwagę na znaczenie powiązania działalności rybackiej z zapotrzebowaniem sektora przetwórstwa. Przypomniał również, że organizacje producenckie powołane zostały, aby tworzyć rynek ale wydaje się, że ich aktywność jest za mała. Zwrócił także uwagę, że obowiązujący obecnie system podziału kwot nie jest idealny i charakteryzuje się zbyt małą elastycznością. W danym roku departament nie może odebrać kwot poszczególnym jednostkom system ten należy uelastycznić. Moderator poinformował także, że w innych krajach dużą rolę w zarządzaniu kwotą odgrywają organizacje rybackie. Jest to konieczne i potrzebne także w Polsce, aby można było podejmować wewnętrzne decyzje w zakresie wykorzystania kwot połowowych przez członków organizacji. Moderator zwrócił także uwagę na kwestię inwestycji w portach rybackich w celu usprawnienia rozładunku i obróbki ryb. Port w Helu jest dobrym przykładem skutecznej modernizacji, która pozwoliła na zwiększenie ilości przetwarzanego szprota. Pan Minister Kazimierz Plocke podziękował za rozpoczęcie dyskusji o najważniejszej obecnie kwestii jakie będzie polskie rybołówstwo w ramach nowej, zreformowanej Wspólnej Polityki Rybackiej. Poinformował, że dwa najważniejsze dokumenty: Rozporządzenie podstawowe oraz Rozporządzenie o organizacji rynku rybnego przekazane zostały przez Radę UE Parlamentowi Europejskiemu w celu dalszych prac nad ich kształtem. Minister zaznaczył także, że obecnie to

25 24 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 O. Sarna / WWF przedstawiciele Parlamentu Europejskiego będą decydować o kształcie przyszłej polityki, w związku z czym trzeba zabiegać o ich poparcie dla proponowanych przez Radę rozwiązań. Minister poinformował także, że reforma WPRyb będzie jednym z tematów najbliższych obrad Grupy Wyszehradzkiej. W dalszej części wypowiedzi Minister podkreślił, że ani Komisja Europejska ani Rada nie są zadowolone z rezultatów obecnie obowiązującej polityki. Zdaniem Ministra plany wieloletnie odpowiadają na część wyzwań, ale nie na wszystkie. Równie ważną kwestią jest organizacja rynku rybnego od niej zależy przyszłość sektora. Jeśli wypracowane zostaną zasady współpracy pomiędzy rybakami a przetwórcami, będziemy mogli mówić o wzajemnym zrozumieniu. Minister zaznaczył, że 40 tys. ton polskich ryb przetwarzają polscy przetwórcy. Pytanie brzmi: jak zwiększyć podaż polskiej ryby? Aby na nie odpowiedzieć i wdrożyć odpowiednie mechanizmy mamy kilka miesięcy. Podsumowując swoją wypowiedź, Minister Plocke podkreślił, że obecnie największym wyzywaniem jest wypracowanie najlepszego projektu zarządzania flotą i zasobami oraz prowadzenie działań mających na celu zazielenienie polityki rybołówstwa. Kontynuując dyskusję na temat wykorzystania kwot połowowych zwrócono uwagę na niebezpieczeństwa wynikające z działalności połowowej prowadzonej przez duże jednostki na Bałtyku. Jednostki te prowadzą połowy na cele paszowe. Stwierdzono, że polski rząd nie współpracuje z rybakami w celu wypracowania rozwiązań dla tego problemu. Zdaniem uczestników dyskusji połowy paszowe wpływają negatywnie na stan zasobów i środowiska morskiego. Zwrócono się z prośbą o przedstawienie opinii autorytetów w dziedzinie rybołówstwa w odniesieniu do tego rodzaju połowów oraz o pomoc w nagłośnieniu problemu do organizacji pozarządowych. Zwrócono także uwagę na konieczność wynegocjowania ceny minimalnej oraz włączenia w dyskusję nie tylko armatorów, ale także rybaków, którzy powinni mieć zagwarantowaną stabilność zatrudnienia. Zdaniem części uczestników pozostawienie decyzji mechanizmom rynkowym jest błędne w sytuacjach kryzysowych państwo powinno interweniować. Aby było to możliwe, konieczne jest oszacowanie skutków społecznych podejmowanych decyzji żadne standardy ekologiczne nie będą przestrzegane w momencie, gdy rybak nie będzie miał możliwości godnego zarobkowania. Pozyskanie rybaków do ochrony środowiska jest bardzo istotne. W odniesieniu do wielkości kwot połowowych padło pytanie dotyczące zalecenia ICES zakładającego zmniejszenie o 11% kwoty połowowej dla dorsza wschodniego w roku Wyrażono zaniepokojenie tą propozycją, tym bardziej, że rok wcześniej ICES doradzał podniesienie kwot dla dorsza wschodniego o ponad 40%. W odpowiedzi na pytanie prof. Jan Horbowy poinformował, że zalecenia ICES faktycznie zawierają zapisy o obniżeniu kwoty połowowej dla dorsza wschodniego o 11% w roku Decyzja ta wynika z przyjęcia innych wag osobniczych ryb niż miało to miejsce rok temu. Tendencja wzrostowa stada utrzymuje się. Maleją natomiast wagi osobnicze. Profesor Horbowy zaznaczył jednocześnie, że jest to jedynie zalecenie ICES ostateczną decyzję co do wysokości kwot połowowych podejmie Rada Ministrów Unii Europejskiej w październiku. W toku dyskusji stwierdzono, że biorąc pod uwagę różnice w doradztwie naukowym w poszczególnych latach (zeszłoroczne doradztwo mówiące o wzroście kwoty na dorsza wschodniego o 44% przy śmiertelności połowowej 0,3 oraz obecne doradztwo mówiące o obniżeniu kwoty o 11% przy tej samej śmiertelności) sektorowi coraz trudniej jest wierzyć wynikom badań opracowanym przez ICES. W odpowiedzi prof. Horbowy stwierdził, że śmiertelność połowowa pozostaje na tym samym poziomie. ICES doradza zgodnie z planem, który przyjęła UE. Wysokość kwot połowowych może być różna przy tej samej śmiertelności połowowej i zależy od biomasy osobniczej, którą z kolei można zwiększyć poprzez rozgęszczenie stada w celu zwiększenia przyrostu osobniczego lub poprzez zwiększenie śmiertelności połowowej dorsza, aby zwiększyć przeżywalność śledziowatych. Profesor Horbowy poinformował także, że obecnie trwają pracę nad projektem badawczym, którego celem jest zbadanie bazy pokarmowej dorsza

26 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 25 O. Sarna / WWF i próba odpowiedzi na pytanie dotyczące przyczyny spadku mas osobniczych. Jeden z uczestników w odniesieniu do wypowiedzi prof. Horbowego stwierdził, że konieczne jest sformułowanie tematu badawczego odpowiadającego na pytanie co należy zrobić, aby zahamować spadek wagi osobniczej dorsza. Zwrócił także uwagę, że następne spotkanie Okrągłego Stołu powinno odbyć się względnie szybko i być poświęcone przedyskutowaniu faktów mogących przyczynić się do zahamowania i zmiany tendencji w zasobach ryb. W toku dyskusji poinformowano także, że naukowcy rozważają obecnie stworzenie wielogatunkowego planu zarządzania na Bałtyku. Zwrócono uwagę, że w pracach nad planem wielogatunkowym trudno będzie osiągnąć konsensus pozwalający na zaspokojenie potrzeb wszystkich stron. Regionalizacja procesu decyzyjnego w ramach zreformowanej WPRyb Rozpoczynając dyskusję na temat regionalizacji moderator stwierdził, że jest ona jednym z głównych mechanizmów, który wprowadzony zostanie w ramach zreformowanej WPRyb. Głównym celem regionalizacji ma być umożliwienie mikro zarządzania łowiskami na poziomie regionów. W obecnej propozycji WPRyb sprawy zasadnicze dotyczące Wspólnej Polityki Rybołówstwa mają być ustalane na drodze kodecyzji na poziomie Parlamentu Europejskiego i Rady. Na poziomie regionalnym zarządzanie ma natomiast odbywać się poprzez plany wieloletnie obejmujące jeden lub kilka gatunków na danym łowisku. Moderator przypomniał także, że dla Bałtyku powstaje obecnie plan wielogatunkowy, który miał zacząć obowiązywać od 2013 roku. Niestety okazuje się, że nasza wiedza na temat zależności pomiędzy gatunkami jest wciąż niewystarczająca, aby plan taki mógł zostać stworzony szybko i poprawnie funkcjonować. Moderator zaznaczył, że wydaje się, że pojedyncze działania skierowane do Komisji Europejskiej nie dadzą w nowym systemie efektów. Głównym ciałem, przez które sektor będzie mógł wpływać na podejmowane decyzje staną się prawdopodobnie regionalne rady doradcze oraz własne administracje rybackie. Moderator wspomniał, że Polska aktywność w Bałtyckiej Regionalnej Radzie Doradczej (BS RAC) pozostawia wiele do życzenia. W BS RAC polski sektor rybołówstwa reprezentuje dwóch członków, z czego obecnie tylko jeden jest aktywny. Nasz głos musi zacząć być słyszalny, pomimo, że BS RAC jest jedynie ciałem doradczym i ma ograniczony wpływ na decyzje Komisji Europejskiej. W odniesieniu do wspomnianej przez Pana Ministra Kazimierza Plocke kwestii zazieleniania polityki rybołówstwa moderator wspomniał o odrzuceniu propozycji zmiany podziału interesariuszy w regionalnych radach doradczych z 70% przypadających na sektor rybołówstwa i 30% na inne zainteresowane strony na podział 50%:50%. Moderator wspomniał także o powstałym w 2010 roku forum BALTIFSH, które spotyka się w dwóch grupach. Pierwsza obejmuje urzędników administracji rybackiej wysokiego szczebla (tzw. high level group), w tym dyrektorów departamentów odpowiedzialnych za zarządzanie rybołówstwem w krajach nadbałtyckich. a druga zarówno urzędników wysokiego szczebla, jak i innych interesariuszy w tym Regionalną Radę Doradczą (BS RAC) i organizacje pozarządowe. BS RAC wystąpił z propozycją ścisłej współpracy w ramach przyszłego modelu zarządzania i udziału przedstawicieli BS RAC w spotkaniach urzędników wysokiego szczebla w ramach BALTFISH, co pozwoliłoby na bardziej efektywne przekazywanie stanowiska sektora oraz organizacji pozarządowych. Moderator zaznaczył, że dyskusja nad nową WPRyb nie jest zakończona obecnie nad stanowiskiem Rady dyskutować będzie Parlament Europejski. Następnie odbędą się trilogi czyli negocjacje ostatecznego

27 26 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 kształtu polityki prowadzone przez Komisję Europejską pomiędzy Radą a Parlamentem Europejskim. Rozpoczynając dyskusję Ewa Milewska, reprezentująca organizacje pozarządowe w Regionalnej Radzie Doradczej, stwierdziła, że regionalizacja jest najbardziej konstruktywną propozycją w ramach reformy WPRyb, ponieważ pozwala na dostosowanie zarządzania do potrzeb danego regionu. Umożliwienie i skrócenie czasu podejmowania decyzji w regionach pozwoli na skuteczne zarządzanie zasobami. W odniesieniu do proporcji podziału interesariuszy w regionalnych radach doradczych E. Milewska stwierdziła natomiast, iż pomysł ten nie został poparty przez polityków. Zaznaczyła również, abyśmy nie zapominali, że wszyscy działamy we wspólnym interesie tj. na rzecz zagwarantowania stabilności zasobów w wyniku czego będzie możliwe osiągnięcie stabilności ekonomicznej i społecznej. Inny uczestnik zwrócił uwagę, że przez lata Ryszard Malik był przedstawicielem rybaków w BS RAC oraz przewodniczącym pelagicznej grupy roboczej. Przypomniał także, że w przeszłości był pomysł, aby jedna osoba reprezentowała polski sektor rybołówstwa w BS RAC, przy zapewnieniu kilku zastępców z różnych organizacji producenckich. Pomysł ten nie został jednak zrealizowany. Uczestnik zwrócił uwagę, że konieczne jest zachęcenie innych organizacji do prac w ramach BS RAC. Należy jednak pamiętać, że w Komitecie Wykonawczym, zgodnie ze statutem, może zasiadać maksymalnie dwóch przedstawicieli polskich organizacji. Uczestnik zwrócił się z prośbą do ministerstwa o zarezerwowanie środków na pokrycie kosztów podróży reprezentantów. Moderator podkreślił szczególną wagę udziału w grupach roboczych BS RAC na których powstają stanowiska akceptowane następnie przez Komitet Wykonawczy. Zaznaczył także, że BS RAC jest przychylny udziałowi polskich rybaków i jest skłonny pokryć koszty tłumaczenia w określonych przypadkach, co rybacy przyjęli z zadowoleniem. Ryszard Malik bazując na swoich doświadczeniach stwierdził, że aby uczestniczyć aktywnie w pracach BS RAC nie wystarczy wiedza rybacka. Konieczna jest także znajomość danych statystycznych i biologii morza. Zwrócił także uwagę, że obrady Okrągłego Stołu odbywają się między innymi po to, aby o problemach o których dyskutuje się na posiedzeniach BS RAC dyskutować także na poziomie krajowym. W BS RAC istnieje pewna bezwładność istnieje stała reprezentacja, której głos jest ważny. Okrągły Stół powinien stać się forum na którym można by ustalać stanowiska, które powinny być przekazywane na posiedzeniach BS RAC. W toku dyskusji stwierdzono, że aby podjąć decyzję o udziale w obradach organizacje muszą poznać koszty udziału w spotkaniach. Zwrócono także uwagę na brak polskich naukowców podczas spotkań BS RAC. W odniesieniu do procesu regionalizacji zwrócono także uwagę, że obecnie obrady ICES polegają na tym, że oddelegowani naukowcy decydują o doradztwie naukowym. Zadano pytanie, czy w ramach regionalizacji nie można stworzyć grupy roboczej, która będzie badać stan zasobów na Bałtyku? Uczestnik tłumaczył swoje pytanie faktem, że pomimo iż wiedza pochodząca od ICES jest najlepszą dostępną wiedzą, to O. Sarna / WWF

28 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 27 strony często różnią się w jej ocenie. Zaznaczył również, że warunki środowiskowe zmieniają się szybko i doradztwo powinno to uwzględniać. Uczestnik zaproponował utworzenie instytutu bałtyckiego, który będzie na bieżąco monitorować stan zasobów i ekosystemu, ponieważ jego zdaniem ICES nie wywiązuje się odpowiednio z tych obowiązków. Moderator spotkania poinformował uczestników, że w skład grup roboczych ICES wchodzą naukowcy z bałtyckich instytutów badawczych oraz specjaliści z innych mórz, a dane na podstawie których tworzone jest doradztwo naukowe pochodzą ze wszystkich instytutów nadbałtyckich zajmujących się badaniem morza. W odniesieniu do regionalizacji poruszono także kwestię wieloletniego planu zarządzania zasobami dorsza, który obecnie jest rewidowany i dyskutowany między innymi na spotkaniach BS RAC. Uczestnicy zwrócili uwagę, że nie można dopuścić aby Komisja przyjęła łatwiejsze rozwiązanie i wprowadziła pięcioletnią ocenę i rewizję planów. Plany muszą być elastyczne, w związku z tym należy walczyć o utrzymanie maksymalnie trzyletnich okresów rewizji. W odpowiedzi Ewa Milewska stwierdziła, że nadal mamy możliwość włączenia krótkiego stanowiska do ostatecznej rekomendacji BS RAC w stosunku do wieloletniego planu zarządzania zasobami dorsza. Rekomendacja ta odzwierciedla potrzebę bardziej elastycznego podejścia do rewizji planów długoterminowych, dostosowanego do zmieniającego się stanu zasobów. W toku dyskusji zwrócono także uwagę na konieczność zróżnicowania źródeł analiz, które używane są w celu zarządzania zasobami. W Polsce istnieje kilka ośrodków zajmujących się badaniem zasobów morza, z których dorobku powinniśmy korzystać przy opracowywaniu polskich stanowisk. Propozycja wprowadzenia zakazu odrzutów dla gatunków bałtyckich w ramach zreformowanej WPRyb Rozpoczynając dyskusję, moderator stwierdził, że kwestia odrzutów będzie zasadniczym i nowym filarem w zreformowanej WPRyb. Propozycja wzbudziła wiele dyskusji, nie tyle w regionie Bałtyku co na innych akwenach. Wprowadzenie zakazu jest w dużym stopniu zobowiązaniem politycznym, z którego Komisja się nie wycofa. Widać jednak pewną zmianę w stanowisku Komisji obecnie propozycja mówi o znacznym ograniczeniu a nie o eliminacji odrzutów. Czy tak będzie wyglądał ostateczny zapis zależy w dużej mierze od dyskusji na poziomie Parlamentu Europejskiego i Rady. J. Włodarczyk / WWF Moderator wspomniał także, że w obecnej propozycji zakaz odrzutów na Bałtyku miałby obowiązywać od 1 stycznia 2015 dla dorsza. Jest to propozycja, która będzie dalej dyskutowana przez Radę. Odrzuty mają być uwzględniane w kwocie połowowej (kwota zostanie powiększona o szacowaną procentowo wielkość przyłowu danego gatunku). Rozpoczynając dyskusję jeden z prelegentów zwrócił uwagę, że najważniejszym elementem w rybołówstwie dorszowym jest prawidłowe sortowanie ryb podczas połowu. Zaznaczył, że worek T90 cechuje się wyższą selektywnością, ale wielu rybaków nie chce go używać ze względu na ucieczkę zbyt dużych osobników w porównaniu do worka typu BACOMA. Inny z uczestników stwierdził, że jedną z możliwości ograniczenia odrzutów jest likwidacja minimalnego wymiaru ochronnego i wprowadzenie minimalnego wymiaru rynkowego dla dorsza ustalonego np. na poziomie 35 cm. Dużą część dyskusji zajęła kwestia wykorzystania ryb pochodzących z odrzutów. Wśród głosów w dyskusji pojawiały się pomysły przerabiania odrzutów na mączkę oraz przekazywania na cele charytatywne. Ten ostatni budził najwięcej kontrowersji wynikających z pytań o podmiot, który miałby ponieść koszty takiego przekazania. Rybacy obawiają się, że kosz ten

29 28 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 spadnie na nich. Przetwórcy zwrócili natomiast uwagę, że prawodawstwo w Polsce nakłada szereg kosztownych wymogów sanitarnych i kontrolnych na produkty przeznaczone do konsumpcji ludzkiej. Ich zdaniem, z tego względu przekazywanie odrzutów na cele charytatywne będzie zbyt kosztowne i jest możliwe do realizacji tylko przez przetwórców. Przedstawiciel przetwórców zaznaczył jednocześnie, że prawie wszystkie firmy przekazują swoje produkty na cele charytatywne, dzięki czemu mogą część dochodu odpisać od podatku. Moderator zwrócił uwagę, że przekazanie odrzutów było tematem ożywionej dyskusji również na posiedzeniach Komitetu Regionów. W stanowisku tego forum mówi się o bezpłatnym udostępnieniu, aby nie niosło ono za sobą kosztów dla rybaków. Zwrócono także uwagę na fakt, iż ryby pochodzące z odrzutów nie powinny być użyte na cele konsumpcyjne. Połowy te powinny być, zdaniem niektórych uczestników, wykorzystywane na paszę z minimalną korzyścią finansową dla rybaków. Zbyt wysokie zyski z ryb dotychczas traktowanych jako odrzuty mogą spowodować brak zachęty do unikania ryb niewymiarowych i w konsekwencji spowodować zachwianie stabilności zasobów. Przedstawiciel rybaków zwrócił uwagę, że przyłów występuje w różnych połowach. Stwierdził, że dużo nauki płynie z zeszłorocznej sytuacji, kiedy podczas połowów różnych gatunków obserwowano duży przyłów śledzia, co skutkowało koniecznością unikania jego ławic. Zwrócił także uwagę na kwestię domieszek często nierealne jest, aby nie przekroczyć ustalonych norm (10% śledzia przy połowie szprota). Stwierdził także, że jeśli przepisy będą zbyt restrykcyjne rybacy będą musieli wrócić do praktyk stosowanych w przeszłości np. sortownicy na pokładzie i wyrzucanie ryb będących domieszkami. Zwrócił się z prośbą do członków o zastanowienie się nad bardziej elastycznymi rozwiązaniami, które zadowolą wszystkie strony. Zwrócono także uwagę na gatunki prawnie chronione. Padło pytanie czy także one zostaną objęte zakazem. W odpowiedzi stwierdzono, że obowiązek wyładunku w obecnej propozycji Komisji dotyczy jedynie gatunków przemysłowych będących produktem limitowanym. Zwrócono także uwagę na pomijanie przez rybaków wpisów dotyczących ryb wyrzuconych za burtę w dziennikach połowowych. Gdyby poziom odrzutów określać jedynie na podstawie dzienników w Polsce odrzuty by nie występowały. A. Kassolik / WWF

30 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 29 T. Zbiec / WWF Konkluzje ze spotkania Propozycje tematów na kolejne spotkanie, planowanego wstępnie na wrzesień Sprawa wykorzystania kwot połowowych jest problemem, który trzeba rozwiązań w sposób maksymalizujący wykorzystanie kwot oraz zyski ekonomiczne dla sektora; Potrzebne jest wypracowanie zasad współpracy pomiędzy sektorem połowowym a przetwórczym w celu zrównoważenia popytu i podaży; Uznano, że konieczne jest zwiększenie aktywności polskich rybaków w obradach Bałtyckiej Regionalnej Rady Doradczej (BS RAC); W kwestii odrzutów stwierdzono, że praktyka ich ograniczenia nie jest łatwa system kontroli i przepisów powinien być bardziej elastyczny. Odrzuty powinny być rozliczane w danym okresie czasu, a nie za każdy rejs. Europejski Fundusz Morsko Rybacki (po uzyskaniu nowych informacji o funduszu obecnie prace nad Funduszem zostały wstrzymane do momentu ustalenia zapisów WPRyb); Organizacja rynku rybnego. Przedyskutować jak i kiedy wymieniać informacje; Zbywalne koncesje połowowe (temat zgłoszony po spotkaniu); Problemy rybołówstwa przybrzeżnego w świetle projektu Funduszu Morsko-Rybackiego (zgłoszono po spotkaniu). Zwrócono także uwagę, że spotkania Okrągłego Stołu powinny odbywać się przed spotkaniami BS RAC, aby wypracować wspólne stanowisko.

31 30 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 Europejski Fundusz Morski i Rybacki, rybołówstwo przybrzeżne, energetyka wiatrowa 29 październik 2012 roku MIR PIB GDYNIA W ramach 12 obrad Okrągłego Stołu, w których udział wzięło 90 uczestników, poruszono tematykę: propozycji nowego Europejskiego Fundusz Morskiego i Rybackiego, rybołówstwa przybrzeżnego, rozwoju energetyki wiatrowej w aspekcie oddziaływania na rybołówstwo. Spotkanie moderował dr Zbigniew Karnicki. Spotkanie w imieniu Tymczasowego Komitetu Sterującego otworzyła Ewa Milewska oraz Zbigniew Karnicki. Oboje podkreślili duże znaczenie poddanych pod dyskusję tematów. Zbigniew Karnicki przypomniał, że na temat propozycji nowego Europejskiego Fundusz Morskiego i Rybackiego dyskutujemy już od dłuższego czasu. Celem dyskusji było zaprezentowanie postępów związanych z tworzeniem funduszu na podstawie decyzji podjętych w Komitecie Regionów oraz na październikowej Radzie Ministrów ds. Rolnictwa i Rybołówstwa. Ewa Milewska podkreśliła natomiast kwestię energetyki wiatrowej, jako nową formę użytkowania obszarów morskich, której rozwój będzie w istotny sposób oddziaływał na innych użytkowników morza. A. Bógdał / WWF

32 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 31 P. Prędki / WWF Prezentacja: Propozycja nowego Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego Marta Szulfer, Departament Rybołówstwa, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Na wstępnie Marta Szulfer poinformowała, że w obecnej propozycji nowego funduszu (EFMR) na lata budżet będzie wynosił, według cen bieżących, 6,567 mld euro. Dla porównania budżet obecnego Europejskiego Funduszu Rybackiego na lata wynosił około 3,8 mld euro. Wzrost planowanego budżetu spowodowany jest włączeniem do nowego funduszu dodatkowych komponentów, które nie były objęte wsparciem w ramach EFR w latach , tj.: m.in. zintegrowanej polityki morskiej, kontroli i egzekwowania przepisów oraz gromadzenia danych. Poza wymienionymi powyżej komponentami w ramach nowego EFMR planuje się wsparcie następujących bloków tematycznych: rybołówstwo morskie, rybołówstwo śródlądowe, akwakultura, rynek rybny, rozwój obszarów zależnych od rybactwa. Zarządzanie funduszem odbywać się będzie dwutorowo. Zarządzanie bezpośrednie pozostawione zostanie w kompetencji Komisji Europejskiej. Zarządzanie dzielone odbywać się będzie w ramach krajowych programów operacyjnych. Kwestie włączenia poszczególnych komponentów do zarządzania bezpośredniego lub dzielonego są nadal dyskutowane. Na ostatnim posiedzeniu Rady zdecydowano o częściowym włączeniu zintegrowanej polityki morskiej do zarządzania dzielonego tj. uwzględnienia tych działań w ramach krajowych programów operacyjnych. Marta Szulfer poinformowała, że dotychczas Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi podjęło szereg działań mających na celu: Zauważenie roli przetwórstwa w projekcie EFMR. M. Szulfer poinformowała, że przedstawione przez Komisję dane na temat zatrudnienia w sektorze rybołówstwa w Polsce były zaniżone. W związku z tym ministerstwo przesłało do KE zaktualizowane dane statystyczne dotyczące stanu całego sektora rybactwa w Polsce w celu poprawy jego wizerunku; Uzyskanie poparcia kilku dużych państw w zakresie pomocy finansowej na modernizację statków rybackich; Rozróżnienie rybołówstwa morskiego i śródlądowego. W tym celu Polska zaproponowała nowe brzmienie definicji dotyczącej rybactwa śródlądowego oraz przesłała je do Sekretariatu Rady UE z kilkoma innymi państwami członkowskimi. M. Szulfer podkreśliła, że Polska podjęła działania na rzecz uwzględnienia w nowym funduszu środków na modernizację i zakup łodzi dla rybactwa śródlądowego. Jest to sektor działający

33 32 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 na innych zasadach i mający inne potrzeby inwestycyjne niż rybołówstwo morskie. Rybołówstwo śródlądowe nie dysponuje flotą, co do której stosuje się ograniczenia inwestycyjne w nowym Funduszu. Łodzie (rybołówstwo śródlądowe nie używa kutrów) nie są wpisane do rejestru statków rybackich i są one wykorzystywane jedynie na wodach śródlądowych, którymi zarządzanie pozostaje w gestii państwa członkowskiego. Taki sposób zarządzania rybołówstwem śródlądowym powoduje, że stan zasobów oraz jakość wód znajduje się pod ścisłą kontrolą państwa, a tym samym ograniczenia dotyczące takich parametrów jak zdolność połowowa czy liczba łodzi (stosowane w przypadku statków wykorzystywanych do połowów morskich) nie mają znaczenia. Referując stan prac nad projektem M. Szulfer poinformowała, że w lipcu i wrześniu bieżącego roku debatowano w Parlamencie Europejskim nad projektem rozporządzenia o EFMR. Obecnie projekt znajduje się po I czytaniu na Grupie Roboczej ds. Wewnętrznej i Zewnętrznej Polityki Rybołówstwa. Natomiast podczas posiedzenia Rady Ministrów ds. Rolnictwa i Rybołówstwa UE, które odbyło się 22 i 23 października przyjęto tzw. częściowe podejście ogólne w sprawie nowego funduszu. Wypracowany na Radzie kompromis dotyczył m. in.: Intensywności pomocy na wymianę/modernizację silników która wyniesie 30% kosztów kwalifikowanych (w dotychczasowej wersji rozporządzenia było to 20%); Określenia dwóch nieprzekraczalnych progów w zakresie pomocy na modernizację/wymianę silników: 1,5 mld euro albo 3% pomocy finansowej alokowanej przez dane państwo członkowskie na priorytet 1 i 2 EFMR. Wybór jednego z dwóch progów leży w gestii państwa członkowskiego; Określenia dwóch nieprzekraczalnych progów w zakresie złomowania statków rybackich, czasowego zawieszenia działalności połowowej i modernizacji/wymiany silników: 6 mln euro albo 15% pomocy finansowej alokowanej przez państwo na priorytet 1 i 2 EFMR. Wybór jednego z dwóch progów leży w gestii państwa członkowskiego. Na zakończenie M. Szulfer podkreśliła, że pracę nad nowym funduszem ciągle trwają i przedstawione informacje mogą ulec zmianie. Ministerstwo będzie na bieżąco informować o postępach prac nad funduszem, które powinny zakończyć się wraz z przyjęciem projektu EFMR do końca 2013 roku. P. Prędki / WWF Rozpoczynając dyskusję Zbigniew Karnicki podkreślił, że prace nad funduszem trwają a kluczową kwestią są zasady na jakich środki będą podzielone pomiędzy państwa członkowskie. Karnicki pokreślił, że nie wszystkie korzystne propozycje wskaźników na podstawie których podział miałby się odbyć, znajdują poparcie u innych państw. Wśród nich wymienił między innymi zatrudnienie w sektorze przetwórczym czy powierzchnia zajmowana przez działalność związaną z akwakulturą. We wspomnianym częściowym podejściu ogólnym w sprawie nowego funduszu przyjętym w Luksemburgu znalazły się wszystkie zgłoszone przez państwa członkowskie propozycje. Ujęte zostały one w nawiasy kwadratowe, co oznacza, że dyskusja nad sposobem alokacji środków jest nadal otwarta i będzie kontynuowana. Z. Karnicki poinformował także, że Minister spotkał się z Komisarz ds. Rybołówstwa Marią Damanaki i przedstawił jej stanowisko Polski w sprawie alokacji. Podkreślił jednocześnie, że mało prawdopodobnym jest aby Polska utrzymała równie duży procentowy udział w nowym funduszu jak w obecnym okresie programowania. Walka toczy się o to, aby kwota przyznana Polsce była jak najwyższa. Karnicki podkreślił także, że zdaje sobie sprawę z kontrowersyjności kwestii związanych z wymianą silników. W jego opinii dofinansowanie wymiany silników na poziomie 20% czy 30% kosztów kwalifikowanych jest niesatysfakcjonujące. Polska stoi na stanowisku, że po

34 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 33 znacznym ograniczeniu potencjału połowowego polskiej floty na skutek złomowania jednostek przyszedł czas na modernizację tych, które w rybołówstwie pozostały. Zdaniem Polski, kraje o niższym od średniej europejskiej stosunku kw do GT powinny mieć możliwość modernizacji jednostek przy zachowaniu tej samej mocy silników. W dyskusji zabrał głos poseł do Parlamentu Europejskiego Jarosław Wałęsa, który poinformował, że w Parlamencie Europejskim sprawozdawcą projektu Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego jest poseł Alain Cadec (FR) z ramienia Europejskiej Partii Ludowej. Zdaniem J. Wałęsy raport Cadeca wydaje się dobry. Nie oznacza to jednak, że nie będzie wnosił do niego poprawek, na co ma czas do 7 grudnia. Wśród kluczowych kwestii, które wymagają dalszej dyskusji J. Wałęsa wymienił modernizację statków. Według posła zdecydowanie warte poparcia jest szersze finansowanie modernizacji statków w sposób niepowodujący zwiększania presji na żywe zasoby morza, tj. bez zwiększania zdolności połowowej jednostek rybackich. Modernizacja pozwala przy zachowaniu odpowiednich warunków zachować równowagę pomiędzy rzeczywistymi potrzebami sektora a zobowiązaniem się do nie zwiększania zdolności połowowej floty UE. Poseł dodał również, że znajdujące się w projekcie Komisji ograniczenia dotyczące inwestycji na statkach rybackich wydają się zbyt drastyczne. J. Wałęsa poruszył także kwestię alokacji. Poinformował, że Komisja przedstawiła konkretne założenia, uwzględniając również przetwórstwo. Zwrócił także uwagę na sugestię Komisji, że w przypadku niewystarczających środków pochodzących z EFMR w danym obszarze, Komisja proponuje sięgnięcie do innych funduszy, w tym do funduszy rozwoju regionalnego. Podkreślił, że przybył na spotkanie głównie po to, aby słuchać i poznać opinie wszystkich stron biorących udział w spotkaniu. Na ich podstawie będzie prowadził dalsze prace związane z przyszłym kształtem Funduszu. Kończąc swoją wypowiedź Jarosław Wałęsa podkreślił, że informacje przedstawione przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi na temat kształtu EFMR to jedynie wstępna decyzja Rady Ministrów UE. Ostateczny kształt funduszu zostanie określony w drodze kodecyzji i będzie kompromisem pomiędzy Komisją Europejską, Parlamentem Europejskim jak i Radą. Poseł pokreślił, że bierze aktywny udział w dyskusji w Parlamencie Europejskim a głównym powodem jego obecności na spotkaniu Okrągłego Stołu jest poznanie opinii zainteresowanych stron w Polsce. W trakcie dyskusji zwrócono uwagę na słabą fachowość urzędników Komisji Europejskiej w kwestiach związanych z rybołówstwem. Aby to zmienić, zdaniem jednego z uczestników, konieczne jest większe wykorzystanie wiedzy rybaków i przetwórców. Zwrócono P. Prędki / WWF

35 34 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 także uwagę, że Komisja powinna działać w oparciu o opinię ciał doradczych w tym Bałtyckiej Regionalnej Rady Doradczej. Wśród uczestników pojawiły się wątpliwości czy to Komisja nie konsultuje czy ciała doradcze dostarczają złych danych. W odniesieniu do błędów popełnionych przez Komisję Europejską w zakresie liczby zatrudnionych w sektorze przetwórstwa w Polsce zwrócono uwagę na dziewiąte miejsce Polski pod względem obrotu produktami rybnymi. W odniesieniu do odrzutów zwrócono uwagę, że w przypadku wprowadzenia nakazu wyładunku wszystkich ryb konieczne będzie podjęcie szybkich i zdecydowanych decyzji dotyczących sposobu zagospodarowania ryb niewymiarowych. Poruszono także kwestię ewentualnych dofinansowań do złowionych, niewymiarowych ryb w przypadku wprowadzenia zakazu odrzutów. Zdaniem niektórych uczestników ich wartość będzie niska, a konieczność przywożenia ich do portu zmniejszy pojemność i ograniczy możliwości składowania ryb wartościowych. W odpowiedzi Z. Karnicki poinformował, że w obecnym projekcie brak jest takich zapisów. Wprowadzenie zakazu odrzutów będzie natomiast wiązało się ze zwiększeniem kwot połowowych oraz udostępnieniem środków na rozbudowę infrastruktury koniecznej do ich zagospodarowania. Jeden z uczestników stwierdził, że odrzuty mogą zyskać na wartości jeśli będą odpowiednio oczyszczone i zagospodarowane. Zwrócił po raz kolejny uwagę na konieczność szukania rozwiązań problemów, zamiast skupiania się na ciągłym poszukiwaniu dopłat i rekompensat. W odniesieniu do kontroli i monitoringu wyrażono zaniepokojenie zarezerwowaniem tak dużych środków na te działania, szczególnie biorąc pod uwagę obwiązek posiadania elektronicznych dzienników połowowych przez statki powyżej 12 metrów. Zwrócono uwagę, że przy obecnych możliwościach technicznych kontrola i monitoring nie powinny generować tak wysokich kosztów. Zgłoszono także postulat, aby do komponentu monitoringu i zbierania danych naukowych włączono działania prowadzone przez centra pierwszej sprzedaży ryb. Obecnie rybacy są zobligowani do zbywania ryb przez centra, za co muszą dodatkowo płacić. W obecnej formie jest to bardziej rejestracja ryb niż pomoc w ich sprzedaży. W odpowiedzi jeden z uczestników stwierdził, że w przypadku centrów pierwszej sprzedaży ryb problem leży po stronie błędnego ustawodawstwa. Zarówno Ustawa o rynku rybnym jak i Ustawa o rybołówstwie wymagają pilnych zmian. Uczestnik postulował, aby przestać szukać ciągłych możliwości dopłat i rekompensat, a skupić się na zmianach w ustawach, które pozwolą na prowadzenie opłacalnej działalności. Wyjaśniając kwestię środków na badania naukowe, kontrolę i monitoring Z. Karnicki przypomniał, że środki te przeznaczone będą nie tylko na kontrolę statków rybackich, ale także na programy zbierania danych o rybołówstwie prowadzone przez jednostki naukowe. Zaznaczył, że Ministerstwo zajmuje się zbiorem P. Prędki / WWF

36 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 35 A. Bógdał / WWF danych połowowych. Jednostki naukowe w ramach wieloletnich programów badawczych zajmują się zbieraniem danych rybackich tj. biologicznych, ekonomicznych i hydrologicznych. W odniesieniu do kontroli i monitoringu pojawiły się również głosy, że dzięki dostosowaniu wielkości floty do dostępnych zasobów rybacy otrzymaliby ekonomicznie opłacalne kwoty połowowe i przestaliby łamać przepisy. Rozwiązanie takie byłoby korzystne zarówno dla rybaków jak i budżetu Unii Europejskiej, która środki na monitoring i kontrole mogłaby wykorzystać w inny sposób. W odniesieniu do złomowania jednostek zwrócono uwagę na konieczność przemyślanych działań w tym zakresie. Ostatnie lata pokazują, że w Polsce popełniono szereg błędów. Program złomowania statków był nieprzemyślany, co skutkowało złomowaniem jednostek w przedziałach w których nie występował nadmierny potencjał połowowy. Jeden z uczestników stwierdził, że z punktu widzenia rybołówstwa przybrzeżnego konieczne jest dopasowanie okresów ochronnych do okresów kluczowych dla danego gatunku np. okresu tarła. Budżet nowego funduszu powinien uwzględnić środki zarówno na badania dotyczące behawioru populacji poszczególnych gatunków jak i na rekompensaty dla rybaków w okresach zakazu połowów. Zdaniem uczestnika tylko poprzez takie działania jesteśmy w stanie utrzymać populacje ryb na stabilnym poziomie. Kwestie finansowania działań związanych z dywersyfikacją zatrudnienia są drugorzędne. Kontynuując kwestię dywersyfikacji źródeł zatrudnienia, zwrócono uwagę na konieczność uporządkowania kwestii związanych z rekompensatami za odejście od zawodu rybaka oraz zachętami dla osób, które do tego zawodu chcą przystąpić. Obecnie, zdaniem wielu uczestników, działania te są sprzeczne i się wykluczają. Jeden z uczestników zwrócił uwagę, że przepisy Unii Europejskiej nakładają na rybaków coraz to nowe ograniczenia. Przepisy te są ustalane na podstawie danych naukowych dostarczanych między innymi przez naukowców z Polski. Coraz większy reżim kontrolny, częsta konieczność zmiany wielkości oczek w sieciach oraz coraz niższe kwoty połowowe wszystkie te

37 36 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 działania powodują, że zawód rybaka przestaje być opłacalny. Z. Karnicki zgodził się, że istnieje problem uzupełnienia kadr. Widać to po uczestnikach spotkania. Zawód rybaka to zawód wymierający konieczne jest stworzenie odpowiednich warunków, aby zachęcić młodych do podejmowania zawodu. W toku dyskusji zwrócono również uwagę na problem połowów paszowych na Bałtyku. Zdaniem niektórych uczestników niespójne jest ograniczanie połowów dorsza przy jednoczesnym przyzwalaniu jednostkom paszowym na połowy oczkiem o wielkości 5 mm. Zwrócono także uwagę na konieczność finansowania działań kontrolnych na ciekach wodnych w odniesieniu do gatunków ryb wędrownych. Zdaniem jednego z uczestników błędem jest skierowanie całego wysiłku związanego z kontrolami rybołówstwa na rybaków morskich. Sprawia to, że na śródlądziu kwitnie kłusownictwo i nielegalny skup ryb. W odpowiedzi Zbigniew Karnicki poinformował, że Polska wnosiła o włączenie tego aspektu do nowego funduszu, szczególnie w zakresie konieczności dodatkowych inwestycji w zakresie inspekcji śródlądowych. Niestety bez powodzenia. Jeden z uczestników zwrócił uwagę, że podstawowym celem nowego funduszu powinny być działania umożliwiające flocie danego państwa wykorzystanie dostępnej kwoty połowowej. W tym celu fundusz powinien finansować działania mające na celu oszacowanie zdolności połowowej floty i jej dostosowania do dostępnych zasobów. Uczestnik zwrócił także uwagę, że w wielu przypadkach dostosowanie nie będzie oznaczało ograniczenia, ale zwiększenia zdolności połowowej. Sytuacja taka mogłaby dotyczyć Polski, ponieważ obecnie flota nie jest w stanie wykorzystać dostępnych limitów. Uczestnik zwrócił uwagę, że problem ten był poruszany na spotkaniach z Komisją Europejską, ale Komisja utrzymuje stanowisko, że działania powinny iść w kierunku lepszego wykorzystania dostępnej floty. Biorąc jednak pod uwagę stan floty, w tym przede wszystkim jej dzielność, wydaje się to niemal niemożliwe. Inny z uczestników zwrócił uwagę, że przy obecnym systemie zarządzania tj. przydzielaniu indywidualnych kwot połowowych, dodatkowe działania mające na celu kontrolę mocy silników wydają się bezpodstawne. Obowiązujący system nie gwarantuje zwiększenia kwoty dla danej jednostki w przypadku zwiększenia mocy silnika. To jakim statkiem będzie łowić dany armator powinno pozostać w jego gestii. Komisja powinna jedynie kontrolować, czy nie wyławia więcej ryb niż otrzymał w pozwoleniu. A. Bógdał / WWF

38 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 37 Stwierdzenie to otworzyło dyskusję na temat zbywalnych koncesji połowowych. Zbigniew Karnicki poinformował uczestników, że Komisja jasno określiła, że w przypadku wprowadzenia zbywalnych koncesji połowowych (TFC) wszelkie ograniczenia związane z GT i kw zostaną zniesione. To armator będzie decydował co jest dla niego opłacalne i jaką jednostką chce łowić. W obecnym kształcie TFC są jedną z możliwych opcji zarządzania prawdopodobnie do państw członkowskich będzie należała decyzja o wprowadzeniu systemu. Jeden z uczestników przypomniał, że o zbywalnych koncesjach połowowych rozmawiano na Okrągłym Stole wiele razy. Przypomniał między innymi o prezentowanym systemie islandzkim, który doprowadził do niekorzystnych zmian w sektorze rybołówstwa. Poseł Parlamentu Europejskiego Jarosław Wałęsa poinformował uczestników, że jako sprawozdawca raportu w zakresie dostosowania długoterminowego planu zarządzania dorszem bałtyckim do przepisów Traktatu z Lizbony zaproponował kilka dodatkowych zmian, które uelastycznią mechanizmy zrządzania dorszem na Bałtyku. Poseł zaproponował m.in. derogację dla łódek poniżej 12 metrów długości w pasie 12 mil od brzegu, które w wyniku jej wprowadzenia byłyby zwolnione z letniego zakazu połowów dorsza, który wymierzony jest głównie na ochronę ryb w czasie tarła odbywającego się w okolicach Głębi Bornholmskiej. Głosowanie nad tym sprawozdaniem w Komisji Rybołówstwa w PE odbędzie się pod koniec listopada br. Podczas dyskusji pojawiło się pytanie o opodatkowanie zbywalnych koncesji połowowych. W toku dyskusji stwierdzono, że zasady działania systemu, jeśli w ogóle zostanie w Polsce wprowadzony, zależeć będą od konkretnych zapisów w ustawie. W odniesieniu do złego stanu zasobów jeden z uczestników przypomniał, że problem ten pojawił się po II Wojnie Światowej, gdy do powszechnego użytku weszła tuka pelagiczna i zaczęto masowo eksploatować gatunki pelagiczne. Skutki tych działań widzimy dzisiaj brak pokarmu, powoduje, że dorsz jest wychudzony. Uczestnik wniósł o wystąpienie do ICES z prośbą o przygotowanie raportu na temat przyczyn obecnej sytuacji stad dorsza na Bałtyku. W odniesieniu do złego stanu zasobów dorsza zwrócono również uwagę na błędne decyzje dotyczące kwot połowowych, które podjęte zostały przez Ministrów ds. Rybołówstwa w Luksemburgu. Wielu uczestników nie rozumie, dlaczego, mając wiedzę na temat stanu zasobów dorsza, zwiększa się kwoty połowowe dla szprota i śledzia głównego pożywienia dla dorsza. Zgodzono się, że konieczne są dalsze badania naukowe w celu poznania zależności pomiędzy poszczególnymi gatunkami. Jak pokazuje przykład dorsza, dzisiejsza wiedza jest niewystarczająca, szczególnie jeśli w przyszłości planujemy wprowadzenie wielogatunkowego planu zarządzania. Zwrócono także uwagę, że podejmowane decyzje nie mogą być rezultatem błędnych oszacowań. Przypomniano o pomyłkach ICES z poprzednich lat i zwrócono uwagę, że sytuacje takie nie powinny mieć miejsca, a w stosunku do osób za nie odpowiedzialnych powinny być wyciągane konsekwencje. Nawiązując do sytuacji dorsza jeden z uczestników stwierdził, że istnieją trzy główne czynniki wpływające na kondycję stada liczebność, biomasa i śmiertelność. Zauważył on, że obecnie przefiltrowujemy cały Bałtyk sieciami co wpływa na wszystkie gatunki nie tylko ryby. Zaznaczył, że obecna technika zwiększa znacząco czynnik śmiertelności, a kluczowym problemem są połowy paszowe. Podsumowując dyskusję na temat nowego Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego jeden z uczestników stwierdził, że konieczne jest skupienie się na opracowaniu krajowego programu operacyjnego w celu efektywnego wykorzystania funduszy. Zdaniem uczestnika na sam fundusz europejski nie mamy dużego wpływu. Zwrócił także uwagę, że mimo iż będzie to już trzeci polski program operacyjny to nie znaczy, że będzie on łatwiejszy do wdrożenia. W związku z tym prace nad programem trzeba zacząć jak najszybciej, w tym także te związane ze stworzeniem komitetu monitorującego. Inny uczestnik zwrócił uwagę na konieczność zagwarantowania środków na nowe inicjatywy takie jak prowadzony przez WWF oraz rybaków projekt usuwania sieci widm z Bałtyku czy działania na rzecz odbudowy szkolnictwa w zakresie rybołówstwa. Zwrócił się o wsparcie w tych kwestiach do posła Wałęsy. W odniesieniu do realizowanego przez WWF Polska we współpracy z rybakami projektu usuwania sieci widm z Bałtyku poseł wyraził pełne wsparcie dla prowadzonych działań. Poinformował także, że aktywnie włączy się w rozpropagowanie tematu oraz wypracowanych narzędzi pozwalających na ograniczenie negatywnych skutków zalegania sieci widm w morzu. Inny z uczestników zwrócił uwagę, że w niedługim czasie w Kołobrzegu otwarta zostanie placówka Akademii Morskiej w Szczecinie, która będzie szkolić między innymi na stopień rybaka.

39 38 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 Rybołówstwo przybrzeżne Mirosław Daniluk odczytał pismo skierowane przez członków Zrzeszenia Rybaków Morski OP oddziały Krynica do Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi: Członkowie ZRM-OP oddziału Krynica Morska, armatorzy łodzi do 12 m. wnioskują o ustanowienie całorocznego zakazu połowów organizmów morskich przy użyciu narzędzi ciągnionych w strefie 6 Mm, od linii brzegu od Ujścia Wisły do granicy państwa z Rosją. Armatorzy rybołówstwa przybrzeżnego od roku 2008 swoimi pismami wnioskują do Departamentu Rybołówstwa o pomoc w rozwiązaniu problemu niszczenia sprzętu stawnego przez trałujące kutry. Udowodnienie winy zniszczenia sprzętu rybackiego jest niemożliwe ze względu na trudności techniczne w lokalizacji jednostki która dokonała przejścia po zestawie sprzętu netowego. Tak więc do dnia dzisiejszego nie nastąpiło rozwiązanie tego problemu a wręcz przeciwnie nastąpiło jeszcze intensywniejsze eksploatowanie Zatoki Gdańskiej przez trałujące kutry. Zauważamy rybackie jednostki trałujące z całego wybrzeża: Hel, Jastarnia, Świnoujście, Ustka, Władysławowo, Gdynia, Gdańsk, Kołobrzeg i inne. W tej chwili oprócz niszczenia sprzętu stawnego niszczone jest całe życie biologiczne strefy przybrzeżnej. Wnioskujemy o zlecenie przeprowadzenia badań, co stało się z podwojem wielkim, który był pokarmem dla dorsza, a w obecnej chwili rybacy zaobserwowali jego całkowity zanik. Jest to sygnał, iż należy podjąć natychmiastowe kroki ograniczające połowy sprzętem ciągnionym w strefie 6 Mm od linii brzegu. Brak podwoja wielkiego oznacza zachwianie równowagi troficznej strefy przybrzeżnej Morza Bałtyckiego. My rybacy bijemy na alarm i nie wyrażamy zgody na tego typu połowy, które są zagrożeniem dla zrównoważonego rybołówstwa na Bałtyku. Połowy sprzętem ciągnionym naruszają zasoby wszystkich gatunków Morza Bałtyckiego oraz są przyczyną ich przełowienia. Zatoka Gdańska jest stosunkowo głęboka, występuj w niej różnorodność biologiczna wielu gatunków i ze względu na to powinna być chroniona, a nie w sposób barbarzyński niszczona. Rybacy z Mierzei Wiślanej obserwują zmniejszenie się stad: szprota i śledzia w strefie przybrzeżnej Zatoki Gdańskiej. Zmniejszająca się populacja ryb pelagicznych skutkuje zmniejszonymi połowami ryb drapieżnych dorsza, sandacza, troci, łososia. Wnosimy zatem o stworzenie strefy bezpiecznej dla młodocianych form różnych gatunków ryb w celu ich ochrony przed szkodliwym działaniem jednostek rybackich używających sprzęt ciągniony. Jednostki te są jednostkami mobilnymi i mogą poławiać w innych obszarach morza Bałtyckiego. T. Zbiec / WWF

40 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 39 Wystąpienie Mirosława Daniluka otworzyło dyskusję na temat konfliktu pomiędzy rybakami przybrzeżnymi a kutrowymi. Zwrócono uwagę na poczynione w przeszłości ustalenia dotyczące możliwości trałowania w poszczególnych strefach oaz na trudności w ominięciu przez jednostki trujące podwójnie rozstawionych, często źle oznakowanych, sieci stawnych. W toku dyskusji zwrócono uwagę na mobilność kutrów, które, w przeciwieństwie do małych jednostek przybrzeżnych, mają techniczne możliwości połowów powyżej strefy 6 mil morskich. Zdaniem rybaków łodziowych, na skutek zmian w stanie zasobów dorsza, zostali oni odcięci od możliwości jego poławiania. Zwrócili uwagę, że drobne rybołówstwo nie jest wystarczająco mobilne, aby przenieść się na inne łowiska. Zdaniem rybaków przybrzeżnych wszyscy powinni mieć równe szanse. Rybacy przybrzeżni zwrócili także uwagę, że nie można prowadzić gospodarki tak jak obecnie. Ich zdaniem program ochrony dorsza nie przyniósł zamierzonych rezultatów dorsz jest chudy i nie ma co jeść. Rybacy łodziowi zaapelowali o szukanie wspólnych rozwiązań, korzystnych dla obu stron. Rybacy kutrowi zwrócili natomiast uwagę, że w przeszłości rybacy łodziowi wystawiali sieci maksymalnie do 3 mil morskich. Zadali pytanie, czym spowodowane jest, że rybacy łodziowi roszczą sobie wyłączne prawo do połowów powyżej 3 mil. Zdaniem niektórych rybaków przyczyną roszczeń rybaków przybrzeżnych są błędne decyzje dotyczące ochrony niektórych gatunków takich jak foka szara czy kormoran. Dyskusję zakończył jeden z uczestników, stwierdzając, że trudno jest dyskutować w środowisku, które nie umie ze sobą rozmawiać. Stwierdził on, że sytuacje konfliktowe, które mają miejsce od kilku lat są dziwne, a ich głównym powodem jest obowiązujący przez ostatnie trzy lata system trójpolówki, który podzielił rybaków. Odnosząc się do tej wypowiedzi Zbigniew Karnicki przypomniał, że Okrągły Stół jest forum, na którym dyskutuje się o problemach i ewentualnych możliwościach ich rozwiązania. Ostateczne decyzje nie należą jednak do Okrągłego Stołu, a do Ministerstwa i zainteresowanych stron. Zbigniew Gajewski w wystąpieniu Dlaczego dorsz jest taki chudy? stwierdził, że rybacy stracili ekonomiczny sens bytu. 50% wagi dorsza to kręgosłup. W wyniku nadmiernych połowów paszowych dorsz nie ma na czym żerować. Spowoduje to, obserwowany już obecnie, zanik dorsza w obszarze przybrzeżnym. Zdaniem Gajewskiego problemem są jednostki paszowe wyławiające wszystko co wpadnie w sieci. J. Włodarczyk / WWF W kolejnym wystąpieniu zwrócono uwagę na proceder klonowania jednostek w segmencie łodzi do 8 metrów, który rozprzestrzenia się na całe wybrzeże. Zauważono też, że przy obecnym stanie zasobów zatrudnianie ludzi na statkach jest nieopłacalne w związku z tym odbywa się w szarej strefie. Zdaniem niektórych uczestników problemy te wynikają z obowiązującego w ostatnich trzech latach systemu tzw. trójpolówki. Chęć łatwego zysku spowodowała powstanie licznych patologii. Ich skutkiem są przepełnione bazy rybackie i brak miejsc na łodzie i sprzęt tych rybaków, którzy rzeczywiście poławiają ryby. Jeden z uczestników zwrócił uwagę, że jednostek do 12 metrów mamy aż 592, z czego 249 to jednostki małe do 8 metrów. Jednostek powyżej 12 metrów posiadamy 224. Pytanie na które musimy znaleźć odpowiedź to: jak rozpatrujemy rybołówstwo? Czy w aspekcie ilości wyłowionych ryb, czy może w aspekcie liczby zatrudnionych w sektorze pracowników? Uczestnik zwrócił uwagę, że każde miejsce w branży rybackiej generuje od 4 do 5 osób zaangażowanych w działania pokrewne. Jest to więc duży sektor szczególnie w małych miejscowościach zagrożonych bezrobociem i zależnych od rybołówstwa. Należy zrobić wszystko, aby w tych miejscach utrzymać rybołówstwo.

41 40 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 W odniesieniu do sposobu w jaki należy rozpatrywać rybołówstwo inny z uczestników zwrócił uwagę na ton niewyłowionych ryb oraz konieczność uelastycznienia systemu w celu zwiększenia efektywności floty. Zdaniem uczestnika niewyłowione kwoty powinny być przekazane innym jednostkom, które w całości realizują powierzone im połowy. Zaapelował o szerszą dyskusję nad tą kwestią tak aby znaleźć sposób na dostosowanie floty do wielkości zasobów. Inny z uczestników zwrócił uwagę, że według danych FAO, generowany przez złowioną rybę zysk jest pięciokrotnie wyższy od jej pierwotnej wartości. Nie powinniśmy więc dopuszczać do sytuacji niewykorzystania kwoty połowowej. W odniesieniu do kondycji osobników dorsza uczestnik stwierdził, że nie można winy przerzucać pomiędzy segmentami tym bardziej, że nie tu należy szukać powodów tego stanu rzeczy. Jego zdaniem głównym powodem są błędne decyzję administracji. Zwrócił uwagę, że gdyby posłuchano doradztwa ICES w zeszłym roku to połowy dorsza wzrosłyby znacząco. To z kolei pozwoliłoby na odbudowę zasobów szprota. Uczestnik zwrócił także uwagę na ciągnącą się latami rewizję planu odbudowy zasobów dorsza. Stefan Richert w odniesieniu do tworzonego obecnie planu ochrony foki szarej poinformował uczestników, że spotkania konsultacyjne w tej kwestii prowadzone są od roku. Zwrócił uwagę, że podział uczestników podczas spotkań konsultacyjnych jest zupełnie inny niż na spotkaniach Okrągłego Stołu przeważają tam ekolodzy oraz osoby zajmujące się na co dzień ochroną środowiska. Zwrócił uwagę, że foka szara potrafi zanurkować do 60 metrów głębokości i wyjadać ryby z netów. Zwrócił także uwagę na wzrost liczebności stada fok w ujściu Wisły. Zauważył, że jeżeli trend ten się utrzyma, to foka stanie się, drugim po kormoranie, gatunkiem o dużym, negatywnym wpływie na rybołówstwo. Jeden z uczestników zwrócił się do WWF, jako zleceniodawcy tworzonych planów ochrony, z prośbą o zważenie rangi społecznej poszczególnych decyzji. Zdaniem uczestnika w ujściu Wisły nie powinno być foki, jeśli rybołówstwo ma przetrwać. W odpowiedzi Ewa Milewska stwierdziła, że foka jest gatunkiem chronionym na mocy prawa polskiego i międzynarodowego. Plan ochrony powstaje w ramach projektu WWF dotyczącego ochrony ssaków bałtyckich i jest wymagany prawem. Zlecono go niezależnej firmie Mediatorzy.pl. Intencją WWF było, aby plan powstał z udziałem wszystkich zainteresowanych stron i przez wszystkich mógł zostać zaakceptowany. Robert Boch z firmy Mediatorzy.pl dodał, że wszyscy zainteresowani brali udział w konsultacjach zarówno podczas spotkań jak i pisemnie. Zaznaczył również, że omawiane obecnie wstępne plany powstały właśnie po to, aby je komentować. Zebrane dotychczas uwagi A. Kassolik / WWF

42 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 41 P. Prędki / WWF zostały włączone a te, które wybiegały poza plan ochrony zostały zebrane. Zaznaczył także, że Mediatorzy.pl są otwarci na propozycje i dalsze komentarze do dokumentu każdy może je zgłaszać. Ważne jest jednak aby proponować konkretne rozwiązania zastępcze, a nie jedynie krytykować te już zaproponowane. W odniesieniu do powstającego planu dla foki szarej, w toku dyskusji uczestnicy stwierdzili, że ważne jest podkreślenie wpływu ewentualnych działań ochronnych na rybołówstwo i opracowanie ich w taki sposób, aby ten wpływ ograniczyć do minimum. Prezentacja: Rozwoju energetyki wiatrowej w aspekcie oddziaływania na rybołówstwo dr Eugeniusz Andrulewicz (MIR PIB), Juliusz Gajewski (IM Gdańsk) Rozpoczynając prezentację Juliusz Gajewski poinformował uczestników o aspektach prawnych związanych z budową farm wiatrowych na morzu. J. Gajewski poinformował uczestników, że pozwolenie na wznoszenie i wykorzystywanie sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeń w wyłącznej strefie ekonomicznej ma charakter pozwolenia lokalizacyjnego i jest jedynie promesą wydania pozwolenia budowlanego. Warunkiem wydania tego ostatniego jest dopełnienie pozostałych elementów procedury, tj. uzyskanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach przedsięwzięcia, umowy przyłączeniowej i dopiero na końcu pozwolenia budowlanego. Biorąc pod uwagę powyższe, J. Gajewski zaznaczył, że pozwolenie na wznoszenie i wykorzystanie sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeń ma w praktyce znaczenie rezerwacji obszaru pod prace rozwojowe dla poszczególnych projektów (badania środowiskowe raport OOŚ, geotechniczne, wietrzności, etc.). J. Gajewski poinformował uczestników, że do dnia 11 października 2012 roku złożono 62 wnioski o udzielenie opisanego powyżej pozwolenia. 13 z nich zostało rozpatrzonych pozytywnie, a 3 negatywnie. Kilka wniosków zostało wycofanych. Nadmieniono również, że inwestorzy wpłacili opłatę w wysokości 10% z 1% wartości inwestycji jedynie w przypadku 6 pozwoleń. Ponieważ na dokonanie wpłaty inwestor ma 90 dni można przypuszczać, że część z pozostałych pozwoleń straci swoją moc. Warunki przyłączeniowe uzyskały tylko dwa pierwsze pozwolenia. Biorąc dodatkowo pod uwagę ciągły brak Ustawy o wsparciu odnawialnych źródeł energii wydaje się, że państwo w umiarkowany sposób tworzy sprzyjającą atmosferę dla inwestycji w morską energetykę wiatrową. Biorąc powyższe pod uwagę J. Gajewski stwierdził, że sukcesem będzie zainstalowanie 6 GW do roku W praktyce oznaczałoby to zajęcie pod same

43 42 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 farmy wiatrowe około 600 km 2. Przypuszczać jednak należy, że w związku ze zwiększaniem się wielkości turbin gęstość zainwestowania może się zwiększyć. Prelegent stwierdził również, że należy liczyć się z zajęciem dna morskiego pod kable. Ewentualne korytarze pod kable można połączyć z już istniejącymi instalacjami by zminimalizować wpływ na innych użytkowników morza. Ten przykład pokazuje, że w najbliższym czasie konieczne będzie zorganizowanie szeregu spotkań w celu określenia sposobów najefektywniejszego wykorzystania przestrzeni morskiej. W odniesieniu do zapotrzebowania farm wiatrowych na przestrzeń morską J. Gajewski przedstawił następujące wyliczenia: Elektrownia wiatrowa z fundamentami około 1 hektara na wieżę; Kable zbiorcze korytarze o szerokości metrów; Stacje przesyłowe od 1 do 5 hektarów; Kable przyłączeniowe zagrzebane lub chronione materacami betonowymi lub kamiennymi w obszarach połowów włokami dennymi szerokość korytarza 500 metrów; Obszar niezbędny dla jednostek budowlanych i serwisowych do ustalenia. W odniesieniu do aspektów prawnych związanych z budową i eksploatacją farm wiatrowych J. Gajewski stwierdził, że: Ponieważ budowa farm wiatrowych dozwolona jest tylko w Wyłącznej Strefie Ekonomicznej państwo ma ograniczone władztwo; Nie można w sposób dowolny ograniczać nawigacji (w tym również połowów); Niektóre kraje idą na łatwiznę i występują o ustanowienie stref wyłączonych do IMO (wniosek może złożyć wyłącznie państwo); Tam gdzie się o to nie występuje konieczne jest ustalenie zasad użytkowania; Wyznaczenie korytarzy nawigacyjnych o szerokości ponad 150 metrów przy odległości między wiatrakami około 1 km jest możliwe; Dopuszczenie niektórych narzędzi połowowych na wybranych akwenach wewnątrz morskich farm wiatrowych jest przygotowywane w praktyce (Szkocja). W drugiej części wystąpienia dr Eugeniusz Andrulewicz zreferował prelekcję, wygłoszoną w Bergen podczas sesji tematycznej dotyczącej naukowego doradztwa w zakresie wykorzystania przestrzeni morskiej, która dotyczyła rozwoju energetyki wiatrowej na polskich obszarach morskich w aspekcie oddziaływania na rybołówstwo (autorzy: E. Andrulewicz, W. Pelczarski, E. Kuzebski, L. Szymanek, W. Grygiel). W oparciu o dostępną wiedzę na temat intensywności połowów aktywnymi narzędziami połowowymi, eksploatacji zasobów mineralnych oraz proponowanych aktualnie ilości i lokalizacji farm wiatrowych można wyciągnąć następujące wnioski: Najcenniejszym obszarem pod względem produkcji rybackiej i połowów ryb są łowiska położone na południe od Basenu Bornholmskiego; Obszarem o najmniejszym znaczeniu pod względem produkcji rybackiej i połowów ryb jest Ławica Środkowa; W przypadku realizacji zamierzonych planów inwestycyjnych szacunkowy wzrost długości drogi z portów do najbardziej wydajnych łowisk wzrósłby dla statków o długości powyżej 12 metrów o 130% (Łeba), 100% (Ustka) i 36% (Kołobrzeg); Dodatkowy koszt paliwa związany z wydłużeniem drogi na łowiska mógłby wzrosnąć o 200 tys. euro na rok. Dr Andrulewicz zwrócił uwagę na problemy z wycenieniem wartości ekosystemu morskiego, które pojawiły się podczas prowadzenia badania zarówno w aspekcie ekonomicznym jak i społecznym i kulturowym. Jaką wartość mają tarliska, rejony wzrostu ryb, szlaki wędrówki itp.? Ile tereny te warte są dla poszczególnych grup? Podsumowując prelegenci stwierdzili, że: Przestrzeń Polskich Obszarów Morskich (30 tys. km 2 ), jest intensywnie wykorzystana przez rybołówstwo; Jak do tej pory, nie odnotowano istotnych konfliktów w działalności rybołówstwa i innych (niż farmy wiatrowe) form wykorzystania morza, takich jak żegluga, turystyka, wydobycie surowców mineralnych (żwir, ropa) i nieliczne konstrukcje techniczne; W świetle planowanego rozwoju farm wiatrowych, polskiemu rybołówstwu grozi utrata części łowisk i utrudnienie dostępu do pozostałych łowisk; W zakresie oceny utraty łowisk, jako wskaźniki ekonomiczne, przyjęto ilość i wartość złowionych ryb oraz nakład połowowy; W przypadku realizacji planowanych budów farm wiatrowych, szacowane obecnie straty finansowe z tytułu wyłączenia łowisk z eksploatacji,

44 SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA 43 sięgnęłyby wartości 2,4 miliona EUR rocznie (tj. 7% wartości całkowitych połowów); Wyłączenie planowanych obszarów farm wiatrowych z rybołówstwa spowodowałoby wydłużenie drogi do pozostałych łowisk co mogłoby pociągnąć za sobą konieczność zmiany rozmieszczenia jednostek rybackich na wybrzeżu oraz wzrost kosztów połowów; Lokalizacja farm wiatrowych na południe od Basenu Bornholmskiego jest najmniej korzystna dla rybołówstwa. Można rozważyć rewizję tej lokalizacji. Należy jednakże podkreślić, że w oparciu jedynie o wartość komercyjną ryb (w wybranym roku) trudno jest właściwie ocenić wybór lokalizacji farm wiatrowych; Dla obszarów lokalizacji farm wiatrowych, istnieje potrzeba oceny wartości przyrodniczej i rybackiej, uwzględniając znaczenie obszaru jako tarliska, wychowu i migracji ryb. Prelegenci zaprezentowali także, główne zadania jakie planują podjąć MIR PIB i IM w związku z przewidywanym rozwojem farm wiatrowych: MIR-PIB i IM przewidują uczestnictwo w badaniach w zakresie oceny wartości przyrodniczej i rybackiej obszarów morskich przeznaczonych pod budowę farm wiatrowych; MIR-PIB i IM przewidują udział w opracowaniu zasad współistnienia rybołówstwa i farm wiatrowych; MIR-PIB i IM przewidują udział w tworzeniu planów zagospodarowania przestrzennego Polskich Obszarów Morskich; W zakresie problematyki farm wiatrowych, rybołówstwa i środowiska, MIR-PIB i IM będą nadal rozwijały współpracę naukową z instytutami polskimi oraz instytutami krajów UE i ICES. Podsumowując wystąpienie Z. Karnicki stwierdził, że celem Okrągłego Stołu było rozpoczęcie dyskusji na ten temat. Dotychczas kwestie rozwoju energetyki morskiej nie były konsultowane z rybakami. Stwierdził, że mamy pełną świadomość, że jest to proces, który już się rozpoczął. Nie oznacza to jednak, że powinniśmy siedzieć z założonymi rękoma. Należy zbierać jak najwięcej informacji aby bronić interesu polskiego rybołówstwa. Musimy sobie także zdawać sprawę, że odnawialne źródła energii to priorytet Unii Europejskiej i ogromne lobby. Trzeba szukać najlepszych rozwiązań tak aby zabezpieczyć interesy obu stron. W trakcie dyskusji zadano pytanie, dlaczego farmy wiatrowe nie mogą być lokowane w strefie 12 mil morskich od brzegu. Uznano, że z punktu widzenia inwestorów jest to złe podejście zwiększające koszty budowy i eksploatacji. W odpowiedzi prelegenci poinformowali, że na początku zeszłego roku związek miast i gmin nadmorskich wnioskował o wprowadzenie zakazu budowy farm wiatrowych do 12 mil morskich. Wniosek został przyjęty. Oddzielną kwestią jest, czy podczas podejmowania decyzji wzięto pod uwagę jej skutki dla rybołówstwa. Zwrócono uwagę, że rybacy powinni brać udział w spotkaniach od samego początku, a nie być włączani w dyskusję w momencie, gdy najważniejsze decyzje zostały już podjęte. Inny z uczestników zadał pytanie, czy przeprowadzono badania na temat wpływu wiatraków na ekosystem A. Kassolik / WWF

45 44 POLSKI BAŁTYCKI OKRĄGŁY STÓŁ DS. RYBOŁÓWSTWA SPRAWOZDANIE ZA ROK 2012 i żyjące w nim gatunki? W odpowiedzi prelegenci poinformowali, że oceny oddziaływania na środowisko dla poszczególnych inwestycji będą musiały zostać przeprowadzone przed uzyskaniem pozwolenia na budowę. Jeden z uczestników stwierdził, że na skutek rozwoju farm wiatrowych stracą przede wszystkim rybacy. Zauważył on jednak, że jest to perspektywa odległa. Kontynuując wypowiedź stwierdził również, że jako rybak, nie widzi możliwości użytkowania sieci trałowych na obszarze farm. Podczas dyskusji wyrażono też zaniepokojenie ilością aktywności prowadzonych na morzu. Biorąc pod uwagę możliwe lokalizacje farm wiatrowych, obszary chronione i poligony nie zostaje dużo przestrzeni dla rybaków. Jeden z uczestników zadał pytanie, czy farmy wiatrowe mogą być budowane na obszarach chronionych Natura 2000? Zwrócił uwagę, że na obszarach tych nie można prowadzić działalności, która negatywnie wpływa na cel ochrony obszaru, tak więc w przypadku braku przeciwwskazań wynikających z przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko jest to realna możliwość. Przedstawiciel Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformował, że Minister jest zobligowany wraz z innymi ministrami do wydania opinii dotyczącej wniosków o posadowieniu farm wiatrowych. Jest to pierwszy etap procedury pozwolenie na wznoszenie, a nie na budowę. Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi w większości przypadków wydał negatywne opinie. Prelegenci zwrócili uwagę, że farm nie będzie tyle samo, co wniosków. W wielu przypadkach na jeden obszar złożone jest kilka wniosków. Wybrany zostanie tylko jeden. Dodatkowe dużo farm otrzymało negatywne opinie od Ministra Transportu również ze względu na brak odpowiednich badań naukowych. Poinformowano również, że proces budowy trwa do 6 lat. W tym okresie jednym z elementów jest przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko, która będzie weryfikowana i zatwierdzana przez Ministra Środowiska. Konkluzje ze spotkania Prace nad nowym Europejskim Funduszem Morskim i Rybackim ciągle trwają. Najważniejszą obecnie dla Polski kwestią są zasady na jakich podzielone zostaną środki pomiędzy państwa członkowskie. Pozytywnym aspektem jest zagwarantowanie państwom członkowskim elastyczności w sposobie podziału środków na modernizację floty. Podkreślono jednak, że do momentu ostatecznego zaakceptowania nowego Funduszu nic nie jest pewne. W związku z tym konieczny jest dalszy aktywny udział Polski w pracach nad ostatecznym kształtem EFMR. W odniesieniu do konfliktu pomiędzy rybołówstwem kutrowym a przybrzeżnym stwierdzono, że konieczna jest dalsza dyskusja nad sposobem podziału kwot połowowych tak, aby zmaksymalizować ich wykorzystanie. Konieczna jest także dalsza dyskusja w celu określenia jaki powinien być zasadniczy cel polityki rybołówstwa w Polsce ekonomiczny czy społeczny? W odniesieniu do powstającego planu ochrony foki szarej stwierdzono, że ważne jest podkreślenie wpływu ewentualnych działań ochronnych na rybołówstwo i opracowanie ich w taki sposób, aby ten wpływ ograniczyć do minimum. W odniesieniu do rozwoju energetyki wiatrowej na Bałtyku stwierdzono, że kluczowym elementem dalszych prac jest przeprowadzenie ocen oddziaływania na środowisko poszczególnych inwestycji, w których opiniowanie włączone będą, zgodnie z prawem, wszystkie zainteresowane strony. A. Bógdał / WWF