Z DZIAŁALNOŚCI ZESPOŁU INTERDYSCYPLINARNEGO W ŚREMIE

Transkrypt

1 Zespół Interdyscyplinarny w Śremie Śrem, ul. Mickiewicza 40 SPRAWOZDANIE Z DZIAŁALNOŚCI ZESPOŁU INTERDYSCYPLINARNEGO W ŚREMIE ZA 2013 ROK Śrem, 14 maja 2014 roku

2 2

3 Spis treści Spis treści.. 3 I. Wprowadzenie. 5 II. Kolegium Zespołu Interdyscyplinarnego w Śremie.. 6 III. Szkolenia IV. Interdyscyplinarna pomoc dla osób doświadczających przemocy.. 14 V. Wnioski i rekomendacje

4 4

5 I. Wprowadzenie Od 2011 roku gmina Śrem realizuje lokalną politykę przeciwdziałania przemocy w rodzinie w zakresie i zgodnie z zadaniami, nałożonymi ustawą z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, do których należy: opracowanie i realizacja gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie; prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie; zapewnienie osobom dotkniętym przemocą w rodzinie miejsc w ośrodkach wsparcia; tworzenie zespołów interdyscyplinarnych. Wspomniana ustawa została uchwalona w celu ochrony podstawowych praw człowieka, w tym prawa do życia i zdrowia, poszanowania godności osobistej, a także z myślą o tym, że władze publiczne mają obowiązek zapewnić wszystkim obywatelom równe traktowanie w zakresie praw i wolności. Celem uchwalonej ustawy jest zwiększenie skuteczności przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Działania podejmowane w gminie Śrem na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie są spójne z kierunkami i celami następujących dokumentów strategicznych: Strategią Polityki Społecznej dla Województwa Wielkopolskiego do roku 2020; Strategią Integracji i Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Śrem na lata ; Krajowym Programem Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie; Wielkopolskim Programem Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie na lata ; Gminnym Programem Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w Gminie Śrem na lata Opracowany dokument przedstawia działania i dane liczbowe za 2013 rok, podejmowane w gminie Śrem, które kreują lokalny obraz skali zjawiska przemocy w rodzinie i dzięki którym możliwa będzie do zaobserwowania dynamika zjawiska przemocy w gminie Śrem. Ponadto wskazano zasoby gminy w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie i określono potrzeby oraz poziom współdziałania poszczególnych podmiotów w obszarze przeciwdziałania przemocy. 5

6 Kreowaniem lokalnej polityki w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie zajmuje się w gminie Śrem: Zespół do spraw Wdrażania Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w Gminie Śrem na lata ; Zespół Interdyscyplinarny w gminie Śrem. Działania tych dwóch Zespołów wzajemnie się uzupełniają i tworzą zbiór mechanizmów, instrumentów i oddziaływań na lokalne środowiska, powodujących skuteczne i efektywne podejmowanie inicjatyw w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie oraz profesjonalne realizowanie gminnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Działania realizowane przez Zespoły są uwzględnione w Gminnym Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w gminie Śrem na lata , którego głównym celem jest przeciwdziałanie zjawisku przemocy w rodzinie w gminie Śrem, zapewnienie ochrony jej ofiarom oraz skuteczne oddziaływanie na sprawców. W Programie zostały też wyznaczone cele operacyjne, które mają doprowadzić do osiągnięcia celu głównego, a są to: I. Wsparcie rodzin, w których stosowana jest przemoc; II. Podniesienie świadomości mieszkańców gminy w zakresie przemocy w rodzinie; III. Zacieśnienie współpracy pomiędzy podmiotami działającymi na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie. II. Kolegium Zespołu Interdyscyplinarnego w Śremie Podmiotem odpowiedzialnym za integrowanie i koordynowanie działań wszystkich podmiotów i specjalistów w zakresie przeciwdziałania przemocy w gminie Śrem jest Zespół Interdyscyplinarny, którego warunki funkcjonowania oraz tryb i sposób powoływania i odwoływania członków regulują zapisy Uchwały Nr 86/X/11 i Uchwały Nr 457/XL/2014 Rady Miejskiej w Śremie W skład zespołu w roku 2013 wchodziło 20 członków. W ostatnim kwartale 2013 roku jedna osoba przedstawiciel Zespołu Kuratorskiej Służby Sądowej w Śremie zrezygnowała z członkostwa w Zespole. Aktualnie w Zespole Interdyscyplinarnym zasiada 19 osób przedstawicieli śremskich instytucji i podmiotów: Ośrodka Pomocy Społecznej, Zespołu Kuratorskiej Służby Sądowej, Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, Komendy Powiatowej Policji, Prokuratury Rejonowej, Urzędu Miejskiego, Szpitala 6

7 w Śremie, Zarządu Powiatowego Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej, Stowarzyszenia Holis, Przychodni Leczenia Uzależnień i Współuzależnienia, Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej, Towarzystwa Pomocy Potrzebującym im. Św. Brata Alberta Nadzieja. Skład osobowy Zespołu Interdyscyplinarnego został określony w następujących Zarządzeniach Burmistrza Śremu: Zarządzenie Nr 222/2011 Burmistrza Śremu z dnia 30 września 2011 roku w sprawie powołania Zespołu Interdyscyplinarnego w gminie Śrem; Zarządzenie Nr 106/2013 Burmistrza Śremu z dnia 24 września 2013 roku w sprawie powołania Zespołu Interdyscyplinarnego w gminie Śrem; Zarządzenie Nr 124/2013 Burmistrza Śremu z dnia 12 listopada 2013 roku zmieniające zarządzenie w sprawie powołania Zespołu Interdyscyplinarnego w gminie Śrem. Zespół Interdyscyplinarny jest grupą specjalistów z różnych instytucji, łączących swoją wiedzę, umiejętności i kwalifikacje oraz możliwości i potencjał instytucji, którą reprezentują, podejmującą współpracę oraz zintegrowane i skoordynowane działania, mające na celu przeciwdziałania zjawisku przemocy w gminie Śrem oraz zapewnienie profesjonalnego wsparcia osobom doznającym przemocy. Zespół Interdyscyplinarny, pełniąc funkcję strategiczno koordynującą, realizuje działania w celu kształtowania lokalnej polityki przeciwdziałania przemocy w rodzinie, stwarza spójny system ochrony ofiar przemocy w rodzinie oraz standaryzuje pracę specjalistów i podmiotów, działających na rzez ochrony ofiar przemocy w rodzinie. Realizuje też działania określone w Gminnym Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w gminie Śrem na lata Wskazane działania wykonywane są w szczególności poprzez: dokonywanie diagnozy problemu przemocy w rodzinie na terenie gminy; inicjowanie interwencji w środowisku dotkniętym przemocą w rodzinie; inicjowanie działań w stosunku do osób stosujących przemoc w rodzinie; podejmowanie działań w środowisku zagrożonym przemocą w rodzinie, mających na celu przeciwdziałanie temu zjawisku; rozpowszechnianie informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielenia pomocy w środowisku lokalnym; tworzenie grup roboczych w celu rozwiązywania problemów związanych z wystąpieniem przemocy w rodzinie w indywidualnych przypadkach; Działania realizowane są w oparciu o następujące dokumenty: ustawę z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. z 2013 r., poz. 182 z późniejszymi zmianami); 7

8 ustawę z dnia 26 października 1982 roku o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz.U. z 2012 r., poz z poźn.zm) rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 roku w sprawie procedury Niebieskie Karty oraz wzorów formularzy Niebieska Karta (Dz. U. z 2011 r., Nr 209, poz. 1245); uchwałę Nr 86/X/11 Rady Miejskiej w Śremie w sprawie trybu i sposobu powoływania i odwoływania członków Zespołu Interdyscyplinarnego oraz szczegółowych warunków jego funkcjonowania; Zarządzenia Burmistrza Śremu; Zarządzenia Przewodniczącej Zespołu Interdyscyplinarnego w gminie Śrem; porozumienia o współpracy w zakresie tworzenia i skutecznej realizacji ustawowych zadań w Zespole Interdyscyplinarnym. Głównym celem działalności Zespołu Interdyscyplinarnego jest zmniejszenie skali zjawiska przemocy w rodzinie oraz stworzenie jednolitego, profesjonalnego systemu interwencji i wsparcia osób zagrożonych bądź uwikłanych w przemoc w rodzinie. Posiedzenia Zespołu Interdyscyplinarnego w Śremie, zwołuje Przewodnicząca Zespołu Interdyscyplinarnego, co najmniej na dwa dni robocze przed planowanym posiedzeniem. Do udziału w pracach Zespołu Interdyscyplinarnego mogą być również zapraszane osoby spoza składu Zespołu. Posiedzenia Zespołów Interdyscyplinarnych są protokołowane. W 2013 roku odbyły się łącznie 4 spotkania członków Zespołu Interdyscyplinarnego, podczas których realizowano następujące zadania: omawiano sprawy związane z bieżącym funkcjonowaniem Zespołu Interdyscyplinarnego i Grup Roboczych; dokonano weryfikacji i modyfikacji dokumentów obowiązujących Grupy Robocze; przedstawiano raporty, sprawozdania i inne opracowania dotyczące zjawiska przemocy w rodzinie w naszej gminie jak również w Polsce; wymieniano informacje o działaniach zrealizowanych i planowanych do zrealizowania w ramach Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w gminie Śrem na lata omawiano również nowe instrumenty i narzędzia przeciwdziałania przemocy w rodzinie, realizowane w gminie Śrem. 8

9 Spotkania Zespołu Interdyscyplinarnego w gminie Śrem Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie w 2013 roku zapewnił obsługę organizacyjno-techniczną Zespołu Interdyscyplinarnego oraz powoływanych przez Zespół Grup Roboczych. Spotkania Zespołu odbywały się w siedzibach Ośrodka przy ul. Mickiewicza 40 oraz przy ul. Grunwaldzkiej 10, a także w Sali Sesyjnej Urzędu Miejskiego w Śremie. Posiedzenia Grup Roboczych odbywały się natomiast w siedzibie Ośrodka przy ul. Okulickiego 3. Zespół Interdyscyplinarny wraz z Grupami Roboczymi w 2013 roku realizował działania w zakresie: koordynowania współpracy lokalnych podmiotów na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie w ramach posiedzeń Zespołu, na których na bieżąco omawiano współpracę instytucji, ustalano zasady współdziałania, dokonywano niezbędnych korekt i uzgodnień mających na celu poprawę koordynacji współpracy. Natomiast koordynacja działań zawartych w Gminnym Programie Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie zapewniona została poprzez spotkania Zespołu Interdyscyplinarnego oraz 9

10 Zespołu do spraw Wdrażania Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie; rozpowszechniania informacji o instytucjach, osobach i możliwościach udzielenia pomocy w środowisku lokalnym działanie to realizowane było m.in. poprzez dystrybucję ulotek i plakatów skierowanych do ofiar przemocy w rodzinie, umieszczanie plakatów na tablicach informacyjnych w różnych instytucjach, a także poprzez stronę internetową prowadzoną przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie pod adresem (informacje zamieszczono w zakładce Przeciwdziałanie przemocy w rodzinie ). Informacje o pracach Zespołu Interdyscyplinarnego umieszczane były również w lokalnej prasie; udzielania informacji i wyjaśnień głównie ofiarom przemocy domowej o możliwościach uzyskania wsparcia na terenie Śremu (w ramach indywidualnych kontaktów z zainteresowanymi osobistych, telefonicznych i realizowanych za pomocą poczty elektronicznej), oraz przedstawicielom śremskich instytucji w zakresie przepisów oraz stosowania nowej procedury związanej z przemocą w rodzinie; analizowania problemu przemocy w rodzinie na terenie gminy Śrem Zespół Interdyscyplinarny gromadził i analizował dane dotyczące tego negatywnego zjawiska; podejmowania interwencji wobec rodzin dotkniętych przemocą poprzez powoływanie grup roboczych w indywidualnych przypadkach działania te realizowano w oparciu o procedurę Niebieskie Karty, którą określa Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury Niebieskie Karty oraz wzorów formularzy Niebieska Karta. Procedura obejmuje ogół czynności podejmowanych i realizowanych przez przedstawicieli jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, policji, oświaty i ochrony zdrowia, w związku z uzasadnionym podejrzeniem zaistnienia przemocy w rodzinie. Przedstawiciele wymienionych podmiotów realizują procedurę Niebieskiej Karty w oparciu o zasadę współpracy i przekazują informację o podjętych działaniach Przewodniczącej Zespołu Interdyscyplinarnego. III. Szkolenia Członkowie Zespołu Interdyscyplinarnego, pragnąc sprostać zmianom i przeobrażeniom w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, posiadać adekwatną, aktualną wiedzę i kompetencje oraz utrzymać profesjonalny poziomu realizowanych zadań, uczestniczyli w konferencjach i szkoleniach z zakresu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 10

11 W Ośrodku Pomocy Społecznej w Śremie w dniach 2-4 października 2013 roku odbyło się szkolenie pod nazwą "Kontakt z osobą doznającą przemocy i stosującą przemoc". Łącznie w szkoleniu wzięło udział 15 osób - pracowników Ośrodka Pomocy Społecznej w Śremie, funkcjonariuszy Komendy Powiatowej Policji w Śremie oraz członków Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Śremie. Szkolenie zorganizował Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej w Poznaniu we współpracy z Ośrodkiem Pomocy Społecznej w Śremie oraz Fundacją "Będziesz" z Poznania. Zrealizowane szkolenie przyczyniło się do zacieśnienia współpracy pomiędzy poszczególnymi członkami grup roboczych, do wzajemnego zrozumienia swoich kompetencji oraz roli w realizowaniu procedury "Niebieskie Karty", a co za tym idzie podniesienia jakości świadczonych usług. Uczestnicy szkolenia poznali Wielkopolski Model Wspierania Ofiar Przemocy w Rodzinie, a w szczególności zdobyli wiedzę i umiejętności w zakresie nawiązywania kontaktu z osobami uwikłanymi w zjawisko przemocy domowej. Szkolenie realizowane było głównie w formie warsztatów i mini wykładów. Znalazło się też miejsce na dyskusje oraz gry edukacyjne. Szkolenie miało również ważny aspekt integracyjny. Wartość edukacyjna szkolenia została przeniesiona na praktyczne działania wspierające ofiary przemocy, włączanie ich do społeczności lokalnej oraz wypracowanie modelu współpracy międzyinstytucjonalnej w tym zakresie. Realizacja tego typu szkoleń jest niezbędna, gdyż tylko ciągłe zdobywanie wiedzy w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie podnosi skuteczność realizowanych działań i wspomaga poszukiwanie nowych form i sposobów pomocy osobom doświadczającym przemocy domowej. Ponadto Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie był inicjatorem Seminarium pod nazwą Działania lokalne i wspieranie włączenia społecznego oraz rozwijanie standardu jakości usług pomocy i integracji społecznej. Seminarium odbyło się w dniu 14 października 2014 roku w Klubie Integracji Społecznej w Śremie, a skierowane było między innymi 11

12 do członków Zespołu Interdyscyplinarnego i członków Zespołu do spraw Wdrażania Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Gminie Śrem na lata W spotkaniu również wzięli udział przedstawiciele innych instytucji realizujący działania w obszarze przeciwdziałania przemocy w rodzinie, wspierający osoby i rodziny ubogie oraz wykluczone społecznie. Podczas seminarium omówione zostały działania realizowane w gminie Śrem przez różne instytucje na rzecz osób wykluczonych społecznie w tym osób uwikłanych w zjawisko przemocy domowej. Dyskutowano o zapewnieniu pomocy i ochronie osób niesamodzielnych - dzieci, osób zależnych, rodzin w kryzysie w tym rodzin borykających się z problemami opiekuńczo wychowawczymi i rodzin dotkniętych przemocą domową, a także na temat osób bezdomnych. Spotkanie było okazją do zwrócenia uwagi na aspekt działań partnerskich podejmowanych przez samorząd, instytucje publiczne i organizacje pozarządowe i zachęcenia do wsparcia osób i rodzin potrzebujących pomocy, a także przedstawienia lokalnych rozwiązań w zakresie wsparcia rodzin. 12

13 Kolejne szkolenie zostało zorganizowane z inicjatywy Zespołu Kuratorskiej Służby Sądowej w Śremie, a nosiło nazwę Rola i obowiązki funkcjonariuszy publicznych w pracy z rodziną doświadczającą przemocy. Szkolenie zrealizowane zostało przy współpracy Ośrodka Pomocy Społecznej w Śremie w dniu 5 listopada 2013 roku dla 60 osób a wzięli w nim udział kuratorzy, przedstawiciele Komedy Powiatowej Policji i Ośrodka Pomocy Społecznej w Śremie. Szkolenie było okazją do analizy czym jest zjawisko przemocy domowej, jakie są rodzaje przemocy oraz mechanizmy związane z tym negatywnym zjawiskiem. Dyskutowano również na temat roli osób pracujących z ofiarami i sprawcami przemocy w rodzinie, a także o ich obowiązkach związanych z realizacją procedury Niebieskie Karty. Spotkanie było też okazją do zacieśnienia współpracy międzyinstytucjonalnej na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie w naszej gminie.. W dniu 14 grudnia 2013r. w Kinoteatrze Słonko odbyła się konferencja Śrem dla rodziny, którego organizatorem był Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie. W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele lokalnego samorządu, edukacji, pomocy i integracji społecznej, kultury, podmioty obywatelskie oraz uczestnicy projektu Aktywność się opłaca, pracownicy Ośrodka i lokalne media. Wśród osób uczestniczących w spotkaniu byli też członkowie Zespołu Interdyscyplinarnego, Zespołu do spraw Wdrażania Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w Gminie Śrem na lata , a także członkowie grup roboczych. Podczas konferencji omówiono działania realizowane w naszej gminie na rzecz wsparcia rodzin, poruszono tematy związane z odpowiedzialnym rodzicielstwem i potrzebą wsparcia społecznego. Dyskutowano również o lokalnej polityce rodzinnej. Podczas konferencji zaprezentowany został także spektakl pt. Dzieci Kowalskich, który przedstawiał historię dzieci wychowanych w rodzinie dotkniętej przemocą i problemem alkoholowym. 13

14 IV. Interdyscyplinarna pomoc dla osób doświadczających przemocy 1. Działalność Grup Roboczych Podstawowym celem działalności Zespołu Interdyscyplinarnego jest zmniejszenie skali zjawiska przemocy w rodzinie oraz stworzenie jednolitego, profesjonalnego systemu interwencji i wsparcia osób zagrożonych bądź uwikłanych w przemoc w rodzinie. Z kolei podstawowym instrumentem podejmowania interwencji w rodzinie, w której dochodzi do przemocy jest procedura Niebieskie Karty - narzędzie, które skutecznie ujawnia przemoc w rodzinie, a później chroni pokrzywdzonych i pozwala podejmować działania wobec sprawcy. W celu rozwiązywania problemów związanych z wystąpieniem przemocy w rodzinie oraz podjęcia zintensyfikowanych działań pomocowych i interwencyjnych w indywidualnych przypadkach, Zespół Interdyscyplinarny tworzy Grupy Robocze, których skład jest zmienny i dostosowany do aktualnych potrzeb rodziny, a określany jest przez Przewodniczącą Zespołu Interdyscyplinarnego. Członkami Grup Roboczych mogą być członkowie Zespołu Interdyscyplinarnego lub przedstawiciele: jednostek organizacyjnych pomocy społecznej, gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych, Policji, oświaty, ochrony zdrowia, kuratorzy, a także inni specjaliści w dziedzinie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Spotkania Grup Roboczych, ich czas oraz częstotliwość odbywają się w zależności od problemów występujących w konkretnych rodzinach. Grupa pracuje do czasu, gdy sytuacja w rodzinie ulegnie poprawie, przemoc zostanie przerwana, a członkom rodziny zostanie udzielona pomoc zaspokajająca ich potrzeby. Do podstawowych zadań Grup Roboczych należy w szczególności: opracowanie i realizacja planu pomocy w indywidualnych przypadkach wystąpienia przemocy w rodzinie; monitorowanie sytuacji rodzin, w których dochodzi do przemocy oraz rodzin zagrożonych wystąpieniem przemocy; dokumentowanie działań podejmowanych wobec rodzin, w których dochodzi do przemocy oraz efektów tych działań. Działanie członków grup roboczych jest działaniem interdyscyplinarnym w zakresie diagnozowania sytuacji rodziny, wymiany informacji, planowania działań adekwatnych do potrzeb rodziny, podziału zadań, określenia czasu pracy, realizacji zaplanowanych działań, monitorowania sytuacji rodziny ze szczególnym uwzględnieniem kwestii bezpieczeństwa, oceny efektywności działań i monitorowania zmian. 14

15 Wszczęcie procedury Niebieskie Karty następuje poprzez wypełnienie formularza Niebieska Karta - A w przypadku powzięcia w toku prowadzonych czynności służbowych lub zawodowych, podejrzenia stosowania przemocy wobec członków rodziny. Wszcząć procedurę Niebieskie Karty mogą przedstawiciele następujących podmiotów: jednostek organizacyjnych pomocy społecznej; gminnej komisji rozwiązywania problemów alkoholowych; Policji; oświaty; ochrony zdrowia. W 2013 roku wpłynęło do Zespołu Interdyscyplinarnego w gminie Śrem 86 Niebieskich Kart A, w tym: 60 z Komendy Powiatowej Policji w Śremie; 22 z Ośrodka Pomocy Społecznej w Śremie; 1 z Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Śremie; 1 z Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Śremie; 1 z placówki oświatowej; 1 ze Środowiskowego Domu Samopomocy w Śremie. Wśród Niebiskich Kart, które w 2013 roku wpłynęły do Zespołu Interdyscyplinarnego w Śremie aż 45 dotyczyło rodzin z małoletnimi dziećmi. W ramach procedury Niebieskie Karty w 2013 roku objęto wsparciem 113 rodzin z terenu gminy Śrem, z tego 19 z terenów wiejskich naszej gminy. Łącznie wsparciem objęto 427 osób w tym 118 dzieci. 352 osoby objęte procedurą Niebieskie Karty zamieszkiwały w Śremie, a 75 w sołectwach naszej gminy. W celu rozwiązania problemu przemocy w rodzinie w indywidualnych przypadkach, Zespół Interdyscyplinarny powołał 60 Grup Roboczych, natomiast 59 Grup zostało powołanych w poprzednich latach i kontynuowało pracę w 2013 roku. W 2013 roku funkcjonowało łącznie 119 Grup Roboczych. W celu rozwiązywania konkretnych, rzeczywistych problemów wynikających z występowania przemocy w rodzinie w indywidualnych przypadkach, zorganizowano 341 spotkań Grup Roboczych. Szczegółowe informacje w tym zakresie przedstawia poniższa tabela. 15

16 Tabela nr 1. Uczestnictwo przedstawicieli instytucji w spotkaniach grup roboczych Nazwa instytucji Liczba spotkań Przedstawiciele Ośrodka Pomocy Społecznej w Śremie (pracownicy socjalni, asystenci rodziny, trenerzy rodziny, asystenci osób niesamodzielnych) Przedstawiciele Komendy Powiatowej Policji w Śremie 196 Członkowie Gminnej Komisji Rozwiązywania Alkoholowych w Śremie Problemów Przedstawiciele placówek oświatowych - szkół i przedszkoli z terenu gminy Śrem Kuratorzy sądowi 58 Przedstawiciele Przychodni Leczenia Uzależnień i Współuzależnienia w Śremie Przedstawiciele Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie w Śremie Przedstawiciele Środowiskowego Domu Samopomocy w Śremie 10 Przedstawiciele Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Śremie 4 Przedstawiciele służby zdrowia 1 Grupy Robocze podejmowały w 2013 roku działania w związku z występowaniem przemocy psychicznej w 113 przypadkach; przemocy fizycznej w 94 przypadkach; przemocy seksualnej w 3 przypadkach. W ramach podejmowanych przez Grupy Robocze działań spisano z ofiarami przemocy 27 Niebieskich Karty C i 20 Niebieskich Kart D ze sprawcami przemocy. Ofiary przemocy informowane były o przysługujących im prawach, natomiast sprawcy przemocy o konsekwencjach stosowania przemocy w rodzinie. W pięciu przypadkach Przewodnicząca Zespołu Interdyscyplinarnego w gminie Śrem, na podstawie informacji uzyskanych z grup roboczych, skierowała do Prokuratury Rejonowej w Śremie zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa z użyciem przemocy w rodzinie. Prokuratura Rejonowa w Śremie odmówiła wszczęcia dochodzenia w 4 sprawach skierowanych przez Przewodniczącą Zespołu Interdyscyplinarnego, a w jednym przypadku umorzyła śledztwo. Analiza dokumentacji Grup Roboczych oraz formularzy Niebieskie Karty A, pozwoliła na opracowanie charakterystyki osób stosujących przemoc i doznających przemocy domowej. Przedstawiają to poniższe tabele:

17 Tabela 2. Charakterystyka sprawców przemocy w rodzinie Mężczyzna Kobieta Liczba 109 Liczba 10 Przedział wiekowy Przedział wiekowy r.ż r.ż r.ż r.ż. 9 powyżej 65 r.ż. 1 powyżej 65 r.ż. - Sytuacja zawodowa na rynku pracy Sytuacja zawodowa na rynku pracy uczeń 1 uczeń - pracuje 44 pracuje 6 bezrobotny 44 bezrobotny 3 emerytura/ 8 emerytura/renta 1 renta 12 Uzależnienia Uzależnienia 86 5 Niepełnosprawność Niepełnosprawność 12 - Tabela 3. Charakterystyka dorosłych ofiar przemocy domowej Mężczyzna Kobieta Liczba 19 Liczba 93 Przedział wiekowy Przedział wiekowy r.ż r.ż r.ż r.ż. 72 powyżej 65 r.ż. 1 powyżej 65 r.ż. 3 Sytuacja zawodowa na rynku pracy Sytuacja zawodowa na rynku pracy uczeń - uczeń 3 pracuje 9 pracuje 31 bezrobotny 5 bezrobotny 44 emerytura renta 5 1 emerytura renta 10 6 Uzależnienia Uzależnienia 3 6 Niepełnosprawność Niepełnosprawność 5 10 Powyższe dane wskazują, że sprawcami przemocy domowej są najczęściej mężczyźni w wieku od 26 do 65 roku życia. Z przeprowadzonej analizy powyższych danych wynika, że występowanie przemocy domowej jest skorelowane z uzależnieniem od alkoholu, o czym świadczy liczba sprawców przemocy uwikłanych w problem alkoholowy. Ponadto zauważyć można, że stosowanie przemocy przez kobiety ma miejsce w przedziale wiekowym od 26 do 65 lat i u około połowy z nich również wiąże się z problemem uzależnienia zarówno od alkoholu jak i środków odurzających. 17

18 Warto zauważyć, że wśród mężczyzn sprawców przemocy, 12 osób ma orzeczoną niepełnosprawność, natomiast żadna z kobiet stosujących przemoc nie jest osobą niepełnosprawną. Ofiary przemocy domowej to najczęściej kobiety (93 osoby) w wieku od 26 do 65 roku życia. Są to najczęściej osoby bezrobotne. Sześć spośród kobiet będących ofiarami przemocy domowej jest uzależnionych od alkoholu lub innych środków odurzających. Natomiast mężczyźni ofiary przemocy to najczęściej osoby pracujące w wieku od 26 do 65 lat. Z posiadanych przez Zespół Interdyscyplinarny danych wynika również, że wśród dzieci najczęściej ofiarami przemocy domowej są osoby w wieku szkoły gimnazjalnej. Przewodnicząca Zespołu Interdyscyplinarnego podjęła decyzję o zakończeniu procedury Niebieskie Karty w 27 przypadkach, a w tym: w 5 przypadkach na skutek rozstrzygnięcia o braku zasadności podejmowania działań; w 22 przypadkach na skutek ustania przemocy w rodzinie i uzasadnionego przypuszczenia o zaprzestaniu dalszego stosowania przemocy w rodzinie oraz po zrealizowaniu indywidualnego planu pomocy rodzinie. W ramach podejmowanych działań 11 sprawców przemocy w rodzinie skierowano do uczestnictwa w programie edukacyjno korekcyjnym. Program ukończyły 3 osoby. Działania podejmowane przez przedstawicieli wielu instytucji, którzy wchodzili w skład Grup Roboczych i realizowali procedurę Niebieskie Karty A, skupiały się na kompleksowym wsparciu rodzin uwikłanych w przemoc. Systematyczne wizyty pracowników socjalnych, asystentów rodziny, funkcjonariuszy Policji oraz kuratorów sądowych w rodzinach dotkniętych lub zagrożonych przemocą oraz udzielanie wsparcia w ramach własnych kompetencji, a także specjalistycznego poradnictwa, monitoring środowisk rodzinnych, rozmowy interwencyjno motywujące, resocjalizujące oraz dyscyplinujące, udział w terapii korekcyjno-edukacyjnej dla sprawców przemocy, terapia rodzinna oraz wejście w program terapeutyczny dla osób uzależnionych od alkoholu, to niektóre z elementów Indywidualnego Planu Pomocy, który jest opracowywany przez Grupy Robocze dla członków rodzin, w których występuje przemoc. Indywidualny plan pomocy zawiera propozycję działań skierowanych zarówno do osoby dotkniętej przemocą, jak również do całej rodziny. Profesjonalne działanie członków Grupy Roboczej umożliwia stworzenie wspólnej płaszczyzny oraz realizowanie wielotorowych i sprzężonych działań wobec środowisk rodzinnych, borykających się z problemem przemocy w rodzinie, m. in. poprzez szybki i pełny przepływ informacji między instytucjami, możliwość podjęcia zaplanowanych działań, które się wzajemnie nie wykluczają i nie powielają. 18

19 2. Innowacyjne narzędzia wsparcia skierowane do osób uwikłanych w zjawisko przemocy w rodzinie W celu skutecznego przeciwdziałania występowaniu przemocy w rodzinie, Zespół Interdyscyplinarny i Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie, przy współpracy z innymi instytucjami na terenie gminy Śrem, podejmuje szereg działań pomocowych, których celem jest ochrona ofiar przemocy rodzinie, poprzez umożliwienie tym osobom korzystania z profesjonalnej specjalistycznej pomocy, a także działań profilaktycznych i inicjatyw informacyjno-edukacyjnych, włączając się w ogólnopolskie kampanie społeczne, uświadamiające społeczeństwo w zakresie przemocy w rodzinie. Bezpłatne poradnictwo specjalistyczne realizowano w ramach Punktu Konsultacyjnego oraz Obywatelskiej Pomocy Prawnej, a świadczone było przez: prawnika, psychologa, terapeutę rodzinnego, specjalistę do spraw uzależnień, trenera kompetencji życiowych mediatora, członka Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. 19

20 Z tego rodzaju pomocy skorzystało 75 osób w tym 63 ofiary przemocy i 12 sprawców przemocy domowej. Telefon Zaufania oraz Poradnia Internetowa są to instrumenty przeciwdziałania przemocy w rodzinie w naszej gminie, których celem jest świadczenie specjalistycznego poradnictwa, udzielanie doraźnej pomocy i wsparcia emocjonalnego, poprawa bezpieczeństwa ofiar przemocy i ich rodzin, kierowanie osób do odpowiednich instytucji. Telefon Zaufania służy osobom potrzebującym wsparcia, opieki i ochrony; zapewnia osobie dzwoniącej możliwość wyrażenia swoich trosk, rozmowy o sprawach trudnych, często bardzo bolesnych oraz co bardzo istotne bezpośredni kontakt w krytycznych sytuacjach; dyżurujący specjaliści zapewnią anonimowość, dyskrecję, fachowe wsparcie, a przede wszystkim pełną akceptację osoby dzwoniącej. Udzielają doraźnej pomocy i wsparcia emocjonalnego, przekazują pełną informację o ofercie lokalnych instytucji, udzielających pomocy w sytuacji wystąpienia przemocy, wysłuchują problemów osoby dzwoniącej i wspólnie zastanawiają się nad najlepszych rozwiązaniem; usługi realizowane są całodobowo. W 2013 roku przeprowadzono 163 rozmowy w ramach telefonu zaufania. Poradnia Internetowa forma bezpłatnego poradnictwa specjalistycznego prawnego, psychologicznego i socjalnego w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie, adresowana do mieszkańców miasta i gminy Śrem, poszukujących pomocy i porady; umożliwia anonimową wymianę myśli, gwarantuje poufność, a także indywidualne podejście do problemu; jest wygodną i dostępną formą 20

21 wsparcia, posiadającą elastyczną, czasową i przestrzenną dostępność pomoc można uzyskać bez wychodzenia z domu; realizuje cele pomoc w przeciwdziałaniu poczucia winy, strachu i niepokoju, bierności oraz braku zaufania, a także poznanie własnych praw i egzekwowanie ich, uzyskanie informacji o zadaniach służb i instytucji pomocowych, a także o możliwości zadbania o bezpieczeństwo własne oraz najbliższych. Osoby dotknięte przemocą w rodzinie mogły nieodpłatnie skorzystać w ramach Poradni Internetowej z poradnictwa świadczonego przez pracownika socjalnego i prawnika. 3. Działania podejmowane na rzecz uświadamiania społeczności lokalnej w zakresie zjawiska przemocy domowej Lokalna kampania społeczna NIE BĄDŹ OBOJĘTNY Jednym z ważnych działań mających na celu uświadamianie społeczności lokalnej w zakresie zjawiska przemocy domowej była lokalna kampania społeczna NIE BĄDŹ OBOJĘTNY, która prowadzona jest przez cały rok. Ulotki i plakaty rozpowszechniane są przy okazji różnego rodzaju wydarzeń realizowanych w naszej gminie ( Biała wstążka, Wigilijne Klimaty, Konferencja Śrem dla rodziny ). Kolportaż ulotek i plakatów związanych z akcją Nie bądź obojętny odbywał się też na terenie całej gminy Śrem oraz podczas spotkań Zespołu Interdyscyplinarnego i Zespołu do spraw Wdrażania Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w gminie Śrem na lata Łącznie rozpowszechniono 1000 ulotek i 500 plakatów. Informacje o akcji były również udostępniane z wykorzystaniem z różnych kanałów komunikacji ( strony internetowe, lokalne media ). 21

22 22

23 Kampania Biała wstążka Akcja Biała wstążka to kolejne przedsięwzięcie realizowane dla zwiększenia świadomości społeczności lokalnej na temat przemocy wobec kobiet. Wydarzenie realizowano przy współudziale wszystkich członków Zespołu Interdyscyplinarnego oraz wolontariuszy z Zespołu Szkół Technicznych w Śremie, a także lokalnych liderów, przedsiębiorców i uczestników projektu Aktywność się opłaca. Akcja realizowana jest w wielu państwach na całym świecie, a w 2013 roku została również przeprowadzona w gminie Śrem. Polegała na rozdawaniu mężczyznom białych wstążek które są symbolem sprzeciwu dotyczącego przemocy wobec kobiet. Akcja realizowana była w dniach 10, 14,15 grudnia 2013 roku, a łącznie rozdano około 1300 białych wstążek. Organizacja tego typu kampanii społecznych mobilizuje lokalną społeczność do aktywnego przeciwstawiania się przemocy w rodzinie. Konferencja Śrem dla rodziny Zorganizowana przez Ośrodek Pomocy Społecznej w Śremie konferencja Śrem dla rodziny była skierowana nie tylko do profesjonalistów zajmujących się przeciwdziałaniem przemocy w rodzinie ale również do społeczności lokalnej. Wstęp na konferencję miał charakter otwarty. Każdy mieszkaniec naszej gminy, który był zainteresowany tematyką dotyczącą rodziny, w tym tematyką wsparcia rodzin dotkniętych przemocą mógł uczestniczyć w spotkaniu. Konferencja była więc jedną z form uświadamiania społeczności lokalnej na temat przemocy domowej. V. Wnioski i rekomendacje Zespół Interdyscyplinarny w Śremie jest systemem partnerskiego i profesjonalnego współdziałania w celu przeciwdziałania zjawisku przemocy w rodzinie. Interdyscyplinarność ma wiele zalet szybki i pełny przepływ informacji między instytucjami, możliwość podjęcia działań zaplanowanych i skoordynowanych, nie powielających się i wykluczających się wzajemnie. Zaletą jest również podejmowanie sprzężonych i skutecznych działań w celu rozwoju gminnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie i realizacji głównego celu Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w gminie Śrem na lata , jakim jest przeciwdziałanie zjawisku przemocy w rodzinie w gminie Śrem, zapewnienie ochrony jej ofiarom oraz skuteczne oddziaływanie na jej sprawców. Zespół Interdyscyplinarny mobilizuje także do większego zaangażowania instytucji 23

24 i organizacji, co podnosi jakość usług związanych z niesieniem pomocy osobom i rodzinom uwikłanym w przemoc. Analizując dane liczbowe za lata zauważa się wzrost liczby osób i rodzin, które zostały objęte działaniem Zespołu Interdyscyplinarnego i Grup Roboczych. Zauważalny jest też wzrost świadomości lokalnej społeczności dotyczący zjawiska przemocy domowej. Świadczy o tym wrażliwość społeczna przejawiająca się wczesnym reagowaniem na problem w najbliższym otoczeniu wpływająca na wzrost liczby wszczętych procedur Niebieskie Karty. Wzrost wiedzy na temat działających na terenie gminy instytucji zajmujących się zjawiskiem przemocy sprawia, że zgłoszenia o podejrzeniu przemocy domowej trafiają zarówno do Policji, Ośrodka Pomocy Społecznej jak i do innych instytucji które są uprawnione do wszczęcia procedury Niebieskie Karty. W kolejnych latach wskazane jest więc kontynuowanie działań propagujących wiedzę na temat przemocy w możliwie jak najszerszej grupie odbiorców bez względu na wiek. Zgodnie z zamysłem ustawodawcy regulacje dotyczące realizacji procedury Niebieskie Karty, interdyscyplinarny charakter działań mających na celu rozwiązywanie problemów przemocy w rodzinie i łagodzenie negatywnych skutków przemocy służyć winny zacieśnieniu współpracy poszczególnych podmiotów zaangażowanych w działania na rzecz ofiar przemocy, a także oddziaływań na sprawców przemocy. Z dotychczasowych doświadczeń w realizacji procedury głównie spotkań grup roboczych wnioskować można, że wspomniana forma współpracy z korzyścią wpłynęła na jakość podejmowanych działań. Działania grup roboczych ułatwiają rozpoznanie potrzeb rodzin dotkniętych przemocą i umożliwiają skierowanie odpowiednich form wsparcia. Żaden pojedynczy profesjonalista ani instytucja nie byłby w stanie zapewnić kompleksowego wsparcia rodzinie, w której występuje przemoc. Z analizy ilościowej udziału przedstawicieli poszczególnych podmiotów w spotkaniach grup roboczych wynika, że znikomy jest udział przedstawicieli służby zdrowia. Należałoby w przyszłości podjąć próbę zachęcenia pracowników ochrony zdrowia do udziału w szkoleniach z zakresu realizacji procedury Niebieskie Karty w celu podniesienia świadomości wagi problematyki przemocy w rodzinie, a także przypisanej służbie zdrowia roli. Dotychczasowe doświadczenia w pracy z ofiarami przemocy przemawiają również za udoskonaleniem oferty wsparcia z uwzględnieniem faktu barier związanych z korzystaniem z oferowanej pomocy np. konieczność angażowania się w obowiązki opiekuńczo-wychowawcze nad dziećmi. Wiele z osób doznających przemocy deklaruje bowiem chęć skorzystania ze wsparcia psychologicznego i innego specjalistycznego ale jednocześnie podaje przeszkody typu problemy z dojazdem z terenów wiejskich (koszty 24

25 i brak połączeń komunikacji). Istotnym mankamentem okazuje się również zbyt mała oferta skierowana do sprawców przemocy, a także zauważalne problemy z motywowaniem ich do udziału w programach korekcyjno - edukacyjnych. Wskazane byłoby żeby programy korekcyjne dla sprawców przemocy mogły być realizowane w trybie ciągłym i przy zaangażowaniu większej liczby podmiotów. W określonych na rok 2014 kierunkach działania Zespołu Interdyscyplinarnego przyjęto za priorytetowe: opracowanie nowego dokumentu strategicznego w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie w gminie Śrem; dokładanie wszelkich starań, aby osiągnięty został właściwy poziom współpracy pomiędzy instytucjami i podmiotami, których celem jest przeciwdziałanie przemocy w rodzinie; uczestnictwo w szkoleniach, konferencjach i seminariach związanych z tematyką przemocy domowej; kontynuowanie oraz wdrażanie nowych przedsięwzięć, mających na celu edukację i profilaktykę w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie; podniesienie skuteczności działań realizowanych w ramach Grup Roboczych, w szczególności w zakresie oddziaływań na sprawców przemocy domowej; rozszerzenie oferty pomocowej zarówno dla ofiar jak i dla sprawców przemocy domowej; zacieśnienie współpracy międzyinstytucjonalnej na lokalnym gruncie, przynoszącej rzeczywiste korzyści w sprawach dotyczących wsparcia osób uwikłanych w przemoc domową i będącej inspiracją do kolejnych inicjatyw w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie; włączenie do pracy w Grupach Roboczych przedstawicieli służby zdrowia; kontynuowanie działań w zakresie uświadamiania społeczności lokalnej w sferze przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Główną ideą zespołów interdyscyplinarnych jest stworzenie wspólnej płaszczyzny pracy dla pracowników różnych instytucji zajmujących się pomocą rodzinie, w której występuje przemoc. Efektywność i skuteczność działań zależy od zintegrowanych działań wielu specjalistów. W gminie Śrem kompleksowe wsparcie osób uwikłanych w zjawisko przemocy domowej zostało zapewnione poprzez działania Zespołu Interdyscyplinarnego i Grup Roboczych oraz poprzez odpowiedni poziom wdrożenia działań wynikających z Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie w gminie Śrem na lata