POMOC STRUKTURALNA PODSTAWA PRAWNA CELE OSIĄGNIĘCIA

Transkrypt

1 POMOC STRUKTURALNA W SEKTORZE GOSPODARKI RYBNEJ Europejska polityka rybołówstwa, początkowo finansowana z Instrumentu Finansowego Orientacji Rybołówstwa (IFOR), w latach finansowana była z Europejskiego Funduszu Rybackiego (EFR), a obecnie jest finansowana z nowego Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (EFMR), w okresie w kwocie 6,5 mld EUR. PODSTAWA PRAWNA Art i art. 158 Traktatu WE oraz art Traktatu z Lizbony. Rozporządzenie w sprawie Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego [zmieniony wniosek COM(2013)0245] w formie przyjętej przez Parlament Europejski w dniu 16 kwietnia 2014 r. CELE Głównym celem polityki strukturalnej w sektorze rybołówstwa jest dostosowanie zdolności floty do uprawnień do połowów w celu rozwiązania problemu przełowienia zasobów, by zapewnić działalność sektora w długiej perspektywie. W tym celu podejmowane były starania o modernizację floty i zapewnienie jej konkurencyjności poprzez zlikwidowanie nadwyżki mocy produkcyjnych i zorientowanie branży na wspieranie i pełny rozwój regionów przybrzeżnych, które są w dużej mierze zależne od rybołówstwa. Nowy EFMR ściśle odzwierciedla restrukturyzację całej wspólnej polityki rybołówstwa (WPRyb) i ma na celu pomaganie rybakom w dostosowywaniu się do nowych wymogów, takich jak zakaz odrzutów, ale będzie również wykorzystywany w celu poprawy bezpieczeństwa i warunków pracy, gromadzenia danych i infrastruktury portowej. OSIĄGNIĘCIA A. Przebieg procedury Początki polityki strukturalnej w sektorze gospodarki rybnej sięgają 1970 r., kiedy to zwrócono się do Sekcji Orientacji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOGR) o pomoc w działaniach z zakresu budowy, modernizacji, obrotu i przetwórstwa w sektorze gospodarki rybnej. W 1992 r. na szczycie Rady Europejskiej w Edynburgu postanowiono włączyć politykę strukturalną w sektorze gospodarki rybnej do funduszy strukturalnych, przypisując jej odrębny cel (cel 5a dostosowanie struktur rybołówstwa) i własny instrument finansowy, a mianowicie Instrument Finansowy Orientacji Rybołówstwa (IFOR). Na lata opracowano inicjatywę wspólnotową na rzecz restrukturyzacji sektora rybołówstwa (PESCA), której celem było zapewnienie wsparcia finansowego dla obszarów zależnych od rybołówstwa. Dokumenty informacyjne o Unii Europejskiej

2 Przedsięwzięto także środki towarzyszące, np. wcześniejsze emerytury, premie dla młodych rybaków itp. W Agendzie 2000 wprowadzono nowe wytyczne, w tym włączenie problemów strukturalnych obszarów zależnych od rybołówstwa do nowego celu 2 funduszy strukturalnych i nieprzedłużanie w 2000 r. inicjatywy PESCA. W rozporządzeniu Rady (WE) nr 1263/1999 określono nowe ramy działania IFOR na lata w celu przyczynienia się do osiągnięcia trwałej równowagi między zasobami rybnymi a ich eksploatacją. Jako element reformy wspólnej polityki rybołówstwa (WPRyb) przyjęto prostszy system zmierzający do ograniczenia zdolności połowowych floty wspólnotowej, aby w ten sposób dostosować ją do dostępnych zasobów. W odniesieniu do okresu Europejski Fundusz Rybacki (EFR) zastąpił IFOR. B. Instrumenty polityki strukturalnej 1. Wieloletnie programy orientacji (MAGP) były realizowane w latach w czterech etapach i stanowiły kluczowy element polityki strukturalnej. Ich celem było dostosowanie wielkości floty w państwach członkowskich Unii Europejskiej oraz nakładów połowowych do dostępnych zasobów. Jednakże restrukturyzacja floty w systemie MAGP okazała się nieskuteczna głównie z uwagi na mało ambitne cele ustalone przez Radę i na brak spójności pomoc przyznawano równocześnie na zmniejszanie zdolności połowowych i na budowę statków. Pomiary mocy silnika statków okazały się zbyt trudne w realizacji, a także w niedostatecznym stopniu uwzględniono postęp technologiczny. Wprowadzenie zmniejszenia nakładu połowowego było zbyt skomplikowane i wywołało niekorzystne skutki. Cele w zakresie zmniejszenia nakładów rozmywały się, ponieważ państwa członkowskie mogły je osiągać albo poprzez całkowite wycofanie statków, albo poprzez tymczasowe wstrzymanie działalności połowowej (przestoje statków). 2. W okresie statki złomowane stanowiły 94 % łącznej liczby statków wycofanych dzięki pomocy z IFOR. 3. Wraz z reformą WPRyb w 2002 r. zakończono stosowanie MAGP i wprowadzono prostszy system ograniczania zdolności połowowych europejskiej floty rybackiej. W systemie tym na państwach członkowskich spoczywa większa odpowiedzialność za zarządzanie flotą. C. Europejski Fundusz Rybacki (EFR) 1. Europejski Fundusz Rybacki zastąpił IFOR począwszy od okresu i charakteryzował się pięcioma priorytetami: wspieranie głównych celów WPRyb, zwłaszcza tych ustanowionych w ramach reformy z 2002 r.; oznaczało to zapewnienie zrównoważonej eksploatacji zasobów rybnych i stałej równowagi między tymi zasobami a zdolnościami floty rybackiej UE; zwiększanie konkurencyjności i rentowności podmiotów działających w sektorze; wspieranie przyjaznych dla środowiska metod połowów i produkcji; zapewnianie odpowiedniego wsparcia dla osób zatrudnionych w sektorze; ułatwianie różnicowania działalności gospodarczej na obszarach zależnych od rybołówstwa. Łączny budżet EFR na lata wynosił mln euro (2 908 mln euro na obszary objęte celem konwergencji, a 941 mln na inne obszary). Środki te były dostępne dla wszystkich Dokumenty informacyjne o Unii Europejskiej

3 sektorów przemysłu: rybołówstwa morskiego i śródlądowego, przedsiębiorstw akwakultury, organizacji producentów, a także sektora przetwórstwa i obrotu. 2. Rodzaje działań W celu zapewnienia trwałości połowów w aspekcie gospodarczym, społecznym i środowiskowym EFR koncentruje się na: środkach na rzecz dostosowania wspólnotowej floty rybackiej (pomoc na rzecz całkowitego lub czasowego wycofania statków rybackich, lub na rzecz szkolenia, przekwalifikowania lub wcześniejszej emerytury); akwakultura, przetwórstwo i obrót: wspieranie nabywania i stosowania narzędzi i metod, które zmniejszają oddziaływanie połowów na środowisko naturalne, zwłaszcza w odniesieniu do małych i średnich przedsiębiorstw; środki służące wspólnym interesom: do uzyskania pomocy kwalifikowały się projekty, które wspomagały zrównoważony rozwój lub ochronę zasobów oraz konsolidację rynków produktów rybołówstwa lub wspierały partnerstwa między naukowcami a podmiotami z sektora gospodarki rybnej; trwały rozwój obszarów rybołówstwa przybrzeżnego: wspieranie środków i inicjatyw służących zróżnicowaniu i intensyfikacji rozwoju gospodarczego na obszarach, gdzie doszło do obniżenia działalności połowowej; pomoc techniczna: działania w zakresie przygotowania, monitorowania, pomocy administracyjnej i technicznej, oceny, audytu i kontroli niezbędne do realizacji proponowanego rozporządzenia. Państwa członkowskie były odpowiedzialne za podział środków finansowych na wymienionych pięć obszarów priorytetowych. EUROPEJSKI FUNDUSZ MORSKI I RYBACKI (EFMR) Aby wprowadzić w życie porozumienie osiągnięte przez Parlament z Radą w sprawie nowej i dogłębnie zreformowanej WPRyb, EFMR w formie zgodnej z propozycją Komisji i zmianami wprowadzonymi na wstępie przez Parlament w 2013 r. został ponownie zmieniony i osiągnął ostateczny kształt w porozumieniu zawartym z Radą w dniu 28 stycznia 2014 r. Fundusz ten opiera się na następujących trzech osiach: A. Zrównoważone środowiskowo unijne rybołówstwo inwestycje w bardziej selektywne narzędzia połowowe w celu wyeliminowania odrzutów, a tym samym zarządzania skutkami obowiązku wyładunku wszystkich połowów, jaki wprowadzono w ramach reformy WPRyb ze skutkiem od 2015 r.; w wyniku specjalnego postulatu Parlamentu nadanie priorytetu gromadzeniu danych oraz kontrolom poprzez znaczne zwiększenie udziału EFMR przeznaczonego na ten cel; wdrożenie środków mających na celu ochronę zasobów rybnych, jak okresy zamknięte dla połowów, a także czasowe przerwy w celu rekompensaty dla zainteresowanych rybaków; zamrożenie wypłat dotacji dla podmiotów nieprzestrzegających przepisów WPRyb. B. Konkurencyjny sektor rybołówstwa UE pomoc na rozpoczęcie działalności (do EUR inwestycji w statek o długości poniżej 12m) dla rybaków do 40 lat z co najmniej 5-letnim doświadczeniem w tym sektorze; Dokumenty informacyjne o Unii Europejskiej

4 wsparcie na zróżnicowanie źródeł dochodu rybaków poprzez działania pomocnicze (np. turystyka rybacka); należy podkreślić, że Parlament odrzucił początkowo zaproponowaną przez Komisję opcję przekwalifikowania w kierunku sektorów niezwiązanych z rybołówstwem; inwestycje w statki w celu lepszego zarządzania połowami i poprawy ich jakości, a także inwestycje w infrastrukturę portową w celu dostosowania się do obowiązku wyładunku; wsparcie innowacji, w tym rozwój bardziej nowoczesnych i ekologicznych statków; utrzymanie dopłat do przechowywania jako środek regulacji rynku; wsparcie produkcji i planów marketingowych opracowywanych przez organizacje producentów; pomoc na ostateczne zaprzestanie działalności w drodze złomowania statków w celu zmniejszenia zdolności połowowej floty i nakładu połowowego (ukierunkowana na segmenty floty o nadmiernej zdolności połowowej, do końca 2018 r.); wsparcie na wymianę silników w celu zmniejszenia mocy, a także emisji CO2 (uzależnione od zmniejszenia mocy silnika w przypadku statków o długości metrów); inwestycje w zrównoważoną akwakulturę: wsparcie dla podmiotów rozpoczynających działalność, rozwój infrastruktury, propagowanie ekstensywnej akwakultury i lepszych praktyk środowiskowych. C. Poprawa warunków społecznych: inwestycje mające na celu poprawę zdrowia, higieny i bezpieczeństwa na statkach; szkolenia zawodowe rybaków; utworzenie funduszu ubezpieczeń wzajemnych w celu ubezpieczenia obejmującego katastrofy naturalne oraz wypadki związane ze środowiskiem lub bezpieczeństwem (ubezpieczenie rybaków i hodowców ostryg na wypadek rozprzestrzeniania się choroby). ROLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO Parlament zawsze wspierał włączenie polityki strukturalnej w sektorze rybołówstwa do funduszy strukturalnych, np. zalecając utworzenie w ramach funduszy strukturalnych odrębnego celu 6 dla rybołówstwa (reforma z 1993 r.), lub wpierając budżet EFR przewidziany w umowie w sprawie perspektywy finansowej na lata Podczas kryzysu paliwowego w 2008 r. Parlament przyjął rezolucję wspierającą rybaków i proponującą sposoby udzielenia pomocy borykającemu się z problemami sektorowi. W dniu 23 października 2013 r. Parlament Europejski przyjął stanowisko w pierwszym czytaniu w sprawie wniosku Komisji dotyczącego rozporządzenia w sprawie Europejskiego Funduszu Morskiego i Rybackiego (zob. powyższy punkt EFMR ), podkreślając przy tym wagę zrównoważonego rybołówstwa i wzywając przede wszystkim do przyjęcia konkretnych środków w celu zlikwidowania przełowienia, którym to środkom towarzyszyć ma prawidłowe zarządzanie zdolnością połowową i umożliwianie rybakom utrzymywania się z połowów. Następnie odbyły się szczegółowe negocjacje z Radą, a w dniu 28 stycznia 2014 r. przyjęto porozumienie. Wraz z głosowaniem przeprowadzonym w dniu 16 kwietnia 2014 r. Parlament zwieńczył swoje prace w tym obszarze i osiągnął ambitne wyniki jako współustawodawca w ramach wszechstronnej reformy wspólnej polityki rybołówstwa. Priit Ojamaa Dokumenty informacyjne o Unii Europejskiej

5 12/2016 Dokumenty informacyjne o Unii Europejskiej