Picie młodzieży - zaburzenia psychopatologiczne
|
|
- Seweryn Rudnicki
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 Duncan B. Clark, M.D., Ph.D. Oscar G. Bukstein, M.D., M.P.H. Programy leczenia dla młodocianych z zaburzeniami związanymi z piciem alkoholu powinny być ukierunkowane nie tylko na eliminację picia alkoholu i używania innych substancji psychoaktywnych, lecz również na uzyskanie poprawy w zakresie innych zaburzeń psychicznych Picie młodzieży - zaburzenia psychopatologiczne Wśród młodocianych z zaburzeniami związanymi z piciem alkoholu (np. nadużywaniem lub uzależnieniem od alkoholu) obserwuje się częste współwystępowanie objawów psychopatologicznych (tj. zaburzeń psychicznych innych niż zaburzenia związane z piciem alkoholu i używaniem innych substancji psychoaktywnych). Powszechnie występujące zaburzenia współistniejące obejmują zburzenia w funkcjonowaniu społecznym (np. zaburzenia antyspołeczne) oraz takie, które powoduję głęboką depresję lub nasilają lęk (tj. negatywne zaburzenia nastroju) (Bukstein i współpr., 1989; Clark i Neighbors, 1996). W jednym z badań stwierdzono, że u ponad 80% młodocianych uzależnionych lub nadużywających alkoholu występują również inne zaburzenia psychiczne (Rohde i współpr., 1996). W grupie młodocianych z uzależnieniem od alkoholu, poddawanych leczeniu odwykowemu, u 89% stwierdzono również występowanie albo zaburzeń zachowania (tj. zaburzeń antyspołecznych, charakteryzujących się agresją, niszczeniem mienia, oszustwami lub kradzieżami oraz nierespektowaniem obowiązujących zasad zachowania), albo tzw. dużej depresji (tj. negatywnego zaburzenia nastroju, charakteryzującego się ciężkimi epizodami depresji) lub obu tych zaburzeń łącznie (Clark i współpr., 1997). Zrozumienie wpływu zaburzeń współistniejących na występowanie i przebieg zaburzeń związanych z piciem alkoholu może przyczynić się do udoskonalenia działań zapobiegawczych i leczniczych wobec młodocianych z problemami alkoholowymi. Wystąpienie zaburzeń związanych z piciem alkoholu w okresie młodzieńczym może być ważnym wskaźnikiem występowania innych problemów. Clark i współpr. (1998c) stwierdzili, że w porównaniu z dorosłymi mężczyznami, u których rozwinęły się zaburzenia związane z używaniem substancji psychoaktywnych (w tym alkoholu), osoby młodociane z tymi zaburzeniami oraz dorośli mężczyźni, u których zaburzenia te rozwinęły się w okresie dorastania, charakteryzowali się częstszym występowaniem destrukcyjnych zaburzeń zachowania i dużej depresji, jak również szybszym przejściem od początków używania do uzależnienia od danej substancji. Zaburzenia antyspołeczne. Definicje Zaburzenia antyspołeczne obejmują zaburzenia zachowania, zaburzenia opozycyjno-buntownicze oraz osobowość antyspołeczną. Opracowany przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition (DSM-IV) (American Psychiatric Association, 1994) definiuje zaburzenia zachowania, będące najczęściej występującą formą zaburzeń psychicznych u młodocianych z zaburzeniami spowodowanymi piciem alkoholu, jako wzorzec zachowań naruszających podstawowe prawa innych osób lub nierespektujących zasadniczych dla danej grupy wiekowej zasad społecznych. Zachowania mogące wskazywać na występowanie tych zaburzeń ujęte są w cztery kategorie: (1) agresja wobec ludzi i zwierząt, (2) niszczenie mienia, (3) oszustwa lub kradzieże oraz (4) istotne
2 pogwałcenia obowiązujących zasad. Ciężkie zaburzenia zachowania poprzedzane są często wystąpieniem zaburzeń opozycyjno-buntowniczych (Loeber i współpr., 1993). Diagnostyczne kryteria DSM-IV dla zaburzeń opozycyjno-buntowniczych obejmują mniej poważne zachowania antyspołeczne niż w przypadku zaburzeń zachowania, takie jak wdawanie się w kłótnie, utrata panowania nad sobą, łamanie obowiązujących zasad oraz nieprzystająca do okoliczności złość lub mściwość (American Psychiatric Association, 1994). Diagnostyczne kryteria DSM-IV dla osobowości antyspołecznej, częstej wśród osób dorosłych z zaburzeniami spowodowanymi piciem alkoholu, wymagają stwierdzenia początku występowania zaburzeń zachowania przed ukończeniem 15. roku życia, jak również wielokrotnego demonstrowania cech antyspołecznych w życiu dorosłym (American Psychiatric Association, 1994). Zaburzenia a picie alkoholu Zaburzenia zachowania wielokrotnie poprzedzają i pozwalają przewidywać picie alkoholu lub związane z tym zaburzenia (Clark i współpr., 1998b; Lynskey i Fergusson, 1995) i mogą w istocie przyczyniać się do wystąpienia problemów związanych z alkoholem. Zaburzenia te mogą też odgrywać rolę w związkach między ADHD a zaburzeniami związanymi z piciem alkoholu. Młodociani z zaburzeniami zachowania częściej mogą dopuszczać się niekontrolowanych zachowań impulsywnych (czyli mieć upośledzoną kontrolę zachowań), jak również częściej poszukiwać nowych przeżyć (czyli mieć zwiększoną potrzebę nowych wrażeń). W rezultacie mogą rozpoczynać picie alkoholu w młodszym wieku, co zwiększa ich zagrożenie problemami związanymi z alkoholem (Lewis i Bucholz, 1991). Z drugiej strony, zaburzenia związane z piciem alkoholu mogą też sprzyjać zachowaniom antyspołecznym, przyczyniając się do wystąpienia zaburzeń opozycyjnob untowniczych i zaburzeń zachowania. Picie alkoholu może, na przykład, przyczyniać się do upośledzenia zdolności podejmowania właściwych ocen i szukania towarzystwa rówieśników popadających w konflikty z prawem, a obie te okoliczności mogą nasilać zachowania antyspołeczne. Trzecia teoria związków między zaburzeniami zachowania a zaburzeniami związanymi z piciem alkoholu zakłada, że obie te kategorie zaburzeń mają wspólne czynniki ryzyka (patrz rysunek). Zgodnie z tym wyjaśnieniem, znanym jako teoria zachowań problemowych, zarówno wystąpienie zachowań antyspołecznych, jak i wczesne rozpoczęcie picia alkoholu, można przypisać kombinacji czynników środowiskowych, takich jak sytuacja rodzinna, status socjoekonomiczny i wpływy rodzicielskie, oraz cech indywidualnych, zwiększających podatność młodocianych na występowanie takich problemów. W tym ujęciu pojęciowym picie alkoholu jest jednym z wielu odchyleń zachowania, spowodowanych wspólnymi czynnikami zagrożenia, takimi jak niedostateczne wsparcie i nadzór ze strony rodziców, dołączenie do nieprzestrzegającej norm grupy rówieśniczej oraz słabe wyniki w nauce. Te wspólne czynniki ryzyka mogą wpływać na nasilenie i skutki zaburzeń związanych z piciem alkoholu i występujących jednocześnie anormalnych zachowań społecznych w sposób niezależny lub synergistyczny. Wyniki kilku długoterminowych badań, przeprowadzonych wśród młodocianych i młodych osób dorosłych, wspierają teorię zachowań problemowych (Donovan i Jessor, 1985). Leczenie Młodocianych z zaburzeniami związanymi z piciem alkoholu, u których występują zaburzenia zachowania, trudniej jest leczyć niż tych, u których zaburzeń zachowania się nie stwierdza. Obecność tych zaburzeń
3 pozwala przewidywać większe ryzyko spożywania alkoholu po zakończeniu leczenia i możliwość wystąpienia osobowości antyspołecznej (Brown i współpr., 1996; Meyers i współpr., 1995). Pewne sukcesy w leczeniu młodocianych, u których współwystępowały oba rodzaje zaburzeń, odnosiły strategie terapeutyczne ukierunkowane na zmianę zachowań. Strategie te obejmują interwencje w rodzinie, programy kontrolowania zachowań w różnych sytuacjach (wykorzystujące zachęty w postaci nagród rzeczowych lub specjalnych przywilejów oraz wzmocnienia społeczne, mające skłaniać do właściwych zachowań), a także trening umiejętności społecznych (Bukstein, 1995). Młodociani z ciężkimi zaburzeniami zachowania i poważnymi problemami związanymi z alkoholem zwykle wymagają jednak bardziej intensywnych strategii leczniczych. Skuteczna w takich sytuacjach okazała się terapia wielosystemowa, którą opracowali Henggeler i współpr. (1998). Terapia ta bazuje na intensywnym, wielowymiarowym podejściu do licznych problemów i czynników ryzyka, łączącym interwencje na poziomie rodziny, grupy rówieśniczej, szkoły i społeczności lokalnej z leczeniem indywidualnym. Sesje terapeutyczne prowadzone są w domu, w godzinach odpowiadających domownikom, co skutkuje mniejszą liczbą opuszczonych spotkań i większym udziałem rodziny w procesie leczenia (Henggeler i współpr., 1996). Przy użyciu strategii opracowanych na bazie eklektycznych założeń teoretycznych interwencje rodzinne ukształtowane są tak, by wzmocnić skuteczność opieki rodzicielskiej i spójność rodziny. Rodzicom zwraca się uwagę, by baczniej przyglądali się rówieśniczym kontaktom swego dziecka i stosowali zachęty do poprawy wyników w nauce. Interwencje indywidualne wobec młodocianych koncentrowały się na treningu umiejętności i zmianie zachowań (Santos i współpr., 1995). Terapia wielosystemowa poddawana była ocenie w badaniach kontrolowanych, które wykazały jej skuteczność w ograniczaniu zachowań antyspołecznych, zmniejszaniu liczby zatrzymań związanych z substancjami psychoaktywnymi i obniżeniu poziomu spożycia tych substancji (Henggeler i współpr., 1998). Oprócz podejść terapeutycznych koncentrujących się na zmianie zachowań leczenie młodocianych z zaburzeniami spowodowanymi piciem alkoholu i zaburzeniami zachowania może również obejmować zastosowanie środków farmakologicznych. Młodociani z zaburzeniami zachowania często wykazują się impulsywnością, agresją lub lękiem, a wszystkie te stany można łagodzić za pomocą leków. W istocie rzeczy, częste współwystępowanie zaburzeń zachowania z zaburzeniem hiperkinetycznym (czyli z ADHD) może wskazywać, że u młodocianych z zaburzeniami zachowania skuteczne okażą się leki stosowane z powodzeniem w leczeniu ADHD. Leki psychostymulujące, takie jak metylfenidat lub dekstroamfetamina, mogą działać skutecznie (Klein i współpr., 1997), ale stosowanie ich do leczenia zaburzeń zachowania budzi kontrowersje ze względu na ryzyko nadużywania lub nielegalnej odsprzedaży tych leków. Stosowanie leczenia farmakologicznego u młodocianych z zaburzeniami zachowania nie było dotychczas przedmiotem wszechstronnych badań. Konieczne jest przeprowadzenie badań w celu ustalenia, jakie grupy młodocianych mogą odnieść największe korzyści z leczenia farmakologicznego. Negatywne zaburzenia nastroju. Definicje Kategoria negatywnych zaburzeń nastroju obejmuje zaburzenia nastroju i depresję oraz zaburzenia nasilające lęk. Duża depresja oraz stresowe zaburzenie pourazowe (znane również jako zespół stresu pourazowego, w skrócie PTSD Post-Traumatic Stress Disorder), to dwa negatywne zaburzenia nastroju, często występujące wspólnie z zaburzeniami spowodowanymi piciem alkoholu. Kryteria diagnostyczne DSM-IV dla dużej depresji u młodocianych obejmują obniżenie nastroju, drażliwość lub utratę zainteresowania zwykłymi czynnościami codziennymi, jak również przynajmniej pięć dodatkowych objawów, takich jak: zaburzenia ilości i/lub jakości snu, zmęczenie, poczucie winy, trudności w koncentracji oraz nawracające myśli samobójcze (American Psychiatric Association, 1994). U młodocianych, którzy nie spełniają kryteriów diagnostycznych dużej depresji, ale zgłaszają utrzymujące się przez co najmniej rok obniżenie nastroju lub rozdrażnienie oraz występowanie dwóch lub więcej objawów, takich jak myśli lub tendencje samobójcze, zaburzenia snu lub łaknienia oraz spadek energii, rozpoznać można łagodniejszą formę zaburzenia depresyjnego, jakim jest dystymia (American Psychiatric
4 Association, 1994). Klasyfikacja DSM-IV definiuje PTSD jako wystąpienie określonych objawów w następstwie traumatyzujących przeżyć (np. bycia świadkiem lub uczestniczenia w zdarzeniach związanych z czyjąś śmiercią, zagrożeniem życia lub poważnymi obrażeniami), które wywołały u przeżywającej to osoby uczucie silnego strachu, poczucie bezradności lub przerażenie (American Psychiatric Association, 1994).Typowe objawy, pojawiające się po takich przeżyciach, obejmują uczucie przeżywania na nowo całego zdarzenia w nawracających, natrętnych wspomnieniach lub nawracających, przygnębiających snach; doświadczanie uczucia silnego zagrożenia w zetknięciu z bodźcami wywołującymi skojarzenia z jakimiś okolicznościami tego zdarzenia; uporczywe unikanie myśli, uczuć, rozmów, czynności, miejsc lub ludzi kojarzonych ze zdarzeniem; zmniejszone zainteresowanie wszelkimi formami aktywności; oraz stan wzmożonego pobudzenia, przejawiający się zaburzeniami snu, drażliwością, trudnościami w koncentracji oraz nasileniem reakcji na niespodziewane zdarzenia. Nie wykazano wyraźnego związku innych niż PTSD zaburzeń lękowych z zaburzeniami związanymi z piciem alkoholu wśród młodocianych (Clark i Neighbors, 1996). Zaburzenia nastroju a picie alkoholu Znaczna częstość występowania dużej depresji i PTSD wśród młodocianych z problemami alkoholowymi wskazuje na pilną potrzebę wyjaśnienia związków między tymi zaburzeniami a zaburzeniami związanymi z piciem alkoholu (Clark i Miller, 1998). Duża depresja i PTSD występują szczególnie często u młodocianych dziewcząt z zaburzeniami związanymi z piciem alkoholu (Clark i współpr., 1997; Bukstein i współpr., 1992). Wśród młodocianych z negatywnymi zaburzeniami nastroju i zaburzeniami związanymi z piciem alkoholu często stwierdza się przebycie w dzieciństwie epizodów przemocy fizycznej i nadużyć seksualnych, a rozpoznania dużej depresji i PTSD wśród młodocianych z zaburzeniami związanymi z używaniem substancji psychoaktywnych dotyczyły tych, nad którymi znęcano się w dzieciństwie (Deykin i współpr., 1992; Deykin i Buka, 1997; Clark i współpr., 1998a). Doznane w dzieciństwie przemoc fizyczna i nadużycia seksualne mogą mieć wpływ na wystąpienie negatywnych zaburzeń nastroju, które z kolei, poprzez próby samoleczenia, mogą prowadzić do zaburzeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych (Clark i Miller, 1998). Według tej hipotezy doznawanie w dzieciństwie przemocy stanowi czynnik ryzyka, a negatywne zaburzenia nastroju prowadzą do wystąpienia zaburzeń związanych z piciem alkoholu. Możliwe jest również, że doznana w dzieciństwie przemoc przyczynia się do wystąpienia zarówno negatywnych zaburzeń nastroju, jak i zaburzeń związanych z piciem, a żadne z nich nie ma wpływu na wystąpienie tego drugiego. Aby ocenić te hipotezy, potrzebne są dalsze badania. Podobnie jak zaburzenia zachowania, zaburzenia związane z piciem mogą zarówno przyczyniać się do wystąpienia negatywnych zaburzeń nastroju, jak i być ich skutkiem. Picie alkoholu może prowadzić do dużej depresji i zaburzeń lękowych. W istocie, abstynencja często łagodzi objawy depresji i lęku u osób uzależnionych od alkoholu (Brown i współpr., 1991; Brown i Schuckit, 1988). Ponadto zaburzenia związane z piciem alkoholu mogą prowadzić do zaostrzenia objawów PTSD przez zwiększone zagrożenie udziałem w traumatyzujących zdarzeniach, szczególnie w stanie nietrzeźwości, oraz nasilając objawy PTSD przy wystąpieniu zespołu abstynencyjnego (Stewart, 1996). Leczenie Leczenie młodocianych, u których występują zarówno negatywne zaburzenia nastroju, jak i zaburzenia związane z piciem, powinno być poprzedzone okresem abstynencji, pozwalającym ustalić, czy objawy
5 zaburzeń nastroju i zaburzeń lękowych wymagają interwencji terapeutycznej, czy też ulegną poprawie wraz z przedłużaniem się abstynencji. Jeżeli u młodocianych z zaburzeniami spowodowanymi piciem alkoholu występują pierwotne lub uporczywe objawy negatywnych zaburzeń nastroju, to powinny stać się one celem oddziaływań terapeutycznych, np. psychoterapii lub leczenia farmakologicznego. Psychoterapeutyczne metody leczenia dużej depresji i PTSD, w tym podejścia ukierunkowane na modyfikację postaw i zachowań młodocianych (tj. terapię behawioralno-poznawczą), przystosowano do potrzeb tej grupy wiekowej i można je stosować w przypadkach jednoczesnego występowania negatywnych zaburzeń nastroju i zaburzeń związanych z piciem alkoholu. Dla tych młodocianych podejścia psychoterapeutyczne są właściwą metodą pierwszej interwencji. Jeżeli podejście psychoterapeutyczne zawiedzie, można uciec się do leczenia farmakologicznego, w celu opanowania objawów negatywnych zaburzeń nastroju. Stosowanie leków przeciwdepresyjnych u młodocianych z zaburzeniami spowodowanymi piciem budzi kontrowersje. Wykazano, że fluoksetyna jest skuteczna w leczeniu depresji u młodocianych (Emslie i współpr., 1997) oraz współwystępującej z uzależnieniem od alkoholu depresji u dorosłych (Cornelius i współpr., 1997). Wyniki te wskazują, że fluoksetyna i podobne jej leki przeciwdepresyjne mogą być użyteczne w leczeniu współwystępującej z zaburzeniami związanymi z piciem dużej depresji u młodocianych. Podobnie jak w innych przypadkach, współwystępowania różnych chorób, określenie, kiedy i w jaki sposób należałoby zastosować leczenie farmakologiczne u młodocianych ze współwystępującymi zaburzeniami związanymi z piciem i negatywnymi zaburzeniami nastroju wymaga dalszych badań. Diagnoza Diagnoza, będąca niezbędnym krokiem wstępnym do leczenia, polega na szczegółowym oglądzie osób, które mogą mieć problemy z alkoholem lub innymi substancjami psychoaktywnymi, aby określić, czy problem taki istnieje, a jeżeli tak, to na ile jest poważny i jakie leczenie należy zastosować. Przeprowadzenie diagnozy zleca się często wobec młodocianych, którzy mają problemy ze szkołą, pracą lub w stosunkach z rówieśnikami. Prowadząc diagnozę, należy pamiętać, by wziąć pod uwagę możliwość występowania wpływów wywieranych zarówno przez zaburzenia związane z piciem alkoholu, jak i przez inne zaburzenia psychiczne. Oceniający i leczący młodocianych klinicyści muszą mieć rozeznanie w typowych oznakach i objawach zaburzeń związanych z piciem alkoholu, zaburzeń związanych z używaniem substancji psychoaktywnych, innych zaburzeń psychicznych łączących się z tym problemów. Zaleca się stosowanie wystandaryzowanych narzędzi oceny lub kwestionariuszy, ponieważ niesformalizowane techniki dokonywania diagnozy mogą prowadzić do niepełnych i nietrafnych rozpoznań (Clark i współpr., 1995). Dostępne są przeznaczone do stosowania w warunkach klinicznych narzędzia kompleksowej diagnozy zaburzeń związanych z piciem alkoholu, zaburzeń związanych z używaniem innych substancji psychoaktywnych, innych zaburzeń psychicznych oraz przebiegu nadużywania (np. Kiddie Schedule for Affective Disorders and Schizophrenia [KS ADS])2. W planowaniu leczenia należy uwzględniać równie ważne wpływy trudnych stosunków rodzinnych, braku dostatecznego nadzoru ze strony rodziców oraz przynależności do nieprzestrzegających norm grup rówieśniczych (Clark i współpr., 1998d; Curran i współpr., 1997; Reifman i współpr., 1998). Dokonanie kompleksowej oceny jest bardzo czasochłonne, ale dostarcza cennego wglądu, niezbędnego w planowaniu i prowadzeniu leczenia. Leczenie Wyniki przeprowadzonej oceny służą ustaleniu, jaki rodzaj terapii zaburzeń związanych z piciem alkoholu
6 należy podjąć. Klinicyści, zajmujący się leczeniem młodocianych z zaburzeniami spowodowanymi piciem alkoholu, powinni znać dostępne metody leczenia innych zaburzeń psychicznych występujących często w tej populacji. Opracowano wiele strategii terapeutycznych, takich jak interwencja rodzinna i terapia behawioralno-poznawcza, mających zastosowanie do zaburzeń związanych z piciem alkoholu i współwystępujących z nimi zaburzeń psychicznych u młodocianych (Bukstein, 1995). Leczenie kilku występujących jednocześnie zaburzeń wymagać może kombinacji różnych rodzajów terapii, takich jak terapia wielosystemowa (Henggler i współpr., 1998). Młodociany pacjent, na przykład, może potrzebować terapii grupowej, by usunąć trudności związane z rozwiązywaniem problemów, kontrolowaniem gniewu i zapobieganiem nawrotom. Ponadto rodzina może odnieść korzyści z interwencji dotyczących problemów w porozumiewaniu się, kontroli i nadzoru ze strony rodziców oraz indywidualnych problemów samych rodziców jeżeli takowe występują. Leczenie farmakologiczne może okazać się właściwym rozwiązaniem w kontrolowaniu takich problemów, jak występowanie dużej depresji i ADHD. U młodocianych z zaburzeniami spowodowanymi piciem, powikłanymi dodatkowo innymi zaburzeniami psychicznymi, potrzebne są prawdopodobnie interwencje bardziej intensywne i dłużej trwające. Niezależnie od tego, czy współistniejące problemy poddawane będą terapii jednocześnie, czy w kolejności, leczenie młodocianych z zaburzeniami spowodowanymi piciem alkoholu i współistniejącymi zaburzeniami psychicznymi wymaga więcej czasu i środków niż leczenie tych, u których występuje tylko jeden problem. Kompleksowe podejścia, takie jak terapia wielosystemowa (Henggeler i współpr., 1998), mogą okazać się najbardziej obiecujące w leczeniu młodocianych z zaburzeniami współistniejącymi. Wnioski Picie alkoholu przez młodocianych może, ale nie musi, prowadzić do nadużywania alkoholu lub uzależnienia od niego, a jest to uwarunkowane wpływem wielu złożonych czynników (Tarter i Vanyukov, 1994). Zaburzenia psychiczne mogą zarówno powodować wystąpienie zaburzeń związanych z piciem alkoholu, jak i być ich skutkiem. Ponadto oba rodzaje zaburzeń mogą wystąpić niezależnie u młodocianych z grup podwyższonego ryzyka. Te złożone związki między zaburzeniami psychicznymi i współwystępującymi zaburzeniami związanymi z piciem alkoholu u młodocianych nie zostały jeszcze w pełni wyjaśnione. Indywidualne cechy psychiczne wchodzą we wzajemne interakcje z takimi czynnikami, jak stadium rozwojowe, płeć, rodzaj stosunków rodzinnych oraz podejmowane działania zapobiegawcze i lecznicze. Opracowywane dla młodocianych z zaburzeniami związanymi z piciem alkoholu programy terapeutyczne powinny dążyć nie tylko do wyeliminowania picia alkoholu i używania innych substancji psychoaktywnych, ale także do osiągnięcia poprawy w zakresie objawów innych zaburzeń psychicznych, podejmując problemy trudności w stosunkach rodzinnych i niwelując negatywny wpływ picia alkoholu na funkcjonowanie psychospołeczne. Pełna bibliografia w publikacji książkowej lub u wydawcy: wydawnictwo@parpa.pl 1. Nadużywanie alkoholu i uzależnienie od alkoholu są stanami zdefiniowanymi przez kryteria zawarte w klasyfikacji DSM-IV, opracowanej przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (w Polsce ICD-10) 2. Kiddie Schedule for Affective Disorders and Schizophrenia (K-SADS) dostępny jest w internecie na stronie Notka o Autorach: Duncan B. Clark, M.D., Ph.D. i Oscar G. Bukstein M.D., M.P.H., są profesorami nadzwyczajnymi na wydziale psychiatrii University of Pittsburgh School of Medicine oraz dyrektorami w Pittsburgh Adolescent Alcohol Research Center, Pittsburgh, Pennsylvania, USA. *Artykuł pochodzi z książki,,alkohol i młodzież'', która wkrótce ukaże się nakładem Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w serii raportów,,alkohol a zdrowie'' nr 29. Tłumaczenie: Agnieszka Basaj Konsultacja merytoryczna: dr n. med. Bogusław Habrat
DZIECKO Z DEPRESJĄ W SZKOLE I PRZEDSZKOLU INFORMACJE DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW
DZIECKO Z DEPRESJĄ W SZKOLE I PRZEDSZKOLU INFORMACJE DLA RODZICÓW I OPIEKUNÓW CO TO JEST DEPRESJA? Depresja jako choroba czyli klinicznie rozpoznany zespół depresyjny to długotrwały, szkodliwy i poważny
Bardziej szczegółowoZjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h. Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny 58 h
S t r o n a 1 Studiium Psychoterapiiii Uzalleżniień Harmonogram szkolleniia edycjja 2010/2011 II SEMESTR Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny
Bardziej szczegółowoMonika Szewczuk - Bogusławska
Monika Szewczuk - Bogusławska 1. Zaburzenia ze spektrum autyzmu. 2. Upośledzenie umysłowe (Niepełnosprawność intelektualna). 3. Zaburzenie hiperkinetyczne (ADHD) 4. Zaburzenie opozycyjno-buntownicze 5.
Bardziej szczegółowoPROGRAM SZKOLENIA: PSYCHOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEZY PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI
PROGRAM SZKOLENIA: PSYCHOSPOŁECZNE UWARUNKOWANIA ROZWOJU DZIECI I MŁODZIEZY Tematy szkolenia PSYCHOLOGIA ROZWOJOWA, KSZTAŁTOWANIE SIĘ OSOBOWOŚCI Wykład 2 godz. - Podejście do rozwoju psychicznego w kontekście
Bardziej szczegółowoZjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h. Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny 58 h
S t r o n a 1 Studiium Psychoterapiiii Uzalleżniień Harmonogram szkolleniia edycjja 2013/2014 II SEMESTR Zjazd I sesja wyjazdowa trening interpersonalny 57 h Zjazd II sesja wyjazdowa trening intrapsychiczny
Bardziej szczegółowoDepresja a uzależnienia. Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień
Depresja a uzależnienia Maciej Plichtowski Specjalista psychiatra Specjalista psychoterapii uzależnień Alkoholizm w chorobach afektywnych Badania NIMH* (1990) (uzależnienie + nadużywanie) Badania II Kliniki
Bardziej szczegółowoZaburzenia psychiczne w dzieciństwie. Iwona A. Trzebiatowska
Zaburzenia psychiczne w dzieciństwie co będzie b w życiu dorosłym Iwona A. Trzebiatowska Schizofrenia Brak możliwości rozpoznanie poniżej 6 rż Wcześniejsze zachorowania u chłopców Udział czynnika organicznego
Bardziej szczegółowoZAKRES PRZEDMIOTOWY PROGRAMU SZKOLENIOWEGO
Załącznik nr 1 ZAKRES PRZEDMIOTOWY PROGRAMU SZKOLENIOWEGO I Program szkolenia w zakresie podstawowych umiejętności udzielania profesjonalnej pomocy psychologicznej obejmuje: 1) Trening interpersonalny
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA
Funkcjonowanie podmiotów leczniczych sprawujących opiekę nad uzależnionymi od alkoholu. Dz.U.2018.2410 z dnia 2018.12.27 Status: Akt obowiązujący Wersja od: 27 grudnia 2018 r. Wejście w życie: 31 grudnia
Bardziej szczegółowoŚWIATOWY DZIEŃ ZDROWIA
Depresja Inż. Agnieszka Świątkowska Założenia kampanii Światowy Dzień Zdrowia obchodzony co roku 7 kwietnia, w rocznicę powstania Światowej Organizacji Zdrowia daje nam unikalną możliwość mobilizacji działań
Bardziej szczegółowoZaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży
Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży Zaburzenia nastroju u dzieci i młodzieży: pojedynczy epizod dużej depresji nawracająca duża depresja dystymia mania lub submania stan mieszany zaburzenia afektywne
Bardziej szczegółowoADRESACI SZKOLEŃ : ORGANIZACJA SZKOLEŃ: 24 h ( 4 zjazdy x 6 h) 2 ZJAZDY (2-dniowe: piątek/ sobota) I PROPOZYCJA. 1 ZJAZD (piątek/ sobota)
Ośrodek Rozwoju Edukacji Niepubliczny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli w Koninie wpisany w rejestr ewidencji Marszałka Województwa Wielkopolskiego Nr DE.III.1.5471.54/3/2014 działający przy Stowarzyszeniu
Bardziej szczegółowoUPORCZYWE ZABURZENIA NASTROJU
UPORCZYWE ZABURZENIA NASTROJU Dystymia ICD 10 niejednoznaczność terminu, grupa zaburzeń (obejmuje nerwicę depresyjną, depresyjne zaburzenie osobowości, depresję nerwicową, depresję lękową przewlekłą) Dystymia
Bardziej szczegółowoWybrane zaburzenia lękowe. Tomasz Tafliński
Wybrane zaburzenia lękowe Tomasz Tafliński Cel prezentacji Przedstawienie najważniejszych objawów oraz rekomendacji klinicznych dotyczących rozpoznawania i leczenia: Uogólnionego zaburzenia lękowego (GAD)
Bardziej szczegółowoUkryty wróg depresja dziecięca
Ukryty wróg depresja dziecięca Depresja jest chorobą. Z powodu depresji leczy się blisko 8 tyś. dzieci w Polsce. Specjaliści twierdzą, że nie jest to pełna skala zjawiska. Chorobę tą diagnozuje się trudno,
Bardziej szczegółowoAD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi
AD/HD ( Attention Deficit Hyperactivity Disorder) Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi GENETYCZNIE UWARUNKOWANA, NEUROLOGICZNA DYSFUNKCJA, CHARAKTERYZUJĄCA SIĘ NIEADEKWATNYMI
Bardziej szczegółowoWYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH AMBULATORYJNYCH LECZENIA UZALEŻNIEŃ ORAZ WARUNKI REALIZACJI TYCH ŚWIADCZEŃ
Załącznik nr 3 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH AMBULATORYJNYCH LECZENIA UZALEŻNIEŃ ORAZ WARUNKI REALIZACJI TYCH ŚWIADCZEŃ Lp. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji
Bardziej szczegółowoZABURZENIE DEPRESYJNE NAWRACAJĄCE
ZABURZENIE DEPRESYJNE NAWRACAJĄCE F33 Zaburzenia depresyjne nawracające F.33.0 Zaburzenia depresyjne nawracające, obecnie epizod depresyjny łagodny F33.1 Zaburzenia depresyjne nawracające, obecnie epizod
Bardziej szczegółowoAndrzej Święcki. Rok: Wydawnictwo: Miejsce wydania:
Andrzej Święcki Rok: Wydawnictwo: Miejsce wydania: Obecnie istnieją dwie najczęściej przyjmowane zasady definiowania i klasyfikowania zaburzeń związanych z używaniem alkoholu, sformułowane w Międzynarodowej
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 6. Lp. Profil oraz rodzaj komórki organizacyjnej Warunki realizacji świadczenia gwarantowanego
Załącznik nr 6 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH AMBULATORYJNYCH PSYCHIATRYCZNYCH I LECZENIA ŚRODOWISKOWEGO (DOMOWEGO) ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp. Profil oraz rodzaj komórki
Bardziej szczegółowo266 milionów dorosłych Europejczyków pije średnio dziennie alkohol w ilości nieprzekraczającej 20g (kobiety) lub 40g (mężczyźni), Ponad 58 milionów
266 milionów dorosłych Europejczyków pije średnio dziennie alkohol w ilości nieprzekraczającej 20g (kobiety) lub 40g (mężczyźni), Ponad 58 milionów dorosłych (15 %) przekracza ten poziom; 20 milionów (6
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 6. Porada lekarska diagnostyczna
Załącznik nr 6 Wykaz świadczeń gwarantowanych realizowanych w warunkach ambulatoryjnych psychiatrycznych i leczenia środowiskowego (domowego) oraz warunki realizacji tych świadczeń L.p. Nazwa świadczenia
Bardziej szczegółowoStandardy Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
Załącznik nr 2 do ogłoszenia konkursu dla podmiotów leczniczych na wybór realizatorów świadczeń opieki zdrowotnej w ramach Gminnego Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania
Bardziej szczegółowoOsoba uzależniona od przetworów konopi w systemie lecznictwa odwykowego w Polsce
Osoba uzależniona od przetworów konopi w systemie lecznictwa odwykowego w Polsce Minimalne standardy jakości w redukcji popytu na narkotyki Boguslawa Bukowska Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii
Bardziej szczegółowoDepresja wyzwanie dla współczesnej medycyny
Projekt jest współfinansowany ze środków Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w ramach Programu Operacyjnego Fundusz Inicjatyw Obywatelskich na lata 2014 2020 Depresja wyzwanie dla współczesnej medycyny
Bardziej szczegółowozaburzenia zachowania (F00 odpowiadające świadczeniu gwarantowanemu (ICD 10) Zaburzenia psychiczne i F99);
Dziennik Ustaw 51 Poz. 1386 Załącznik nr 6 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH AMBULATORYJNYCH PSYCHIATRYCZNYCH I LECZENIA ŚRODOWISKOWEGO (DOMOWEGO) ORAZ WARUNKI REALIZACJI TYCH ŚWIADCZEŃ
Bardziej szczegółowoOstre zatrucie spowodowane użyciem alkoholu. świadczeniu gwarantowanemu (ICD 10) nasennych (F13.3); (F10.4); lekarz specjalista w dziedzinie chorób
Dziennik Ustaw 22 Poz. 1386 Załącznik nr 2 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH LECZENIA UZALEŻNIEŃ ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki
Bardziej szczegółowoOBJAWY OSTRE Ostre pobudzenie 3 Peter Neu
SPIS TREŚCI OBJAWY OSTRE 1 1. Ostre pobudzenie 3 1.1. Diagnostyka 4 1.2. Leczenie zorientowane na przyczynę 6 1.2.1. Majaczenie i zatrucia 6 1.2.2. Schizofrenia. 8 1.2.3. Mania / 9 1.2.4. Zaburzenia osobowości
Bardziej szczegółowoWykaz świadczeń gwarantowanych realizowanych w warunkach ambulatoryjnych leczenia uzależnień oraz warunki realizacji tych świadczeń
Załącznik nr 7 Wykaz świadczeń gwarantowanych realizowanych w warunkach ambulatoryjnych leczenia uzależnień oraz warunki realizacji tych świadczeń L.p. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji
Bardziej szczegółowoWarunki realizacji świadczenia gwarantowanego
Załącznik nr 6 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH AMBULATORYJNYCH PSYCHIATRYCZNYCH I LECZENIA ŚRODOWISKOWEGO (DOMOWEGO) ORAZ WARUNKI REALIZACJI TYCH ŚWIADCZEŃ Lp. Nazwa świadczenia
Bardziej szczegółowoKierowcy- sprawcy i ofiary wypadków drogowych. Konsekwencje uczestnictwa w wypadku a bezpieczeństwo ruchu drogowego
Kierowcy- sprawcy i ofiary wypadków drogowych. Konsekwencje uczestnictwa w wypadku a bezpieczeństwo ruchu drogowego Dorota Merecz Zakład Psychologii Pracy Psychologiczne konsekwencje uczestnictwa w wypadku
Bardziej szczegółowoAgencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji
Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji www.aotmit.gov.pl OBWIESZCZENIE PREZESA AGENCJI OCENY TECHNOLOGII MEDYCZNYCH I TARYFIKACJI Z DNIA 30 WRZEŚNIA 2015 R. W SPRAWIE TARYF ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH
Bardziej szczegółowoSzkolenie przygotowujące do zawodu profilaktyka uzależnień. Osoba uzależniona od przetworów konopi w systemie lecznictwa odwykowego w Polsce
Szkolenie przygotowujące do zawodu profilaktyka uzależnień Osoba uzależniona od przetworów konopi w systemie lecznictwa odwykowego w Polsce Boguslawa Bukowska Krajowe Biuro ds. Przeciwdziałania Narkomanii
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYCZNY GIMNAZJUM IM. STEFANA ŻECHOWSKIEGO W KSIĄŻU WIELKIM W LATACH 2014/ /19
PROGRAM PROFILAKTYCZNY GIMNAZJUM IM. STEFANA ŻECHOWSKIEGO W KSIĄŻU WIELKIM W LATACH 2014/15 2018/19 1 Proponowany Program Profilaktyczny wynika z Programu Wychowawczego szkoły, którego głównym celem jest
Bardziej szczegółowoTYPOLOGIA LESCHA. ZASTOSOWANIE W PSYCHOTERAPII.
TYPOLOGIA LESCHA. ZASTOSOWANIE W PSYCHOTERAPII. Opracowanie: Mieczysław Potrzuski Lesch Alcoholism Typology(LAT) oparta na badaniu 444 pacjentów uzależnionych od alkoholu (rozpoznanych według DSM III),
Bardziej szczegółowoGRUPA WSPARCIA DLA RODZICÓW Odbiorcy: rodzice nastolatków z grup ryzyka, eksperymentujących ze środkami psychoaktywnymi i uzależnionych
GRUPA WSPARCIA DLA RODZICÓW Odbiorcy: rodzice nastolatków z grup ryzyka, eksperymentujących ze środkami psychoaktywnymi i uzależnionych Cel: przyjrzenie się kontaktowi rodzic dziecko oraz doskonalenie
Bardziej szczegółowoProblem uzależnień w kontekście domów pomocy społecznej
Problem uzależnień w kontekście domów pomocy społecznej Jadwiga Fudała PARPA www.parpa.pl 1 Problemy wynikające ze spożywania alkoholu przez mieszkańców DPS zdrowotne (w tym zdrowotne konsekwencje spożywania
Bardziej szczegółowoGMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH NA ROK 2009
Załącznik do Uchwały Nr 172 Rady Miejskiej w Tuszynie z dnia 17 marca 2009r. I. Wstęp. GMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH NA ROK 2009 Gminny program profilaktyki i rozwiązywania
Bardziej szczegółowoOferta szkoleń. Komisje ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych. lat na rynku. 100% pytanych Klientów poleca nasze usługi
9+ lat na rynku 100% pytanych Klientów poleca nasze usługi 6000+ godzin przeprowadzonych szkoleń oraz warsztatów Oferta szkoleń Komisje ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 150+ Instytucji skorzystało
Bardziej szczegółowoWYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH LECZENIA UZALEŻNIEŃ ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
Załączniki do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia..(poz. ) WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH LECZENIA UZALEŻNIEŃ ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Załącznik nr 1 Lp. Nazwa
Bardziej szczegółowoI EDYCJA HARMONOGRAM ZAJĘĆ TEORETYCZNYCH KURSU KWALIFIKACYJNEGO W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA PSYCHIATRYCZNEGO 13 stycznia kwietnia 2017
I EDYCJA HARMONOGRAM ZAJĘĆ TEORETYCZNYCH KURSU KWALIFIKACYJNEGO W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA PSYCHIATRYCZNEGO 13 stycznia 2017 9 kwietnia 2017 Zajęcia teoretyczne odbywają się w sali dydaktycznej XI oddziału
Bardziej szczegółowoSPIS ZAŁĄCZNIKÓW: Nr 1 Wzór certyfikatu specjalisty psychoterapii uzależnień Nr 2 Wzór certyfikatu instruktora terapii uzależnień Nr 3 Wzór wniosku o
SPIS ZAŁĄCZNIKÓW: Nr 1 Wzór certyfikatu specjalisty psychoterapii uzależnień Nr 2 Wzór certyfikatu instruktora terapii uzależnień Nr 3 Wzór wniosku o potwierdzenie statusu osoby uczestniczącej w programie
Bardziej szczegółowoAkademia Pozytywnej Profilaktyki. Szkolenia dla Komisji ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 2015/2016
Szkolenia dla Komisji ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych 2015/2016 Komisja ds. Rozwiązywania Problemów Alkoholowych - zadania i zakres działań 1. Alkohol etylowy jako: substancja psychoaktywna substancja
Bardziej szczegółowoDla używających substancji psychoaktywnych: Kody Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych odpowiadające
Dziennik Ustaw 46 Poz. 1386 Załącznik nr 5 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH DZIENNYCH LECZENIA UZALEŻNIEŃ ORAZ WARUNKI REALIZACJI TYCH ŚWIADCZEŃ Lp. Nazwa świadczenia gwarantowanego
Bardziej szczegółowoWykaz świadczeń gwarantowanych realizowanych w warunkach stacjonarnych leczenia uzależnień oraz warunki realizacji tych świadczeń
Załącznik nr 2 Wykaz świadczeń gwarantowanych realizowanych w warunkach stacjonarnych leczenia uzależnień oraz warunki realizacji tych świadczeń L.p. Nazwa świadczenia gwarantowanego i, Warunki realizacji
Bardziej szczegółowoSZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI
SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO IM. BOLESŁAWA PRUSA W SKIERNIEWICACH 2016/2017 Szkolny Program Profilaktyki został pozytywnie zaopiniowany przez Radę Pedagogiczną Liceum Ogólnokształcącego
Bardziej szczegółowoNarzędzie pracy socjalnej nr 16 Wywiad z osobą współuzależnioną 1 Przeznaczenie narzędzia:
Narzędzie pracy socjalnej nr 16 Wywiad z osobą współuzależnioną 1 Przeznaczenie narzędzia: Etap I (1b) Ocena / Diagnoza (Pogłębienie wiedzy o sytuacji związanej z problemem osoby/ rodziny) Zastosowanie
Bardziej szczegółowoWARUNKI WOBEC ŚWIADCZENIODAWCÓW
YJNEJ 1 2 świadczenia w oddziale psychiatrycznym świadczenia w oddziale psychiatrycznym dla dzieci i młodzieży 4700 4701 4703 4705 oddział psychiatryczny oddział psychiatryczny dla dzieci, oddział psychiatryczny
Bardziej szczegółowoProblemem głównym mojej pracy są przyczyny podejmowania miłości u młodzieży ponadgimnazjalnej
Zakończenie Problemem głównym mojej pracy są przyczyny podejmowania miłości u młodzieży ponadgimnazjalnej Do problemu głównego zostały sformułowane następujące problemy szczegółowe, które przedstawię poniżej.
Bardziej szczegółowoUzależnienia wśród kobiet. Dane z literatury amerykańskej Warszawa, Marzec, 2019 J. Ryszard Romaniuk
Uzależnienia wśród kobiet Dane z literatury amerykańskej Warszawa, Marzec, 2019 J. Ryszard Romaniuk Pablo Picasso "Pijąca Absynt" Dlaczego o kobietach? Płeć jest istotna, jeżeli chodzi o rozwój uzależnienia
Bardziej szczegółowoDz. U. nr 3/2000 Poz 44
Dz. U. nr 3/2000 Poz 44 Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 31 grudnia 1999 r. w sprawie organizacji, kwalifikacji personelu, zasad funkcjonowania i rodzajów zakładów lecznictwa odwykowego oraz udziału
Bardziej szczegółowoI EDYCJA HARMONOGRAM ZAJĘĆ TEORETYCZNYCH KURSU KWALIFIKACYJNEGO W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA PSYCHIATRYCZNEGO 13 stycznia kwietnia 2017
I EDYCJA HARMONOGRAM ZAJĘĆ TEORETYCZNYCH KURSU KWALIFIKACYJNEGO W DZIEDZINIE PIELĘGNIARSTWA PSYCHIATRYCZNEGO 13 stycznia 2017 9 kwietnia 2017 Zajęcia teoretyczne odbywają się w sali dydaktycznej XI oddziału
Bardziej szczegółowoAgencja(Oceny(Technologii(Medycznych(i(Taryfikacji
Agencja(Oceny(Technologii(Medycznych(i(Taryfikacji(!! www.aotmit.gov.pl( OBWIESZCZENIE PREZESA AGENCJI OCENY TECHNOLOGII MEDYCZNYCH I TARYFIKACJI Z DNIA 29 CZERWCA 2016 R. W SPRAWIE TARYF ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH
Bardziej szczegółowoAneks do Programu Wychowawczo Profilaktycznego Szkoły Podstawowej im. Jana Długosza w Piekarach opracowany na podstawie
Aneks do Programu Wychowawczo Profilaktycznego Szkoły Podstawowej im. Jana Długosza w Piekarach opracowany na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 stycznia 2018 r. zmieniającego
Bardziej szczegółowoProgram wychowawczo profilaktyczny szkoły BUDOWANIE I MODYFIKOWANIE
Program wychowawczo profilaktyczny szkoły BUDOWANIE I MODYFIKOWANIE Procedura konstruowania programu wychowawczo-profilaktycznego szkoły Etap 1 Etap 2 Charakterystyka sylwetki ABSOLWENTA SZKOŁY Analiza
Bardziej szczegółowoZadanie finansowane ze środków Narodowego Programu Zdrowia na lata
Podnoszenie kompetencji kadr medycznych uczestniczących w realizacji profilaktycznej opieki psychiatrycznej, w tym wczesnego wykrywania objawów zaburzeń psychicznych KONSPEKT ZAJĘĆ szczegółowy przebieg
Bardziej szczegółowoProgram Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Województwa Kujawsko- Pomorskiego na lata 2013-2015
Załącznik do uchwały Nr 47/1698/13 Zarządu Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 27 listopada 2013 r. Program Ochrony Zdrowia Psychicznego dla Województwa Kujawsko- Pomorskiego na lata 2013-2015 Toruń,
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 2 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI
Załącznik nr 2 SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI 1 1. Szkoła prowadzi systematyczną działalność wychowawczą, edukacyjną, informacyjną i profilaktyczną wśród uczniów, ich rodziców oraz nauczycieli, wychowawców
Bardziej szczegółowoAneks III. Zmiany w odpowiednich punktach Charakterystyki Produktu Leczniczego i ulotki dla pacjenta
Aneks III Zmiany w odpowiednich punktach Charakterystyki Produktu Leczniczego i ulotki dla pacjenta Uwaga: Może wyniknąć potrzeba dokonania kolejnych aktualizacji Charakterystyki Produktu Leczniczego i
Bardziej szczegółowoDla ujęcia związków pomiędzy sferami przystosowania
ROZDZIAŁ VIII: WYNIKI BADAŃ ZWIĄZKI MIĘDZY ZASOBAMI PSYCHOSPOŁECZNYMI A PRZYSTOSOWANIEM OSOBISTYM W GRUPIE NIELETNICH Dla ujęcia związków pomiędzy sferami przystosowania osobistego a zmiennymi psychospołecznymi
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI W BURSIE NR 6 W WARSZAWIE na rok szkolny 2016/ /2018
PROGRAM PROFILAKTYKI W BURSIE NR 6 W WARSZAWIE na rok szkolny 2016/2017 2017/2018 Podstawa prawna 1. Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (tj. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.); 2. Ustawa
Bardziej szczegółowoZaburzenia afektywne. Justyna Andrzejczak Kognitywistyka
Zaburzenia afektywne Justyna Andrzejczak Kognitywistyka Podział wg ICD-10 F30 Epizod maniakalny F31 Zaburzenia afektywne dwubiegunowe F32 Epizod depresyjny F33 Zaburzenia depresyjne nawracające F34 Uporczywe
Bardziej szczegółowoGMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2013
Załącznik do uchwały Nr III/7/11 Rady Gminy Ulan-Majorat z dnia 23 lutego 2011 r. GMINNY PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY W RODZINIE NA LATA 2011-2013 1 I. WSTĘP Rodzina jest podstawowym i najważniejszym
Bardziej szczegółowoWYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH LECZENIA UZALEŻNIEŃ ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI. Świadczenia szpitalne
Załącznik nr 2 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH LECZENIA UZALEŻNIEŃ ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp. Profil lub rodzaj komórki organizacyjnej Warunki realizacji świadczenia
Bardziej szczegółowoMedyczne przyczyny chwiejności emocjonalnej
Medyczne przyczyny chwiejności emocjonalnej Małgorzata Dąbrowska-Kaczorek Lekarz specjalizujący się w psychiatrii i psychoterapii pozn-behehawioralnej Centrum Diagnozy i Terapii ADHD Zaburzenia psychiczne
Bardziej szczegółowoZaburzenia lękowe: Zaburzenia lękowe w postaci fobii: Agorafobia Fobie specyficzne Fobia społeczna. Zaburzenie lękowe z napadami lęku (lęk paniczny)
Zaburzenia lękowe Zaburzenia lękowe: Zaburzenia lękowe w postaci fobii: Agorafobia Fobie specyficzne Fobia społeczna Zaburzenie lękowe z napadami lęku (lęk paniczny) Zaburzenia lękowe-fobie: Występuje
Bardziej szczegółowoPriorytety promocji zdrowia psychicznego dla Powiatu Kieleckiego na lata 2012 2015
Załącznik nr 1 do Programu Ochrony Zdrowia Psychicznego Powiatu Kieleckiego na lata 2012-2015 Priorytety promocji zdrowia psychicznego dla Powiatu Kieleckiego na lata 2012 2015 Na podstawie Rozporządzenia
Bardziej szczegółowoPodstawowe zasady leczenia zaburzeń psychicznych
Podstawowe zasady leczenia zaburzeń psychicznych Instytucjonalizacja i wykluczenia. i zapomnienie Metody leczenia 1. Biologiczne - farmakologiczne - niefarmakologiczne - neurochirurgiczne 2. Psychologiczne
Bardziej szczegółowow sprawie przyjęcia Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii dla Gminy Dąbrowa na 2011 rok
Uchwała Nr VI/32/11 Rady Gminy Dąbrowa z dnia 17 marca 2011 r. w sprawie przyjęcia Gminnego Programu Przeciwdziałania Narkomanii dla Gminy Dąbrowa na 2011 rok Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 15 ustawy
Bardziej szczegółowoKody Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych odpowiadające. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania
Dziennik Ustaw 35 Poz. 1386 Załącznik nr 4 WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH DZIENNYCH PSYCHIATRYCZNYCH ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Lp. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji
Bardziej szczegółowoOpis realizowanych działań Realizator Wskaźniki Kwota. 1. Program profilaktyczny Debata
Poniższa informacja zawiera opis działań realizowanych w tarnowskich szkołach w ramach Gminnego Programu Profilaktyki, Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Przeciwdziałania Narkomanii dla Miasta Tarnowa
Bardziej szczegółowoStandardy realizacji świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie terapii uzależnień Miejskiego Centrum Profilaktyki Uzależnień
Standardy realizacji świadczeń opieki zdrowotnej w zakresie terapii uzależnień Miejskiego Centrum Profilaktyki Uzależnień Poradnia Leczenia Uzależnień i Współuzależnienia (kod resortowy: 1740, 1744) Zadania:
Bardziej szczegółowoGMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH W GMINIE ZARSZYN NA ROK 2015
Załącznik do Uchwały Nr III/13/2014 z dnia 30 grudnia 2014 r. Rady Gminy Zarszyn GMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH W GMINIE ZARSZYN NA ROK 2015 I. WPROWADZENIE Zgodnie
Bardziej szczegółowoSZKOLNY PROGRAM WYCHOWAWCZY I PROFILAKTYCZNY ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH IM. WŁ. JAGIEŁŁY W ŁODYGOWICACH
SZKOLNY PROGRAM WYCHOWAWCZY I PROFILAKTYCZNY ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH IM. WŁ. JAGIEŁŁY W ŁODYGOWICACH SZKOLNY PROGRAM WYCHOWAWCZY I PROFILAKTYCZNY ZESPOŁU SZKÓŁ OGÓLNOKSZTAŁCĄCYCH IM. WŁ. JAGIEŁŁY
Bardziej szczegółowoABC PRACY Z PACJENTEM STRAUMATYZOWANYM. PODSTAWY TEORETYCZNE I WSKAZÓWKI PRAKTYCZNE
Niezależnie od tego, czy jesteśmy terapeutami uzależnień, czy niesiemy pomoc osobom bezdomnym, zawodowo wspieramy osoby należące do społeczności LGBTQ+, czy też pracujemy z zagrożoną młodzieżą lub kobietami,
Bardziej szczegółowopujących w środowisku pracy na orzekanie o związanej zanej z wypadkami przy pracy Paweł Czarnecki
Wpływ stresorów w występuj pujących w środowisku pracy na orzekanie o długotrwałej niezdolności do pracy związanej zanej z wypadkami przy pracy Paweł Czarnecki 1 Ustawa o ubezpieczeniu społecznym z tytułu
Bardziej szczegółowoNarzędzie pracy socjalnej nr 15 Wywiad z osobą uzależnioną od alkoholu 1 Przeznaczenie narzędzia:
Narzędzie pracy socjalnej nr 15 Wywiad z osobą uzależnioną od alkoholu 1 Przeznaczenie narzędzia: Etap I (1b) Ocena / Diagnoza (Pogłębienie wiedzy o sytuacji związanej z problemem osoby/ rodziny) Zastosowanie
Bardziej szczegółowoPODSTAWA PRAWNA : Działalność wychowawcza, edukacyjna, informacyjna i profilaktyczna szkoły w celu przeciwdziałania narkomanii.
Strategia działań wychowawczych, zapobiegawczych i interwencyjnych w Katolickim Zespole Edukacyjnym - Publicznej Katolickiej Szkole Podstawowej im. św. Zygmunta Szczęsnego Felińskiego w Ostrowcu Świętokrzyskim
Bardziej szczegółowoDzieci też przeżywają żałobę. Jak wspierać rodzinę po stracie? Milena Pacuda Anna Sokołowska
Dzieci też przeżywają żałobę. Jak wspierać rodzinę po stracie? Milena Pacuda Anna Sokołowska Podstawy teoretyczne Jak kształtuje się pojęcie śmierci u dzieci? Dzieci w wieku do 4 lat: do 2 roku życia poczucie
Bardziej szczegółowoWybrane programy profilaktyczne
Wybrane programy profilaktyczne DOMOWI DETEKTYWI Charakterystyka programu Polska Adaptacja programu amerykańskiego programu Slick Tracy Home Team Program. Pierwsze wdrożenie 1999 r. Koordynator, szkolenia
Bardziej szczegółowoStudium Psychoterapii Uzależnień Vis Salutis-Akredytacja PARPA
Studium Psychoterapii Uzależnień Vis Salutis-Akredytacja PARPA Informacje o usłudze Numer usługi 2016/02/03/7294/2820 Cena netto 6 300,00 zł Cena brutto 6 300,00 zł Cena netto za godzinę 0,00 zł Cena brutto
Bardziej szczegółowoProfilaktyka uzależnień?
Instytut Psychiatrii i Neurologii w Warszawie Krzysztof Ostaszewski Profilaktyka uzależnień? Co to jest profilaktyka? Profilaktyka to zapobieganie problemom zanim one wystąpią Dlatego, profilaktyka ma
Bardziej szczegółowoROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 29 kwietnia 2011 r.
583 ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ZDROWIA 1) z dnia 29 kwietnia 2011 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu opieki psychiatrycznej i leczenia uzależnień Na podstawie art.
Bardziej szczegółowoWYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH AMBULATORYJNYCH LECZENIA UZALEŻNIEŃ ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
Projekt z dnia 28.11.2014 r. WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH AMBULATORYJNYCH LECZENIA UZALEŻNIEŃ ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Załącznik nr 7 Lp. Profil lub rodzaj komórki organizacyjnej
Bardziej szczegółowoMIEJSKI PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH MIEJSKI PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII. na 2014 rok
Załącznik do Zarządzenia Nr 56/ON/2013 Burmistrza Miasta Rejowiec Fabryczny z dnia 5 listopada 2013 r. Projekt MIEJSKI PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH i MIEJSKI PROGRAM PRZECIWDZIAŁANIA
Bardziej szczegółowoGMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH na 2017 rok
Projekt GMINNY PROGRAM PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH na 2017 rok 1. Postanowienia ogólne ROZDZIAŁ I Prowadzenie działań związanych z profilaktyką i rozwiązywaniem problemów alkoholowych
Bardziej szczegółowoCzy to smutek, czy już depresja?
Niebezpieczna siostra smutku jak rozpoznać i poradzić sobie z depresją? Warsztaty dla uczniów Czy to smutek, czy już depresja? Podstawowe różnice Smutek To emocja, której doświadczanie jest naturalne dla
Bardziej szczegółowoSYLWIA WALERYCH PROFESJONALNE PUBLIKACJE DLA SZKÓŁ I PLACÓWEK OŚWIATOWYCH
SYLWIA WALERYCH ADHD ADHD PROFESJONALNE PUBLIKACJE DLA SZKÓŁ I PLACÓWEK OŚWIATOWYCH Praca z dzieckiem z ADHD Autor: Sylwia Walerych psycholog, psychoterapeuta poznawczo-behawioralny, pracuje z dziećmi
Bardziej szczegółowoŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE
ŚLĄSKIE CENTRUM ZDROWIA PUBLICZNEGO Ośrodek Analiz i Statystyki Medycznej Dział Chorobowości Hospitalizowanej APETYT NA ŻYCIE Katowice 2007 Śl.C.Z.P Dział Chorobowości Hospitalizowanej 23 luty Ogólnopolski
Bardziej szczegółowoDepresja u dzieci i młodzieży
SYLWIA WALERYCH Depresja u dzieci i młodzieży Poradnik dla rodziców PROFESJONALNE PUBLIKACJE DLA SZKÓŁ I PLACÓWEK OŚWIATOWYCH Depresja u dzieci i młodzieży Poradnik dla rodziców Autor: Sylwia Walerych
Bardziej szczegółowoChoroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych
Choroby somatyczne, izolacja społeczna, utrata partnera czy nadużywanie leków to główne przyczyny częstego występowania depresji u osób starszych 23 lutego, przypada obchodzony po raz szósty, ogólnopolski
Bardziej szczegółowo1. Omówienie Regionalnych Programów Zdrowotnych w zakresie zaburzeń psychicznych afektywnych oraz nerwicowych oraz zaburzeń spowodowanych używaniem
1. Omówienie Regionalnych Programów Zdrowotnych w zakresie zaburzeń psychicznych afektywnych oraz nerwicowych oraz zaburzeń spowodowanych używaniem alkoholu oraz innych substancji psychoaktywnych, 2. Omówienie
Bardziej szczegółowoHARMONOGRAM REALIZACJI
Załącznik Nr 2 do GPPU na 2016 r. HARMONOGRAM REALIZACJI GMINNEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI I ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH ORAZ PRZECIWDZIAŁANIA NARKOMANII NA ROK 2016 Nazwa zadania Lp. zgodnie z art.
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR XXXV/301/2017 RADY MIASTA I GMINY BIAŁOBRZEGI z dnia 28 listopada 2017 r.
UCHWAŁA NR XXXV/301/2017 RADY MIASTA I GMINY BIAŁOBRZEGI z dnia 28 listopada 2017 r. w sprawie przyjęcia Miejsko - Gminnego Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie oraz Ochrony Ofiar Przemocy w Rodzinie
Bardziej szczegółowoUCHWAŁA NR VI / 27 / 2011 RADY GMINY CZERNIKOWO. z dnia 22 lutego 2011 r.
UCHWAŁA NR VI / 27 / 2011 RADY GMINY CZERNIKOWO z dnia 22 lutego 2011 r. w sprawie gminnego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych oraz przeciwdziałania narkomanii Na podstawie art.
Bardziej szczegółowoZaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV STRESZCZENIE
Autor: Tytuł: Promotor: lek. Anna Zielińska Zaburzenia emocjonalne, behawioralne, poznawcze oraz jakość życia u dzieci i młodzieży z wrodzonym zakażeniem HIV dr hab. Anita Bryńska STRESZCZENIE WSTĘP: W
Bardziej szczegółowow sprawie uchwalenia Gminnego Programu Profilaktyki Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Przeciwdziałania Narkomanii na rok 2018
UCHWAŁA NR XLIV/345/2018 RADY GMINY GNIEWINO z dnia 23 stycznia 2018r. w sprawie uchwalenia Gminnego Programu Profilaktyki Rozwiązywania Problemów Alkoholowych i Przeciwdziałania Narkomanii na rok 2018
Bardziej szczegółowoWYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH LECZENIA UZALEŻNIEŃ ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI
WYKAZ ŚWIADCZEŃ GWARANTOWANYCH REALIZOWANYCH W WARUNKACH STACJONARNYCH LECZENIA UZALEŻNIEŃ ORAZ WARUNKI ICH REALIZACJI Załącznik nr 2 Lp. Nazwa świadczenia gwarantowanego Warunki realizacji świadczenia
Bardziej szczegółowoDostrzegalne zmiany u pacjenta na tym etapie terapii winny manifestować się tym, że pacjent :
CARE BROK sp. z o.o Szkoła Specjalistów Psychoterapii Uzależnień i Instruktorów Terapii Uzależnień O7-306 Brok ul. Warszawska 25 tel.: 793 607 437 lub 603 801 442 mail.: care@brok.edu.pl www.brok.edu.pl
Bardziej szczegółowoCo to jest profilaktyka uzależnień? Poziomy współczesnej systemowej profilaktyki. Materiały ze szkolenia Rady Pedagogicznej w dniu 15.10.2014r.
Co to jest profilaktyka uzależnień? Poziomy współczesnej systemowej Materiały ze szkolenia Rady Pedagogicznej w dniu 15.10.2014r. Autor: Jacek Kłoda Poradnia MONAR w Łęcznej, Ośrodek Szkolenia Nauczycieli
Bardziej szczegółowo