Kompozycja i Teoria Muzyki

Transkrypt

1 Kod przedmiotu/modułu Nazwa przedmiotu Kierunek Specjalność Typ studiów Wymagania wstępne TM1-09/01 TM1-06/013 Harmonia Kompozycja i Teoria Muzyki Teoria Muzyki I stopnia Dla I roku nauczania: Bardzo dobre opanowanie zasad muzyki oraz problematyki systemu funkcyjnego dur-moll, w kontekście praktycznym, teoretycznym i historycznym. Dla II roku nauczania: Bardzo dobre opanowanie zasad muzyki oraz problematyki systemu funkcyjnego dur-moll, w kontekście praktycznym, teoretycznym i historycznym oraz problematyki skal pentatonicznej, całotonowej, dodekachordalnej. Ponadto wymagane jest ukończenie rocznego kursu harmonii tonalnej wraz z równolegle prowadzonymi ćwiczeniami z harmonii (I rok studiów stacjonarnych I stopnia- licencjackich). Wymagania końcowe Dla I roku nauczania Po semestrze II, a więc na zakończenie I roku kursu harmonii, przeprowadzany jest egzamin końcowy, sprawdzający opanowanie nabytej wiedzy oraz zdolność praktycznego zastosowania przyswojonych wiadomości. Egzamin ten ma formę dwuczęściową: pisemną i ustną. Część pisemna polega na zrealizowaniu konstrukcji harmonicznej (sopran lub bas cyfrowany) z zakresu harmoniki systemu funkcyjnego dur- moll w fakturze czterogłosowej chóralnej oraz na zrealizowaniu modulacji diatonicznej, chromatycznej i enharmonicznej. Część ustna egzaminu polega na sprawdzeniu wiedzy nabytej przez studenta oraz zdolności syntezy nabytych wiadomości obejmujących zagadnienia teoretyczne, historyczne i praktyczne. Podczas egzaminu końcowego studenci zobowiązani są przedstawić do oceny komplet prac pisemnych z I roku kursu harmonii. Dla II roku nauczania Po semestrze IV, a więc na zakończenie całego kursu harmonii, przeprowadzany jest egzamin końcowy, sprawdzający opanowanie nabytej wiedzy oraz zdolność praktycznego zastosowania przyswojonych wiadomości, zwłaszcza tych będących przedmiotem II roku nauczania. Studenci zobowiązani są przedstawić do oceny komplet prac pisemnych z II roku kursu harmonii oraz zaprezentować analizę czynnika harmonicznego w wybranym utworze skomponowanym w XX lub w XXI wieku. Cele przedmiotu/modułu Dla I roku nauczania: I rok kursu harmonii ma charakter repetytorium zorientowanego na problematykę harmoniki systemu funkcyjnego dur-moll, z 1

2 podstawami której studenci zapoznali się na poziomie szkoły muzycznej II stopnia. Celem jest pogłębienie wiedzy o środkach i zjawiskach systemu funkcyjnego dur-moll, rozwinięcie umiejętności tworzenia zróżnicowanych konstrukcji harmonicznych, poszerzenie zakresu wiadomości związanych z teorią i historią harmonii oraz ujednolicenie terminologii dotyczącej poruszanych zagadnień. Szczegółowe cele to: 1. Opanowanie przez studentów wiadomości o środkach harmonicznych z zakresu harmoniki modalnej oraz systemu funkcyjnego dur-moll.. Opanowanie przez studentów wiadomości o zjawiskach harmonicznych systemu tonalnego dur-moll. 3. Wykształcenie umiejętności tworzenia konstrukcji harmonicznych z wykorzystaniem akordyki systemu tonalnego durmoll. 4. Nabycie i pogłębienie umiejętności tworzenia konstrukcji harmonicznych wykorzystujących środki harmoniki dur-moll, w różnych fakturach oraz tworzenie miniatur muzycznych według przyjętych założeń. 5. Wykształcenie umiejętności praktycznego posługiwania się określonymi środkami harmonicznymi z zakresu harmoniki systemu funkcyjnego dur-moll. 6. Wyposażenie studentów w aparat pojęciowy niezbędny w opisie, analizie i interpretacji środków oraz zjawisk wertykalnych i wertykalno-horyzontalnych wykorzystywanych w muzyce system funkcyjnego 7. Zapoznanie studentów z wybranymi wykrystalizowanymi idiomami harmonicznymi stosowanymi przez kompozytorów XVIII i XIX wieku. 8. Zapoznanie studentów z podstawową literaturą teoretyczną i praktyczną traktującą o zagadnieniach układów wertykalnych i wertykalno-horyzontalnych, wykorzystywanych w muzyce systemu funkcyjnego dur-moll. Dla II roku nauczania: 1. Zapoznanie studentów z różnorodnymi propozycjami systematyki akordów wykorzystywanych w muzyce XX wieku i czasów nam współczesnych.. Opanowanie przez studentów wiadomości o środkach harmonicznych wykorzystywanych w muzyce XX wieku i czasów nam współczesnych. 3. Opanowanie przez studentów wiadomości o zjawiskach harmonicznych wykorzystywanych w muzyce XX wieku i czasów nam współczesnych. 4. Wykształcenie umiejętności tworzenia konstrukcji harmonicznych z wykorzystaniem akordyki kwartowej, całotonowej, półtonowej, mikrochordalnej, tercjowej niefunkcyjnej. 5. Nabycie i pogłębienie umiejętności tworzenia konstrukcji harmonicznych wykorzystujących współczesne środki harmoniczne w różnych fakturach oraz tworzenie w nich miniatur muzycznych według przyjętych założeń. 6. Wyposażenie studentów w aparat pojęciowy niezbędny w opisie, analizie i interpretacji środków oraz zjawisk wertykalnych

3 Treści kształcenia wykorzystywanych w muzyce XX wieku i czasów nam współczesnych. 7. Próba przybliżenia specyfiki harmoniki jazzowej. 8. Zapoznanie studentów z wybranymi wykrystalizowanymi idiomami harmonicznymi stosowanymi przez kompozytorów XX wieku. 9. Przygotowanie studentów do samodzielnej realizacji zadań praktycznych np. opracowania harmonicznego utworów czy aranżacji z wykorzystaniem zdobyczy harmonicznych wieku XX i czasów nam współczesnych. 10. Zapoznanie studentów z podstawową literaturą teoretyczną i praktyczną traktującą o zagadnieniach układów wertykalnych wykorzystywanych w muzyce XX wieku i czasów nam współczesnych. ROK I SEMESTR I a. WPROWADZENIE 1. Harmonia. Zagadnienia terminologiczne.. Zagadnienia historyczne. Powstanie i charakterystyka systemu funkcyjnego dur-moll. b. CHARAKTERYSTYKA SKAL I AKORDÓW SYSTEMU FUNKCYJNEGO DUR-MOLL. 1. Skale systemu funkcyjnego dur-moll.. Systematyka akordów systemu funkcyjnego dur-moll. Poszczególne formy akordów. 3. Triada harmoniczna. 4. Kadencje. 5. Konsonans i dysonans w odniesieniu do systemu funkcyjnego dur-moll. c. UKŁAD CZTEROGŁOSOWY 1. Charakterystyka układu czterogłosowego.. Prowadzenie głosów. Układ rozległy i skupiony. 3. Układy o zmiennej ilości głosów. Układ o mniejszej i większej od czterech ilości głosów. 4. Realizacja konstrukcji harmonicznych wykorzystujących wszystkie funkcje i typy akordów, występujące w obrębie jednej tonacji w układzie czterogłosowym. 5. Harmonizacja sopranu. (10 godzin dydaktycznych) d. DŹWIEKI OBCE 1. Opóźnienia.. Dźwięki obce: przejściowy, pomocniczy, oderwany, zamienny i wyprzedzający. 3. Akord chopinowski. 4. Figuracja melodyczna i rytmiczna. 5. Realizacja konstrukcji harmonicznych wykorzystujących wszystkie typy akordów oraz dźwięki obce w różnorodnych układach fakturalnych. 3

4 (8 godzin dydaktycznych) ROK I SEMESTR II a. MODULACJA DIATONICZNA 1. Wtrącenie.. Elipsa. 3. Zboczenie modulacyjne. 4. Wieloznaczność funkcyjna akordów. 5. Modulacja bezpośrednia a pośrednia. 6. Realizacja konstrukcji harmonicznych wykorzystujących wtrącenia, zboczenia modulacyjne w różnorodnych układach fakturalnych. 7. Realizacja konstrukcji harmonicznych wykorzystujących modulację diatoniczną (pośrednią i bezpośrednią). (8 godzin dydaktycznych) b. MODULACJA CHROMATYCZNA 1. Alteracja.. Dysalteracja. Realteracja. 3. Zwrot tristanowski. 4. Charakterystyka modulacji chromatycznej. 5. Realizacja konstrukcji harmonicznych wykorzystujących alteracje w różnorodnych układach fakturalnych. 6. Realizacja konstrukcji harmonicznych wykorzystujących modulację chromatyczną. c. MODULACJA ENHARMONICZNA 1. Zjawisko enharmonii.. Różnorodność modulacji enharmonicznej. 3. Realizacja konstrukcji harmonicznych modulacji wykorzystujących zjawisko zamiany enharmonicznej. (4 godziny dydaktyczne) d. BAS CYFROWANY 1. Zagadnienia historyczne i terminologiczne. Basso continuo.. Oznaczenia wykorzystywane w systemie basu cyfrowanego. 3. Realizacja konstrukcji harmonicznych w oparciu o oznaczenia basu cyfrowanego w różnorodnych układach fakturalnych. e. APARAT POJĘCIOWY WYKORZYSTYWANY W OPISIE, ANALIZIE I INTERPRETACJI ZJAWISK WERTYKALNYCH I WERTYKALNO- HORYZONTALNYCH STOSOWANYCH W MUZYCE SYSTEMU FUNKCYJNEGO DUR-MOLL 1. Analiza harmoniczna.. Teoria Hugo Riemanna. 3. Symbolika Hermanna Erpfa. 4. Monizm i dualizm harmoniczny. 4

5 ROK II SEMESTR III a. WPROWADZENIE 1. Geneza harmoniki XX wieku. Zagadnienia historyczne. Zagadnienia terminologiczne. ( godziny dydaktyczne). Systematyka akordów wykorzystywanych w muzyce XX wieku i czasów nam współczesnych. Różnorodne kryteria klasyfikacji akordów, ze szczególnym uwzględnieniem kryterium morfologicznego. (4 godziny dydaktyczne) b. HARMONIKA KWARTOWA 1. Trójdźwięki kwartowe w skali pentatonicznej.. Trójdźwięki kwartowe w skali dodekachordalnej. 3. Wielodźwięki kwartowe, od czterodźwięku do dwunastodźwięku łącznie, w skali dodekachordalnej. 4. Realizacja konstrukcji harmonicznych wykorzystujących środki harmoniki kwartowej w różnorodnych układach fakturalnych. (16 godzin dydaktycznych) c. HARMONIKA CAŁOTONOWA 1. Trójdźwięki w skali całotonowej.. Wielodźwięki, od czterodźwięku do sześciodźwięku, w skali całotonowej. 3. Akordyka całotonowa w skali dodekachordalnej. 4. Realizacja konstrukcji harmonicznych wykorzystujących środki harmoniki całotonowej w różnorodnych układach fakturalnych. (10 godzin dydaktycznych) ROK II SEMESTR IV a. HARMONIKA PÓŁTONOWA I MIKROCHORDALNA 1. Trójdźwięki półtonowe w skali dodekachordalnej.. Wielodźwięki półtonowe, od czterodźwięku do dwunastodźwięku łącznie, w skali dodekachordalnej. 3. Elementy akordyki mikrochordalnej. 4. Realizacja konstrukcji harmonicznych wykorzystujących środki harmoniki półtonowej i elementy akordyki mikrochordalnej w różnorodnych układach fakturalnych. (8 godzin dydaktycznych) b. HARMONIKA TERCJOWA NIEFUNKCYJNA 1. Trójdźwięki tercjowe w skali dodekachordalnej.. Wielodźwięki tercjowe w skali dodekachordalnej. 3. Realizacja konstrukcji harmonicznych wykorzystujących środki harmoniki tercjowej nie funkcyjnej w różnorodnych układach fakturalnych. (8 godzin dydaktycznych) 5

6 c. APARAT POJĘCIOWY WYKORZYSTYWANY W OPISIE, ANALIZIE I INTERPRETACJI ZJAWISK WERTYKALNYCH STOSOWANYCH W MUZYCE XX WIEKU I CZASÓW NAM WSPÓŁCZESNYCH 1. Zagadnienia sonorystycznej techniki harmonicznej.. Metody matematyczne, w tym statystyczne, stosowane w opisie zjawisk harmonicznych. 3. Inne metody opisu, analizy i interpretacji zjawisk harmonicznych. d. WYBRANE WYRYSTALIZOWANE IDIOMY HARMONICZNE STOSOWANE PRZEZ KOMPOZYTORÓW XX WIEKU 1. Specyfika języka harmonicznego Aleksandra Skriabina.. Olivier Messiaen i jego myślenie harmoniczne. 3. Język harmoniczny Witolda Lutosławskiego. Zamierzone efekty kształcenia w zakresie wiedzy: - posiada umiejętność analizy formalnej, zna elementy dzieła muzycznego oraz rozumie ich wzajemne relacje w oparciu o tradycyjne formy, -posiada umiejętność szeroko rozumianej analizy utworów ze szczególnym uwzględnieniem analizy czynnika harmonicznego, - zna powiązania i zależności pomiędzy praktycznymi elementami studiowanego kierunku studiów, - na podstawie analizowanych utworów literatury muzycznej oraz samodzielnie realizowanych konstrukcji harmonicznych rozumie i potrafi wykorzystać wiadomości i umiejętności praktyczne związane z nauką harmonii, - posiada podstawowe wiadomości w zakresie harmonii, - posiada wiadomości z zakresu nauki harmonii w aspekcie teoretycznym, praktycznym i historycznym, - zna i rozumie właściwy zakres wzorców, leżących u podstaw treningu wyobraźni muzycznej, - na podstawie ćwiczeń realizowanych samodzielnie i w grupie oraz analizowanych utworów literatury muzycznej zna, rozumie i potrafi wykorzystać praktycznie właściwy zakres wzorców, leżący u podstaw treningu wyobraźni muzycznej, indywidualnej twórczości oraz improwizacji. w zakresie umiejętności: - realizuje własne koncepcje i działania artystyczne oparte na zróżnicowanej stylistyce, wynikającej z niezależnego wykorzystania wyobraźni, ekspresji i intuicji, - realizuje wynikające z niezależnego wykorzystania wyobraźni, ekspresji i intuicji zindywidualizowane konstrukcje harmoniczne, ujęte w ćwiczenia i miniatury wykorzystujące środki harmoniki systemu funkcyjnego dur- moll, harmonikę wieku XX i czasów nam współczesnych w różnorodnych układach fakturalnych, - dysponuje umiejętnościami potrzebnymi do ich wyrażania, - na podstawie ćwiczeń i zadań realizowanych samodzielnie i w grupie dysponuje umiejętnościami potrzebnymi do ich wyrażania, 6

7 - zna i komponuje ściśle określone formy, - zna i tworzy konstrukcje harmoniczne przy użyciu środków i zjawisk stosowanych od harmoniki systemu funkcyjnego dur-moll po harmonikę czasów nam współczesnych w różnorodnych układach fakturalnych, ujęte w ściśle określone formy, - posiada podstawowe umiejętności w zakresie analizy i interpretacji utworów reprezentujących różne style muzyczne, - na podstawie analizowanych dzieł literatury muzycznej oraz rozmaitych ćwiczeń i zadań realizowanych samodzielnie i w grupie potrafi dokonać prawidłowej analizy oraz interpretacji czynnika harmonicznego utworów reprezentujących różne style muzyczne, - posiada umiejętność prawidłowej i logicznej notacji muzycznej, - na podstawie realizowanych samodzielnie i w grupie różnorodnych konstrukcji harmonicznych oraz doświadczenia pozyskanego w ramach kształcenia kompetencji analitycznych pogłębia umiejętność prawidłowej i logicznej notacji muzycznej, - posiada umiejętności umożliwiające skomponowanie dzieła muzycznego w zakresie formy, struktury i zawartej w niej idei, - na podstawie realizowanych samodzielnie i w grupie konstrukcji harmonicznych w rozmaitych układach fakturalnych, przeznaczonych na różnorodny aparat wykonawczy potrafi tworzyć konstrukcje harmoniczne, miniatury muzyczne i drobne utwory w zakresie formy, struktury i zawartej w niej idei, - posiada umiejętność kształtowania i tworzenia muzyki z wykorzystaniem elementów improwizacji, - na podstawie różnorodnych ćwiczeń realizowanych samodzielnie i w grupie oraz tworzonych indywidualnie miniatur posiada umiejętność kształtowania i tworzenia muzyki z wykorzystaniem elementów improwizacji, - potrafi realizować basso continuo i improwizować na fortepianie - potrafi posługiwać się w praktyce regułami harmonii funkcyjnej, całotonowej, kwartowo-kwintowej, dwunastodźwiękowej z uwzględnieniem dodekafonii, ze szczególnym uwzględnieniem harmonizacji i improwizacji, - na podstawie rozmaitych ćwiczeń i zadań realizowanych samodzielnie i w grupie oraz analizy dzieł literatury muzycznej potrafi posługiwać się w praktyce regułami harmoniki funkcyjnej, całotonowej, kwartowo-kwintowej, dwunastodźwiękowej z uwzględnieniem dodekafonii, ze szczególnym uwzględnieniem harmonizacji i improwizacji. w zakresie kompetencji społecznych: - rozumie potrzebę uczenia się przez całe życie, - jest zdolny do efektywnego wykorzystania: wyobraźni, intuicji, emocjonalności, zdolności twórczego myślenia i twórczej pracy w trakcie rozwiązywania problemów, zdolności elastycznego myślenia, adaptowania się do nowych i zmieniających się okoliczności, - posiada umiejętność pracy zespołowej w ramach wspólnych projektów i działań. Formy kształcenia Wykład z elementami seminaryjno konwersatoryjnymi. Wykorzystywane są materiały nutowe i nagrania. W trakcie zajęć 7

8 (np. wykład/ćwiczenia/inne) oraz w ramach prac domowych studenci, pod kontrolą pedagoga, tworzą konstrukcje harmoniczne, o zróżnicowanym stopniu wewnętrznego rozwoju i poziomie skomplikowana, w fakturze chóralnej i fortepianowej, z zastosowaniem poznanych środków i zjawisk harmonicznych, wykorzystywanych w muzyce systemu funkcyjnego dur-moll (I rok) oraz muzyce wieku XX i czasów nam współczesnych (II rok). Studenci podejmują także próby tworzenia samodzielnych, bądź ujętych w cykle, drobnych utworów o charakterze miniatur instrumentalnych. Przeprowadzają analizę czynnika harmonicznego w prezentowanych utworach literatury muzycznej systemu funkcyjnego dur-moll (I rok) oraz muzyce wieku XX i czasów nam współczesnych (II rok). Aktywnie uczestnicząc w realizacji programu nauczania studenci prezentują, w tym wykonują na fortepianie własne prace tworzone w trakcie zajęć i samodzielnie jako praca domowa. Punkty ECTS (nakład pracy studenta niezbędny do osiągnięcia zamierzonych efektów kształcenia) Rok I II III Semestr Punkty ECTS Tok 01 Tok 013 Ilość godzin w tygodniu Tok 01, 013 Rodzaj zaliczenia Tok 01, 013 zst egz zst egz Legenda zal zaliczenie; zst zaliczenie ze stopniem; egz egzamin; ekm egzamin komisyjny Kryteria oceny i sposoby weryfikacji Po semestrze I i III przeprowadzane jest zaliczenie ze stopniem, po semestrze II i IV studenci przystępują do egzaminu końcowego. Zaliczenie po zakończeniu semestru I i III następuje po przedstawieniu prac wykonanych w całym semestrze oraz po przystąpieniu i zaliczeniu ustnego lub pisemnego kolokwium, sprawdzającego opanowanie zagadnień omawianych w semestrze. Po semestrze II i IV przeprowadzany jest egzamin końcowy, sprawdzający opanowanie nabytej wiedzy, zdolność praktycznego zastosowania przyswojonych wiadomości. Studenci zobowiązani są przedstawić do oceny komplet prac pisemnych z całego, danego roku kursu harmonii oraz zaprezentować analizę czynnika harmonicznego w wybranym utworze skomponowanym w XX lub w XXI wieku (semestr IV). Ocenie podlega zakres i stopień przyswojenia nabytej wiedzy teoretycznej, dotyczącej problematyki określonej harmoniki oraz umiejętności praktycznych, mierzalnych poprawnością 8

9 wykonanych zadań, poziomem ich zaawansowania oraz stopniem biegłości w posługiwaniu się określonymi środkami harmonicznymi przez studenta. Poza tym ocenie podlega systematyczność pracy oraz zaangażowanie studenta w pracę i problematykę przedmiotu. Literatura - Aldwell E., Schachter C., Harmony and Voice Leading, New York, 1978, /1989, - Chomiński J. M., Historia harmonii i kontrapunktu, t. III, Kraków 1990, - Chomiński J. M., Kolorystyka dźwiękowa Aleksandra Skriabina, w: Muzyka 1959, nr, s. 65, - Chomiński J. M., Koordynanty trytonowe i półtonowe w akordyce Aleksandra Skriabina, w: Muzyka 1959, nr, s. 10, - Distler H., Funktionelle Harmonielehre, Kassel, 1941, - Fétis F. J., Traité complet de la théorie et de la pratique de l harmonie, Paryż- Bruksela, 1844, 0/1903, - Forte A., The Structure of Atonal Music, New Haven, CT, 1973, - Frączkiewicz A., Fieldorf M., Zasady modulacji, Kraków 1996, - Gawlas J., Harmonia funkcyjna, Katowice 196, - Hauptmann M., Die Natur der Harmonik und der Metrik, Lipsk, 1853, /1873, - Heering K., Analiza strukturalna harmoniki w dziele muzycznym, w: Ratio Musicae, Warszawa 003, - Heering K., Próba analizy strukturalnej dzieła muzycznego, w: Ze studiów nad metodami etnomuzykologii, Wrocław 1975, - Kolanek M., System harmoniczny H. Erpfa, Warszawa 1986, - Kurth E., Romantische Harmonik und ihre Krise in Wagners Tristan, [w:] Ernst Kurth: Selected Writings, red.: L.A. Rothfarb, Cambridge 1991, s , - Lissa Z., Do genezy akordu prometejskiego Aleksandra Skriabina, w: Muzyka 1959, nr, s. 86, - Morris R., Composition with Pitch Classes, New Haven, CT, 1987, - Niziurski M., Harmonia, Warszawa 1984, - Poszowski A., Harmonia tonalna, Gdańsk 1974, - Poszowski A., Zagadnienia sonorystycznej techniki harmonicznej, Gdańsk 1970, - Rameau J. P., Traité de l harmonie réduite à ses principes naturels, Paryż, 17, przekł. ang.1971, - Rameau J. P., Nouveau système de musique théorique, Paryż176, - Schoenberg A., Structural Functions of Harmony, New York 1954, - Sikorski K., Harmonia. Zbiór zadań i przykładów, Kraków 1961, - Sikorski K., Harmonia, t. I III, Kraków 1949; t. I II, Kraków 1984, - Targosz J., Podstawy harmonii funkcyjnej, Kraków 1993, - Terhardt E., Pitch, Consonance, and Harmony, JASA, 1974, s , - Wesołowski, F., Nauka harmonii, Łódź 1991, - Wesołowski F., Materiały do ćwiczeń harmonicznych, Kraków 1996, - Zalewski M., Harmonia teoretyczna, Warszawa 197, - Zieliński T. A., Problemy harmoniki nowoczesnej, Kraków

10 Język wykładowy Prowadzący polski, angielski, niemiecki prof. AM dr hab. K. Kiełb as. K. Dziewiątkowska-Mleczko Uwagi 10